SKKN một số biện pháp phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc lớp 5

MỤC LỤC


PHẦN I:
ĐẶT VẤN ĐỀ
Âm nhạc là một nhu cầu trong đời sống con người. Nó là một bộ mơn
nghệ thuật biểu hiện cảm xúc của con người, về con người và cuộc sống
bằng âm thanh. Trẻ em tham gia ca hát là được tự hoạt động để nhận thức thế
giới xung quanh và bản thân mình. Những hình tượng âm thanh của bài hát,
bản nhạc tác động vào cảm xúc của các em, giúp cho việc phát triển trí tuệ,
óc tưởng tượng và có tác dụng giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, lành
mạnh, làm cho đời sống tinh thần của các em thêm phong phú, góp phần giáo
dục toàn diện và hài hoà nhân cách, tạo điều kiện để các em bộc lộ và phát
triển năng khiếu. Cái đẹp trong nghệ thuật âm nhạc xuất phát từ tác phẩm, từ
nghệ thuật trình diễn tạo nên hình tượng âm nhạc có tác dụng truyền cảm
mạnh mẽ làm rung động lòng người, hướng con người tới: Chân - Thiện Mỹ.
Như vậy, môn âm nhạc là một nội dung quan trọng trong chương trình
giáo dục bậc tiểu học và quan trọng hơn nó là một "phương tiện giáo dục"
hấp dẫn mang tính đặc thù. Để thực hiện điều đó, nhà trường tiểu học địi hỏi
người giáo viên phải có trình độ và nghiệp vụ sư phạm cao để giảng dạy
được các mơn giáo dục nghệ thuật trong đó có mơn âm nhạc. Tuy nhiên, âm
nhạc là một bộ môn năng khiếu nên việc dạy nhạc không nhằm đào tạo các
em trở thành những người hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp, những nhạc sỹ,
những ca sỹ, những diễn viên... mà chính là thông qua môn học để tác động
vào đời sống tinh thần của các em, góp phần cùng các mơn học khác thực
hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường cũng như mục tiêu của bậc học. Ngồi
ra thơng qua mơn học, các em được nhận thức, được cảm thụ âm nhạc. Qua
các bài học các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được biết một số

1

kiến thức phổ thông về âm nhạc... Tất cả những cái đó sẽ tạo thành một trình
độ văn hố âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các mơn học khác giáo dục
nhân cách làm cho các nội dung học tập ở nhà trường phổ thơng có tính hồn
thiện, làm thăng bằng, hài hoà các hoạt động học tập của các em.
Muốn có một trình độ văn hố âm nhạc nhất định ở bậc tiểu học, học
sinh phải được học chương trình âm nhạc từ lớp 1 đến lớp 5 với thời lượng
mỗi tuần một tiết. Học sinh tiểu học hiếu động, hồn nhiên, sức tập trung tư
tưởng còn hạn chế. Do vậy giáo viên phải luôn nhớ rằng: Giờ học âm nhạc
chính là giờ hoạt động âm nhạc, cần luôn gây cho các em sự hào hứng tránh
việc học hát và đọc nhạc là một việc làm miễn cưỡng. Điều đó hồn tồn phụ
thuộc vào cách tiến hành giờ dạy của giáo viên. Mục đích là hình thành và
phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc của học sinh, tạo cho các em có trình độ
văn hố âm nhạc nhất định, góp phần giáo dục tồn diện và hài hồ nhân
cách. Qua mơn học nhằm phát hiện những học sinh có năng khiếu về âm
nhạc, tạo điều kiện giúp các em phát triển năng khiếu của mình và giáo dục
tình cảm đạo đức trong sáng, lành mạnh, làm phong phú đời sống tinh thần
cho các em. Nhằm bồi dưỡng mầm non tương lai nghệ thuật.
Từ những lý do trên tôi quyết định chọn sáng kiến "Một số biện pháp
phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc lớp 5".

2


Phần II:
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận của vấn đề
Để hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc của học sinh là
một quá trình học tập, rèn luyện. Muốn thực hiện được thì các em phải được
tiếp cận với âm nhạc, tham gia ca hát, nghe nhạc...

