Luật sư trong giai đoạn truy tố theo pháp luật tố tụng hình sự từ thực tiễn thành phố hà nội ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ ANH THẮNG

LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ THEO PHÁP LUẬT TỐ
TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ ANH THẮNG

LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ THEO PHÁP LUẬT TỐ
TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. TRẦN VĂN ĐỘ

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi tự nghiên cứu; các số liệu
trong Luận văn có cơ sở rõ ràng và trung thực. Kết luận của Luận văn chưa
từng được công bố trong các công trình khác.
Hà Nội, ngày 6 tháng 6 năm 2018
Tác giả luận văn

Đỗ Anh Thắng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HÌNH SỰ
VỀ LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ ......................................... 8
1.1. Lý luận về Luật sư trong giai đoạn Truy tố ............................................... 8
1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam và một số nước về
vai trò của luật sư trong giai đoạn truy tố ....................................................... 14
1.3. Luật sư trong giai đoạn truy tố theo pháp luật tố tụng hình sự một số nước . 26
Chương 2: THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG CỦA LUẬT SƯ TRONG
GIAI ĐOẠN TỐ TỤNG TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI .............................. 32
2.1. Khái quát tình hình truy tố các vụ án hình sự ở Hà Nội .......................... 32
2.2. Thực tiễn tham gia của Luật sư trong giai đoạn Truy tố tại thành phố
Hà Nội ............................................................................................................. 35
Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA
LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ ............................................. 63
3.1. Hoàn thiện các qui định của pháp luật về sự tham gia của Luật sư trong
giai đoạn truy tố vụ án hình sự ........................................................................ 63
3.2. Quán triệt, triển khai và tăng cường hướng dẫn thực hiện Bộ luật tố

tụng hình sự 2015 ............................................................................................ 66
3.3. Hoàn thiện tổ chức và hoạt động của tổ chức Luật sư ............................. 68
3.4. Nâng cao trình độ, năng lực Luật sư ........................................................ 68
3.5. Các giải pháp liên quan đến Viện kiểm sát, Kiểm sát viên thực hành
quyền công tố và kiểm sát điều tra trong giai đoạn Truy tố vụ án hình sự..... 72
3.6. Các giải pháp khác ................................................................................... 73
KẾT LUẬN .................................................................................................... 77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCT

Bộ Chính trị

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luật tố tụng hình sự

BMNN

Bộ máy Nhà nước

BTP

Bộ Tư pháp

KSV

Kiểm sát viên

LS

Luật sư

TP

Thẩm phán

ĐTV

Điều tra viên

LHP

Luật hiến pháp

LLS

Luật luật sư

PLTCLS

Pháp lệnh tổ chức luật sư

NN và PL

Nhà nước và Pháp Luật

NN

Nhà nước

PL

Pháp luật

TAND

Tòa án nhân dân

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

CQĐT

Cơ quan điều tra


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Như chúng ta đã biết Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam quy định trình
tự, thủ tục giải quyết một vụ án hình sự, trong đó giai đoạn truy tố có vai trò
rất quan trọng trong việc buộc tội và đưa bị can ra trước Tòa án để xét xử.

Trong giai đoạn đó, cùng với việc buộc tội của Viện kiểm sát, hoạt động bào
chữa cũng được thực hiện, trong đó có hoạt động bào chữa của Luật sư.
Trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở
nước ta hiện nay, Đảng đã chủ trương thực hiện đồng bộ ba cuộc cải cách: cải
cách tư pháp, cải cách pháp luật, cải cách hành chính. Trong đó cải cách tư
pháp luôn được Đảng quan tâm chú trọng ngay từ những năm đầu của thế kỷ
XXI, với Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị về “Một
số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” đã đặc biệt quan
tâm đến vai trò của Luật sư và đặt nhiệm vụ cho cơ quan tư pháp trong việc
bảo đảm hoạt động của Luật sư trong tố tụng, Nghị quyết đã chỉ rõ: “… Nâng
cao chất lượng công tố của Kiểm sát viên tại phiên tòa, đảm bảo tranh tụng
dân chủ với luật sư, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác…
Các cơ quan tư pháp có trách nhiệm tạo điều kiện để luật sư tham gia vào
quá trình tố tụng: tham gia hỏi cung bị can, nghiên cứu hồ sơ vụ án, tranh
luận dân chủ tại phiên toà…”; Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của
Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 tiếp tục khẳng định:
“… Nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử, coi đây là khâu
đột phá của hoạt động tư pháp … Đào tạo, phát triển đội ngũ luật sư đủ về số
lượng, có phẩm chất chính trị, đạo đức, có trình độ chuyên môn. Hoàn thiện
cơ chế để luật sư thực hiện tốt tranh tụng tại phiên toà, đồng thời xác định rõ
chế độ trách nhiệm đối với luật sư. Nhà nước tạo điều kiện về pháp lý để phát
huy chế độ tự quản của luật sư đối với các tổ chức thành viên của mình”.
Trên tinh thần Cải cách tư pháp đó, trong những năm vừa qua các Cơ
quan tiến hành tố tụng thành phố Hà Nội đã chủ động, tích cực phối hợp với
Luật sư trong công tác giải quyết các vụ án hình sự thông qua việc tạo điều

