những mâu thuẫn cơ bản trong thời đại ngày nay và các đối sách của việt nam để tồn tại, phát triển trong mối quan hệ của các mâu thuẫn đó tiểu luận cao học

MỞ ĐẦU
Sự thành đạt của một quốc gia tùy thuộc vào sự lựa chọn con đường đi lên,
kết hợp được sức mạnh của dân tộc với sức mạnh của thời đại, nhằm tranh thủ thời
cơ để huy động tối đa các nguồn lực cho sự phát triển.
Để phát triển, mỗi quốc gia dân tộc, đặc biệt là nước ta phải xác định được
thời đại hiện nay thuộc về thời đại lịch sử nào, với những đặc điểm, mâu thuẫn cơ
bản và những xu hướng phát triển của nó, để lựa chọn hướng đi phù hợp với quy
luật phát triển của lịch sử. Chỉ có như vậy mới giúp cho đất nước sử dụng có hiệu
quả các nguồn lực bên trong và bên ngoài để tăng tốc độ phát triển. Đây là vấn đề
có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn trong hiện tại và tương lai.
Việc đánh giá thời đại, từ nội dung, tính chất, đặc điểm và xu hướng phát
triển đang có rất nhiều ý kiến và dự báo khác nhau. Điều đó đã đặt ra cho chúng ta
rất nhiều vấn đề phải đào sâu nghiên cứu để chỉ ra cơ sở lý luận và thực tiễn về
thời đại hiện nay. Đó là việc làm có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, góp phần bảo vệ,
phát triển sáng tạo học thuyết Mác – Lênin, góp phần thúc đẩy sự phát triển tiến bộ
của thế giới.
Một khi chúng ta xác định được thời cơ mới thì khi đó “chúng ta mới có thể
định ra đúng đắn sách lược của chúng ta; và chỉ có dựa trên cơ sở hiểu biết những
đặc điểm cơ bản của một thời đại, chúng ta mới có thể tính đến những đặc điểm chi
tiết của nước này hay nước nọ”.
Xuất phát từ những vấn đề đó do vậy em đã lựa chọn đề tài: “Những mâu
thuẫn cơ bản trong thời đại ngày nay và các đối sách của Việt Nam để tồn tại,
phát triển trong mối quan hệ của các mâu thuẫn đó” để làm tiểu luận môn Thời
đại ngày nay và định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam với mong muốn hiểu rõ
hơn được những vấn đề và nội dung đó.
1


NỘI DUNG
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỜI ĐẠI NGÀY NAY
1.1.

Khái niệm thời đại, thời đại ngày nay

Thời đại là một khái niệm dùng để chỉ sự phân kỳ lịch sử XH để phổ biến
những nấc thang trong quá trình phát triển của lịch sử XH loài người theo những
tiêu chuẩn nhất định do những đặc trưng khách quan của thời đại đó qui định. Nói
cách khác, thời đại là thời kỳ lịch sử tương đối dài có nét riêng biệt về chất, được
tách ra trên cơ sở những đặc trưng khách quan nhất định. Khái niệm thời đại còn
được thay thế bởi các từ: giai đoạn, thời kỳ, nền văn minh
Thời đại ngày nay là thời đại chúng ta đang sống, là thời đại mới, bắt đầu
bằng sự thắng lợi của cách mạnh XHCN tháng 10 Nga 1917 ở Nga. Theo Lênin:
nội dung của thời đại mới là xóa bỏ CNTB đồng thời phải thiết lập những cơ sở
của XH mới XH XHCN và CSCN
1.2.

Quan điểm của Lênin về thời đại ngày nay

Mác khẳng định loài người đã trãi qua 4 hình thái KT – XH: Cộng sản
nguyên thủy, Chiếm hữu nô lệ, phong kiến, TBCN. Mỗi hình thái KT - XH là một
thời đại lịch sử nhất định có phát sinh, phát triển và diệt vong. Lịch sử cũng đã
chứng minh rằng từ hình thái KT - XH này lên hình thái KT - XH khác phải có thời
kỳ tích lũy dần về lượng để biến đổi về chất. Do vậy thời kỳ quá độ có thời gian
dài chia thành nhiều bước đi, giai đoạn. Nó chứa đựng sự đan xen giữa các nhân tố
của các hình thái KT - XH, giữa cái cuộc và cái mới, giữa các quốc gia có các chế
độ chính trị khác nhau.
Chính thắng lợi của cuộc CM tháng 10 Nga mở ra một thời đại mới trong
lịch sử thế giới : đó chính là thời đại quá độ lên chủ nghĩa XH, nó tạo ra hai xu thế
2

