SKKN một số BIỆN PHÁP rèn đọc DIỄN cảm CHO học SINH lớp 3

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
-------------------------------------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN ĐỌC DIỄN
CẢM CHO HỌC SINH LỚP 3


MỤC LỤC
----***----

I

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trang 1

II

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Trang 4

1

Cơ sở lí luận của vấn đề

Trang 4

2

Thực trạng của vấn đề

Trang 7

3

Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

Trang 9

4

Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm

Trang 16

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

Trang 19

1

Kết luận

Trang 19

2

Kiến nghị

Trang 20

III

TÀI LIỆU THAM KHẢO


PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
Để tiến kịp với thời đại, phục vụ tốt cho sự nghiệp Công nghiệp hóa –
Hiện đại hóa đất nước. Giáo dục tiểu học đang trở thành mối quan tâm lớn
của xã hội. Bậc Tiểu học được coi là bậc học nền móng của hệ thống giáo
dục Quốc dân, chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào kết quả đào tạo ở
bậc tiểu học. Cùng với sự phát triển của các môn học khác, môn Tiếng Việt
có vị trí quan trọng trong tất cả môn học ở trường, nó hình thành khả năng
giao tiếp, là cơ sở để phát triển tư duy cho trẻ tiếp thu và học tốt các môn học
khác.
Tiếng việt ở tiểu học gồm nhiều phân môn: Tập đọc - kể chuyện,
chính tả, tập viết, luyện từ và câu, tập làm văn. Mỗi phân môn đều có một
chức năng khi dạy ngữ văn ở nhà trường đồng thời cũng chuẩn bị vốn cho
học sinh khi học văn. Tập đọc là phân môn mang tính chất tổng hợp vì ngoài
nhiệm vụ dạy học nó còn có nhiệm vụ trau dồi kiến thức về Tiếng việt cho
học sinh (về phát âm, từ ngữ, câu văn...) kiến thức bước đầu về văn học, đời
sống và giáo dục tình cảm thẩm mỹ. Phân môn tập đọc ở tiểu học nói chung
và ở lớp 3 nói riêng đặt ra một nhiệm vụ quan trọng. Trong các giờ tập đọc,
học thuộc lòng học sinh biết đọc diễn cảm bài văn, bài thơ đã tạo cho các em
sự say mê hứng thú và để lại một vốn văn học đáng kể cho trẻ em. Cũng
thông qua các bài văn, bài thơ học sinh hiểu thêm về các vùng miền của đất
nước, hiểu được công sức của các tầng lớp nhân dân đang ra sức xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc, hiểu được các truyền thống quý báu của dân tộc.

Phân môn tập đọc có tác dụng mạnh mẽ trong giáo dục mỹ cảm, học
sinh yêu cái đẹp, rung cảm trước cái đẹp trong thiên nhiên, cái đẹp trong xã
hội, cái đẹp trong văn chương. Môn học này có thể rèn luyện cho học sinh tư
duy trừu tượng và cả tư duy logic. Giờ tập đọc ngoài việc dẫn dắt học sinh và
1


cho học sinh tìm đại ý để phát triển óc tổng hợp, tìm bố cục để phát triển óc
phân tích, học sinh còn được rèn luyện óc tưởng tượng, phán đoán, ghi nhớ.
Phân môn tập đọc không chỉ có những nhiệm vụ trên mà còn kết hợp
chặt chẽ với chương trình Tiếng việt. Qua các bài văn chọn lọc học sinh vừa
cảm thụ được cái hay, cái đẹp vừa học được cách sử dụng từ chính xác, cách
đặt câu gọn gàng sinh động, được luyện về nghĩa âm, chính tả, tập làm văn.
Ở bậc tiểu học nói chung và lớp 3 nói riêng phân môn tập đọc có hai
yêu cầu chính là:
- Rèn kĩ năng tập đọc.
- Giúp học sinh cảm thụ tốt bài văn.
Học phân môn tập đọc, việc đọc và cảm thụ là hai khâu có quan hệ
mật thiết với nhau, gắn bó hỗ trợ đắc lực cho nhau. Cảm thụ tốt giúp cho việc
đọc diễn cảm tốt. Ngược lại việc đọc diễn cảm tốt giúp cho việc cảm thụ bài
văn thêm sâu sắc. Thật vậy học sinh có đọc thông thạo được và trên cơ sở đã
hiểu nội dung câu thơ, câu văn, đoạn thơ, đoạn văn thì các em mới thể hiện
được cảm xúc có nghĩa là đã hiểu tường tận về nội dung và nắm được ý
nghĩa giáo dục của bài. Điều đó khẳng định rằng trong tiết dạy tập đọc lớp 3,
việc luyện rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh là rất cần thiết. Trong giờ
học, học sinh biết đọc diễn cảm thì tiết học mới có hiệu quả cao và mới thể
hiện được tầm quan trọng của bộ môn.
Qua các lớp học dưới, học sinh lớp 3 đã có điều kiện và kỹ năng để
đọc diễn cảm tốt. Đọc diễn cảm chính là nghệ thuật đọc thơ văn được tiến
hành trong những điều kiện của nhà trường phổ thông.

