Phân tích báo cáo tài chính tại Công ty Cổ phần phần Kiến trúc Xây dựng và Nền móng công trình AFEC

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
------------

PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY
CỔ PHẦN KIẾN TRÚC XÂY DỰNG VÀ NỀN MÓNG
CÔNG TRÌNH AFEC
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN (KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN VÀ PHÂN TÍCH)

Người hướng dẫn khoa học:
TS. TRẦN THỊ NAM THANH

HÀ NỘI, NĂM 2012


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Các thông
tin và kết quả nghiên cứu trong Luận văn là do tôi tự tìm hiểu, đúc kết và phân
tích một cách trung thực, phù hợp với tình hình thực tế.

Học viên

Mai Thị Huệ


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................
MỤC LỤC................................................................................................................
Từ viết tắt..........................................................................................................................6

Chữ viết đầy đủ........................................................................................................
2.2 Phương pháp phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp.........................................xlvi

2.2.1. Phương pháp so sánh...........................................................................xlvi
2.2.2. Phương pháp chi tiết hóa chỉ tiêu phân tích.........................................xlvi
2.2.3. Phương pháp loại trừ...........................................................................xlvi
2.2.4. Phương pháp liên hệ cân đối..............................................................xlvii
2.2.5. Phương pháp đồ thị............................................................................xlvii
2.2.6. Phương pháp phân tích theo mô hình Dupont....................................xlvii
2.3. Nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp.............................................xlvii

2.3.1. Phân tích khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp..................xlvii
2.3.2. Phân tích nguồn vốn và cấu trúc tài chính của doanh nghiệp..............xlix
2.3.3. Phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp
......................................................................................................................xlix
2.3.4. Phân tích hiệu quả kinh doanh.................................................................
2.3.5. Phân tích rủi ro tài chính.........................................................................
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Công ty..........................................
3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty............
3.1.3. Đặc điểm tổ chức kế toán của Công ty...................................................
CHƯƠNG 1.............................................................................................................
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU “PHÂN TÍCH BÁO CÁO
TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC XÂY DỰNG VÀ NỀN
MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC”................................................................................
1.1 Tính cấp thiết của đề tài...............................................................................................1
1.2 Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài..........................................2
1.3 Mục đích nghiên cứu....................................................................................................3
1.4 Câu hỏi nghiên cứu.......................................................................................................3
1.5 Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................4
1.6 Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................4

1.7 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu......................................................................................4


1.8 Kết cấu của đề tài nghiên cứu......................................................................................4

CHƯƠNG 2.............................................................................................................
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRONG DOANH
NGHIỆP...................................................................................................................
2.1 Hệ thống báo cáo tài chính và ý nghĩa phân tích báo cáo tài chính............................6

2.1.1 Hệ thống báo cáo tài chính.......................................................................
2.1.2. Ý nghĩa phân tích báo cáo tài chính.......................................................
2.2 Phương pháp phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp...........................................15

2.2.1. Phương pháp so sánh.............................................................................
2.2.2. Phương pháp chi tiết hóa chỉ tiêu phân tích...........................................
2.2.3. Phương pháp loại trừ.............................................................................
2.2.4. Phương pháp liên hệ cân đối.................................................................
2.2.5. Phương pháp đồ thị...............................................................................
2.2.6. Phương pháp phân tích theo mô hình Dupont.......................................
2.3. Nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp................................................22

2.3.1. Phân tích khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp......................
2.3.2. Phân tích cấu trúc tài chính của doanh nghiệp.......................................
2.3.3. Phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp
........................................................................................................................
2.3.4. Phân tích hiệu quả kinh doanh...............................................................
2.3.5. Phân tích rủi ro tài chính.......................................................................
CHƯƠNG 3............................................................................................................
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC

XÂY DỰNG VÀ NỀN MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC..........................................
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Công ty........................................
3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty..........
3.1.3. Đặc điểm tổ chức kế toán của Công ty..................................................
CHƯƠNG 4............................................................................................................
THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG
LỰC TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC XÂY DỰNG VÀ
NỀN MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC......................................................................



DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

BCTC

2

DN

Doanh nghiệp

3

LN

Lợi nhuận

4

LNST

Lợi nhuận sau thuế

5

ROA

Return on assets – Suất sinh lời của tài sản

6

ROE

Return on equity – Suất sinh lời của vốn chủ sở hữu

7

ROS

Return on sales – Suất sinh lời của doanh thu

8

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

9

VCSH

Vốn chủ sở hữu

10

TSCĐ

Tài sản cố định

11

Công ty
AFEC

Báo cáo tài chính

Công ty cổ phần kiến trúc xây dựng và nền móng công
trình AFEC

12

BCLCTT

13

BCKQKD Báo cáo kết quả kinh doanh

14

PTTC

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Phân tích tài chính

DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ
BẢNG
Bảng 3.1:

Hệ số cơ cấu tài sản.........................Error: Reference source not found

Bảng 3.2:

Hệ số cơ cấu nguồn vốn..................Error: Reference source not found


Bảng 3.3:

Các chỉ tiêu đánh giá khái quát tình hình tài chính...................Error:
Reference source not found

Bảng 3.4:

Phân tích cơ cấu tài sản năm 2011....Error: Reference source not found

Bảng 3.5:

Phân tích cơ cấu nguồn vốn năm 2011........Error: Reference source not
found

Bảng 3.6:

Khả năng thanh toán.........................Error: Reference source not found

Bảng 3.7.

Phân tích tình hình các khoản nợ phải trả.........Error: Reference source
not found

Bảng 3.8:

Tình hình các khoản nợ phải trả........Error: Reference source not found

Bảng 3.9:

Bảng hệ số khả năng sinh lời............Error: Reference source not found

Bảng 3.10:

Kết quả hoạt động kinh doanh năm 2009, 2010, 2011 của công ty cổ
phần Kiến trúc xây dựng và nền móng công trình AFEC..............Error:
Reference source not found

Bảng 3.11:

Hệ thống chỉ tiêu phản ánh rủi ro tài chính qua cấu trúc nguồn vốn
và khả năng thanh toán lãi vay..........Error: Reference source not found

SƠ ĐỒ
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................
MỤC LỤC................................................................................................................
MỤC LỤC................................................................................................................
Từ viết tắt..........................................................................................................................6

Chữ viết đầy đủ........................................................................................................
2.2 Phương pháp phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp.........................................xlvi

2.2.1. Phương pháp so sánh...........................................................................xlvi
2.2.2. Phương pháp chi tiết hóa chỉ tiêu phân tích.........................................xlvi
2.2.3. Phương pháp loại trừ...........................................................................xlvi
2.2.4. Phương pháp liên hệ cân đối..............................................................xlvii
2.2.5. Phương pháp đồ thị............................................................................xlvii
2.2.6. Phương pháp phân tích theo mô hình Dupont....................................xlvii
2.3. Nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp.............................................xlvii


2.3.1. Phân tích khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp..................xlvii
2.3.1.1. Đánh giá khái quát sự biến động của tài sản và nguồn vốn trên bảng
cân đối kế toán.........................................................................................xlviii
2.3.1.2. Đánh giá khái quát tình hình huy động nguồn vốn của doanh nghiệp
................................................................................................................. xlviii
2.3.1.3. Đánh giá khái quát tính tự chủ trong hoạt động tài chính của doanh

nghiệp......................................................................................................xlviii
2.3.1.4. Đánh giá khái quát khả năng thanh toán của doanh nghiệp.......xlviii
2.3.1.5. Đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp..............................xlix
2.3.2. Phân tích nguồn vốn và cấu trúc tài chính của doanh nghiệp..............xlix
2.3.2.1. Phân tích cầu trúc tài chính của doanh nghiệp.............................xlix
2.3.3. Phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp
......................................................................................................................xlix
2.3.4. Phân tích hiệu quả kinh doanh.................................................................
2.3.5. Phân tích rủi ro tài chính.........................................................................
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Công ty..........................................
3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty............
3.1.3. Đặc điểm tổ chức kế toán của Công ty...................................................
CHƯƠNG 1.............................................................................................................
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU “PHÂN TÍCH BÁO CÁO
TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC XÂY DỰNG VÀ NỀN
MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC”................................................................................
1.1 Tính cấp thiết của đề tài...............................................................................................1
1.2 Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài..........................................2
1.3 Mục đích nghiên cứu....................................................................................................3
1.4 Câu hỏi nghiên cứu.......................................................................................................3
1.5 Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................4
1.6 Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................4
1.7 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu......................................................................................4


1.8 Kết cấu của đề tài nghiên cứu......................................................................................4

CHƯƠNG 2.............................................................................................................
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRONG DOANH
NGHIỆP...................................................................................................................