chính trị XH đối lập với CNTB; mở đầu một hình thái KT - XH mới mà về chất nó
khác hẳn hình thái KT - XH trước đó (nó xóa bỏ mọi hình thức áp bức bóc lột, nó
đưa lại sự bình đẳng cho các dân tộc). Lê nin nhấn mạnh ”chúng ta có quyền tự
hào và quả thật chúng ta tự hào là đã có cái hân hạnh được bắt đầu xây dựng nhà
nước Xô viết và do đó mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới, thời đại
thống trị của một giai cấp mới, giai cấp bị áp bức trong tất cả các nước tư bản và ở
các nơi đang tiến tới một cuộc đổi mới, tới chổ chiến thắng giai cấp tư sản, tới chổ
giải phóng khỏi ách tư bản, khỏi những cuộc chiến tranh đế quốc chủ nghĩa. ”
Như vậy, rõ ràng nội dung cơ bản của thời đại ngày nay là thời đại quá độ
mà loài người đang loại bỏ CNTB, tiến lên chế độ tốt đẹp hơn, giải phóng lao
động, tránh khỏi những cuộc chiến tranh đế quốc, mọi người đều sống trong hòa
bình. Lênin cũng chỉ rõ thời đại ngày nay, giai cấp vô sản trở thành giai cấp thống
trị đứng ở vị trí trung tâm của thời đại quyết định sự vận động của lịch sử.
Hội nghị của Đảng Cộng sản và công nhân 1957-1960 họp ở Mátxcơva nhận
định : thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH trên phạm vi
toàn thế giới, là thời đại đấu tranh giữa hai hệ thống XH đối lập, là thời đại gỉai
phóng dân tộc và CM XHCN, là thời đại chủ nghĩa đế quốc bị sụp đổ, chủ nghĩa
thực dân bị thủ tiêu, là thời đại có nhiều nước đi lên chủ nghĩa XH, là thời đại của
chủ nghĩa XH, Chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới.
1.3.

Quan điểm của Đảng ta về thời đại ngày nay

Dựa trên cơ sở của chủ nghĩa Mác - Lê nin và sự vận động đầy phức tạp của
nền chính trị thế giới và nhất là những biểu hiện có tính chất đặc thù trong mỗi giai
đoạn cụ thể nhất, đặc biệt là sau năm 1991 khi tình hình thế giới thay đổi lớn, Đảng
ta đã nhận định :

3

“Thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH trên phạm
vi toàn thế giới, mở đầu bằng cuộc CM tháng 10 Nga vĩ đại năm 1917, là thời đại
đấu tranh cho thắng lợi của hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa XH,
gắn liền với cuộc CM khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại tạo ra những tiền đề
vật chất kỹ thuật XH ngày càng đầy đủ cho việc chuyển lên chủ nghĩa XH” (báo
cáo của đ/c Đặng Xuân Kỳ tại Hội nghị tập huấn toàn quốc 1994 – Hà Nội). Chính
cuộc CM khoa học công nghệ hiện đại tạo ra những tiền đề vật chất kỹ thuật ngày
càng đầy đủ cho việc tiến lên chủ nghĩa XH. Nó tác động đến nên KT thế giới và
mọi quốc gia. Đây là những thuận lợi nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức, do vậy
nó đòi hỏi các nước đi từ một nền KT kém phát triển phải tận dụng lợi thế này để
đẩy nhanh phát triển lực lượng SX, để rút ngắn thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa XH
Đồng thời Đảng cũng chỉ rõ : “Thời đại quá độ lên CNXH là thời đại đan
xen giữa CNXH và CNTB. CNXH sẽ ngày càng mạnh hơn và mở rộng từ một
nước ra nhiều nước. Còn CNTB thì ngày càng suy yếu và thu hẹp. Đó là xu thế
chung có tính quy luật xuyên suốt trong thời đại”
Sự sụp đổ của hệ thống XHCN ở Liên Xô và các nước Đông âu khiến cho
CNXH lâm vào thoái trào song sức sống của nó vẫn mạnh mẽ. Đại hội VIII của
Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: “chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước
Đông Âu sụp đổ khiến cho chủ nghĩa XH tạm thời lâm vào thoái trào, nhưng điều
đó không làm thay đổi tính chất của thời đại; loài người vẫn đang trong thời đại
quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH.”
Sau những biến động chính trị cuối những năm 80, đầu những năm 90, với
sự tan rã của hệ thống XHCN ở Đông Âu và Liên Xô, chúng ta nhận thức rõ rằng
Thời đại ngày nay cũng là thời đại phong trào cộng sản và công nhân quốc tế,
phong trào hòa bình, dân chủ phát triển mạnh mẽ đã tác động sâu sắc đến chiều
4


hướng phát triển của thế giới. Sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu

không phải là từ bản chất chế độ, cũng hoàn toàn không phải là cách lựa chọn sai
lầm một sự “đẻ non”, Cách mạng tháng 10 Nga như những kẻ thù tư tưởng của
CNXH, những kẻ cơ hội rêu rao, mà thực chất - như Đảng ta đã chỉ rõ - là do sai
lầm về đường lối chính trị, tư tưởng, tổ chức của Ban lãnh đạo Đảng cộng sản các
nước đó, duy trì quá lâu cơ chế cũ đã tỏ ra bất cập trước thực tiễn mới, đưa đến
khủng hoảng kinh tế, xã hội. Bên cạnh đó là sự chống phá điên cuồng, tinh vi,
thâm độc và toàn diện của các thế lực đế quốc chủ nghĩa. CNXH hiện thực tạm
thời lâm vào thoái trào, song chủ nghĩa xã hội vẫn tỏ rõ sức sống của nó như ở Việt
Nam, Trung Quốc ... và ở giá trị đích thực của CN Mác - Lênin
1.4.