Trong những tầm quan trọng đặc biệt của phân môn tập đọc nói chung
và việc rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3 nói riêng trong giờ
tập đọc, để có kết quả cao mỗi giáo viên phải nhận thức rõ trong phương
pháp giảng dạy. Trong quá trình tập đọc lớp 3, tôi nhận thấy chất lượng đọc

2


diễn cảm của học sinh còn yếu. Đặc biệt ngày nay xã hội ta ngày càng phát
triển thì nhu cầu đòi hỏi về tri thức con người ngày càng cao, trong đó ngôn
ngữ nói và viết là vô cùng cần thiết cho mỗi người. Mỗi thành công không
phải tự nhiên mà có được mà phải trải qua một quá trình rèn luyện kiên trì
ngay từ đầu. Xuất phát từ những lý do trên đồng thời để góp phần nâng cao
chất lượng đọc cho học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng,
tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3”
để nghiên cứu.

3


PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
* Cơ sở tâm sinh lí, đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học.
Học sinh Tiểu học - con người với cấu tạo đầy đủ các bộ phận của một
cơ thể đang phát triển. Trong đó, cơ quan phát âm, ngôn ngữ phát triển mạnh,
phù hợp với sự tiếp nhận và thực hiện dễ dàng các hoạt động mới, theo chức
năng của chúng “Chức năng phát âm - Tập đọc”. Khả năng nhận thức, tư
duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân cách học sinh đang được hình
thành, tiềm tàng khả năng phát triển và đang phát triển.
Học sinh Tiểu học hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò mò,

thích hoạt động, khám phá thường độc lập, tự lực làm việc theo hứng thú của
mình. Thầy cô là hình tượng mẫu mực nhất được trẻ tôn sùng nhất, mọi điều
trẻ đều nhất nhất nghe theo, sự phát triển nhân cách của học sinh Tiểu học
phụ thuộc phần lớn vào quá trình dạy học và giáo dục của thầy cô trong nhà
trường Tiểu học.
Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học bước đầu đem đến sự vận động
khoa học cho não bộ và các cơ quan phát âm, ngôn ngữ, đem đến những tinh
hoa văn hoá, văn học nghệ thuật trong tâm hồn trẻ, rèn kĩ năng đọc, hiểu,
cảm thụ văn học, rèn luyện tình cảm đạo đức, ý chí, ý thức, hành động đúng
cho trẻ, phát triển khả năng học tập các môn khác, là điều kiện phát triển toàn
diện cho học sinh Tiểu học.
Nhân cách học sinh Tiểu học phát triển đúng đắn hay lệch lạc phụ
thuộc vào quá trình giáo dục của người thầy mà trong đó mà phương tiện là
nghe, nói, đọc, viết có được nhờ học Tập đọc. Dạy Tập đọc đặc biệt là dạy
đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học đòi hỏi người thầy phải có phương pháp
dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học, phù hợp với

4


sự phát triển tiến bộ của khoa học, xã hội, đáp ứng như cầu ham hiểu biết của
học sinh Tiểu học và tăng cường giáo dục đạo đức, nhân cách cho trẻ.
* Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc
Ngôn ngữ học đã chỉ rõ những nội dung cụ thể về các vấn đề của ngôn
ngữ chữ viết, chính âm, chính tả, nghĩa của từ, câu , đoạn, văn bản, ngữ điệu,
nhịp điệu, tình cảm ngôn ngữ. Đó là những vấn đề gắn bó với việc dạy và
học Tập đọc của thầy và trò bậc Tiểu học. Văn học nghệ thuật là tinh hoa của
ngôn ngữ, là tình cảm đạo đức lý tưởng tình yêu, nó có được nhờ cảm xúc
của tâm hồn, nó làm cho tâm hồn con người thêm phong phú và sâu sắc.
Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học là dạy cho học sinh biết đọc đúng

tiếng, từ, câu, chữ, hiểu nội dung rồi đọc đúng ngữ điệu, nhịp điệu, diễn cảm,
cảm nhận được ý nghĩa tình cảm, có cảm xúc, biết tư duy, tưởng tượng, hình
thành ý thức tốt đẹp trong tâm hồn và có hành động đẹp, nghĩa lf học sinh
biết chuẩn ngôn ngữ và hiểu biết cảm thụ văn học. Đây là một nghệ thuật,
nghệ thuật trong lao động dạy học sáng tạo của người thầy Tiểu học. Dạy
Tập đọc sẽ càng tinh tế, càng sáng tạo, càng hiệu quả khi ta nghiên cứu vận
dụng tốt những thành tựu của ngôn ngữ văn học.
* Cơ sở giáo dục và phát triển
Tập đọc là một phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng của nó là
hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đó thể hiện ở 4 yêu cầu: Đọc
đúng, đọc nhanh, đọc có ý thức (đọc hiểu) và đọc hay (đọc diễn cảm). Cần
phải hiểu kĩ năng đọc có nhiều mức độ, nhiều tầng bậc khác nhau.
Đầu tiên là giải mã chữ - âm một cách sơ bộ, tiếp theo đọc là phải hiểu
được nghĩa của từ, tìm được các từ, câu “chìa khoá” (chốt, trọng yếu) trong
bài, biết tóm tắt nội dung của đoạn. Với những bài văn biết phát hiện ra yếu
tố “văn” và đánh giá được giá trị của chúng trong việc biểu đạt nội dung.