2.1 Hệ thống báo cáo tài chính và ý nghĩa phân tích báo cáo tài chính............................6

2.1.1 Hệ thống báo cáo tài chính.......................................................................
2.1.2. Ý nghĩa phân tích báo cáo tài chính.......................................................
2.2 Phương pháp phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp...........................................15

2.2.1. Phương pháp so sánh.............................................................................
2.2.2. Phương pháp chi tiết hóa chỉ tiêu phân tích...........................................
2.2.3. Phương pháp loại trừ.............................................................................
2.2.4. Phương pháp liên hệ cân đối.................................................................
2.2.5. Phương pháp đồ thị...............................................................................
2.2.6. Phương pháp phân tích theo mô hình Dupont.......................................
2.3. Nội dung phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp................................................22

2.3.1. Phân tích khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp......................
2.3.1.1. Đánh giá khái quát sự biến động của tài sản và nguồn vốn trên bảng
cân đối kế toán.............................................................................................23
2.3.1.2. Đánh giá khái quát tình hình huy động nguồn vốn của doanh nghiệp
.....................................................................................................................24
2.3.1.3. Đánh giá khái quát tính tự chủ trong hoạt động tài chính của doanh
nghiệp..........................................................................................................25
2.3.1.4. Đánh giá khái quát khả năng thanh toán của doanh nghiệp............27
2.3.1.5. Đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp................................29
2.3.2. Phân tích cấu trúc tài chính của doanh nghiệp.......................................
2.3.3. Phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán của doanh nghiệp
........................................................................................................................
2.3.4. Phân tích hiệu quả kinh doanh...............................................................


2.3.5. Phân tích rủi ro tài chính.......................................................................

CHƯƠNG 3............................................................................................................
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC
XÂY DỰNG VÀ NỀN MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC..........................................
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Công ty........................................
3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty..........
3.1.3. Đặc điểm tổ chức kế toán của Công ty..................................................
3.1.3.1. Tổ chức bộ máy kế toán.................................................................54
3.3.4.1. Phân tích hiệu quả sử dụng tài sản cố định.....................................73
3.3.4.2. Phân tích hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn..................................73
CHƯƠNG 4............................................................................................................
THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG
LỰC TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN KIẾN TRÚC XÂY DỰNG VÀ
NỀN MÓNG CÔNG TRÌNH AFEC......................................................................


Trờng Đại học KINH Tế QuốC DÂN
------------

mai thị huệ

Phân tích báo cáo tài chính tại công ty cổ
phần kiến trúc xây dựng và nền móng công
trình AFEC
Chuyên ngành: kế toán (kế toán, kiểm toán và phân tích)

Hà nội, năm 2012


i

Mở đầu: GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU “PHÁT TRIỂN
THƯƠNG MẠI NỘI ĐỊA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
”
1.1.Tính cấp thiết của đề tài
Hà Nội là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung
tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước”.
Với vị thế là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế - văn hóa, thủ đô Hà Nội ngày
càng có vị trí hết sức quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước kể
cả giai đoạn trước mắt và lâu dài. Về Thương Mại, Hà Nội có vị trí địa lí chính trị
quan trọng, có lợi thế đặc biệt để phát triển thương mại nói chung và thương mại
nội địa nói riêng so với các địa phương khác trong cả nước.
Việc phát triển thương mại nội địa, trước hết là cơ hội để phát triển mạng lưới
bán buôn, bán lẻ của ngành thương mại, Hà Nội có điều kiện thuận lợi không chỉ từ
quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Vùng Thủ Đô nói riêng, mà còn của cả
vùng Đồng Bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ trong đó Hà Nội là
hạt nhân. Nhờ quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế này, nhiều ngành sản xuất mới
sẽ xuất hiện, trong đó mạng lưới dịch vụ thương mại nội địa chuyên nghiệp có cơ
hội phát triển với quỹ hàng hóa có sức cạnh tranh cao. Đây là điều kiện thuận lợi
giúp mạng lưới thương mại nội địa của ngành thương mại tăng khả năng chiếm lĩnh
được thị phần lớn trong nước. Đồng thời, qua liên kết chặt chẽ với các nhà sản xuất
trong các vùng mà thương mại nội địa của Hà Nội có khả năng phát huy vai trò chủ
đạo và dẫn dắt các liên kết dọc định hướng theo nhu cầu thị trường, từ đó hình
thành chuỗi cung ứng hàng hóa dịch vụ có giá trị gia tăng cao và bền vững cho các
sản phẩm có lợi thế trong vùng. Việc phát triển mạnh mẽ mạng lưới thương mại nội
địa vừa thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các vùng một cách bền
vững trước những làn sóng hàng hóa từ thị trường thế giới thâm nhập vào theo tiến
trình hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta.
Đặc biệt, việc phát triển khu vực thương mại nội địa của ngành thương mại Hà