Giáo dục âm nhạc trong trường tiểu học ngoài việc cho học sinh được
hoạt động âm nhạc thông qua các giờ học hát, các em còn được nghe nhạc,
được tiếp xúc với những tác phẩm âm nhạc chọn lọc từ kho tàng âm nhạc
dân gian của các nhạc sỹ trong nước và toàn thế giới, đem tới cho các em
niềm vui và những cảm xúc cao thượng.
Môn âm nhạc trong trường tiểu học cịn tạo cho học sinh có một trình
độ "Văn hố âm nhạc nhất định". Trình độ văn hố phổ thơng hay trình độ
học vấn phổ thơng ở bậc tiểu học là do tất cả những hoạt động giáo dục và tất
cả những môn học tạo dựng nên, trong đó có "Văn hố âm nhạc", "Học
vấn âm nhạc". Trình độ văn hố âm nhạc bao gồm sự hiểu biết, năng lực
thực hành tối thiểu và năng lực cảm thụ âm nhạc, ở bậc tiểu học, giáo dục
cho học sinh có năng lực hiểu biết, năng lực cảm thụ sẽ được chú trọng đối
với đại trà, còn năng lực thực hành tốt phần lớn dành cho các em có năng
khiếu và những em thực sự say mê, ham thích đối với nghệ thuật âm nhạc.
Cần phải giáo dục thị hiếu âm nhạc tốt cho học sinh để các em biết yêu thích
âm nhạc lành mạnh, giàu tính nhân văn đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc, giáo
dục thị hiếu âm nhạc tốt sẽ góp phần làm trong sáng tình cảm đạo đức và làm
phong phú đời sống tinh thần của các em trong hiện tại và tương lai.

5


2. Thực trạng của vấn đề
Trường tiểu học Đinh Tiên Hồng là một trường có phong trào văn hố
văn nghệ khá tốt.
Các hoạt động văn hoá văn nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm
học, qua các đợt thi đua. Các hoạt động có được tác động nhiều bởi bộ môn
âm nhạc.
Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ mơn này địi hỏi
người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, một phương pháp thu

hút tạo sự hứng thú cho các em với mơn học.
Đại bộ phận các em ít được tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật nên
cịn nhược điểm rất phổ biến là hát theo thói quen, hát tự do, khơng theo
đúng giai điệu, lời ca của bài.
Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin,
nắm được các kiến thức kỹ năng cơ bản của ca hát để từ đó giúp các em phát
triển tai nghe và kỹ năng thể hiện tính chất âm nhạc.
Tìm hiểu thực tế và cách học tập của học sinh trường tiểu học qua
khảo sát thực tế ở các khối 1, 2, 3, 4 môn âm nhạc qua đó đã rút ra được
những điểm mạnh, yếu và cách nhận thức và phong cách thể hiện của các em
từ đó rút ra được những điểm mạnh, yếu để xây dựng tiến trình áp dụng cho
mỗi khối lớp ngày một tốt hơn nhằm nâng cao hơn nữ chất lượng giảng dạy
âm nhạc và chất lượng giọng hát ngày một tốt hơn.
Khảo sát thực tế đối với học sinh lớp 4 năm học 2009 - 2010
Hoàn thành tốt A+
Hoàn thành A
Tổng số
Lớp
HS
Tổng số
%
Tổng số
%
4A
40
10
25
30
75
4B

43
13
30
33
70

5


Qua kiểm tra chất lượng cho thấy các em rất thích học bộ mơn âm
nhạc, nhưng để học tốt thì số lượng còn khiêm tốn. Thực tế khi các em thực
hiện bài hát, hay một bài tập đọc nhạc. Bên cạnh các em có phong cách trình
bày tự nhiên, mạnh dạn hoặc đọc chuẩn xác cao độ, trường độ các nốt nhạc
trong bài tập đọc nhạc, vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn tự tin, chỉ
hát với tính chất thuộc lịng gần đúng giai điệu. Việc thể hiện tính chất bài
hát là rất hạn chế, phần đọc nhạc chỉ đúng tên nốt mà không đúng cao độ,
trường độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc.
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
3.1. Các biện pháp hình thành
Phương pháp giảng dạy là yếu tố quan trọng nhất quyết định hiệu quả
môn giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông nói chung và các lớp của
bậc tiểu học nói riêng. Phần nào, phương pháp đã gắn liền với nội dung và bố
cục nội dung.
Muốn cho hệ thống phương pháp và thủ pháp giảng dạy bộ môn âm
nhạc ở các lớp bậc tiểu học phát huy được tác dụng, hệ thống đó phải được
xây dựng từ những đặc điểm của phương thức giáo dục bậc tiểu học thông
qua hệ thống các bộ mơn trong đó có bộ mơn âm nhạc, bao gồm:
- Mục tiêu đào tạo, nội dung giảng dạy và giáo dục của bộ mơn
- Trình độ và năng lực học âm nhạc của học sinh
- Trình độ âm nhạc và năng lực dạy học bộ môn của giáo viên

- Điều kiện phương tiện dạy học bộ môn
- Bố cục tiết học bộ môn trong kế hoạch dạy học
- Thời lượng của tiết học.
Đó là những yếu tố mang tính đặc thù của phương pháp dạy bộ mơn
âm nhạc nói chung. Nó quyết định sự khác biệt giữa phương pháp dạy nhạc
cho người lớn và phương pháp dạy học cho trẻ em.