5


Như vậy, biết đọc đồng nghĩa với kĩ năng làm việc với văn bản, chiếm lĩnh
được văn bản ở các tầng bậc khác nhau.
* Khái niệm đọc diễn cảm:
Đọc diễn cảm thể hiện ở kĩ năng dùng ngữ điệu, biết nghỉ hơi ở dấu
chấm, ngắt hơi ở dấu phẩy, hoặc chỗ cần tách ý, biết đọc liền các tiếng trong
từ ghép, từ láy hoặc cụm từ cố định. Ngoài ra cần biết đọc đúng giọng câu
kể, câu hỏi biết phân biệt giọng người dẫn chuyện với từng tuyến nhân vật có
tính cách khác nhau. Đọc diễn cảm là biểu hiện cao của đọc có ý thức và chỉ
thực hiện đựơc trên cơ sở đọc đúng và đọc nhanh. Do vậy dù đọc ở mức độ
nào cũng phải yêu cầu phát âm đúng song cũng không nên qua nhấn mạnh ở

các phụ âm: tr – ch; r – gi; n – l; s – x làm giọng đọc mất tự nhiên.
Muốn rèn cho học sinh đọc diễn cảm tốt, trước hết trong mọi giờ tập
đọc giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách phát âm chuẩn, đọc đúng đắn, có
ý thức, trôi chảy, sau đó mới yêu cầu học sinh đọc diễn cảm. Trong phương
pháp dạy học những yêu cầu đó gọi là chất lượng đọc được thể hiện đồng
thời và chi phối lẫn nhau. Tính đúng đắn sẽ nâng cao tốc độ đọc và cho phép
đọc có ý thức hơn. Nếu không hiểu cái đang đọc thì không thể đọc lưu loát
và diễn cảm được.

2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
6


* Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc nói chung.
Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh
Tiểu học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú
trọng. Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của
các em nâng lên. Nhưng nhìn chung chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp đầu
cấp để làm sao các em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp cuối
cấp, giáo viên chỉ tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ chưa có
biện pháp cụ thể để dành cho việc luyện đọc diễn cảm.
* Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc lớp 3 - trường Tiểu học
Thụy Vân:
Qua thực tế giảng dạy ở lớp 3, cũng như quá trình quan sát, dự giờ, việc
dạy và học của thầy trò trong thời gian trước đây tôi thấy có những nhận xét
như sau:
Về người dạy học: Giáo viên khá tôn trọng phương pháp học mới:
“Thầy thiết kế, trò thi công” lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên cố gắng
tìm tòi nghiên cứu để giảng dạy phân môn tập đọc nhưng chất lượng chưa
cao. Bởi vì giáo viên chỉ coi trọng một vấn đề đọc thành tiếng to, rõ hoặc có

hướng dẫn đọc diễn cảm nhưng chỉ lướt qua không có tranh để giới thiệu bài,
rèn đọc diễn cảm cho học sinh còn ít.
Về người học: Học sinh đã biết đọc thành tiếng bài văn, bài thơ, đã để
ý và đọc đúng các phụ âm khó. Nhưng đọc hiểu nắm nội dung bài còn rất ít
do vậy không nêu được ý chính của bài, chưa biết đọc diễn cảm toàn bài văn.
Khi đọc ở các dấu phẩy, dấu chấm còn ngừng nghỉ như nhau, chưa đọc đúng
giọng câu hỏi, câu cảm. Qua điều tra khảo sát chất lượng học sinh ngay từ
đầu năm học, tôi thấy số lượng học sinh đã biết đọc diễn cảm bài văn, bài thơ
rất ít, do một số nguyên nhân sau:
7


- Do cách phát âm theo phương ngữ, thường phát âm lệch chuẩn viết,
cụ thể các em thường mắc lỗi sau:
+ Các lỗi phụ âm đầu: l/n. Ví dụ: nổi lửa/ lổi lửa; nấu nướng/ lấu lướng…
+ Các lỗi về thanh: Các em đọc còn nhầm lẫn giữa thanh ngã và thanh sắc.
Ví dụ: suy nghĩ/ suy nghí; nghĩ kĩ/ nghí kí…
+ Do các em chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu, chưa biết
nhấn giọng, lên giọng hạ giọng những từ cần thiết.
+ Do các em lười đọc sách không chịu khó rèn đọc.
Cụ thể điều tra chất lượng đọc của học sinh lớp 3C đầu năm học 20122013 này, tôi có số liệu cụ thể như sau:
Tổng
số HS
32