ii

Nội còn xuất phát từ nhu cầu mở rộng không gian thị trường Hà Nội. Với quy mô
dân số của vùng Hà Nội mở rộng khoảng 18 triệu người, trong đó người có mức thu
nhập và sức mua cao khoảng 10 triệu người. Điều đó cho thấy, nhu cầu sử dụng
dịch vụ bán lẻ của dân cư ở Hà Nội sẽ gia tăng nhanh chóng không chỉ về số lượng
và còn về chất lượng và trình độ của nhu cầu tạo lên cơ hội thuận lợi để thương mại
nội địa ở Hà Nội phát triển nhanh và bền vững hơn.
Hơn nữa sự gia tăng các làn sóng thu hút đầu tư nước ngoài vào Hà Nội và
phát huy vai trò hạt nhân của thủ đô trong hợp tác với các tỉnh, các vùng đã làm gia
tăng nhu cầu sử dụng mạng lưới dịch vụ thương mại nội địa từ các ngành sản xuất
của dân cư và khách vãng lai. Từ đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình cải
cách cơ cấu thương mại nội địa của ngành thương mại Hà Nội theo hướng chuyên
nghiệp hóa, hiện đại hóa và xã hội hóa. Cùng với sự phát triển của nó, hệ thống giao
thông và kết cấu hạ tầng được hoàn chỉnh thương mại quy mô lớn và hiện đại. quá
trình đô thị hóa nhanh chóng với việc xuất hiện nhiều khu đô thị mới, khu công
nghiệp và khu dân cư, cũng như những dòng du lịch sẽ thúc đẩy nhu cầu sử dụng
các dịch vụ của thương mại nội địa tăng cao.
Với ý nghĩa đó tôi đã chọn đề tài “ Phát triển thương mại nội địa trên địa bàn
thành phố Hà Nội” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ khoa học, chuyên ngành Kinh tế
chính trị.

1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Qua quá trình tìm hiểu về đề tài phát triển thương mại nội địa trên địa bàn
thành phố Hà Nội, có một vài tác giả khác cũng viết về đề tài này. Trong các đề tài
này, thông qua việc nghiên cứu, các tác giả đã làm rõ được thực trạng tài phát triển
thương mại nội địa của địa bàn thành phố Hà Nội trong những năm 2000-2005, vì
vậy các giải pháp đưa ra không còn hoàn toàn phù hợp với thực trạng phát triển
thương mại nội địa của thành phố Hà Nội trong thời điểm hiện tại.
1.3. Mục tiêu nghiên cứu

Trên cơ sở phân tích thực trạng phát triển thương mại nội địa của TP Hà Nội


iii

trước và sau mở rộng địa giới hành chính, luận văn chỉ ra tầm quan trọng của việc
phát triển thương mại nội địa đối với việc phát triển kinh tế- xã hội của TP Hà Nội.
Qua phân tích thực trạng, luận văn chỉ ra những thành tựu đã đạt được và những tồn
tại, hạn chế trong quá trình phát triển thương mại nội địa của TP Hà Nội giai đoạn
2010- 2012. Từ đó, đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm phát triển
thương mại nội địa của TP Hà Nội trong giai đoạn sắp tới.

1.4. Câu hỏi nghiên cứu
Đề tài nhằm trả lời cho các câu hỏi liên quan đến cơ sở lý luận về phát triển
thương mại nộ địa, các chỉ tiêu đánh giá phát triển thương mại nội địa, thực trạng
tình hình phát triển thương mại nội địa trên địa bàn thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất
các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển thương mại nội điạ trên địa bàn thành phố
Hà Nội.
1.5. Phạm vi nghiên cứu
+ Về thời gian: Luận văn lấy thời gian từ năm 2009 đến nay để nghiên cứu và tầm
nhìn đến năm 2020.
+ Về không gian: Luận văn chỉ giới hạn nghiên cứu phát triển thương mại nội
địa của TP Hà Nội và đặt trong mối quan hệ tương quan với quá trình phát triển
thương mại nội địa của Việt Nam.

1.6. Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng phương pháp trừu tượng hóa khoa học làm nền tảng cơ sở phương
pháp luận cho việc nghiên cứu.
- Kết hợp lý luận của chủ nghĩa Mac - Lênin, quan điểm đường lối của Đảng
CSVN với thực tiễn địa phương để lý giải những vấn đề mà luận văn nghiên cứu.

- Luận văn sử dụng phương pháp logic – lịch sử, kết hợp với các phương pháp
điều tra, khảo sát, phân tích, tổng hợp, thống kê đối chiếu so sánh, phương pháp
chuyên gia...


iv

1.7. Ý nghĩa của luận văn
- Luận văn góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phát triển thương
mại nói chung và thương mại nội địa nói riêng.
- Luận văn nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển thương mại
nội địa và tác động của phát triển thương mại nội địa đến phát triển kinh tế - xã hội
của TP Hà Nội. Từ đó, đề xuất các phương hướng, giải pháp nhằm tiếp tục phát
triển thương mại nội địa của TP Hà Nội trong giai đoạn sắp tới.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy, nghiên cứu về
phát triển thương mại nội địa cũng như hoạch định chính sách về thương mại của
Thành phố Hà Nội.
1.8. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn
được kết cấu thành ba chương, 08 tiết.
Chương 1:

Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển thương mại nội địa

Chương 2:

Thực trạng phát triển thương mại nội địa trên địa bàn thành
phố Hà Nội

Chương 3:

Phương hướng và giải pháp nhằm phát triển thương mại nội
địa thành phố Hà Nội đến năm 2020

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
THƯƠNG MẠI NỘI ĐỊA

1.1. Những vẫn đề chung về thương mại nội địa


v

1.1.1. Nguồn gốc và bản chất của thương mại nội địa
1.1.1.1. Nguồn gốc ra đời và chức năng cơ bản của tư bản thương mại
và thương mại nội địa
Thương mại nói chung và thương mại nội địa nói riêng ra đời bắt nguồn từ sự
mở rộng của phân công lao động xã hội dưới tác động phát triển không ngừng của
lực lượng sản xuất (LLSX) xã hội. Đến nay, xã hội loài người đã trải qua ba cuộc
đại phân công lao động:
Ngày nay, khi quá trình toàn cầu hóa kinh tế mở rộng, ngoại thương trở
thành ngành kinh tế mũi nhọn, một công cụ hàng đầu giúp nền kinh tế các quốc
gia hội nhập thành công vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Tuy nhiên, xét một
cách căn bản thì thương mại của một quốc gia chỉ có thể đứng vững và phát triển
được trong hệ thống phân công lao động quốc tế khi có được thương mại nội địa
phát triển. Bởi lẽ:
Thứ nhất: Thương mại, mà trước hết là nội thương, là khâu trung gian nối các
doanh nghiệp trong nước với nền kinh tế nội địa- mảnh đất trực tiếp nuôi dưỡng các
doanh nghiệp;
Thứ hai: Xét tổng thể, nội thương là khâu cơ bản và quan trọng bậc nhất trong

quá trình tái sản xuất của toàn bộ nền kinh tế, trong trường hợp xảy ra các cuộc
khủng hoảng kinh tế khu vực hoặc toàn cầu, dòng ngoại thương bị chặn lại hoặc
giảm sút mạnh thì nội thương chính là kênh an toàn bảo đảm cho nền kinh tế hoạt
động bình thường;
Thứ ba: Sự phát triển của hệ thống thương mại nội địa chính là thước đo chính
xác nhất thực lực và trình độ phát triển của nền kinh tế quốc gia.

1.1.1.2. Bản chất của thương mại và thương mại nội địa
Ta biết rằng, thương mại cũng như thương mại nội địa là sự tách rời chức năng
lưu thông trong tuần hoàn của tư bản công nghiệp mà hình thành, do đó, để hiểu bản


vi

chất của thương mại phải xuất phát từ tư bản thương nghiệp. Theo C.Mác thì: Nếu
chúng ta gạt bỏ không nói đến tất cả các chức năng khác nhau có thể gắn liền với tư
bản thương nghiệp và chỉ nói đến các chức năng thật sự của nó là mua để bán, thì tư
bản thương nghiệp không tạo ra giá trị cũng như không tạo ra giá trị thặng dư, mà
chỉ giúp cho sự thực hiện giá trị và giá trị thặng dư và do đó, giúp cho việc trao đổi
hàng hóa thực sự, cho việc chuyển hàng hóa từ tay người này sang người khác
Như vậy, chức năng thực sự của thương mại là “mua để bán”, do đó có thể
hiểu bản chất của thương mại là một dạng hoạt động kinh tế, trong đó thương nhân
thông qua các hình thức tổ chức của mình mua hàng hóa và dịch vụ theo giá bán
buôn (xuất xưởng thấp hơn giá trị) và bán bằng giá trị (giá bán lẻ) để kiếm lời.
Căn cứ vào hình thức tổ chức quá trình thương mại và những chức năng được
thực hiện, người ta phân biệt hoạt động thương mại thành nội thương và ngoại
thương. Trong phạm vi thương mại nội địa (nội thương) lại phân thành thương mại
bán buôn, thương mại bán lẻ và ngành dịch vụ công cộng. Thương mại bán buôn
được thực hiện dựa trên cơ sở các mối liên hệ và các hợp đồng được tổ chức và thực
hiện một cách có kế hoạch việc bán những lô hàng lớn giữa các chủ thể kinh tế. Còn

thương mại bán lẻ cũng là hoạt động đưa hàng hóa, dịch vụ trực tiếp tới tận tay
người tiêu dùng.

