Tieu luan báo chí và dư luận xã hội tac pham bao chi vai trò chính của tác phẩm báo chí trong đời sống xã hội

LỜI MỞ ĐẦU
Trong tiến trình phát triển của lịch sử văn hóa nhân loại, báo chí là một
hiện tượng xã hội. Báo chí ra đời do nhu cầu thông tin – giao tiếp, giải trí và
nhận thức của con người. Mặc dù ra đời chậm hơn so với các hình thái ý thức
xã hội khác, nhưng báo chí đã nhanh chóng trở thành một trong những lĩnh
vực xung kích bởi khả năng phản ánh hiện thực của nó. Từ khi xuất hiện cho
đến nay, báo chí luôn năng động trong việc phản ánh hiện thực đa dạng, sinh
động và luôn vận động phát triển. Báo chí là một bộ phận không thể thiếu
trong đời sống tinh thần của mọi người, mọi dân tộc. Vì thế báo chí luôn là
một công cụ hoạt động quan trọng của con người và các giai cấp trong cuộc
đấu tranh vì sự tiến bộ và văn minh của nhân loại.
Có thể nói, ở thời đại chúng ta ai cũng phải khẳng định rằng báo chí là
một phần của cuộc sống, là cơm ăn, thức uống, môi trường trí thức của con
người. Nhìn vào đời sống của báo chí, người ta có thể đoán được mức sống
của người dân và sự tiến bộ của xã hội. Báo chí thực sự là sức mạnh trí thức,
thông tin muôn mặt đời sống đến mọi người dân. Báo chí phản ánh mọi hoạt
động của xã hội ngày càng đầy đủ, cập nhật toàn diện, phong phú, đa dạng,
nhiều chiều. Báo chí trở thành cầu nối giữa Chính phủ, doanh nghiệp và
người dân, kết nối Trung ương và địa phương, giữa trong nước và quốc tế.
Những năm vừa qua, báo chí Việt Nam đã thực hiện tốt nhiệm vụ tuyên
truyền quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước,
phát hiện và phản ánh những tâm tư, nguyện vọng của quần chúng, những vấn
đề bức xúc trong đời sống xã hội, tích cực tham gia và kiên quyết đấu tranh
chống tiêu cực, tham nhũng, quan liêu, lãng phí và sự suy thoái đạo đức, lối
sống... góp phần và việc bổ sung, hoàn thiện đường lối, chủ trương, chính
sách, pháp luật; nâng cao vai trò của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà nước,
thực hiện dân chủ hoá đời sống xã hội, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm
trật tự, an toàn xã hội.Thông tin trên báo chí nước ta đã góp phần quan trọng
vào mọi mặt của đời sống xã hội.
1

Rõ ràng vai trò của báo chí trong đời sống xã hội, trong sự nghiệp xây
dựng và phát triển đất nước ngày càng được nâng lên. Để có được vai trò to
lớn đó, sự đóng góp của các tác phẩm báo chí không hề nhỏ. Một nền báo chí
phát triển vững mạnh khi có những tác phẩm báo chí thật sự có giá trị. Suy ra,
tác phẩm báo chí là căn cốt, gốc của nền báo chí. Người ta sẽ nhớ đến nền báo
chí thông qua các tác phẩm báo chí.
Trong khuôn khổ bài tiểu luận, em xin phân tích vai trò chính của tác
phẩm báo chí trong đời sống xã hội ở các lĩnh vực:
•

Về chính trị

•

Về kinh tế

•

Về văn hóa – xã hội

2


NỘI DUNG
I. Nhận thức khái niệm về vai trò và vai trò của tác phẩm báo chí
trong đời sống xã hội
1.1. Vai trò là gì?
Vai trò là chức năng và tác dụng (theo giải thích trong :Từ Điển
TiếngViệt)

Như vậy: "Vai trò là chức năng và tác dụng của một cá nhân hay táp thể
tới một vấn đề, một sự việc nào đó và nó quyết định tới sự tồn tại của sự vật
hiện tương đó".
1.2. Tác phẩm báo chí là gì?
Trong cuốn “Tác phẩm báo chí” tác giả Tạ Ngọc Tấn đưa ra quan điểm: “Tác
phẩm báo chí là một chỉnh thể trong đó mối quan hệ hữu cơ giữa nội dung và hình
thức là quan hệ bên trong cơ bản của nó. Tính chất chỉnh thể của tác phẩm báo chí
mang ý nghĩa tương đối trong mối quan hệ với sản phẩm báo chí hoàn chỉnh”.
Tác giả Đức Dũng đưa ra khái niệm “tác phẩm báo chí” trong cuốn
“Viết báo như thế nào” dựa vào việc làm nổi bật các đặc điểm, đặc trưng của
nó trong sự đối chiếu, so sánh với tác phẩm văn học: “Nói một cách đơn giản
nhất thì tác phẩm báo chí có nhiệm vụ đem đến cho công chúng những thông tin do
người viết thu thập được. Dù là một Tin vắn vài chục chữ hay một bài Phóng sự vài
trăm chữ, thì mục đích cuối cùng của nó cũng phải trả lời được một cách kịp thời
những câu hỏi cơ bản có liên quan đến những con người, sự việc, sự kiện, tình
huống, hoàn cảnh... mà người viết muốn thông tin”.
Theo giáo trình “Tác phẩm báo chí đại cương” của TS Nguyễn Thị
Thoa (chủ biên) và Nguyễn Thị Hằng Thu thì: “Tác phẩm báo chí là sản
phẩm tư duy của nhà báo, lấy hiện thực khách quan (mang tính thời điểm)
làm đối tượng nghiên cứu và phản ánh; có hình thức tương ứng với nội dung
thông tin; Được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng và là một
bộ phận cấu thành một sản phẩm báo chí; Có giá trị sử dụng: tạo dư luận xã
3