Số em đọc chưa Số em đọc đạt
đạt yêu cầu

trung bình

Số em đọc

Số em đọc

đúng, rõ ràng

diễn cảm tốt

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

5

15,6

14

43,8

8

25

5

15.6

Qua việc điều tra trên cho thấy tỉ lệ học sinh đọc chưa đạt yêu cầu và
học sinh đọc trung bình chiếm gần 60%. Tỉ lệ học sinh đọc diễn cảm còn
thấp. Từ yêu cầu thực tiễn của môn tập đọc nói chung và rèn luyện kỹ năng
nói cho học sinh lớp 3, tôi đã tự đặt cho mình phải nhận thức đầy đủ tầm
quan trọng, yêu cầu của bộ môn, đặc biệt về nội dung và phương pháp rèn kĩ
năng đọc diễn cảm để đáp ứng với yêu cầu đề ra.
Trong giảng dạy phân môn tập đọc tôi đã tích cực nghiên cứu, học hỏi
kinh nghiệm giảng dạy, cách truyền thụ kiến thức, đặc biệt là việc rèn luyện
kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh. Để đưa chất lượng đọc đúng, đọc diễn
cảm của học sinh có sự thay đổi, tôi nhận thấy cần tiến hành một số phương
pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh như sau:

8


3. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
*Các biện pháp chung:
Sau khi nhận lớp, tôi đã cho lớp ổn định chung về cách tổ chức. Qua
tìm hiểu, điều tra năng lực của từng học sinh (đặc biệt về kĩ năng đọc) tôi
tiến hành phân loại học sinh theo theo các đối tượng như sau:

- Đối tượng 1: Học sinh biết đọc diễn cảm tốt
- Đối tượng 2: Học sinh biết đọc đúng, rõ ràng , lưu loát.
- Đối tượng 3: Học sinh đọc đạt mức trung bình
- Đối tượng 4: Học sinh đọc chưa đạt yêu cầu (nhỏ, lý nhí, ấp úng, ngọng).
Dựa vào đó, tôi đã sắp xếp chỗ cho học sinh, những em đọc yếu ngồi
cạnh những em đọc khá, đọc tốt để đôi bạn cùng tiến. Tôi tiến hành công
việc tiếp theo là giới thiệu cấu tạo chương trình môn tập đọc để các em nắm
được các chủ đề chính trong từng học kì và cả năm học. Đồng thời nêu tầm
quan trọng, yêu cầu cơ bản về việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm giúp các
em cảm thụ bài văn, bài thơ của từng chủ đề. Hướng dẫn mỗi em đóng một
quyển sổ để ghi những câu, những đoạn, bài văn, bài thơ hay có giá trị về nội
dung và nghệ thuật.
Trước khi học bài tập đọc, tôi dặn học sinh đọc nhiều lần ở nhà cho trôi
chảy và chuẩn bị trước phần câu hỏi, tìm hiểu nội dung bài trong sách giáo
khoa, đề ra các yêu cầu phù hợp với từng đối tượng học sinh.
*Các biện pháp cụ thể như sau:
 Hướng dẫn đọc nhấn giọng vào các từ ngữ; ngắt nghỉ theo đúng
dấu phẩy, dấu chấm, dấu hai chấm; chỗ không có dấu câu nhung
cần tách ý:
Ví dụ: Khi dạy bài “Cậu bé thông minh”
Bài văn được viết theo thể kể chuyện - kể về một cậu bé thông minh,
tài giỏi, nhanh trí. Tình tiết câu chuyện hấp dẫn, sinh động. Khi đọc học sinh

9


cần làm rõ những chi tiết đó bằng cách đọc nhấn giọng vừa phải ở các từ
ngữ.
“ầm ĩ”, “tìm được”, “trọng thưởng”
Đặc biệt những câu đối thoại giữa Đức vua và cậu bé, ngữ điệu đọc phải toát

lên vẻ ngộ nghĩnh, ngây thơ nhưng thể hiện sự thông minh của cậu bé.
“Cậu bé kia, sao cháu đến đây làm ầm ĩ?”
Và câu trả lời hồn nhiên vô tư của cậu bé.
“Muôn tâu Đức vua - cậu bé đáp - bố con mới đẻ em bé, bắt
con đi xin sữa cho em”.
Vua quát:
Thằng bé này láo, dám đùa với trẫm! Bố ngươi là đàn ông/ thì
đẻ sao được!
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc câu hỏi và câu cảm trong bài
tập đọc thật tốt.
- Với câu hỏi cần hỏi cao giọng ở cuối câu đồng thời nhấn giọng “ầm ĩ”.
- Với câu cảm, giáo viên phải hướng dẫn học sinh lưu ý sự khác nhau khi
đọc câu cảm thứ nhất.
+ Thằng này láo, dám đùa với trẫm ! (Thể hiện sự hách dịch của nhà vua).
Với câu thứ hai.
+ “Bố ngươi là đàn ông / thì sao đẻ được!” (Khi đọc gần như là một câu
hỏi - tiếng “được” hỏi cao giọng).
Đối với những bài văn xuôi, khi đọc ngoài việc tìm những dấu câu đặc biệt
(câu hỏi, câu cảm) để hướng dẫn học sinh đọc còn phải chú trọng cách nghỉ
hơi ở dấu chấm, ngắt hơi ở chấm phẩy, dấu hai chấm. Đặc biệt phải biết ngắt
hơi ở chỗ không có dâu câu nhưng đó là chỗ tách ý.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Chiếc áo len” - Tiếng việt 3 - tập 1.
“Nằm cuộn tròn / trong chiếc chăn bông ấm áp, Lan ân hận quá

10


Em muốn ngồi dậy / xin lỗi mẹ và anh, nhưng lại xấu hổ / vì mình đã
vờ ngủ. Áp mặt xuống gối, em mong trời mau sáng / để nói với mẹ : “Con
không thích chiếc áo ấy nữa. Mẹ hãy để tiền/ mua áo ấm cho cả hai anh em ”.