1.1.2. Các hình thức tổ chức thương mại nội địa
1.1.2.1. Hình thức và các chủ thể trong mô hình tổ chức thương mại nội địa
Hoạt động thương mại diễn ra chủ yếu trong lĩnh vực lưu thông, trên thị
trường, hàng hóa dịch vụ đưa ra trao đổi, mua bán chủ yếu là sản phẩm của lao
động nhằm thoả mãn nhu cầu của sản xuất và tiêu
Nếu tiếp cận theo các hình thức sở hữu, thương mại nói chung và thương mại
nội địa nói riêng, thương mại tồn tại dưới hình thức cơ bản sau:
Thứ nhất là, thương mại cá thể.


vii

Thứ hai là, thương mại tư bản tư nhân.
.
Thứ ba là, thương mại tập thể.

1.1.2.2. Mô hình tổ chức hoạt động của thương mại nội địa
Đối với thương mại nội địa, việc xác lập các chủ thể và loại hình kinh doanh
thương mại chính xác và đầy đủ chỉ là bước khởi đầu, muốn thương mại nội địa
hoạt động có hiệu quả kinh tế - xã hội cao cần phải sắp xếp và tổ chức chúng hoạt
động trong một mô hình tối ưu.
Chức năng cơ bản của thương mại là “mua để bán” nhằm thu lời. Theo đó,
thương mại nói chung và thương mại nội địa nói riêng được hình thành từ hai mối
quan hệ cơ bản là mua và bán, xuất phát từ ba chủ thể là người sản xuất, thương
nhân và người tiêu dùng
Sơ đồ 1.1: Mô hình tổng quát hoạt động thương mại nội địa

Nhà

Ngành

sản

hàng

xuất
cung

Thương mại

Doanh
nghiệp tiêu
dùng TLSX

(TLSX)

cấp
hàng
hóa

Ngành

dịch vụ

hàng
TLTD

Thương

Thương

mại

mại

bán

bán

Dịch vụ
sản xuất
Dân cư tiêu

Người
tiêu

dùng TLTD
buôn

lẻ

Dịch vụ

Dịch vụ
tiêu dùng

dùng

viii

Nguồn: Sở thương mại Hà Nội
Sơ đồ 1.2 chỉ rõ mối liên hệ chi tiết của các chủ thể thương mại trung gian giữa
sản xuất với tiêu dùng thông qua một hệ thống thương mại bán buôn, bán lẻ, tiếp thị
hàng hóa dịch vụ.
Sơ đồ 1.2: Mô hình hoạt động của thương mại nội địa
Thông tin phản hồi

DN mua

Mạng

buôn, bán

lưới

doanh

buôn

cácDN

nghiệp

TLSX

bán lẻ

Dịch vụ

TLSX
Bán lẻ

Các

tổng
phát
hành

TLSX

hàng

DN mua

dịch vụ
Mạng

buôn, bán

lưới các

hóa dịch

buôn TLTD

vụ

Dịch vụ
TLTD

Các dịch
vụ tiếp
thị về
TLSX

Tiêu
dùng sản
xuất

DN bán

Các dịch

Tiêu

lẻ TLTD
Dịch vụ

vụ tiếp

dùng dân

thị về

sinh

TLTD

TLTD


ix

Thông tin phản hồi
Nguồn: Sở thương mại Hà Nội
Khi các quan hệ thương mại diễn ra trên một địa bản xác định như trên thành
phố, tỉnh, huyện phải tuân theo một mô hình sắp đặt theo không gian xác định.
Sơ đồ 1.3: Mô hình tổ chức thương mại trên địa bàn thành phố

Doanh nghiệp

HTX

thương mại
nhà nước

-Siêu thị

KHO

-Trung

Thương mại
tâm

thương mại

Doanh
nghiệp

CHỢ

-Chợ

nông

Các đại lý
bán lẻ

thôn

Đầu mối

thương mại

Tiểu

tư nhân
Hội chợ

thương

Ttriển lãm
Xúc tiến thương mại

Bán

Quảng cáo

rong

Tiếp thị


x

Nguồn: Sở thương mại Hà Nội
Qua sơ đồ 1.3 ta thấy các mối quan hệ thương mại (mua, bán) diễn ra trên địa
bàn thành phố từ doanh nghiệp bán buôn đến các doanh nghiệp bán lẻ như: HTX
thương mại, Đại lý bán lẻ, tiểu thương, bán hàng rong… tại các trung tâm, siêu thị,
chợ để đến tay người tiêu dùng dưới tác động của hệ thống xúc tiến và quảng bá
Trên địa bàn Thủ đô, thương mại là một trong các lĩnh vực trung tâm cốt
lõi cấu thành sức mạnh của hoạt động kinh tế, đồng thời cũng tạo ra bộ mặt hiện đại
của cả nước, do đó sơ đồ cấu trúc hoạt động của các chủ thể thương mại trong các
thành phần kinh tế cần được hiện đại hóa thông qua tiến trình tổ chức và sắp xếp lại
theo mô hình thủ đô của các nước tiên tiến.