1


kiện để Luật sư tham gia bào chữa trong vụ án hình sự từ giai đoạn điều tra;

thậm chí từ giai đoạn Thụ lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị nghị khởi
tố. Hoạt động của Luật sư giúp cho người bị tạm giữ, người bị tình nghi (nghi
phạm), bị can, bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự
được bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo qui định của pháp
luật. Với sự tham gia tích cực của Luật sư trong các giai đoạn tố tụng hình sự
không chỉ giúp Luật sư thực hiện tốt nghĩa vụ bảo vệ thân chủ (bị can, bị hại …)
bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình, mà còn góp phần trong việc làm
rõ sự thật khách quan của vụ án. Điều đó giúp cho việc điều tra, truy tố và xét xử
được nhanh chóng, chính xác nâng cao hiệu quả công cuộc đấu tranh phòng,
chống tội phạm; tránh oan sai cho người vô tội, bỏ lọt tội phạm góp phần giữ
vững An ninh chính trị - Trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường ổn định cho sự
phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế; xây dựng và bảo vệ vững chắc tổ
quốc Việt Nam nói chung và thủ đô Hà Nội nói riêng.
Tuy nhiên, trên thực tế trong quá trình tham gia giải quyết vụ án hình sự thì
vị trí, vai trò và chức năng của Luật sư không phải lúc nào, giai đoạn nào Luật sư
cũng được tạo điều kiện tốt nhất để thực hiện công việc của Người bào chữa trong
tố tụng hình sự. Vì trên thực tế có những vụ án hình sự vai trò của Luật sư là rất
quan trọng, đóng góp rất lớn vào quá trình tố tụng của vụ án nhưng cũng có những
vụ án sự tham gia của Luật sư rất mờ nhạt, thậm chí gây khó khăn cho công tác
giải quyết vụ án của các Cơ quan và của Người tiến hành tố tụng. Do vậy việc
nghiên cứu để tìm ra những ưu điểm, khuyết điểm, những tồn tại, hạn chế những
nguyên nhân và những vướng mắc, khó khăn của Luật sư khi tham gia vào các
giai đoạn tố tụng hình sự nói chung và giai đoạn Truy tố vụ án hình sự nói riêng ở
địa bàn thành phố Hà Nội rất cần thiết.
Với tất cả những ý nghĩa đã nêu ở trên, việc chọn đề tài “Luật sư trong
giai đoạn truy tố theo pháp luật tố tụng hình sự từ thực tiễn Thành phố Hà
Nội” làm Luận văn Thạc sĩ Luật học là cấp thiết và có ý nghĩa cả về lý luận
cũng như thực tiễn.