Cần đọc với giọng nhẹ nhàng, ngắt đúng, nhấn giọng ở từng gạch dưới. Đặc
biệt câu nói của Lan khi đọc học sinh thể hiện dưới sự ân hận, có như vậy
mới biểu đạt được trạng thái cảm xúc của tác giả.
 Hướng dẫn đọc đúng nhịp, đúng thể loại:
Đối với các bài thơ, tuỳ theo từng thể loại thơ mà tôi hướng dẫn học
sinh cách đọc sao cho đúng nhịp câu thơ.
Rủ nhau/ xem cảnh/ Kiếm Hồ (2/2/2)
Xem cầu Thê Húc, / xem chùa Ngọc Sơn (4/4)
Đài Nghiên, / Tháp Bút, / chưa mòn (2/2/2)
Hỏi ai xây dựng / nên non nước này (4/4)
Thường thì các bài thơ được sáng tác theo thể thơ lục bát mang một
âm điệu mượt mà, tình cảm của thể thơ truyền thống dân tộc. Tuy vậy cũng
phải dựa vào các dòng cụ thể để ngắt dòng cho đúng. Chỉ có ngắt nhịp đúng
câu thơ thì ý nghĩa đoạn thơ mới được bộc lộ cho người nghe thấy được vẻ
đẹp của đất nước Việt Nam cụ thể là vẻ đẹp của Hồ Gươm ở thủ đô Hà Nội.
Trong chương trình cải cách có rất nhiều bài thơ thuộc thể thơ 4 chữ.
Nên việc luyện đọc thể thơ này cũng rất cần thiết.
Ví dụ: Bài “Anh Đom Đóm” (Tiếng việt - lớp 3)
Mặt trời gác núi

Từng bước, từng bước

Bóng tối lan dần

Vung ngọn đèn lồng

Anh Đóm chuyên cần

Anh Đóm quay vòng

Lên đèn đi gác

Như sao bừng nở

Theo làn gió mát

Gà đàn rộn rịp

Đóm đi rất êm

Gáy sáng đàng đông

11


Đi suốt một đêm

Tắt ngọn đèn lồng

Lo cho người ngủ

Đóm lui về nghỉ

Bài thơ “Anh Đom Đóm” thuộc thể thơ 4 chữ mang âm hưởng của một bài
đồng giao vui nhộn, tươi mát, hồn nhiên, khi được học sinh cần thể hiện âm
điệu của một bài ca tuổi thơ nhí nhảnh, tình cảm đối với các con vật của bà
con nông dân.
 Hướng dẫn đọc kết hợp với cử chỉ, điệu bộ:
Việc đọc diễn cảm thường gắn liền với ngữ điệu nên tôi thường dùng cử
chỉ, nét mặt, để làm tăng thêm tính gợi cảm của câu văn thân mật, vui vẻ,

ngạc nhiên, căm giận. Đoạn thơ có nhiều ý hóm hỉnh, vui vẻ cần đọc nhấn
giọng một số từ ngữ kèm theo cử chỉ nét mặt để thể hiện sắc thái đó.
+ Vui tươi, phấn khởi như khi dạy đọc bài “Bộ đội về làng”
Các anh về

Đọc liền vắt dòng từ câu 1 sang câu 2

Mái ấm/ nhà vui/
Tiếng hát/ câu cười

Câu 3 đọc liền vắt dòng sang câu 4

Rộn ràng xóm nhỏ//
Các anh về
Tưng bừng trước ngõ
Lớp lớp đàn em hớn hở theo sau
Mẹ gì bịn rịn áo nâu
Vui đàn con ở rừng sâu mới về
+ Với bài: “Chú ở bên Bác Hồ” cần đọc với giọng trầm lắng pha chút
trang nghiêm. Kết hợp với cách ngắt nhịp, nhấn giọng kéo dài ở một số từ và
cao giọng ở cuối câu hỏi. Để tạo nên âm hưởng biểu lộ sự xúc động niềm
thương nhớ của Nga và bố mẹ trước sự hi sinh của người chú.
Chú ở đâu, ở đâu?
Trường Sơn dài dằng dặc?

12


Trường Sa đảo nổi, chìm?
Hay Kon Tum, Đắc Lắc?