5


Giữa 2 phương pháp này mang tính đào tạo nghề nghiệp với phương
pháp dạy học mang tính giáo dục âm nhạc của nhà trường tiểu học. Căn cứ
vào tính đặc thù của phương pháp, hệ thống các phương pháp và thủ pháp
dạy học của bộ môn âm nhạc ở bậc tiểu học đã được xây dựng trên cơ sở các
nguyên tắc sau:
- Ba phân môn: Tập hát, tập đọc nhạc và âm nhạc thưởng thức được
dạy kết hợp hay tổng hợp trong một tiết học, trên cơ sở có một phân môn làm
trọng tâm.
- Các đơn vị kiến thức và kỹ năng thực hành của các bài học phải được
thiết kế theo kiểu xoáy ốc. Trong các tiết dạy bài học phải tạo ra nhiều "tình
huống sư phạm" để giáo viên "khai thác thâm canh", khắc sâu bài học, để
học sinh được ôn luyện nhiều lần.
- Thực hành là nội dung xun suốt q trình dạy và học bộ mơn.
Thơng qua thực hành để dạy lý thuyết trên cơ sở sử dụng thời gian trên lớp
một cách tối ưu để tạo điều kiện cho tất cả các học sinh được nhìn, được
nghe và được luyện tập nhiều.
- Phải tạo được hứng thú học tập bộ môn của học sinh trong từng tiết
học. Muốn vậy, các kiến thức và kỹ năng thực hành âm nhạc trong mỗi bài
học phải được biên soạn có hệ thống sao cho dung lượng kiến thức và kỹ
năng thực hành của mỗi bài học phải mang "Tính vừa sức".

- Phương pháp và thủ pháp giảng dạy các phân môn phải luôn được cải
tiến, sáng tạo, áp dụng linh hoạt cho phù hợp với thời lượng tiết học, điều
kiện dạy và học, đặc biệt phù hợp với khả năng học tập của từng lớp học và
từng học sinh, khai thác triệt để sự "tương đồng" giữa thuộc tính thực hành
tập thể của mơn học "với thuộc tính" hoạt động cộng đồng của tổ chức
trường học để hỗ trợ cho hoạt động giảng dạy của bộ môn.

5


Thông qua việc học hát và các hoạt động kết hợp với âm nhạc giúp các
em phát triển năng lực nghe nhạc, năng lực cảm thụ âm nhạc. Từ đó giáo dục
cho các em những tình cảm trong sáng, lành mạnh, phát triển năng lực trí tuệ
làm cho đời sống tinh thần của các em phong phú giúp các em phát triển toàn
diện hơn.
3.2. Vận dụng các biện pháp phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc ở
học sinh lớp 5
a. Phải gây hứng thú cho học sinh ngay từ phần mở đầu bài học, phần
giới thiệu đề mục mới
Rõ ràng ngay từ buớc chân của giáo viên vào lớp với thái độ vui vẻ
thân mật đối với học sinh, việc đánh giá công bằng trong việc kiểm tra
miệng... đều là những yếu tố góp phần tạo nên khơng khí hào hứng chung
của cả lớp để chuẩn bị bước vào bài học mới. Nhưng hứng thú học tập chỉ
thực sự bắt đầu với phần giới thiệu đề mục mới tạo sự hấp dẫn đối với học
sinh.
b. Trong quá trình giảng dạy giáo viên phải biết phát huy tính tích
cực, chủ động sáng tạo của học sinh nhằm gây hứng thú học sinh cho các
em
Thực chất của việc học tập là chuỗi vấn đề được đặt ra, được nhận
thức ở mức độ cao hơn, đặc trưng của môn âm nhạc là thực hành. Thực hành

là sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình dạy và học bộ mơn. Thơng qua thực hành
để dạy lý thuyết, lấy lý thuyết để củng cố kỹ năng thực hành trên cơ sở dụng
thời gian trên lớp một cách tối ưu (tránh thời gian chết) để tất cả học sinh
được nhìn, nghe và luyện tập nhiều. Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học
giáo viên đặt ra nhiều câu hỏi vừa sức đối với học sinh, học sinh dễ hiểu, dễ
nhớ, hay cho các em nghe, nhìn thể hiện nhiều thì học sinh rất có hứng thú
học, tạo động cơ học tập tốt.