hội (tức thời) và làm thay đổi hành vi của người tiếp nhận thông tin; Được
luật pháp bảo hộ quyền tác giả và được trả tiền”.
Như vậy, có thể hiểu: Tác phẩm báo chí là một chỉnh thể hoàn chỉnh cả
về nội dung và hình thức. Đây là sản phẩm tư duy của người làm báo, phản
ánh hiện thực khách quan, được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại

chúng, tác động vào nhận thức và hành vi của người tiếp nhận thông tin.
Từ những phân tích trên có thể hiểu vai trò của tác phẩm báo chí trong
đời sống xã hội chính là chức năng, tác dụng của tác phẩm báo chí khi phản
ánh và tác động vào đời sống xã hội.
II. Những vai trò của tác phẩm báo chí trong đời sống xã hội
2.1. Vai trò về chính trị
Khi đất nước được giải phóng, Đảng ta đứng lên lãnh đạo nhân dân
theo con đường Xã Hội Chủ Nghĩa thì Đảng ta đã khéo léo sử dụng báo chí
như một công cụ. Vì không một cơ quan quyền lực nào không sử dụng báo
chí như một công cụ để lãnh đạo và tuyên truyền đường lối của mình.
Đánh giá những vai trò chính trị của báo chí nói chung và tác phẩm báo
chí nói riêng ta đi vào những nội dung sau:
2.1.1. Tác phẩm báo chí là phương tiện truyền tải chủ trương, chính
sách của Đảng, Nhà nước, các tổ chức đoàn thể, và là diễn đàn của nhân dân
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn quan tâm
đến hoạt động báo chí, coi báo chí là công cụ đắc lực để tuyên truyền, vận
động nhân dân, là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù. Chính nền báo chí cách
mạng đã làm tròn sứ mệnh mà Đảng và nhân dân giao phó. Các tác phẩm báo
chí đã trở thành phương tiện đắc lực đưa những chủ trương, chính sách của
Đảng, Nhà nước đến với các giai tầng xã hội, cổ vũ, động viên, góp phần làm
cho chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống, thành những phong trào hành
động cách mạng sôi động. Đồng thời, chính từ thực tiễn cuộc sống, các tác
phẩm báo chí đã kịp thời phản ánh chỉ ra những khiếm khuyết, tồn tại của các
quyết sách đã ban hành; đề xuất, kiến nghị với Đảng và Nhà nước cần phải
4


sửa đổi, bổ sung để đáp ứng nhu cầu cuộc sống, nguyện vọng của nhân dân,
góp phần làm cho “ý Đảng, lòng dân” hòa làm một.
Ví dụ : Trong bài viết "Vẫn còn hi vọng tăng lương vào 1/5 năm

sau?", trên báo Dân Trí, ngày 28/10/2012 đã truyền tải thông điệp của
Chính phủ thông qua ý kiến chia sẻ của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn
phòng Chính Phủ - Vũ Đức Đam về những quan ngại liên quan đến quyết
định tăng lương từ 1/5/2013 do tình hình ngân sách đang bị thâm hụt.
Ngoài việc thông báo để nhân dân, đặc biệt là những người lao
động biết được thực trạng khó khăn mà Ngân sách quốc gia đang gặp
phải, cũng như những đề xuất lùi thời hạn tăng lương đang được Quốc
hội xem xét thì qua bài báo cũng đã giúp thông tin tới người dân định
hướng và quyết tâm của Chính phủ. Bộ trưởng Đam cho hay: “Chính phủ
sẽ cố gắng tăng thu và tiết kiệm chi, để ngay sau khi cân đối đủ nguồn sẽ có
thể tăng lương".
Nhận thấy rõ báo chí đã giúp những nhà lãnh đạo của Đảng tuyên
truyền chủ trương, đường lối của mình để khắc phục những yếu kém và sai
phạm và đưa kinh tế đất nước phát triển, giúp nhân dân thực hiện tốt các chủ
trương thông qua báo chí. Hơn nữa nhiều tác phẩm báo chí đã góp phần tích
cực trong việc phản ánh thực trạng xã hội, qua đó thông tin và đề xuất với cơ
quan quản lý biết và có những giải pháp khắc phục kịp thời, sửa chữa những
sai phạm gặp phải.
Trên báo Hà Nội Mới ngày 24/10/2012 có bài “Xử lý cao nhất vi phạm
ATGT tuyến vành đai 3 trên cao” đã khẳng định rõ vai trò của tác phẩm báo
chí khi tác động phản ánh thực trạng đời sống xã hội.
Trước thực trạng những vi phạm giao thông nghiêm trọng trên tuyến
đường vành đai 3 vừa được thông xe mà báo chí lien tục phản án. Trong Văn
bản số 8426/UBND-QHXDGT do Văn phòng UBND TP ban hành ngày
23/10/2012 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND TP Nguyễn Thế