Nội dung, tính chất cơ bản của thời đại ngày nay

Trong lý luận ngày nay, chúng ta đang sử dụng những khái niệm đồng nghĩa:
Thời đại ngày nay, thời đại mới, thời đại chúng ta ... mà nội dung cơ bản của thời
đại ngày nay đó là:
Theo quan điểm của V.I. Lê nin: Nội dung của thời đại mới là xoá bỏ giai
cấptư sản và chế độ tư bản chủ nghĩa, đồng thời thiết lập những cơ sở cửa xã hội
mới là xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Đây là quá trình lịch sử lâu
dài, bắt đâu từ Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga, sau đó là những
cuộc cách mạng ở nhiều nước khác trên thế giới.
Dựa trên quan điểm của V.l. Lê nin, Hội nghị đại biểu các Dạng Cộng sản và
công nhân trong năm 1957 và năm 1960 đã xác định nội dung căn bản của thời đại
chúng ta là sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hòi và chủ nghĩa cộng
sản trên phạm vi toàn thế giới được mở đầu từ cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa
tháng Mười Nga vĩ đại thế Từ đó đến nay mấy chực năm tôi qua và tình hình thế
giới có nhiều biến đổi, đặc biệt lả sau khi Liên Xô và Đông âu sụp đổ, song tính
5

chất và nội dung của thời dại vẫn không thay đổi - vân là thời đại quá độ từ chú
nghĩa tư ban lên chú nghĩa xã hội
Chủ nghĩa xã hội tuy đang thoái trào, bi sụp đổ ở Liên Xô và Đông âu mà
nguyên nhân cơ han là do sự sai lầm chủ quan trong đường lối lãnh đạo của các
Đảng Cộng sự nhưng bàn cho của chủ nghĩa xã hội vẫn tốt đẹp, ưu việt nên nó là
mô hình mà nhân loại lựa chọn và đi tới.
Chủ nghĩa tư bản tuy đang phát trên và cố thích nghi để phát triển nhưng bản
chất của nó vẫn là xã hội có áp bức. bóc lột và bất công nên nó không phải là tương
là của xã hội loài người, không phải là mô hình mà nhân loại lựa chọn và đi tới như
Đảng ta từng khẳng định: "Chủ nghĩa xã hội hiện đứng trước nhiều khó khăn thử
thách. Lịch sử thế giới hiện trải qua những bước quanh co; song loài người cuối
cùng nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội vì đó là quy luật tiến hoá của lịch
sử" (Cương lĩnh Đại hội VII-ĐCSVN Nxb Sự thật Hà Nội. 1991, tr.8)
Sự thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga là cột mốc
mở địa thời đại mới, thời đại quá độ từ chú nghĩa tư ban lên chủ nghĩa xà hội và
chủ nghĩa
Sau Cách mạng xà hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga chủ nghĩa xã hội đà từ lý
luận trở thành thực tiễn Hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa ra đời; đối
lập và phủ định hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghệ dưa con người thoát khỏi
chế đô
Chiều hướng phát biển tất yếu, trục xuyên suốt của sự vận động lịch sử từ
sau Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng mười Nga là đấu anh xoá bỏ trật tự tư bản
chủ nghĩa thiết lập và từng bước xây dựng chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế
giới .

6


Từ sau Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga các nước xả hội chủ
nghĩa, phong vào cộng sản và công nhân quốc tế mở thành lực lượng nòng cốt đi

đầu xong cuộc đấu tranh và hoà bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên phạm vi toàn
thê giới.
Sau Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga cách mạng giải phóng
dân tộc nằm song phạm trù cách mạng xã hội chủ nghĩ nhiều nước sau khi giành
được độc lập dân tọc đã đi lên con đường xã hội chủ nghĩa
Cách mạng xà hội chú nghĩa Tháng Mười Nga đã mở đầu một thời đại mới
mà nội dung cơ bản và tính chất của nó đà dược xác định đó là sự quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Tính chất ấy của thời đó cho đến nay vẫn không
hề thay đổi.
Dù chủ nghĩa tư bản vân còn tồn tại và còn những khả năng phát triển
nhưng về nguyên tắc. thời đó của chủ nghĩa tư bản đã trở nên lôi thời về mặt lịch
sứ; thời đại đấu tranh cho sự ra đời, phát lên và thắng là của chủ nghĩa xã hội đã
bắt đầu. thay thế cho thân đại tư sản một cách tất yếu song cuộc đấu tranh giữa chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, giữa cái cũ và cái mới; giữa những lực lượng
cách mạng và phản cách mạng đang diễn ra gay go, quyết liệt trên phạm vi toàn thê
giới cuộc đấu tranh này đang chi phối toàn bộ quá tình vận động của lịch sử nhân
loại và diên ra trên tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ kinh tế, chính trị đến
văn hoá, tư tưởng . ..

7


Chương 2: NHỮNG MÂU THUẪN CỦA THỜI ĐẠI NGÀY NAY
2.1.