1.1.3. Vai trò của TMNĐ trong phát triển kinh tế - xã hội của thành
phố Hà Nội
1.1.3.1. TMNĐ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế của Thủ đô
Trong nền kinh tế thị trường, dịch vụ thương mại là sự kết nối sống còn giữa
nhà sản xuất và người tiêu dùng. Hoạt động của lĩnh vực này ảnh hưởng mạnh mẽ
đến lợi ích của người tiêu dùng. Vai trò đó thể hiện ở các chức năng tác nghiệp sau:
 Dịch vụ bán buôn trong phát triển ngành thương mại và nền kinh tế
Dịch vụ bán buôn là điều kiện quan trọng và cần thiết để phát triển sản xuất và
cung ứng cho người tiêu dùng. Thông qua việc thực hiện các chức năng như hình
thành danh mục hàng hóa, thực hiện các hoạt động hậu cần, đáp ứng thời gian giao

hàng với số lượng lớn, kiểm tra và bảo đảm chất lượng hàng hóa và thực hiện các
nhiệm vụ như mua hàng, kho bãi, quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả bằng các giá trị
được tăng thêm ở từng khâu mà dịch vụ bán buôn đảm bảo sự phân công, chuyên


xi

môn hóa và phối hợp giữa các khâu của quá trình cung ứng hàng hóa, từ sản xuất,
bán buôn đến bán lẻ.
 Vai trò của dịch vụ bán lẻ trong phát triển kinh tế- xã hội của Thủ đô
Dịch vụ bán lẻ chiếm vụ trí trọng tâm của hệ thống thương mại vì nó không
chỉ tạo giá trị gia tăng và việc làm, mà còn điều tiết dịch vụ marketing cho liên kết
chiều dọc của các chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị hàng hóa để hình thành với giá trị
gia tăng cao cho hàng hóa dịch vụ sau sản xuất.
Hệ thống bán lẻ phản ánh chất lượng cuộc sống của người dân, là một trong
những chỉ tiêu đánh giá chất lượng sống của nhân dân. Nếu hệ thống bán lẻ tốt sẽ
tạo điều kiện nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và ngược lại.
Hệ thống bán lẻ phát triển tốt góp phần giúp các nhà sản xuất trong nước nâng
cao năng lực cạnh tranh trên thị trường, qua đó có điều kiện để tăng sức cạnh tranh
của các doanh nghiệp thương mại nội địa với các doanh nghiệp nước ngoài cùng
hoạt động trên địa bàn. Nhờ sự phát triển dịch vụ bán lẻ chuyên nghiệp, Nhà nước có
thể thực hiện được hiệu quả các chức năng điều tiết và kiểm soát thị trường, như điều
tiết cung – cầu hàng hóa, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, chống buôn bán hàng
giả, kém chất lượng, gian lận thương mại, kiểm soát giá cả thị trường…

1.1.3.2 Vai trò của thương mại nội địa trong phát triển xã hội và văn
minh tiêu dùng
Ta biết rằng, chức năng cơ bản và thực sự của thương mại là “mua để bán”
nhằm mục đích kiếm lợi, do đó, tự nó đã tạo ra tính hấp dẫn và dễ dàng thu hút lao
động vào hoạt động lĩnh vực thương mại. Bên cạnh đó, thương mại cũng cung cấp

các hàng hóa dịch vụ, tạo ra phong cách tiêu dùng hiện đại, văn minh, bảo đảm môi
trường trong sạch, tạo điều kiện cho nền kinh tế và xã hội phát triển bền vững. Từ
đó có thể thấy vai trò của thương mại rất lớn trong phát triển xã hội và được thể
hiện trong các mặt cơ bản sau đây:


xii

Thứ nhất, thương mại nội địa tạo ra việc làm và tăng thu nhập cho xã hội
Thứ hai, thương mại nội địa phát triển nâng cao được văn minh thương mại và văn
Thứ ba, thương mại nội địa phát triển tạo điều kiện cho sự phát triển bền
vững các đô thị

1.2 Nội dung và các tiêu chí đánh giá sự phát triển Thương mại nội địa
1.2.1. Nội dung phát triển Thương mại nội địa
Như đã đề cập ở trên, thương mại nội địa xét theo nghĩa rộng là toàn bộ các
hoạt động kinh doanh trên thị trường nội địa của nền kinh tế quốc dân, hay chính là
toàn bộ các hoạt động kinh tế nhằm mục tiêu sinh lợi trên thị trường nội địa, trong
đó, thương mại theo luật thương mại năm 2005 là tất cả mọi hoạt động đầu tư nhằm
mục đích thu lợi bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư xúc tiến
thương mại.
Như vậy nội dung phát triển thương mại nội địa chính là phát triển các hoạt động:
- Mua bán hàng hoá, bao gồm thương mại hàng hóa bán buôn và thương mại
hàng hóa bán lẻ.
- Cung ứng dịch vụ trong lĩnh vực thương mại phục vụ phát triển kinh tế- xã hội.
- Đầu tư xúc tiến thương mại trên thị trường nội địa nhằm rút ngắn thời gian
lưu thông hàng hoá trên thị trường, tăng khối lượng cung cầu hàng hoá trên thị
trường giúp mở rộng thị trường cả về quy mô lẫn chiều sâu, đẩy mạnh mọi hoạt
động xúc tiến, đầu tư để để việc trao đổi mua bán hàng hoá được diễn ra thuận lợi
và nhanh chóng hơn, giúp đẩy nhanh vòng quay tái sản xuất, tạo ra sự cạnh tranh về