5


Thảo, kiêm Trưởng Ban An toàn giao thông TP yêu cầu các đơn vị liên quan

bảo đảm an toàn giao thông trên tuyến đường vành đai III TP Hà Nội.
Trong văn bản trên, Chủ tịch cũng yêu cầu Công an TP chủ trì, phối
hợp với Sở Giao thông Vận tải tăng cường tuần tra, kiểm tra 24/24h hàng
ngày, xử lý nghiêm với mức cao nhất theo quy định đối với các trường hợp
phương tiện giao thông lưu thông trên tuyến đường vành đai III (từ cầu Phù
Đổng đến nút giao Mai Dịch, đường cao tốc trên cao) không đúng quy định,
làm rơi bùn, đất trên đường; đặc biệt, lưu ý các trường hợp điều khiển mô tô,
xe máy lưu thông trên đường cao tốc, các phương tiện ô tô dừng đón trả
khách, xe ôm đón khách trên đường cao tốc.
Như vậy, từ những thông tin phản ánh của báo chí, cơ quan quản lý
Nhà nước đã kịp thời nắm bắt được tình hình và có được hướng giải quyết
phù hợp đảm bảo ổn định đời sống xã hội.
Nhìn chung, trong lĩnh vực này báo chí thực hiện rất tốt và số lượng
các bài ngày càng nhiều và phong phú nên đã được sự ủng hộ và tin tưởng của
nhân dân.
2.1.2. Báo chí giáo dục định hướng tư tưởng chính trị vững vàng cho
quần chúng nhân dân để ủng hộ chế độ xã hội chủ nghĩa
Định hướng, giáo dục chính trị, tư tưởng thực chất là tuyên truyền và
bảo vệ hệ tư tưởng của giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động. Báo
chí nước ta là công cụ tuyên truyền của Đảng, vì vậy, trước hết, các tác phẩm
báo chí cần tham gia vào tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước đến mọi tầng lớp nhân dân để tạo nên các phong trào, các hành
động cách mạng mạnh mẽ.
Trên báo Tuổi trẻ ngày 24/03/2011 có bài: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về
thanh niên và công tác thanh niên” của tác giả Hồ Đức Việt
(Nguyên Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành T.Ư Đoàn TNCS Hồ Chí Minh) đã
nêu rõ những nội dung cơ bản trong Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và
6

công tác thanh niên, qua đó giúp thế hệ thanh niên hiểu rõ hơn về tư tưởng
của người, vận dụng vào thực tiễn hành động để góp phần xây dựng và phát
triển đất nước.
Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam ngày 12/09/2012 có đăng bài:
“Tư tưởng chủ tịch Hồ Chí Minh về thực hiện tiết kiệm, phòng chống tham
ô, lãng phí” của tác giả Nguyễn Thị Vân đã chỉ ra một cách cụ thể, rõ ràng
quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh về tiết kiệm và phòng chống tham ô,
lãng phí. Cán bộ, nhân dân (công chúng của bài báo) đã nhận thức được thế
nào là tham ô, lãng phí? Thế nào là tiết kiệm? Qua đó vận dụng một cách phù
hợp tư tưởng của người vào thực tiễn cuộc sống.
Báo chí không chỉ thông tin định hướng, giáo dục chính trị, tư tưởng
cho quần chúng nhân dân mà thông qua các tác phẩm báo chí cụ thể đã chỉ ra
những tấm gương cụ thể trong đời sống xã hội, tuyên dương các tấm gương
điển hình qua đó thúc đẩy mạnh mẽ phong trào học tập và vận dụng tư tưởng
chính trị trong đời sống. Trên báo Tuổi Trẻ, ra ngày 30/08/2012 có bài viết
của tác giả Kim Anh với tiêu đề: “Tôi học Bác tinh thần tự học” đã chỉ ra
tấm gương của bạn Trương Lâm Sơn Hải (25 tuổi), trợ giảng khoa hóa
Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM). Hải đã được Thành
đoàn TP.HCM tuyên dương Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác năm 2012.
Bài báo đã trích dẫn suy nghĩ, quan điểm của bạn Hải, thông qua đó giáo dục,
định hướng tư tưởng chính trị cho công chúng tiếp nhận: “Tôi học tinh thần
tự học của Bác để nhắc mình phải cố gắng nhiều hơn. Vì là dân tỉnh lẻ, kỹ
năng học môn ngoại ngữ của tôi có phần hạn chế. Chính vì thế tôi thường lấy
câu chuyện Bác tự học ngoại ngữ mà biết rất nhiều thứ tiếng để soi rọi mình.
Tôi cũng rất tâm đắc với lời dạy của Bác rằng học phải đi đôi với hành, nói
đi đôi với làm. Bác chỉ nói ngắn gọn, nhưng để làm được những điều đó lại là
cả một quá trình phấn đấu. Muốn nói sinh viên nghe thì tôi phải là người làm
được. Không thể người thầy chỉ biết nói mà bản thân lại không làm gì”.