Những xu thế vận động chủ yếu của thời đại ngày nay

Thứ nhất: Gia tăng hợp tác giữa các quốc gia.
Ngày nay, trong xu hướng toàn cầu hóa, không một quốc gia nào có thể phát
triển được nếu không có sự hợp tác. Do vậy, hợp tác là xu hướng tất yếu trên thế

giới hiện nay. Hình thức hợp tác hiện nay rất đa dạng: hợp tác song phương, khu
vực, quốc tế…ngày càng tham gia nhiều vào đời sống kinh tế, chính trị của các
nước. Lĩnh vực hợp tác giữa các nước ngày càng đa dạng: hợp tác kinh tế, khoa
học kỹ thuật, hợp tac thương mại, hợp tác nghiên cứu chinh phục vũ trụ và hợp tác
chính trị.
Thứ hai: Hòa bình,ổn định để cùng phát triển
Từ hậu quả của các cuộc chiến tranh thế giới,các quốc gia đều nhận thấy tầm
quan trọng của hòa bình,ổn định để phát triển .Bởi ko nước nào phát triển được
trong điều kiện có chiến tranh.Do vậy hòa bình đã trở thành nhu cầu bức xúc của
các dân tộc trên thế giới.Có hòa bình mới có điều kiện thu hút các nguồn vốn đầu
tư nước ngoài mới huy đọng động được sức người sức của trong nhân đân dể phát
triển đát nước nên phần lớn các nước trên thế giới đã dành ưu tiên cho phát triển
kinh tế, qua đó mà phát triển tiềm lực của mình , tạo điều kiện giữ gìn hòa bình
trong nước và trên thé giới.
Thứ ba: Các dân tộc ngày càng nâng cao ý thức độc lập, tự chủ tự cường,
đấu tranh chống lại sự áp bức bóc lột và can thiệp của nước ngoài, bảo vệ độc lập
chủ quyền và nền văn hóa dân tộc.
Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ hiện đại, phong trào
cách mạng thế giới, phương tiện thong tin, các dân tộc ngày càng ý thức được
8


những quyền lợi cơ bản của mình: quyền độc lập dân tộc, quyền tự quyết chế độ
chính trị, quyền lựa chọn con đường phát triển. Mặt khác, các nước lớn thường ỷ
lại vào thế mạnh kinh tế quân sự cảu mình để chi phối , lấn áp, áp bức và xâm lược
các nước nhỏ. Điều đó đã dẫn tới những cuộc đấu tranh của cá dân tộc đòi hòa bình
độc lập dân tộc.
Thứ tư: Các nước XHCN, các ĐCS và công nhân kiên trì đấu tranh vì hòa
bình, tiến bộ và phát triển.
Thứ năm: Các nước có chế độ chính trị khác nhau vừa hợp tác phải đấu

tranh cùng tồn tại trong hòa bình.
Các nước XHCN có nền kinh tế phát triển thấp, trình độ khoa học kỹ thuật
chưa cao, do vậy cần tranh thủ khoa học công nghệ, kỹ thuật tiên tiến của các nước
Tư Bản và cả nguồn vốn để phát triển sản xuất. ngược lại các nước Tư Bản thấy
được tiềm năng to lớn về đầu tư sản xuất, mở rộng kinh doanh với các nước XHCN
nên sự hợp tác giữa các nước XHCN và TBCN là tất yếu.
2.2.

Những vấn đề hiện nay

Nhịp độ chuyển biến của thế giới nhanh chóng đến mức khó hình dung. Quá
trình đó làm cho tính chất của thời đại càng phức tạp thêm bởi những biểu hiện
mới của nó.
Sau khi Liên Xô tan rã, chủ nghĩa tư bản thay đổi chiến lược ra sức lợi dụng
quá trình quốc tế hóa và toàn cầu hóa để tư bản hóa toàn thế giới. Đó là sự áp đặt
giá trị, đồng hóa thế giới theo màu sắc tư bản chủ nghĩa; là sự đe dọa, chà đạp, phá
vỡ các giá trị truyền thống của các dân tộc và các quốc gia có chủ quyền. Vì thế,
vấn đề nổi bật trên đời sống chính trị quốc tế hiện nay là các tầng lớp, giai cấp bị
áp bức, bóc lột và các dân tộc, các quốc gia độc lập quyết tâm chống lại sự áp đặt
9


và can thiệp, bảo vệ chủ quyền, bảo vệ giá trị truyền thống và định hướng phát
triển xã hội của mình. Trong bối cảnh ấy, định hướng xã hội chủ nghĩa là xu hướng
phát triển tất yếu của xã hội loài người.
Quá trình toàn cầu hóa, một mặt, tạo điều kiện cho sự hội nhập và vươn lên
của tất cả các nước, nhưng mặt khác, nó cũng là sự phân chia thành hai thái cực
giàu ngèo, tạo thế độc quyền chưa từng thấy của các trung tâm công nghiệp phát
triển trong các lĩnh vực tài chính, kỹ thuật công nghệ. Do đó, một số nước "sinh
sau đẻ muộn" khi bước vào quá trình công nghiệp hóa gặp rất nhiều khó khăn.