5


c. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học
Tránh cách dạy thông báo khô khan tẻ nhạt. Giáo viên phải nắm chắc
đặc trưng mơn học âm nhạc để có cách dạy phù hợp, giờ học âm nhạc phải là
giờ học nghệ thuật hấp dẫn với phương châm học vui - vui học. Tránh dạy lý
thuyết trừu tượng và dạy tập đọc nhạc nặng nề, căng thẳng. Phải tìm mọi
cách cải tiến cách dạy từng phân mơn theo hướng tích cực hoá hoạt động của
học sinh. Bổ sung tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hoá
cách thức truyền đạt ở mỗi bài học mỗi tiết học.
* Đối với học hát:
Muốn gây hứng thú cho học sinh thì vai trị của người giáo viên rất
quan trọng, đó là quá trình chuẩn bị của giáo viên, giọng hát của giáo viên,
phong cách biểu diễn... cách tiến hành dạy hát theo phương pháp truyền
miệng từng câu ngắn theo lối móc xích, giáo viên hát mẫu rồi học sinh hát
theo. Giáo viên có thể đánh đàn cho học sinh nghe từng câu, học sinh nghe
giai điệu và tập hát lời ca.
Sau khi thuộc bài hát giáo viên cho học sinh hát kết hợp gõ đệm, hát
kết hợp động tác múa đơn giản hoặc vận động thân thể theo nhạc. Cuối cùng
cho học sinh tập biểu diễn thể hiện giọng hát của mình kết hợp phụ hoạ.
Ví dụ: Dạy bài hát mới "Hãy giữ cho em bầu trời xanh" Nhạc và lời:

Huy Trân, ta thực hiện như sau:
- Giới thiệu bài.
- Cho học sinh luyện giọng: Giáo viên cho học sinh luyện từ 3 - 5 âm
theo các mẫu âm: a, o, ô, la... theo chiều đi lên, đi xuống, các quãng.
Khi hướng dẫn đọc lời ca, phải giúp các em thể hiện được tiết tấu lặng
đen, lặng đơn, nốt móc đơn có chấm dơi, móc kép cần lướt qua và đảo phách
trong bài, bằng cách đọc, kết hợp với gõ nhạc cụ gõ hoặc vỗ tay theo tiết tấu
sau:

5


2
4
Gõ:

x

Đọc: Hãy

x
xua

x

x

x

x

x

x

tan

những

mây

mù

đen

tối

x

x

mãi

một

2
4
Gõ:

x

x

Đọc: Để

bầu

x

x

trời tươi

x
màu

x
xanh...

Để các em đọc đúng tiến đấu và ngắt cuối câu. Giáo viên chỉ bảng phụ
và đọc mẫu, hướng dẫn các em đọc theo mẫu.
Khi học hát cần sự đồng đều hồ giọng chính xác và diễn cảm với
trạng thái khác nhau và đặc biệt là hát rõ lời. Giáo viên luôn phải đặt ra kế
hoạch hướng dẫn các em thực hiện tốt.
Việc lấy giọng của bài hát phù hợp đúng tầm cữ chung cho cả lớp là
hết sức quan trọng điều đó giúp các em dễ dàng điều khiển giọng hát của
mình đúng cao độ của bìa.
Để cảm nhận từng giai điệu của câu hát, khơng nhất thiết giáo viên lúc
nào cũng phải hát mẫu, việc hát mẫu tốt nhất là chỉ dùng để trình bày toàn
bài hát vào đầu tiết học, giúp các em cảm nhận giai điệu tiết tấu của bài hoặc

dùng để sửa lỗi từng câu hát cho học sinh. Việc dùng tiếng đàn để đàn giai
điệu của câu hát giúp các em cảm nhận giai điệu và tự hát lời ca theo giai
điệu đó là tốt nhất. Việc các em thực hiện tự vỡ bài giúp cho tai nghe của
mình phát triển nhanh hơn. Việc tập hát từng câu theo lối móc xích sẽ giúp
các em nhanh nhớ lời ca và hát chuẩn xác giai điệu hơn.
Khi các em hát được lời ca giai điệu của bài để giúp cho việc luyện tập
củng cố, khắc sâu bài học. Giáo viên phải giúp các em giữ được nhịp độ của

5


bài. Việc sử dụng nhạc cụ gõ đệm theo khi hát, kết hợp giáo viên đàn sẽ làm
cho bài hát sinh động hơn, gây hứng thú và tránh được sự nhàm chán đơn
điệu của tiết học. Thơng thường có 3 cách gõ đệm để củng cố luyện tập bài
hát đó là: Hát gõ đệm theo phách, hát gõ đệm theo nhịp, hát gõ đệm theo tiết
tấu lời ca. Ngoài ra cịn có các cách gõ đệm như: gõ đệm theo một âm hình
tiết tấu, gõ đệm bằng hai âm sắc... Tuy nhiên tuỳ từng bài cụ thể mà vận
dụng cho phù hợp.
Khi học sinh đã thuộc bài giáo viên giúp các em hát kết hợp vận động
phụ hoạ, từ đó giúp các em tự sáng tạo ra các động tác phù hợp với lời bài
hát, tạo sự hứng thú học tập của học sinh.
Để khích lệ các em trong học tập và tạo điều kiện cho các em chứng
minh cảm nhận của mình. Sau khi nắm được cơ bản giai điệu của bài hát,
giáo viên phải tổ chức cho các em thể hiện theo các hình thức đơn ca, song
ca, tốp ca và kết hợp vận động phụ hoạ. Ở giai đoạn này việc động viên
khuyến khích các em là hết sức quan trọng, cho dù các em chưa thực hiện
được bài hát một cách tốt nhất.
* Đối với tập đọc nhạc.
Lâu nay khi dạy về tập đọc nhạc các giáo viên chịu ảnh hưởng sâu sắc
phương pháp dạy cho học sinh chuyên nghiệp âm nhạc, gây nên tâm lý căng