7


Hiện nay, việc báo chí tham gia định hướng quần chúng nhân dân có tư
tưởng chính trị vững vàng đã và đang góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát
triển của xã hội theo hướng tích cực, bên cạnh đó giúp quần chúng nhân dân
“vững tâm” đấu tranh chống lại các luận điệu xuyên tạc của kẻ thù, bảo vệ
vững chắc chế độ xã hội chủ nghĩa.
2.1.3. Tác phẩm báo chí là công cụ hữu hiệu để quản lý, cải cách, điều
hành và giải quyết các vấn đề xã hội
Tác phẩm báo chí ở thời điểm, giai đoạn nào thì phản ánh đời sống xã
hội ở thời điểm và giai đoạn đó. Nó đã thật sự góp phần giúp nền báo chí trở
thành diễn đàn tiếng nói của mọi tầng lớp nhân dân, là “tai mắt” của Đảng,
Nhà nước trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Đó chính là sứ mệnh
thiêng liêng, vai trò phản biện xã hội mà tác phẩm báo chí phải đảm đương,
thể hiện sự dân chủ hóa trong đời sống xã hội, tính ưu việt của chế độ ta.
Nước ta đang hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới; sự nghiệp cải cách
đang đến hồi tăng tốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh
đạo của Đảng với quyết tâm đến 2020 nước ta trở nước có nền công nghiệp
phát triển theo hướng hiện đại, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh đang đòi hỏi phải nâng cao vai trò phản biện xã hội
đối với hoạt động báo chí. Báo chí là kênh thông tin quan trọng, là tiếng nói
đại diện cho cho tâm tư, nguyện vọng chính đáng của các giai tầng xã hội; là
phương tiện cổ vũ tập thể, tuyên truyền tập thể. Mọi thông tin chính xác, lý lẽ
sắc bén trong mỗi tác phẩm báo chí sẽ góp phần cổ vũ các phong trào hành
động cách mạng, đấu tranh với cái xấu, cái ác, bênh vực công bằng, lẽ phải sẽ
tạo nên những “hiệu ứng xã hội” tốt đẹp, góp phần định hướng dư luận xã hội.
Tác phẩm báo chí cũng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tính
minh bạch và trách nhiệm giải trình. Dù là theo dõi hoạt động của chính phủ,
phát hiện tham nhũng hay đưa tin về tội phạm, báo chí phải có khả năng đưa

tin một cách cởi mở và công bằng.

8


Vinashin, Vinaline là những ví dụ về việc sự tác động của tác phẩm báo
chí đã giúp công chúng hiểu hơn về hoạt động kém hiệu quả của các doanh
nghiệp nhà nước và kêu gọi chính phủ phải hành động để cải thiện hiệu quả
hoạt động của các doanh nghiệp này.
2.1.4. Tác phẩm báo chí góp phần định hướng và tạo lập dư luận xã
hội
Báo chí cũng là diễn đàn của nhân dân. Tác phẩm báo chí phản ánh một
cách trung thực tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của nhân dân đối với Đảng
và Nhà nước. Chức năng định hướng của báo chí nói chung và tác phẩm báo
chí nói riêng chính là không ngừng nâng cao nhận thức chính trị, tính tự giác
của quần chúng nhân dân; đồng thời, tạo lập dư luận xã hội theo đúng định
hướng tuyên truyền của Đảng.
Dư luận xã hội là đối tượng phản ánh của tác phẩm báo chí, vì mọi
thông tin trong xã hội đều là đối tượng, chất liệu tạo nên tác phẩm báo chí.
Tác phẩm báo chí tác động dư luận xã hội bằng việc cung cấp thông tin,
kiến thức đến với đối tượng chấp nhận có khả năng làm theo chỉ dẫn thông tin
đã tạo nên những hành động của cá nhân và các tập thể đoàn người.
Tác phẩm báo chí định hướng cho dư luận xã hội: thể hiện trách nhiệm
xã hội của người làm báo. Bên cạnh việc phản ánh dư luận xã hội, truyền
thông còn có một nhiệm vụ quan trọng là định hướng đúng đắn dư luận xã
hội, cho thông tin đi vào đúng luồng, phân biệt cái đúng cái sai, góp phần vào
định hướng hành vi của cá nhân trong xã hội, vì lợi ích của cộng đồng
Sự phát triển của báo chí gắn liền với ý thức hệ, với lợi ích của các tầng
lớp dân cư, các tổ chức chính trị mà nó là đại diện.
Trong cuốn “Xã hội học về dư luận xã hội” của tác giả Nguyễn Quý