Mẹ đỏ hoe đôi mắt
Ba ngước lên bàn thờ
Đất nước không còn giặc
Chú ở bên Bác Hồ
Vì vậy khi học sinh luyện đọc, giáo viên phải tạo được trong lớp một
không khí thoải mái để học sinh dễ trực cảm với bài văn, có tâm trạng chờ
đợi và chú ý nghe giáo viên đọc và cũng từ đó các em có thể học tập và bắt
chước thầy.
 Tổ chức cho học sinh thực hành đọc diễn cảm theo cặp, nhóm:
Trong quá trình dạy đọc, tôi luôn cho học sinh luyện tập thực hành đọc
diễn cảm văn bản. Tạo điệu kiện cho từng học sinh được thực hành luyện đọc
diễn cảm theo cặp, theo nhóm để rút kinh nghiệm.
- Luyện đọc diễn cảm các câu tiêu biểu trong bài: Cách luyện đọc này tạo
điều kiện cho tất cả học sinh đều được đọc. Theo các bước sau:
+ Giáo viên đưa ra câu cần luyện đọc đã ghi ở bảng phụ
+ Học sinh tìm hiểu nghĩa của câu văn đó.
+ Học sinh xác định giọng đọc của câu văn.
+ Học sinh đọc mẫu (Giáo viên đọc mẫu) – Học sinh thảo luận, nhận
xét về giọng đọc của cô, của bạn mà mình yêu thích.
+ Học sinh luyện đọc theo nhóm, tổ, cá nhân.
- Luyện đọc diễn cảm đoạn văn hoặc khổ thơ.
Giáo viên cho học sinh nhắc lại cách thể hiện giọng đọc, cách ngắt
giọng, nhấn giọng ở những từ ngữ biểu cảm trong đoạn hoặc khổ thơ đó rồi
cho học sinh luyện đọc theo trình tự các bước:

13


+ Giáo viên đọc mẫu – Học sinh thảo luận, nhận xét về giọng đọc.
+ Học sinh luyện đọc theo cặp.

+ Tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm trước lớp để các em học tập
lẫn nhau và được giáo viên động viên hay uốn nắn.
- Học sinh luyện đọc diễn cảm cả bài.
+ Giáo viên tiến hành các bước như trên.
+ Học sinh đọc cá nhân – Giáo viên nhận xét, đánh giá.
* Đối với những văn bản có từ hai nhân vật trở lên, tổ chức cho học sinh thể
hiện giọng đọc theo nhân vật của văn bản hoặc cho học sinh đọc phân vai.
Rèn cho các em biết thay đổi giọng đọc khi nhập vai các nhân vật trong bài
đọc – Cụ thể các em phải đọc phân biệt được lời của tác giả và lời của nhân
vật; phân biệt được lời của nhân vật khác. Giáo viên nên hướng dẫn như sau:
- Cho học sinh đọc bài và tìm trong bài có mấy nhân vật.
- Giáo viên giúp học sinh chỉ ra từng tính cách của từng nhân vật và xác định
giọng đọc phù hợp với từng nhân vật
- Giáo viên thực hiện đọc mẫu lời các nhân vật bằng giọng đọc của mình
(hoặc có thể gọi học sinh có năng lực đọc tốt thể hiện)
- Học sinh luyện tập nhiều lần theo hướng dẫn của giáo viên.
 Chú ý đến từng đối tượng học sinh
Trong khi rèn đọc diễn cảm tôi thường xuyên chú ý đến:
- Những học sinh rụt rè nhút nhát, tôi thường xuyên khuyến khích không
gắt gỏng để các em luống cuống.
- Đối với học sinh nghịch ngợm phân tán tư tưởng, không chú ý đến tiết
học, tôi thường để ý thỉnh thoảng chỉ định các em đọc tiếp.
- Đối với học sinh đọc yếu, ngoài việc hướng dẫn đọc dứt khoát từng từ,
cụm từ, với câu dài cho học sinh ngắt hơi đúng , ra yêu cầu rèn đọc ở nhà,

14


kiểm tra lại những yêu cầu đã đề ra đối với học sinh, việc này phải được
tiến hành thường xuyên không được ngắt quãng.

 Tổ chức một số trò chơi học tập:
Trong khi rèn đọc diễn cảm cho học sinh, tôi cũng tiến hành tổ chức một
số trò chơi học tập như sau: Thi đọc nối tiếp từng đoạn (theo nhóm, tổ), đọc
“truyền điện” thi tìm nhanh - đọc đúng; nhìn một từ đọc cả câu (hoặc nhìn
một câu đọc cả đoạn), nghe đọc đoạn - đoán tên bài …
Ví dụ trò chơi: Đọc thơ truyền điện.
* Chuẩn bị: Thời điểm chơi cuối tiết Tập đọc – HTL; Hoặc tiết ôn tập
HTL. Học sinh 2 nhóm ngồi quay mặt vào nhau.
* Tiến hành:
- Giáo viên nêu tên bài thơ sẽ đọc truyền điện, nêu cách chơi.
- Hai nhóm bắt thăm (hoặc oẳn tù tì) để giành quyền đọc trước.
+ Đại diện nhóm đọc trước là (A) đọc khổ thơ đầu tiên của bài thơ rồi
chỉ định thật nhanh “truyền điện” một bạn bất kì (nhóm B). Bạn được chỉ
định đọc tiếp khổ thơ thứ 2 của bài. Nếu đọc thuộc được chỉ định một bạn
nhóm (A) đọc tiếp khổ thơ thứ 3…Cứ như vậy cho đến hết bài.
VD: Bài “Bàn tay cô giáo”
HS A1: Đọc khổ thơ 1
HS B1: Đọc khổ thơ 2
HS A2: Đọc khổ thơ 3….
Tiếp tục như vậy cho hết bài. Trường hợp học sinh được “truyền điện”
chưa thuộc, các bạn nhóm đối diện sẽ hô từ 1 đến 5, nếu không đọc được
phải đứng yên tại chỗ bị “điện giật” Lúc đó HS A1 chỉ tiếp HS B2…
Nhóm nào có nhiều người phải đứng bị “điện giật” là nhóm thua cuộc.
Việc tổ chức trò chơi học tập luôn luôn làm cho học sinh hào hứng,
say mê tích cực trong học tập, làm cho học sinh ham mê học hơn.