2

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trước năm 1988, hoạt động của Luật sư - Người bào chữa trong tố tụng
hình sự gần như chưa được quan tâm, nghiên cứu. Phải đến khi Pháp lệnh tổ
chức Luật sư năm 1987 và Bộ Luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 1988 có
hiệu lực thi hành thì mới có một số rất ít những công trình khoa học hay các
bài viết, chuyên đề nghiên cứu của các nhà khoa học đề cập đến vấn đề này.
Sau khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 và Luật Luật sư năm 2006 có hiệu
lực thi hành, nhất là trong tiến trình cải cách tư pháp, thực tiễn đòi hỏi cần
phải giải quyết, thì các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, vai trò,
hoạt động của Luật sư - Người bào chữa trong tố tụng hình sự mới được nhiều
nhà khoa học quan tâm nghiên cứu một cách toàn diện. Trong số các công
trình nghiên cứu về vị trí, chức năng, hoạt động, địa vị pháp lý, vai trò của
Luật sư trong tố tụng hình sự nói chung và trong cụ thể từng giai đoạn tố tụng
hình sự nói riêng có thể kể đến:
- Đề tài tại nhánh 05 thuộc Chương trình khoa học cấp Nhà nước mã số
KX 04 giai đoạn 2001-2005: “Cải cách tổ chức và hoạt động Bổ trợ tư pháp
trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân”, do
tiến sỹ Nguyên Văn Tuân - Tổng biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, Bộ
Tư pháp làm chủ nhiệm đề tài.
- Đề tài cấp Bộ năm 2005: “Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn
thiện pháp luật về tổ chức và hành nghề luật sư trong điều kiện mới ở Việt
Nam” do đồng chí Nguyễn Văn Thảo - Vụ trưởng Vụ Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư
pháp làm chủ nhiệm đề tài.
- Luận án tiến sỹ luật học: “Hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hành
nghề luật sư trong điều kiện mới ở Việt Nam” của tác giả Phan Trung Hoài
năm 2003.
- Luận án tiến sỹ luật học: “Thực hiện quyền bào chữa của bị can, bị
cáo trong tố tụng hình sự” của tác giả Hoàng Thị Sơn, trường Đại học Luật

Hà Nội năm 2003.

3


- Luận văn thạc sỹ luật học: “Hoạt động trợ giúp pháp lý của luật sư ở
Việt Nam hiện nay” của tác giả Trần Thị Việt Hà, Khoa luật trường Đại học
quốc gia Hà Nội năm 2015.
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Người bào chữa, Người bảo vệ quyền lợi
cho đương sự là trợ giúp viên pháp lý trong tố tụng hình sự trên cơ sở thực
tiễn tại tỉnh Yên Bái” của tác giả Nguyễn Thu Phương, Khoa luật trường Đại
học quốc gia Hà Nội năm 2015.
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Vai trò của luật sư - người bào chữa trong
các giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở Việt Nam hiện nay” của tác giả
Nguyễn Văn Phương, Khoa luật trường Đại học quốc gia Hà Nội năm 2014.
- Luận văn thạc sỹ luật của tác giả Phạm Thế Hùng “Hoạt động của Luật
sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, từ thực tiễn thành phố Hà Nội”, Viện
hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam - Học viện khoa học xã hội năm 2017.
Và một số đề tài được đề cập dưới dạng bài viết, chuyên đề, ý kiến
trong một số công trình nghiên cứu khoa học về TTHS; trong các Bình luận
khoa học về TTHS; trong một số Luận văn của một số tác giả nghiên cứu các
vấn đề liên quan đến nội dung: Các qui định pháp lý và thực tế hoạt động của
Luật sư trong TTHS ở Việt Nam nói chung và hoạt động của Luật sư trong
giai đoạn khởi tố điều tra hoặc giai đoạn xét xử vụ án. Nhưng lại chưa có đề
tài hay chuyên đề nào nghiên cứu về khái niệm, đặc điểm, vị trí, vai trò, chức
năng, hoạt động và đại vị pháp lý của “Luật sư trong giai đoạn truy tố theo
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Hà Nội”. Vì vậy,
bằng Luận văn này, tác giả với mong muốn được đề cập đến việc nghiên cứu
chi tiết nội dung qui định của Pháp luật về vị trí, vai trò, chức năng của Luật
sư trong TTHS ở Việt Nam; khái quát đánh giá những bất cập, khó khăn phát

sinh trong quá trình tác nghiệp của Luật sư trong giai đoạn Truy tố vụ án hình
sự từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội
Để nghiên cứu và thực hiện Luận văn “Luật sư trong giai đoạn truy tố
theo pháp luật tố tụng hình sự từ thực tiễn Thành phố Hà Nội”, tác giả đã