Thanh đã thông tin về quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Định hướng dư
luận xã hội có nghĩa là làm cho dân hiểu và quyết tâm làm cách mạng và giữ
độc lập tự do cho dân tộc. Định hướng dư luận xã hội là tìm đủ cách giải
thích cho dân hiểu, do đó cán bộ phải ‘tìm đủ cách giải thích cho dân hiểu”
9


và không làm theo cách “hạ lệnh, cách cưỡng bức”. Từ đó cho thấy cách giải
thích hiệu quả nhất cho số đông là giải thích định hướng trên báo chí.
Tác phẩm báo chí giúp định hướng cho công chúng tiếp nhận hiểu được
đâu là đúng, đâu là sai trong thông tin tiếp nhận. Thời gian qua, dư luận thật
sự hoang mang xoay quanh thông tin “cấy trứng đỉa vào thức ăn để hại người”
giải thích cho việc Trung Quốc mua đỉa của Việt Nam được lan tràn trên
mạng xã hội đặc biệt là facebook. Thông tin này đã thực sự gây nên một sự
hoang mang trong quần chúng. Sự vào cuộc kịp thời của báo chí đã góp phần
định hướng dư luận xã hội hiểu đúng về thông tin này. Thông tin từ các tác
phẩm báo chí đã góp phần giúp người dân an tâm hơn, và khẳng định sự việc
trên là hoàn toàn không có thật.
Trên báo VTC News ngày 21/08/2012 có bài “Thực hư tin đồn cấy
trứng đỉa vào thức ăn hại người” đã trích dẫn ý kiến của GS Phạm Bình
Quyền - Tổng thư ký Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cho
rằng những tin đồn về việc nuôi đỉa để đẻ trứng, rồi cấy vào thức ăn, sau đó
đỉa sinh sôi trong bụng người hoàn toàn không đúng. Vì bào tử của đỉa qua
quá trình chế biến không thể tồn tại.
Hơn nữa, trứng con đỉa chỉ có thể nở trong môi trường ruộng, đất, là
môi trường thích hợp, có độ ẩm, chứ trong ruột, dạ dày không nở được vì đó
là môi trường có axit.
Đỉa đẻ trứng ra, có thể tồn tại trong đất khô hạn tới 6, 7 tháng. Khi có
nước nở ra thành con đỉa. Còn trong ruột đỉa không thể tồn tại được.
GS Quyền cũng cho biết: Người Trung Quốc, nếu có mua đỉa vì có thể

trong đỉa có chất làm được chất ngưng kết máu, không cho máu đông. Có thể
làm chất chống đông, chiết xuất làm dược liệu.
Việc bài báo trích dẫn ý kiến của chuyên gia đã góp phần định hướng
dư luận xã hội, làm giảm sự hoang mang của người dân, ổn định đời sống xã
hội.

10


2.2. Vai trò của tác phẩm báo chí trong việc phát triển kinh tế
2.2.1. Tác phẩm báo chí góp phần phản ánh, tác động thúc đầy kinh tế
phát triển
Trong nền kinh tế thị trường, thông tin chính xác, kịp thời là sức mạnh
tạo nên thắng lợi cạnh tranh. Các phương tiện thông tin đại chúng có vai trò to
lớn trong việc cung cấp những thông tin có giá trị đó. Các lĩnh vực thông tin
kinh tế cần như: Thông tin thị trường, hàng hóa (bao gồm thông tin giá cả, sức
tiêu thụ, thị hiếu và xu hướng biến đổi thị hiếu tiêu dùng)…; Thông tin thị
trường tài chính (tiền tệ, vốn, giá cả, cổ phiếu, sự vận động của các dòng tài
chính), thị trường lao động, vật tư, thiết bị, đặc biệt là thị trường công nghệ
(chu kỳ công nghệ, sự chuyển giao công nghệ). Thông qua các tác phẩm, báo
chí không chỉ dừng lại trong việc cung cấp thông tin thuần túy mà còn có thể
hướng dẫn thị trường, hướng dẫn việc áp dụng khoa học kỹ thuật và công
nghệ mới, giới thiệu những mô hình, điển hình tiên tiến trong sản xuất và kinh
doanh. Với việc phổ biến các kinh nghiệm thành công hay thất bại trong quản
lý, kinh doanh và áp dụng công nghệ mới, tiết kiệm chi phí trong sản xuất,
báo chí góp phần tạo nên hiệu quả kinh tế lớn cho xã hội.
Có thể dễ dàng nhận diện chức năng kinh tế của tác phẩm báo chí thông
qua các tác phẩm liên quan đến giá vàng, thị trường chứng khoán.
Bên cạnh đó, tác phẩm báo chí được xem là phương tiện quảng bá
thương hiệu, sản phẩm của doanh nghiệp một cách hiệu quả bởi thông qua