thẳng nặng nề không cần thiết, làm cho học sinh sợ tập đọc nhạc. Những tiết
dạy như vậy thường kém hiệu quả, học sinh khơng hứng thú học. Vì vậy để
tạo cho các em hứng thú trong học tập cách dạy tập đọc cao độ nên cho các
em dựa vào tiếng đàn làm mẫu của giáo viên, kỹ năng thể hiện trường độ và
tiết tấu phải được quan tâm nhiều hơn nữa bằng những bài tập riêng trong
nhiều tiết học. Giáo viên đàn từng câu để các em đọc theo đúng nốt nhạc và
cuối cùng học sinh đọc đúng được cả bài đọc nhạc. Dạy tập đọc nhạc phải
thật nhẹ nhàng, dễ học với đại đa số học sinh.

5


Ở lớp 5 phân môn tập đọc nhạc dựa trên cơ sở kiến thức đã học ở lớp
4, nhưng nâng cao hơn. Cả năm các em được học 8 bài tập đọc nhạc đều viết
ở nhịp 2/4; 3/4; Dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô - Rê - Mi - Son - La
hoặc thang 7 âm: Đô - Rê - Mi - Pha - Son - La - Xi.
Về tiết tấu các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình
móc đơn, nốt đen, nốt trắng, với các ký hiệu như lặng đen, lặng đơn. Đơi khi
để đỡ nhàm chán giáo viên có thể thay âm tiết tấu thành tiếng trống như: Nốt
đen đọc là Tùng; nốt đơn đọc là Ring.
Việc giúp học sinh tập đọc một bài tập đọc nhạc, để thu được kết quả
tốt cũng phải được thực hiện theo đúng các bước và theo một trình tự nhất
định. Sau khi giới thiệu bài tập đọc nhạc, nếu như ở tập hát bước đầu tiên là
luyện giọng thì tập đọc nhạc sẽ phải luyện tập cao độ. Cho các em đọc lại
cao độ của các nốt nhạc không chỉ giúp các em khởi động giọng mà cịn giúp
các em nhớ vị trí các nốt trên khuông và cảm nhận cao độ các nốt so với
nhau. Muốn các em thực hiện tốt bài tập giáo viên phải đưa ra yêu cầu để các
em tìm hiểu, nhận xét bài nhạc, về cao độ gồm những nốt gì? Về trường độ
gồm hình nốt gì? Trong bài sử dụng các ký hiệu âm nhạc nào?
Mục tiêu của giai đoạn này là làm thế nào để các em nắm và thể hiện

được hình tiết tấu chủ đạo của bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp
theo nhiều hình thức, có thể là vừa đọc, vừa vỗ tay hoặc vừa đọc, vừa gỗ đệm
nhạc cụ. Hình thức thể hiện cũng có thể là cả lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen
kẽ. Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo viên đàn để các em nghe
và cảm nhận giai điệu của tiết tấu. Đây là lúc bắt đầu tập đọc bài nhạc. Giáo
viên cho học sinh tập đọc từng câu theo đàn, giáo viên chú ý sửa lỗi. Luyện
tập củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân, khi các em đọc đúng cao độ, trường
độ của bài mới chuyển sang ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn
trong việc ghép lời ca với nhạc, giáo viên giành khoảng 3 phút cho học sinh

5


tự ghép lời. Sau đó giáo viên đàn giai điệu và hát mẫu lời ca để các em nghe
so sánh. Giáo viên bắt nhịp học sinh đọc lại nhạc, lượt 2 ghép lời, giáo viên
đàn lại từng câu sửa lỗi cho các em. Khi học sinh đã thuộc giáo viên chia lớp
thành 2 nhóm; một nhóm đọc nhạc, nhóm cịn lại hát lời ca. Giai đoạn này
đòi hỏi sự kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm
bằng nhạc cụ. Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ
các em học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh, việc động viên sẽ tạo
sự hứng thú cho học sinh.
* Đối với dạy âm nhạc thưởng thức:
Phần môn này bao gồm các nội dung: Giới thiệu tác giả, tác phẩm,
nghe nhạc và một số kiến thức liên quan đến đời sống âm nhạc. Để tạo ra
hứng thú đối với phân môn này giáo viên có thể tiến hành dưới các hình
thức:
- Đọc truyện, kể chuyện.
- Xem tranh và giải thích.
- Nghe băng nhạc hoặc giáo viên tự trình bày tác phẩm.
Trường hợp đọc, kể chuyện theo sách có thể kế hoạch đọc cho học