4


tham khảo, kế thừa có chọn lọc kết quả của các công trình nghiên cứu khoa
học đã được công bố trên đây.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, pân tích quy định của pháp luật và đánh
giá thực tiễn sự tham gia của Luật sư vào tố tụng hình sự nói chung và giai
đoạn truy tố vụ án hình sự nói riêng trên địa bàn thành phố Hà Nội (trong thời
gian 05 năm từ năm 2012 đến năm 2017) đưa ra các giải pháp hoàn thiện
pháp luật, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của Luật sư trong trong giai
đoạn Truy tố vụ án hình sự.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, Luận văn có những nhiệm vụ
chủ yếu sau:
- Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận về sự tham giacủa Luật sư
trong giai đoạn truy tố vụ án hình sự như: Khái niệm giai đoạn Truy tố vụ án
hình sự; khái niệm Luật sư; vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát
trong giai đoạn Truy tố vụ án hình sự; khái quát về địa vị pháp lý, vai trò và
hoạt động của Luật sư trong giai đoạn Truy tố vụ án hình sự;
- Nghiên cứu những quy định về bào chữa trong luật nhân quyền quốc tế;
- Nghiên cứu về nghề Luật sư theo quy định của pháp luật Việt Nam;
- Đánh giá đúng thực tiễn hoạt động bào chữa của Luật sư trong TTHS
ở giai đoạn Truy tố vụ án hình sự trên địa bàn thành phố Hà Nội trong thời

gian 5 năm (từ 2012 - 2017);
- Đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật TTHS. Đồng thời, đề xuất
các giải pháp nâng cao hiệu quảhoạt động của Luật sư trong giai đoạn truy tố.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu các qui định của Pháp luật về quyền và
nghĩa vụ của Luật sư, nhằm khẳng định địa vị pháp lý của Luật sư trong tố

5


tụng hình sự Việt Nam nói chung và giai đoạn Truy tố vụ án hình sự từ thực
tiễn thành phố Hà Nội nói riêng. Luận văn tập trung nghiên cứu vai trò luật sư
vớitư cách người bào chữa cho bị can trong giai đoạn truy tố.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò, chức
năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Luật sư với vai trò là người bào chữa trong
giai đoạn Truy tố vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam gắn
với địa bàn thành phố Hà Nội.
Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực tiễn hoạt động của Luật sư
trong trong giai đoạn Truy tố vụ án hình sự từ thực tiễn thành phố Hà Nội
trong 05 năm (2012-2017) và những văn bản quy phạm pháp luật về Luật sư
và giai đoạn Truy tố theo tố tụng hình sự trong khoảng thời gian từ năm 1987
đến năm 2017.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn sử dụng các phương pháp luận của Chủ nghĩa Duy vật biện
chứng, Chủ nghĩa Duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lê nin,Tư tưởng Hồ
Chí Minh; quan điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về Nhà nước và Pháp luật;
về cải cách tư pháp.

5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn chủ yếu sử dụng các phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực
tiễn, phân tích, tổng hợp, lịch sử, so sánh, phương pháp hệ thống hóa, phương
pháp logic, thống kê kết hợp với khảo sát thực tế, phương pháp nghiên cứu tài
liệu, bản án, hồ sơ vụ án, phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia, phương
pháp vụ việc điển hình ...
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về phương
diện lý luận cũng như thực tiễn.

6


6.1. Về ý nghĩa lý luận
Luận văn góp phần bổ sung thêm những vấn đề lý luận về sự tham gia
của Luật sư trong tố tụng hình sự nóichung, trong giai đoạn truy tố nói riêng.
6.2. Về ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của Luận văn có tác dụng đóng góp một phần việc
bổ sung, hoàn thiện các qui định của Pháp luật về vị trí, vai trò, chức năng và
địa vị pháp lý của Luật sư trong TTHS nói chung và Luật sư trong giai đoạn
Truy tố vụ án hình sự nói riêng; đồng thời giúp cho cơ quan và người tiến
hành tố tụng hình sự cũng như Đoàn luật sư thành phố Hà Nội, cá nhân các
Luật sư phát huy các kết quả đã đạt được, khắc phục các hạn chế thiếu sót
trong TTHS, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của mình trong tố tụng
hình sự.
Ngoài ra, Luận văn sẽ là tài liệu tham khảo cho không chỉ các nhà lập
pháp mà còn cho các nhà nghiên cứu, các cán bộ giảng dạy pháp luật. Kết quả
nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức
chuyên sâu cho các cán bộ, điều tra viên, kiểm sát viên và thẩm phán đang
công tác tại các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong quá trình giải

quyết vụ án hình sự được khách quan, có căn cứ và đúng pháp luật.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật hình sự về luật sư trong
giai đoạn truy tố
Chương 2: Thực tiễn hoạt động của Luật sư trong giai đoạn truy tố tại
thành phố Hà Nội
Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao vai trò của luật sư trong giai
đoạn truy tố

7


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full