báo chí với những thông tin chính thống, phổ biến sẽ được cộng đồng dân cư
chú ý nhất.
2.2.2. Tác phẩm báo chí góp phần tạo cầu nối quan trọng trong mối
quan hệ giữa Cơ quan quản lý- Doang nghiệp- Người tiêu dùng
Mối quan hệ giữa báo chí với kinh tế không phải là mối quan hệ một
chiều mà là mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau. Ví dụ: Ở vụ Vedan, báo chí
không chỉ nhấn mạnh vụ việc, mà còn yêu cầu nhà sản xuất dừng xả thải ô

11


nhiễm ra sông Thị Vải và trả tiền đền bù cho người dân và doanh nghiệp tại
địa phương.
Thông qua các tác phẩm báo chí đã cảnh báo, phản biện với nhiều nội
dung liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Trong nhiều trường hợp cụ thể, những thông tin báo chí đó đã giúp doanh
nghiệp nhận ra những non kém, thiếu sót để khắc phục, sửa chữa, tiếp tục
vươn lên trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt mà điển hình là
những thương hiệu doanh nghiệp có uy tín như: Tập đoàn Bưu chính Viễn
thông (VNPT), Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam, Cà phê Trung
Nguyên, Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk)... Hoạt động của doanh
nghiệp và báo chí gặp nhau ở mục tiêu cao cả là làm cho mục tiêu phát triển
kinh tế, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp sớm trở thành hiện thực.
Trên báo Bưu điện Việt Nam số 39, 40 ra ngày 30/3/2012 có đăng bài
viết với tiêu đề "Nếu không tái cơ cấu, VNPT sẽ không tồn tại" của tác giả
Thái Khang đã nêu rõ quan điểm của Ban lãnh đạo VNPT nói chung và ông
Vũ Tuấn Hùng - Tổng giám đốc VNPT nói riêng và thực trạng của VNPT và
việc cần thiết phải tái cơ cấu. Tuy nhiên, tái cơ cấu thế nào cho phù hợp và
phương án nào là khả thi và hiệu quả nhất. Việc báo chí tham gia vào đã góp
phần phản ánh, tác động và chỉ rõ những điểm hạn chế, chưa phù hợp trong

Đề án tái cơ cấu VNPT. Những nội dung này được tác giả Mạnh Chung đề
cập một cách cụ thể trong bài viết “Đề án tái cấu trúc của VNPT... “chưa
hợp lệ”?
Như vậy, với sự tham gia tích cực của báo chí, những thông tin từ các
tác phẩm báo chí đã góp phần phản ánh hoạt động của các doanh nghiệp, cả
những thông tin tiêu cực và tích cực từ đó góp phần giúp cơ quan quản lý đưa
ra được những quyết sách phù hợp trong quản lý, bên cạnh đó cũng giúp
doanh nghiệp có cái nhìn thực tế về hoạt động của chính mình, có thêm kênh
thông tin để tiếp nhận những đề xuất, góp ý giúp hoạt động của doanh nghiệp
thật sự hiệu quả.
12


Ngoài ra, thông qua các tác phẩm báo chí cũng tạo nên một kênh hiệu
quả bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng, phán ánh những bất cập, sai phạm
trong hoạt động cung cấp, phân phối, chất lượng sản phẩm đến người tiêu
dùng. Một số tờ báo xây dựng hẳn một chuyên mục “Bảo vệ người tiêu dùng”
như Vietnamnet, Pháp luật VN …để tiếp nhận phản ánh của người dân về chất
lượng sản phẩm, qua đó kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích của người sử dụng.
Tạo dựng mối quan hệ, giàng buộc lợi ích giữa nhà cung cấp và người tiêu
dùng. Các bài viết như: “Phát hiện váng nhầy trong trà Dr.Thanh”, “Chăn đệm
đểu núp bong khuyến mại, giảm giá”, “Rượu quê, càng bốc… càng độc”…
được đăng tải trên báo Vietnamnet đã thực sự phát huy được tính hiệu quả,
giúp bảo vệ kịp thời quyền lợi của người tiêu dùng.
2.3. Vai trò của báo chí trong đời sống văn hóa xã hội
Trong đời sống xã hội, tác phẩm báo chí ngoài vai trò chính của mình
thì còn có vai trò quan trọng trong việc phát triển văn hóa xã hội, giữ gìn và
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Thứ nhất, báo chí làm giàu, làm đẹp và giữ gìn bản sắc văn hóa dân
tộc. Thông qua các tác phẩm báo chí, việc sử dụng ngôn ngữ cũng góp phần