sinh cả lớp nghe. Nếu cần tóm tắt ý chính và nêu câu hỏi cho học sinh trả lời,
bài nào có tranh minh hoạ cần sưu tầm, phóng to những hình vẽ trong sách
treo trên bảng.
Mỗi câu chuyện kể phải nhấn mạnh một đôi ý để gây ấn tượng cho các em.
Bên cạnh đó lời nói giọng hát, phong cách năng lực của giáo viên là hết
sức quan trọng, đây là một trong những yếu tố gây hứng thú đối với học sinh.
Kể chuyện âm nhạc tưởng chừng như hết sức đơn giản. Trong thực tế,
để truyền đạt một giờ kể chuyện âm nhạc có kết quả địi hỏi giáo viên phải
vận dụng rất nhiều phương pháp, kỹ năng giảng dạy. Không những vậy mà
giờ kể chuyện âm nhạc cịn địi hỏi phải có một cơng tác chuẩn bị thật chu

5


đáo, đó là đọc, tìm hiểu thật kỹ nội dung chuyện cần kể. Từ đó có thể đặt ra
những câu hỏi cho các em trả lời, nhằm khai thác chủ đề của truyện. Kể
chuyện không giống như đọc chuyện chỉ cần đủ chữ và thêm một chút thể
hiện nhấn nhá giọng là được. Kể chuyện âm nhạc ngoài việc nhớ và kể đúng
nội dung của chuyện, cần đòi hỏi phải có một chất giọng truyền cảm, hấp dẫn
và phải thêm thắt những từ ngữ vào giọng kể để câu chuyện thêm sinh động,
thu hút và để học sinh dễ nhớ. Đôi khi trong câu chuyện, để thêm sinh động
người kể phải nhập vai các nhân vật trong truyện...
Việc chuẩn bị các bức tranh theo nội dung của chuyện, cho học sinh
tìm hiểu nội dung sẽ giúp học sinh nhanh nhớ được cốt truyện và tạo cho câu
chuyện thêm phong phú cũng như thu hút sự chú ý của các em hơn.
Sau khi giới thiệu khái quát về nội dung chuyện, giáo viên cho học
sinh xem bức tranh và kể theo nội dung của truyện. Trong khi kể giáo viên có
thể đặt câu hỏi cho các em trả lời để cùng khai thác và khắc sâu nội dung.
Cần đặt câu hỏi ngắn gọn và dễ trả lời.
Ví dụ: Câu chuyện "Nghệ sĩ Cao Văn Lầu" (tiết 15) giáo viên có thể

đặt câu hỏi dạng như sau: Nghệ sĩ Cao Văn Lầu sinh ra ở đâu? Trong một gia
đình như thế nào? Là người như thế nào? Dạ cổ hoài lang ra đời trong hoàn
cảnh nào? Đến nay tác phẩm Dạ cổ hoài lang được nhân dân ta coi trọng như
thế nào? Để luôn nhớ đến nghệ sĩ Cao Văn Lầu, hiện nay tỉnh Bạc Liêu đã
làm gì?
Khi nắm được nội dung của chuyện giáo viên cho các em tập kể lại
chuyện, có thể cho mỗi em kể lại một đoạn trên cơ sở quan sát tranh. Càng
nhiều em tham gia vào kể và nhắc lại các tình tiết của chuyện càng tốt.
Sau khi cho các em kể lại chuyện, giáo viên khái quát lại toàn bộ nội
dung chuyện và đặt câu hỏi cho các em trả lời xem nội dung chuyện muốn

5


nói điều gì? Từ đó giáo viên gợi ý các em liên hệ với cuộc sống học tập của
bản thân và động viên các em cố gắng hơn nữa.
Trước khi kết thúc một câu chuyện âm nhạc giáo viên cho học sinh
nghe lại tác phẩm trong chuyện hoặc một vài trích đoạn khác của tác giả đã
nói trong chuyện.
Với hình thức dạy như trên tôi luôn nhận được sự ủng hộ của học sinh.
Các em rất u thích mơn học này.
d. Trong quá trình giảng dạy cần đưa một số trò chơi vừa nâng cao
hiệu quả bài học, vừa tạo hứng thú cho học sinh
Thực tế cho thấy nếu trong một tiến học giáo viên giành ít thời gian tổ
chức trị chơi cho học sinh thì học sinh rất hào hứng học. Trong âm nhạc có
rất nhiều trị chơi nhưng giáo viên phải biết tổ chức trò chơi phù hợp với
từng bài học cụ thể.
Ví dụ: Trong học hát có trị chơi "Nhìn tranh đốn tên bài hát", "Nghe
nhạc đốn bài hát", "Nghe tiết tấu đoán câu hát".
Trong tiết tập đọc nhạc có thể cho học sinh chơi trị chơi "Nghe nhạc