Bản thân các nước tư bản phát triển cũng gặp nhiều thách thức lớn. Do tư bản tập
trung cao độ, do sự phụ thuộc lẫn nhau trong quá trình "toàn cầu hóa" ngày càng đi
vào chiều sâu, trong khi đó các thể chế thuộc kiến trúc thượng tầng vẫn chưa vượt
khỏi phạm vi các quốc gia, dân tộc tư sản, nên mâu thuẫn vốn có giữa lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội tư bản không hề giảm, mà ngày càng
tăng. Các công ty xuyên quốc gia sáp nhập, liên kết chặt chẽ với nhau về tổ chức,
vốn đầu tư, kỹ thuật, quản lý để chi phối thị trường quốc tế, làm cho các đạo luật,
quy tắc, trật tự của các quốc gia tư bản chủ nghĩa bị phá vỡ, không kiểm soát được.
Trong khi đó, ngay trong lòng các nước tư bản giàu có nhất vẫn chứa đựng sự
nghèo đói và đặc biệt là sự bất công. Tất cả những điều đó thực sự là những quả
bom nổ chậm, đe dọa xã hội của các nước tư bản phát triển. Cuộc khủng hoảng tài
chính - kinh tế toàn cầu diễn ra từ 2008 đến nay bắt đầu từ Mỹ và lan ra toàn thế
giới đã chứng tỏ những mâu thuẫn nội tại của nền kinh tế các nước tư bản chủ
nghĩa không hề dịu đi mà có phần sâu sắc hơn, khủng hoảng kinh tế là căn bệnh
trầm kha không thể thoát được của các thể chế kinh tế tư bản chủ nghĩa.
Quá trình toàn cầu hóa khi được gắn với việc tập trung tư bản thì đồng thời
cũng làm cho quy mô bóc lột của chủ nghĩa tư bản mở rộng, làm cho mâu
10


thuẫn thời đạithêm sâu sắc. Vì thế việc giải quyết những mâu thuẫn thời đại đòi hỏi
phải có sự tự giác cao, đồng thời cần có sự phối hợp khu vực và quốc tế, cần có nội
dung, phương pháp thích hợp.
Chính trong bối cảnh thế giới phức tạp như vậy, các dân tộc càng phải độc
lập, tự chủ và không ngừng sáng tạo, càng hội nhập thì càng cần phải phát huy bản
sắc dân tộc, giá trị chuẩn mực của dân tộc "hội nhập mà không hoà tan". Đúng là
thế giới phát triển theo quy luật của nó, nhưng cách thức phát triển và bước đi là vô
cùng phong phú, đa dạng. Mỗi nước phải tìm ra định hướng phát triển cho mình
trên cơ sở những xu hướng vận động của thời đại.
2.3.

Những mâu thuẫn chủ yếu của thời đại ngày nay

Hiện nay, trên phạm vi thế giới có 4 mâu thuẫn cơ bán sau:
Thứ nhất Mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản . Đây là mâu
thuẫn cơ bàn nhất. nổi cộm nhất của thời đại mâu thuẫn giữa hai chế độ chính tri
đối lập. Nó xuyên suốt thời độ tù khi Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười
Nga thành công cho đến lúc chủ nghĩa xả hợp và chủ nghĩa cộng sản được xác lập
trên phạm vi toàn thế giới. chủ nghĩa tư bản hoàn toàn bị thủ tiêu Thực tiên lịch sử
từ sau Cách mạng xà hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga đến nay đả xác nhận mâu
thuẩn này.
Sự vận động và giải quyết mâu thuẫn này có tác động. chi phối tới những
mâu thuẫn còn lại của thời đại. Mặc dù ngày nay, một sổ nước xã hội chủ nghĩa đã
có quan hệ ngoại giao, quan hệ kinh tế và nhiều quan hệ khác với các nước tư bản
chủ nghĩa.
Điều đó không có nghĩa là mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư
ban dịu đi hoặc không còn nữa. Trở lại, mâu thuẫn giữa hai chế độ này đang biểu
11


hiện dưới dạng mới là vừa hợp tác, vừa đấu tranh , trong đấu tranh có hợp tác trên
nhiều phương diện.
Thứ hai: Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và gia cấp công nhân; giữa tư bản
và đây là mâu thuẫn nội vi trong lòng xã hội tu bán chủ nghệ trong đó mâu thuẫn
giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản là cơ bản nhất. Chừng nào chủ nghĩa tư bản
vẫn còn tồn tế thì mâu thuẫn giữa hai giai cấp cơ bản trong xã hội này vẫn là khách
quan vì giai cấp tu sản là gia cấp thống vi, nắm tư liệu sản xã. con giai cấp công
nhân là giai cấp làm thuê cho giai cấp tư sản.
Mặc dù hiện nay do sự đấu anh của giai cấp công nhân và các lực lượng tiến
bộ, cùng với năng suất lao động can do cuộc cách mạng khoa họe kỹ thuật - công

nghệ tạo ra chủ nghĩa tư bản có những điều chỉnh trong chính sách xã hội, tăng
phúc lợi xã hội. Song phân hoá giàu nghèo vẫn diễn ra quyết liệt. Sự phân hoá đó
càng lâm cho mâu thuẫn giai cấp song xã hội tư bản chủ nghĩa vụ tồn tại và gay
gắt.
Thứ ba: Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế
quốc Mâu thuẫn này dược nảy sinh khi chủ nghĩa tu bản chuyển thành chủ nghĩa
đế quốc, biến các nước kém phát triển về kinh tế. văn hoá nhưng lại giàu về tài
nguyên khoáng sản và dồi dào sức lao động thành hệ thống thuộc địa và phụ thuộc
của chúng.
Bằng những biện pháp tinh vi, các nước tư bản đang bóc lột các nước thuộc
địa một cách thậm tệ. làm cho khoảng cách giữa các nước giàu và các nước nghèo
ngày càng gia tăng. Nhiều nước hiện nay không còn khả năng trả nợ Tình trạng đói
nghèo của các nước kinh tế chậm phát triển là nguyên nhân dẫn tới những xung đột
dân tộc, tôn giáo ở những nước này gia tăng.