15


4. HIỆU QUẢ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

a. Kết luận
Qua quá trình giảng dạy, nhờ đã kiên trì bền bỉ áp dụng những biện
pháp rèn đọc như đã nêu trên, tôi thấy hiệu quả giờ dạy được nâng lên . Kết
quả được thể hiện qua bảng sau:
Lớp 3C:

Sĩ số: 32 học sinh

Số em đọc chưa Số em đọc đạt

Đầu năm
Giữa học
kì I

đạt yêu cầu
SL
%
5
15,6
4

12,5

trung bình
SL
%
14
43,8
7

21.9

Số em đọc

Số em đọc

đúng, rõ ràng
SL
%
8
25

diễn cảm tốt
SL
%
5
15.6

13

40,6

8

25

Qua kết quả khảo sát và số liệu ghi chép tôi rất phấn khởi thấy trong
các giờ tập đọc học sinh say mê học và lớp học sôi nổi, kỹ năng đọc diễn
cảm được nâng cao rõ rệt. Có nhiều em đầu năm học đọc nhỏ lí nhí, chưa trôi
chảy, đến giữa học kì I đã đọc to, rõ ràng, lưu loát hơn. Những em học trung

bình khá trở lên đã đọc diễn cảm bài văn theo đúng yêu cầu đề ra. Nếu áp
dụng các biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp, thì chắc chắn chất
lượng đọc diễn cảm của các em, đặc biệt là kết quả đọc tiếng đạt được cuối
năm học 2012 – 2013 này sẽ được nâng cao hơn nữa.
b. Bài học kinh nghiệm:
Qua nghiên cứu lý luận và thực tế dạy đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu
học, cụ thể là học sinh lớp 3, tôi đã rút ra bài học kinh nghiệm như sau :
+ Muốn rèn cho học sinh đọc diễn cảm tốt trước hết người thầy phải
có nghiệp vụ sư phạm tốt, đặc biệt đọc mẫu của thầy phải chuẩn, hay, có sức
cuốn hút học sinh vì trong khâu rèn đọc thì việc đọc mẫu của thầy, cô giáo có
ảnh hưởng rất lớn đối với học sinh. Các em sẽ theo dõi lắng nghe thầy, cô
16


đọc và coi đó là chuẩn mực để bắt chước, để so sánh đánh giá với giọng đọc
của mình. Chính vì vậy thầy, cô cũng phải có sự chuẩn bị chu đáo, mỗi từ
ngữ thầy, cô đọc, nói đều phải chuẩn mực.
+ Giáo viên phải nắm chắc đối tượng học sinh để có những biện pháp
dạy học đạt kết quả cao nhất nhằm phát huy hết tính tích cực trong học tập,
tổ chức điều khiển khéo léo gây bầu không khí sôi nổi kích thích hứng thú
học tập và nâng cao ý thức tự giác của học sinh.
+ Giáo viên cần phải tìm hiểu chắc nội dung cơ bản của chương trình
sách giáo khoa, sách hướng dẫn, sách soạn bài để học sinh nắm vững nội
dung bài, hướng dẫn rõ cách đọc từng đoạn văn, đoạn thơ cho học sinh hiểu.
Thực tế cho thấy sách giáo khoa Tiếng việt, sách soạn bài và sách hướng dẫn
phải thừa nhận là có nhiều ưu điểm nổi bật. Tìm hiểu phần hướng dẫn chung
trong sách đa số giáo viên đã nắm được cơ bản của phương pháp giảng dạy
mới, song đi sâu vào từng bài cụ thể thì sự lúng túng và vấp váp lại không ít.
Do vậy nắm vững sách, hiểu ý đồ của người biên soạn là quan trọng song
chưa đủ còn đòi hỏi đến vai trò chủ động sáng tạo và ứng xử linh hoạt đối

với từng đối tượng học sinh khác nhau mới đem lại hiệu quả cao.
+ Giáo viên giàu lòng yêu nghề mến trẻ, nhiệt tình gương mẫu trong
phương pháp soạn giảng, phát hiện kịp thời đọc sai, đọc ngọng trọng học
sinh. Giáo viên phải kiên trì uốn nắn, sửa chữa cách phát âm sai cho học sinh
thật tận tình chu đáo.
+ Giảm bớt hoặc sửa lại câu hỏi cho sát với từng đối tượng học sinh,
tránh giảng triền miên, nói nhiều, viết nhiều trong khi học sinh đọc còn yếu.
+ Luôn động viên khuyến khích học sinh khi các em có tiến bộ. Rèn
cho các em đọc trước đám đông, tổ chức thi kể chuyện, ngâm thơ, đọc diễn
cảm trong lớp, trong trường vào những ngày sinh hoạt tập thể, kỷ niệm ngày

17


lễ lớn. Yêu cầu mỗi học sinh phải có quyển sổ ghi chép để chép những câu
thơ, câu văn, bài thơ, bài văn hay dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
+ Phối hợp nhịp nhàng về chương trình môn tập đọc với các môn học
khác như: Tập làm văn, kể chuyện...