đoán tên nốt" hoặc "Ghi tiết tấu của bài".
e. Giáo viên phải biết sử dụng phương tiện dạy học như một yếu tố
gây xúc cảm
Một giờ học sinh động giáo viên không thể không sử dụng phương
tiện dạy học. Đồ dùng dạy học phổ biến đó là sách giáo khoa, nhạc cụ tranh
ảnh. Các phương tiện đó giáo viên phải biếu sử dụng cho phù hợp với nội
dung từng bài học. Biết minh hoạ một cách độc đáo, thú vị sẽ kích thích
hứng thú học tập của các em. Kinh nghiệm đã xác nhận nếu chỉ lặp lại những
kiến thức trong sách giáo khoa thì học sinh cũng khơng hứng thú học tập và
vai trò của giáo viên trên lớp cũng khơng phát huy được. Mặt khác nếu thốt

5


ly sách giáo khoa làm cho học sinh khó nắm kiến thức cần thiết thì bài giảng
dù có hấp dẫn sinh động đến mấy cũng không mang lại hiệu quả sư phạm.
Vì vậy phải biết kết hợp kiến thức sách giao khoa vừa mở rộng kiến
thức. Đặc biệt với môn nhạc phải chú trọng thực hành giáo viên dạy nhạc
không có nhạc cụ, khơng biết sử dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm
chán, hiệu quả bài dạy khơng cao. Các mẩu chuyện tranh ảnh địi hỏi giáo
viên phải có để minh hoạ thêm cho học sinh, ngồi ra học sinh cũng phải có
đầy đủ các phương tiện học tập như: sách, vở, bút...
g. Thường xuyên củng cố và phát triển hứng thú của học sinh trong
giờ học âm nhạc
Việc gây hứng thú cho học sinh trong giờ học không chỉ một lần mà
phải rèn luyện thường xuyên từ phút đầu đến phút cuối giờ học. Hơn nữa
phải làm cho mức độ hứng thú ngày càng tăng lên đến nỗi các em không để ý
thời gian trôi đi nhanh chóng và đến khi giờ học kết thúc học sinh còn luyến
tiếc.
h. Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp, trường để học sinh

được xem, được nghe, được thể hiện và bình luận
Bằng hình thức tổ chức các Hội thi văn nghệ về các chủ đề, các buổi
ngoại khố âm nhạc nói về các nhạc sĩ... giúp học sinh có niềm say mê hứng
thú trong học tập cũng là hình thức phát hiện năng khiếu bồi dưỡng cho các
em phát huy khả năng âm nhạc.
* Tiểu kết: Qua một năm giảng dạy, tôi thấy đa số các em u thích và
có hứng thú học âm nhạc. Trong các hoạt động tập thể trong và ngoài nhà
trường, phong trào văn nghệ sôi nổi hẳn lên.

5


4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
4.1. Tiến hành dạy thể nghiệm
- Lớp thể nghiệm: Lớp 5A
- Lớp đối chúng: Lớp 5B
- Trang thiết bị: Đàn Organ, các nhạc cụ gõ, tranh ảnh minh hoạ.
4.2. Kết quả dạy thể nghiệm
Sau một năm dạy tơi thấy học sinh có hứng thú hơn khi học âm nhạc.
4.3. Nhận xét, đánh giá kết luật sau thể nghiệm
Sau một năm dạy bộ môn âm nhạc tôi thấy các em đã biết yêu quý
môn học này hơn. Phần lớn các em đã biết thể hiện nội dung bài hát, tính
nghệ thuật biết vận động theo nhạc, đã mạnh dạn, tự tin, rất sôi nổi trong các
phong trào đoàn hội của nhà trường. Kết quả đạt được như sau:
Nhà trường có tổ chức cuộc thi "Tiếng hát dân ca và trò chơi dân
gian học sinh tiểu học". Kết quả đạt được tốt.
Các phong trào của nhà trường học sinh tham gia rất sôi nổi như ngày
khai trường, ngày 20/11, ngày 22/12, và ngày 26/3... Các lớp đều hào hứng
tham gia các phong trào văn nghệ do nhà trường tổ chức. Các em đều có ý
thức tạo cho lớp mình một phong trào rất sơi nổi, tự tìm tịi, học hỏi và sáng

tạo.