12


Như vậy, hiện nay các nước chậm phát triển, một mặt phai tiến hành đấu
tranh chống lại sự can thiệp và xâm lược bằng quân sự, bằng kinh tế bằng văn hoá
của các nước phương Tây. mặt khác phải đấu tranh chống lại nghèo đói, bệnh tật,
lạc hậu. Tình trạng trên làm cho mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc
với chủ nghĩa đế quốc ngày càng tăng.
Thứ tư, Mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau
Mặc dù các nước tư ban chủ nghĩa.luôn có sự thống nhất với nhau về bản
chất chế độ, vê lợi ích giai cấp, về mục tiêu chống phá chủ nghĩa xã hội và phong
trào cách mạng, nhưng quan hệ giữa các nước tư bản chủ nghĩa giữa các tập đoàn
tư bản luôn là quan hệ liên minh nhằm tìm kiếm lợi nhuận tối đa. Song, giữa các
nước tư bản chủ nghĩa có những mâu thuẫn về lợi ích quốc gia, lớn ích của mỗi tập
đoàn tư bộ do vậy luôn diễn ra những cuộc đấu tranh lúc ngấm ngầm, lúc công

khai.
Mâu thuẫn trên là nguyên nhân nổ ra hai cuộc chiến tranh thế giới. Hiện nay
mâu thuẫn này được thề hiện thông qua mâu thuẫn giữa ba trung tâm tư bản lớn:
Mỹ -Nhật- Tây Âu
Việc xác định đúng những mâu thuẫn của thời đại ngày nay giúp chúng ta
từng bước giải quyết mâu thuẫn và đưa lịch sử vận động, đi lên.

13


Chương 3: ĐỐI SÁCH CỦA VIỆT NAM ĐỂ TỒN TẠI, PHÁT TRIỂN
TRONG MỐI QUAN HỆ CỦA CÁC MÂU THUẪN ĐÓ
3.1. Đặc điểm thời đại ngày nay chi phối chính sách của các quốc gia
Đặc biệt, thời đại ngày nay với những đặc điểm mổi bật đang chi phối mạnh
mẽ đến chủ trương của tất cả các đảng cầm quyền, trong mọi hoạt động đối nội và
đối ngoại, đó là:
Thứ nhất, cuộc cách mạng khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ
thông tin tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển nhảy vọt trên nhiều
lĩnh vực, tạo ra cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia. Với hệ thống
internet toàn cầu, tạo ra một nền văn minh mới - văn minh trí tuệ, đồng thời tạo cơ
sở thuận lợi cho sự phát triển sức sản xuất, trước hết là đẩy mạnh sản xuất ở các
nước tư bản phát triển.
Thứ hai, quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục được đẩy mạnh,
tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia. Toàn
cầu hóa dẫn đến hình thành một thị trường chung trên nhiều phương diện, đặc biệt
là thị trường tài chính tiền tệ thế giới. Trong quá trình đó, một số nước phát triển và
các tập đoàn tư bản xuyên quốc gia chi phối nên chứa đựng nhiều mâu thuẫn, vừa
có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực, vừa hợp tác, vừa đấu tranh.
Thứ ba, cục diện thế giới theo xu hướng đa cực, đa trung tâm diễn ra nhanh
hơn. Các nước lớn điều chỉnh chiến lược theo hướng vừa hợp tác, vừa cạnh tranh,

đấu tranh và sự tùy thuộc lẫn nhau, tác động mạnh đến cục diện thế giới và các khu
vực. Các nước đang phát triển, nhất là những nước vừa và nhỏ đang đứng trước
những cơ hội và khó khăn, thách thức lớn trên con đường phát triển. Các nước có
chế độ chính trị - xã hội khác nhau vừa hợp tác, vừa đấu tranh trong cùng tồn tại
hòa bình, vì lợi ích của từng quốc gia.

14


Thứ tư, nhân loại đang đứng trước những vấn đề toàn cầu cấp bách đòi hỏi
phải chung tay giải quyết những thách thức chung của nhân loại. Tình trạng xâm
phạm chủ quyền quốc gia, tranh chấp lãnh thổ và tài nguyên, xung đột sắc tộc, tôn
giáo, hoạt động khủng bố có biểu hiện gia tăng. Tình hình an ninh tài chính, an
ninh năng lượng, an ninh nguồn nước, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, thiên
tai, dịch bệnh có nhiều diễn biến phức tạp. Vấn đề di cư tự do với quy mô lớn và
tích chất ngày càng phức tạp mang tính châu lục đang gây khó khăn lớn cho nhiều
nước giàu và làm thay đổi tư duy về sự an toàn của mỗi quốc gia, dân tộc trong
thời đại ngày nay.
Vì vậy, cho dù thực tế có sự đổi thay thế nào thì những vấn đề cốt lõi nhất về
thời đại ngày nay theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn còn nguyên giá
trị. Chính vì vậy, Đảng ta đã thống nhất nhận định: “Đặc điểm nổi bật trong giai
đoạn hiện nay của thời đại là các nước với chế độ xã hội và trình độ phát triển
khác nhau cùng tồn tại, vừa hợp tác vừa đấu tranh, cạnh tranh gay gắt vì lợi ích
quốc gia, dân tộc. Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước vì hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ, phát triển và tiế bộ xã hội dù gặp nhiều khó khăn, thách thức, nhưng
sẽ có những bước tiến mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người nhất
định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”.
3.2. Đối sách của Đảng
3.2.1. Đối sách về chính trị
So với Nghị quyết 9 (khóa III), cách tiếp cận của Ðảng ta về các mâu thuẫn