18


PHẦN III: KẾT LUẬN , KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Trong thời đại ngày nay – thời đại của tri thức và trí tuệ, của khoa học
công nghệ và thông tin. Biết đọc càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử
dụng các nguồn thông tin, để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Dạy đọc
diễn cảm cho học sinh Tiểu học là một vấn đề hết sức cần thiết nó có ý nghĩa
rất lớn để kích thích sáng tạo của học sinh, mở rộng vốn hiểu biết, bồi dưỡng
tư tưởng, tình cảm, nhân cách cho học sinh. Qua các bài Tập đọc, học sinh

còn được cung cấp vốn từ ngữ, năng lực diễn đạt, những hiểu biết về tác
phẩm văn học. Từ đó nâng cao trình độ văn hoá nói chung và trình độ Tiếng
Việt nói riêng.
Vậy để rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3, đòi hỏi mỗi giáo
viên chúng ta phải nỗ lực hết mình, tích cực đổi mới phương pháp dạy học,
đầu tư suy nghĩ sáng tạo làm cho các em say mê, hứng thú hoạt động học
tập…Tôi đã nghiên cứu, tìm tòi và đưa ra các biện pháp để rèn kĩ năng đọc
diễn cảm cho học sinh lớp 3. Các biện pháp trên , tôi đã và đang áp dụng tại
trường Tiểu học Thụy Vân – TP Việt Trì – Phú Thọ phần nào đã thu được
kết quả hết sức khả quan.
Do thời gian và trình độ có hạn nên đề tài của tôi mới chỉ dừng lại ở phạm vi
nhỏ, sự thực nghiệm còn chưa nhiều (mới chỉ áp dụng ở lớp 3C). Song tôi tin
chắc rằng với những biện pháp này, bằng sự sáng tạo của mình các giáo viên
sẽ vận dụng có hiệu quả trong quá trình rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học
sinh ở các lớp 3, làm tiền đề vững chắc để các em đọc diễn cảm tốt và cảm
thụ văn học tốt khi học lên các lớp 4,5.
Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp.

19


2. Kiến nghị:
Để việc đọc của học sinh tiếp tục được nâng cao, tôi mạn phép đưa ra
một vài ý kiến đề xuất với các cấp chỉ đạo như sau:
+ Cần quan tâm hơn nữa đối với giáo viên tiểu học, thường xuyên bồi
dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên ở các phân môn, nhất là môn tập
đọc.
+ Để giúp giáo viên thực hiện soạn giảng đạt kết quả cao thì các cấp
cần cung ứng các tài liệu tham khảo kịp thời, tranh ảnh về môn Tiếng Việt để
giờ dạy của giáo viên được hoàn thiện hơn.

+ Hàng năm tổ chức phong trào thi kể chuyện, ngâm thơ, đọc diễn cảm
cho giáo viên và học sinh trong khối, trong trường và toàn thành phố.
Trên đây là đề xuất sáng kiến của tôi. Tôi rất mong được sự đóng góp
ý kiến của các đồng nghiệp, của BGH nhà trường và của cấp trên.
Xin chân thành cảm ơn các đồng chí!

Thụy Vân, ngày 9 tháng 11 năm 2012
Người viết

Phạm Thị Hiển

20


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo – Chương trình Tiểu học năm 2000 NXB Giáo dục ( 2000)
2. Lê Phương Nga – Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học
NXB Đại học Quốc gia Hà Nội (2000)
3. Nguyễn Trí – Dạy và học môn Tiếng Việt ở Tiểu học theo chương trình
mới – NXB Giáo dục ( 2003)
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo - Sách giáo khoa Tiếng Viêt 3 ( tập 1 + 2)
NXB Giáo dục (2008)
5. Tạp chí giáo dục tiểu học


Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

PHIẾU ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Năm học: 2012 – 2013
Đánh giá xếp loại của HĐKH trường Tiểu học Thụy Vân
1. Tên đề tài: “Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3”.
2. Họ và tên tác giả: Phạm Thị Hiển
3. Chức vụ: Giáo viên – Tổ: 1 - 2- 3
4. Nhận xét của chủ tịch HĐKH về đề tài:
a) Ưu điểm:
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
b) Hạn chế:
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
5. Đánh giá, xếp loại:
Sau khi thẩm định, đánh giá đề tài trên, HĐKH trường Tiểu học Thụy Vân
thống nhất xếp loại:

…………

Những người thẩm định

Chủ tịch HĐKH

(Ký, ghi rõ họ tên)

(Ký, đóng dấu, ghi rõ họ tên)