quan trọng trong việc bảo vệ bản sắc, sự trong sáng của tiếng Việt. Nhà báo
vừa giữ gìn vừa sáng tạo ra những thuật ngữ mới cả trong cách viết và cách
thể hiện, làm chuẩn ngôn ngữ nói và viết.
Thông qua các tác phẩm báo chí góp phần bảo vệ, tuyên truyền và
quảng bá, giới thiệu các giá trị văn hóa của dân tộc như các loại hình nghệ
thuật: chèo, tuồng, quan họ, ca trù…
Bên cạnh đó, báo chí còn giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc thông qua
việc đăng tải, tuyên truyền, giới thiệu về các tấm gương anh hùng dân tộc.
Thông qua các thông tin này đã góp phần khơi gợi tinh thần yêu nước của
lớp trẻ và coi đó là một tấm gương để thanh niên, thế hệ trẻ chúng ta noi
gương học tập.
13


Mặt khác, báo chí cũng quan tâm giữ gìn bản sắc dân tộc qua văn hóa
ẩm thực và một số món ăn truyền thống của nhân dân ta để các nước trong
khu vực và trên thế giới hiểu sâu hơn về văn hóa Việt Nam. Các tác phẩm
đăng tải trên các chuyên mục như “Sức sống mới, Bếp Việt, Tạp chí Tiếp thị
và Gia đình… đã góp phần quan trọng trong việc giới thiệu bản sắc văn hóa
ẩm thực của Việt Nam.
Thứ hai, qua các tác phẩm báo chí đăng tải trên các phương tiện thông
tin đại chúng, công chúng có thể tiếp nhận nhiều tri thức văn hóa của các dân
tộc trên thế giới.
Thứ ba, báo chí góp phần nâng cao văn hóa, giải trí, làm cho mọi
người ngày càng hiểu nhau, xích lại gần nhau hơn, chia sẻ tâm tư, tình cảm,
đồng thời cùng học tập, tiếp thu được nền văn hóa đa dạng, phong phú của
các dân tộc khác để làm giàu cho văn hóa dân tộc mình. Báo chí nước ta trong
quá trình đổi mới và hội nhập đã góp phần nâng cao chất lượng thông tin đối
ngoại, góp phần quan trọng giới thiệu đất nước, văn hóa con người Việt Nam
với bạn bè quốc tế; hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng, đa

phương hóa các quan hệ quốc tế của Đảng, Nhà nước ta; góp phần nâng cao
uy tín và vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Ví dụ như trong thảm họa động đất và sóng thần ngày 11/3 vừa qua ở
Nhật Bản, nơi mà người dân đã có thể tìm được thân nhân và giữ liên lạc nhờ
Facebook và Twitter. Và rất nhiều thảm cảnh mà chúng ta chứng kiến được
ghi lại bằng điện thoại di động rồi được tải lên internet. Vì thế mà người dân
Nhật Bản nhanh chóng nhận được sự sẻ chia của mọi người từ khắp nơi trên
thế giới.
Ngoài ra, tác phẩm báo chí còn góp nâng cao vai trò tuyên truyền về
người tốt việc tốt:
Khi xây dựng một hình ảnh con người tôt, một việc làm tốt là những
tấm gương để các cá nhân trong xã hội học tập và noi theo. Khi trong xã hội
đang xảy ra những tệ nạn và suy đồi về đạo được thì việc đưa ra các gương
14


người tốt việc tốt hợp lý. Hiện nay, số lượng các tác phẩm báo chí nói về vấn
đề ngày càng được đề cập nhiều. Ví dụ: chuyên mục Người xây tổ ấm, người
đương thời, báo phụ nữ…
Tác phẩm báo chí góp phần đấu tranh chống tệ nạn xã hội trong đó
có tệ nạn mại dâm, tôn trọng danh dự, nhân phẩm người phụ nữ:
Khi kinh tế càng phát triển, nhu cầu về văn hóa, giải trí ngày càng tăng
nên cuộc sống xã hội ngày càng phát triển, đi kèm theo đó là sự mất trật tự xã
hội, nhất là sự sai lệch trong chuẩn mực đạo đức của con người, trong đó nạn
mại dâm đang có chiều hướng gia tăng và có nhiều biến tướng lo ngại.
Đấu tranh chống tệ nạn xã hội là trách nhiệm của báo chí trong đời
sống xã hội. Mặc dù trên thực tế đấu tranh chống tệ nạn xã hội đã phức tạp thì
trên mặt báo càng phức tạp hơn. Các bài báo chống tệ nạn mại dâm chẳng hạn
nói ở địa chỉ này, địa chỉ kia chỉ tổ “vẽ đường cho hưu chạy”, nó giúp các cơ
quan pháp luật can thiệp nhưng lại trở thành lời chỉ dẫn cho những kẻ tò mò.