thời đại nêu trong Cương lĩnh 1991 có nhiều điểm mới.
Một là, thay vì nêu mâu thuẫn giữa "phe xã hội chủ nghĩa và phe đế quốc
chủ nghĩa" như trước đây, Cương lĩnh đề cập mâu thuẫn "giữa chủ nghĩa xã hội và
chủ nghĩa tư bản đang diễn ra gay gắt". Sở dĩ vậy không chỉ vì không còn "phe" xã
hội chủ nghĩa nữa mà còn vì cách đề cập trước đây chỉ khoanh lại trong phạm vi
15


mâu thuẫn giữa hai phe, chưa bao quát được cuộc đấu tranh giữa hai chiều hướng
ngay trong lòng mỗi quốc gia cũng như trên phạm vi toàn thế giới;
Hai là, khi đề cập mâu thuẫn giai cấp trong lòng các nước tư bản phát triển,
Nghị quyết 9 chỉ đề cập mâu thuẫn "giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản",
Cương lĩnh 1991 đã vạch rõ "mâu thuẫn cơ bản vốn có của chủ nghĩa tư bản giữa
tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư
nhân tư bản chủ nghĩa ngày càng sâu sắc", đồng thời chỉ ra mâu thuẫn "giữa các
tầng lớp nhân dân rộng rãi với giai cấp tư sản, giữa các tập đoàn tư bản độc quyền,
các công ty xuyên quốc gia, các trung tâm tư bản lớn tiếp tục phát triển". Cách tiếp
cận như vậy sâu hơn và chuẩn xác hơn, phản ánh chân thực hơn thực tiễn khách
quan, mô tả bao quát hơn bức tranh toàn cảnh ở các nước tư bản phát triển, khi
nhiều tầng lớp nhân dân rộng rãi chứ không riêng gì giai cấp công nhân tham gia
cuộc đấu tranh vì dân sinh, dân chủ; các tập đoàn tư bản độc quyền, các công ty
xuyên quốc gia, các trung tâm tư bản lớn giành giật nhau gay gắt, nhiều khi đưa tới
các cuộc xung đột, chiến tranh kinh tế - thương mại khốc liệt.
Ba là, do hệ thống thuộc địa đã tan rã, hầu hết các quốc gia trên thế giới đã
được độc lập ở mức độ khác nhau nên thay vì nêu "mâu thuẫn giữa các dân tộc bị
áp bức với chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân" như trong Nghị quyết Trung
ương 9, nay Ðảng ta nêu lên "mâu thuẫn giữa các nước tư bản phát triển và các
nước đang phát triển tăng lên".
Bốn là, nếu như trước đây nhấn mạnh "hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới
đang trở thành nhân tố quyết định sự phát triển của xã hội loài người" thì nay, trong

Cương lĩnh 1991 Ðảng ta chỉ rõ: "Chính sự vận động của tất cả những mâu thuẫn
đó và sự đấu tranh của nhân dân lao động các nước sẽ quyết định số phận của chủ
nghĩa tư bản". Cách đề cập như vậy không chỉ vì không còn hệ thống xã hội chủ
16


nghĩa thế giới mà chủ yếu vì cách đề cập như vậy biện chứng hơn; con đường đi
lên chủ nghĩa xã hội sẽ diễn biến thế nào là do sự vận động của chính bản thân mâu
thuẫn cơ bản trong lòng CNTB và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động ở chính
các nước đó quyết định chứ không phải do hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới từ
bên ngoài đem lại (cho dù nó tồn tại và hùng mạnh đi nữa). Lịch sử cũng cung cấp
cho ta không ít bài học về tình trạng thiếu bền vững của các chính thể hình thành
do sự trợ giúp từ bên ngoài trong khi các nhân tố bên trong chưa chín muồi, cho dù
chính thể đó về khách quan mang tính tiến bộ.
Năm là, nay không còn xếp loại "mâu thuẫn cơ bản", "mâu thuẫn cơ bản
nhất", "mâu thuẫn chủ yếu" như trước đây vì mỗi loại mâu thuẫn có vai trò và
phạm vi tác động của nó, giữa chúng không có bức "Vạn lý trường thành" ngăn
cách mà đan xen nhau, tác động qua lại lẫn nhau, và như Cương lĩnh đã nêu, chính
sự vận động của tất cả các mâu thuẫn sẽ là động lực thúc đẩy tiến trình phát triển
của lịch sử. Nói như vậy không có nghĩa là từng lúc, từng nơi không nổi lên những
mâu thuẫn này hay mâu thuẫn khác mang tính chính yếu.
3.2.2. Đối sách về ngoại giao
Trong bối cảnh hiện nay, Đảng ta chủ trương “thực hiện nhất quán đường lối
đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng
hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; nâng cao vị thế của đất nước;
vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh; là
bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, góp
phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế
giới. Hợp tác bình đẳng, cùng có lợi với tất cả các nước trên cơ sở những nguyên
tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp quốc và luật pháp quốc tế”.