giá cả hàng hoá và không ngừng nâng cao khối lượng hàng hoá trao đổi trên thị
trường nội địa.

1.2.2. Các tiêu chí đánh giá sự phát triển Thương mại nội địa


xiii

Với nội dung phát triển Thương mại nội địa như đã trình bày ở trên thì các tiêu
chí dưới đây được sử dụng để đánh giá sự phát triển của thương mại nội địa.
Hai là, dịch vụ bán buôn và tổng mức bán buôn hàng hoá trong toàn nền kinh tế
Ba là, dịch vụ bán lẻ và tổng mức bán lẻ hàng hoá trong toàn nền kinh tế.
Bốn là, cơ chế chính sách đối với thương mại nội địa

1.3. Kinh nghiệm phát triển TMNĐ của một số quốc gia và một số
thành phố ở Việt Nam - bài học kinh nghiệm rút ra cho thành phố Hà Nội
1.3.1. Kinh nghiệm điều tiết thị trường bán lẻ của Thành phố
Shizuoka (Nhật Bản)
1.3.2. Kinh nghiệm phát triển hệ thống TMNĐ của Thái Lan
1.3.3 Kinh nghiệm phát triển thương mại nội địa của Thành phố Hồ Chí Minh
1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho thành phố Hà Nội

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI NỘI ĐỊA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

2.1. Tổng quan về TMNĐ của thành phố Hà Nội
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của Thành phố Hà Nội
trong phát triển thương mại nội địa
2.1.1.1. Vị trí địa lý của Hà Nội trong phát triển thương mại nội địa
Hà Nội là thủ đô của cả nước, có vị trí địa lý – chính trị vô cùng quan trọng

nên có lợi thế đặc biệt để phát triển thương mại so với các địa phương khác trong cả


xiv

nước. Với vai trò là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia; là trung tâm
lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, là nơi tập trung các cơ quan trung ương, các
đại sứ quán nước ngoài và các tổ chức quốc tế; là nơi có nhiều đầu mối giao thông
với các địa phương khác trong cả nước và quốc tế, đồng thời cũng là đơn vị có cơ
sở vật chất kỹ thuật đã tạo dựng tương đối tốt trong cả nước.

2.1.1.2. Các yếu tố về điều kiện tự nhiên và tài nguyên trong phát triển
thương mại nội địa
Hà Nội nằm ở trung tâm Đồng bằng châu thổ sông Hồng, rất thuận lợi để phát
triển nông nghiệp, công nghiệp, du lịch và dịch vụ, giao thông và giao lưu trao đổi
Khí hậu Hà Nội mang đặc trưng của khí hậu vùng nhiệt đới gió mùa, với 2
mùa chủ yếu trong năm, mùa nóng và mùa lạnh. tạo cho Hà Nội nhiều khả năng
phát triển cây vụ đông có giá trị kinh tế cao, tạo nguồn hàng hóa phong phú cho
mạng lưới bán buôn, bán lẻ.
Hà Nội có tổng diện tích đất tự nhiên là 3328, 89 km2 [9]. Trong quỹ đất của
Hà Nội, các huyện là vùng đất có tiềm năng lớn để phát triển thương mại nội địa
(mạng lưới bán buôn, bán lẻ...) của ngành thương mại
Hà Nội có đa dạng tài nguyên sinh vật, sinh thái và du lịch.
+ Hà Nội có nhiều công viên, vườn hoa, vườn dạo ở các quận nội thành, đây là
những yếu tố thuận lợi để kết hợp phát triển thương mại và các dịch vụ giải trí, nghỉ
ngơi..
+ Hà Nội có tài nguyên du lịch phong phú, đặc sắc, có nhiều thuận lợi để phát
triển ngành du lịch, nhờ vậy cùng bổ trợ cho sự phát triển dịch vụ bán lẻ của ngành
thương mại.
Hà Nội đứng đầu trong cả nước về số lượng di tích lịch sử, trong đó có nhiều di

tích không những được Nhà nước xếp hạng và liệt vào danh sách các di tích đặc biệt