Nhìn chung, báo chí đang làm tốt vai trò của mình trong công cuộc
chung của đất nước, để ổn định chính trị - xã hội.
Thông qua tác phẩm báo chí cũng giúp công chúng có cái nhìn rõ
hơn về nền báo chí:
Một nền báo chí phát triển tốt, nếu có nhiều các tác phẩm có giá trị.
Bằng các tác phẩm báo chí đã giúp người làm báo rút ra được những bài học
kinh nghiệm để làm nghề tốt hơn, qua đó giúp nền báo chí vận hành có hiệu
quả. Người làm báo có trách nhiệm, và thật sự tâm đắc với nghề khi luôn đau
đáu nỗi niềm về những tác phẩm có giá trị. Sự đối chiếu so sánh các tác phẩm
trong nghề, những bài học kinh nghiệm trong quá trình làm nghề sẽ góp phần
nâng cao chất lượng các tác phẩm tiếp theo. Qua đó giúp nền báo chí thật sự
phát triển vững mạnh.

15


KẾT LUẬN
Báo chí là một trong những phương tiện truyền thông ngày càng được
ưa chuộng trong nhịp sống hiện đại của chúng ta hiện nay, không chỉ bởi sự
đa dạng về hình thức, chức năng, mà còn bởi báo chí tự thân nó đã là một
phương tiện truyền thông đa tiện ích
Dù là các loại hình báo nào đi chăng nữa thì tất cả đều nhằm mục đích
chuyển tải những thông tin hữu ích nhất đên độc giả, thính giả hay khán thính
giả của mình. Trong giai đoạn mới, để thực hiện tốt vai trò của mình, báo chí
phải thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực và
các tệ nạn xã hội; tăng cường truyền bá văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa
nhân loại; xây dựng nền đạo đức mới trên nền tảng đạo lý dân tộc; vun đắp,
hoàn thiện hình mẫu con người Việt Nam hiện đại, kế thừa nét đẹp truyền
thống của cha ông; nâng tầm trí tuệ, tri thức khoa học, công nghệ của mỗi
công dân thông qua các tác phẩm báo chí có chất lượng.

Một nên báo chí được hình thành từ các tác phẩm báo chí. Suy cho
cùng tác phẩm báo chí là căn cốt, gốc gác của nền báo chí. Do đó vai trò của
các tác phẩm báo chí đối với đời sống xã hội nói chung và nền báo chí nói
riêng là vô cùng quan trọng. Nghiêm khắc trong việc sáng tạo và quản lý các
tác phẩm báo chí là việc làm cần thiết để góp phần phát huy , nâng cao vai trò
của tác phẩm báo chí trong đời sống xã hội.

16


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Đức Dũng, Viết báo như thế nào, NXB Văn hóa – Thông tin, Hà
Nội,2001

2.

PGS. TS Nguyễn Văn Dững, Báo chí và Dư luận xã hội, NXB Lao
Động, Hà Nội,2011

3.

PGS.TS Nguyễn Văn Dững, Cơ sở lý luận báo chí, NXB Lao Động, Hà
Nội,2012

4.

Tạ Ngọc Tấn, Tác phẩm báo chí, NXB Giáo dục, Hà Nội,1995

5.

TS. Nguyễn Thị Thoa, Tác phẩm báo chí đại cương, NXB Giáo Dục,
Hà Nội, 2011

6.

Dương Xuân Sơn, Đinh Văn Hường, Trần Quang, Cơ sở lý luận Báo
chí - Truyền thông, NXB Đại học Quốc Gia, Hà Nội, 2004

17


MỤC LỤC
Ví dụ : Trong bài viết "Vẫn còn hi vọng tăng lương vào 1/5 năm sau?", trên báo Dân Trí,
ngày 28/10/2012 đã truyền tải thông điệp của Chính phủ thông qua ý kiến chia sẻ của Bộ
trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính Phủ - Vũ Đức Đam về những quan ngại liên quan
đến quyết định tăng lương từ 1/5/2013 do tình hình ngân sách đang bị thâm hụt.................5
Ngoài việc thông báo để nhân dân, đặc biệt là những người lao động biết được thực trạng
khó khăn mà Ngân sách quốc gia đang gặp phải, cũng như những đề xuất lùi thời hạn tăng
lương đang được Quốc hội xem xét thì qua bài báo cũng đã giúp thông tin tới người dân
định hướng và quyết tâm của Chính phủ. Bộ trưởng Đam cho hay: “Chính phủ sẽ cố gắng
tăng thu và tiết kiệm chi, để ngay sau khi cân đối đủ nguồn sẽ có thể tăng lương"...............5

18