Quan điểm về đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta là:
17


Một là, thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa
phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế; Việt Nam muốn làm bạn và là đối
tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và
phát triển.
Hai là, tiếp tục tạo môi trường hoà bình và điều kiện quốc tế thuận lợi để đẩy
mạnh phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân
dân thế giới vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Ba là, mở rộng quan hệ nhiều mặt, song phương và đa phương với các nước,
các tổ chức quốc tế và khu vực theo nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng độc
lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội
bộ của nhau; không dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực; bình đẳng và cùng có
lợi, giải quyết các bất đồng và các tranh chấp bằng thương lượng hoà bình; chống
mọi hành động gây sức ép, áp đặt và cường quyền.
3.2.3. Đối sách về kinh tế
Hội nhập kinh tế quốc tế, Đảng ta xác định:
Thứ nhất, hội nhập kinh tế quốc tế là do yêu cầu nội sinh, do yêu cầu xây
dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo định hướng xã
hội chủ nghĩa. Hội nhập kinh tế quốc tế là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị.
Thứ hai, hội nhập kinh tế quốc tế phải gắn liền với việc giữ vững độc lập
dân tộc và chủ quyền đất nước; khẳng định mở cửa, hội nhập để khai thác các mặt
có lợi cho sự phát triển kinh tế của ta từ nền kinh tế thế giới.
Thứ ba, chúng ta chủ động hội nhập, dựa vào nguồn lực trong nước là chính,
đi đôi với tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài. Xây dựng nền kinh tế mở, hội nhập

18

với khu vực và thế giới, hướng mạnh về xuất khẩu đồng thời thay thế nhập khẩu
bằng những sản phẩm trong nước sản xuất có hiệu quả.
Thứ tư, chúng ta phải nhanh chóng điều chỉnh cơ cấu thị trường, xây dựng
đồng bộ thị trường trong nước (thị trường hàng hoá, thị trường nhân lực, thị trường
tiền tệ, thị trường bất động sản), để đủ sức hội nhập với khu vực và hội nhập toàn
cầu, xử lý đúng đắn lợi ích giữa ta và các đối tác.
Thứ năm, song song với việc xây dựng, phát triển đồng bộ thị trường, chúng
ta phải nhanh chóng xây dựng các doanh nghiệp vững mạnh. Doanh nghiệp là đội
quân xung kích vô cùng quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế.
Thứ sáu, chủ động tham gia cộng đồng thương mại thế giới, tích cực tham
gia đàm phán thương mại, tham gia các diễn đàn, các tổ chức, các hiệp định, định
chế quốc tế một cách chọn lọc với những bước đi tỉnh táo và thích hợp.

19


KẾT LUẬN
Gần một thế kỷ đã trôi qua kể từ khi cuộc Cách mạng XHCN Tháng Mười
Nga thành công, nhân loại chứng kiến biết bao biến cố thăng trầm, phức tạp nhưng
đó vẫn là một trong những sự kiện trọng đại nhất của lịch sử thế giới hiện đại.
Cách mạng Tháng Mười vẫn tiếp tục tỏa sảng, soi rọi cuộc đấu tranh tự giải phóng
của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, tiếp thêm nguồn sinh lực cho phong
trào XHCN vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
Cũng cần nói ngay rằng, mâu thuẫn thời đại là phạm trù cực kỳ phức tạp
chẳng khác nào tính phức tạp của thế giới, trong nhiều trường hợp nó không thật
rạch ròi, do đó không thể tiếp cận một cách máy móc, giản đơn.
Trong cuộc sống của nhân loại còn không ít những hiện tượng, quá trình rối
rắm, khó bề lý giải nếu như chỉ vận dụng những khái niệm mâu thuẫn về giai cấp.

Giải thích thế nào hiện tượng một số nước về bản chất giai cấp không có mâu
thuẫn đối kháng song đã từng mâu thuẫn, kình địch, thậm chí tiến hành chiến tranh
chống lại nhau.
Làm thế nào giải thích được hiện tượng các nước đối nghịch nhau về bản
chất chế độ lại liên minh chống lại những nước cùng chế độ với bên này hay bên
kia. Nguồn gốc các cuộc xung đột tôn giáo, sắc tộc, chủ nghĩa khủng bố hiện nay
đang diễn ra hằng ngày cũng còn đang chờ sự lý giải thấu đáo.
Việc nhận thức được các mâu thuẫn của thời đại sẽ giúp cho Đảng cộng sản
Việt Nam có thể có được những đối sách đúng đắn nhất trong việc đưa ra các lĩnh
vực từ đó thực hiện thành công công cuộc xây dựng đất nước.

20


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Nguyễn Đức Bình (chủ biên), “Góp Phần Nhận Thức Thế Giới Đương

Đại”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003.
2. Nguyễn Đức Bình (chủ biên), “Những đặc điểm lớn của thế giới đương
đại “, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008.
3. GS, TS. Vũ Văn Hiền (làm chủ biên), “Nhận thức về thời đại ngày nay”,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010.
4. GS.TS. Nguyễn Phú Trọng, (Chủ nhiệm đề tài), “Đổi mới và phát triển ở
Việt Nam- một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất bản Chính trị quốc
5.
6.
7.
8.

9.

gia (Tái bản lần thứ 2), Hà Nội, 2008.






21