5


Bảng so sánh thực trạng sau khi tiến hành dạy thể nghiệm
năm học 2010 - 2011
Lớp
Lớp thể
nghiệm
Lớp đối
chứng

Tổng số
HS

Hoàn thành tốt A+
Tổng số
%

Hoàn thành A
Tổng số
%

5A

40

20

50

20

50

5B

43

20

47

23

53

Qua quan sát bảng so sánh trên và qua q trình giảng dạy mơn âm
nhạc. Số học sinh u thích mơn âm nhạc được nâng lên và phần lớp học
sinh biết cảm thụ âm nhạc thông qua môn học này. Qua các bài học âm nhạc
giáo dục các em những tình cảm đạo đức trong sáng, những phẩm chất tốt
đẹp mà mỗi giáo viên đều có thể khai thác để khắc sâu vào tâm hồn các em.

5


Phần III:
KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ
1. Kết luận

Đúng vạy đối với trẻ em, ca hát là một hoạt động hấp dẫn. Những nội
dung phong phú đa dạng của bài hát đã bổ sung vốn sống của các em khi còn
hạn hẹp. Những lời ca hay, những từ ngữ đẹp đã cung cấp thêm vốn ngơn
ngữ cho các em khi cịn chưa phong phú. Cách diễn tả tế nhị nội dung lời ca
phong phú đã cuốn hút trẻ khi trình độ diễn đạt những suy nghĩ và tình cảm
của các em bằng ngơn ngữ cịn đang vụng về. Những giai điệu đẹp, những
nhịp điệu phong phú cùng với sắc thái đa dạng của bài hát đã làm cho tâm
hồn của trẻ thêm rộng mở, tình cảm thêm tinh tế. Cho nên ca hát không thể
thiếu được trong cuộc sống trẻ thơ. Tiếng hát của các em là tiếng nói của tình
cảm, là mối dây liên hệ với cộng đồng trong môi trường mới, là phương tiện
để các em tự giáo dục. Vì vậy chúng ta cần thực sự coi trọng giờ học âm
nhạc, chăm lo đến sự phát triển giọng hát của các em. Hát phải trở thành nội
dung xuyên suốt quá trình giáo dục âm nhạc trong nhà trường tiểu học. Từ đó
tơi đưa ra bài hoạc kinh nghiệm cho bản thân trong khi giảng dạy:
- Cần bồi dưỡng cho các em có ý thức tự rèn luyện bằng hình thức
như: Luyện ở nhà, biểu diễn cho ông bà, bố mẹ cùng xem hoặc múa mẫu cho
bạn bè cùng học tập, kích tahích niềm say mê, tính mạnh dạn, tự tin cho các
em khi tham gia bài học, các em có thể làm ở mọi nơi, mọi lúc, biết rèn luyện
tính cẩn thận và say mê âm nhạc.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ về bộ môn âm nhạc của tơi, song
chưa đầy đủ mà bản thân tơi cịn học hỏi, tham khảo bạn bè đồng nghiệp và
tích cực thăm lớp dự giờ nhiều hơn.

5


Tham gia vào các lớp bồi dưỡng để rút ra được nhiều kinh nghiệm tốt
để giảng dạy cho học sinh ngày càng tiến bộ hơn và có nhiều học sinh đạt
giải hơn.
2. Những ý kiến đề xuất:

- Tạo điều kiện cơ sở vật chất cho giáo viên và học sinh nhằm nâng
cao chất lượng dạy và học môn âm nhạc như:
Nhạc vụ, băng đĩa nhạc, bảng kẻ nhạc và bộ nốt nhạc đính nam châm,
các hình ảnh, tranh vẽ về các loại nhạc cụ, các đàn nhạc, các tác giả, các đĩa
nhạc có tác phẩm khơng lời của những nhạc sĩ nổi tiếng để phục vụ cho phần
nghe nhạc... Ngoài ra nhà trường cần có một bộ trống và dàn âm thanh...
Nhất thiết phải có đủ sách giáo khoa cho học sinh, sách hướng dẫn
giảng dạy cho giáo viên; Các sách báo, tài liệu tham khảo về âm nhạc cho
thầy và trò, các băng đĩa nhạc giáo khoa và các tác phẩm chọn lọc phù hợp
với nhà trường.
Kết hợp với các giáo viên khác khích lệ các em trong học tập, trong
văn nghệ trường lớp. Đặc biệt đối với những em có năng khiếu vượt trội.
Việt Trì, ngày 9 tháng 4 năm 2012
NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN

Nguyễn Thị Thanh Vân

5


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học
2. Phương pháp dạy học âm nhạc cho học sinh tiểu học : Hoàng Long
3. Sách giáo khoa lớp 4 - 5
4. Sách giáo viên lớp 4 - 5
5. Những ca khúc thiếu nhi chọn lọc

5

ĐÁNH GIÁ NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CÁC CẤP
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
........................

5