Bai du thi GVG tinh

KiÓm tra bµi cò
Bµi tËp:
Vai xã hội là gì? Vai xã hội được xác định bằng các mối quan hệ như
thế nào?

Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với
người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng
các mối quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên dưới hay ngang hàng
- Quan hệ thân- sơ


TiÕt 110: héi tho¹i ( tiÕp theo)
I . lît lêi trong héi thO¹i:
1. Xét ví dô : §o¹n trÝch SGK( trang 92,93)


VÝ dô :

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch
của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý
gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi
đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi

cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá
sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con ?
[.. .] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày...
Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi
cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?

(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)


VÝ dô :

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch
của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý
gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi
đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi
cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm

sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con ?
[.. ] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày...
Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi
cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?


VÝ dô :

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch
của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý
gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi
đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi
cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm
sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con ?
[.. ] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:

- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày...
Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi
cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?


lợt lời trong hội thoại
1.Ví dụ :
2. Kết luận:

* Ghi nhớ 1:
Trong hội thoại ai cũng đợc nói. Mỗi lần có một
ngời tham gia hội thoại nói đợc gọi là một lợt
lời
Du hiu nhn ra lt li trong vn bn vit?
(Cú du gch ngang u dũng trc mi lt li)
Cú bn cho rng: Mt lt li l mt cõu,cú ỳng khụng?
(Khụng ỳng:mt lt li cú th gm nhiu cõu...)


* Tình
huống
1: cô giáo hỏi bạn A: Vì sao em ch
Trong
giờ học

a làm bài tập ? . Bạn A cha kịp trả lời thì bạn
B đã nói : Lại đi chơi điện tử chứ gì?
Nhận xét về việc sử dụng lợt lời của bạn B trong

tình huống trên
* Tình huống 2:
Trong đoạn trích Tức nc vỡ bờ : Khi chị Dậu
đang sử dụng lợt lời để xin khất tiền su,chị
cha nói hêt câu, cai lệ đã trợn mắt quát
Có hiện tợng gì không bình thờng trong cuộc
thoại trên?
*Tỡnh hung 3: B v m ang bn chuyn gia ỡnh, Bn B ang
hc bi, núi vo chuyn ca b m. Em cú nhn xột gỡ v li núi
ca bn B


lợt lời trong hội thoại
1.Ví dụ : Đoạn trích SGK( trang
92,93)
2.
Kếtnhớ
luận:
* Ghi
2: Để giữ lịch sự, cần tôn trọng l

ợt
lời nhớ
của1:ngời khác, tránh nói tranh lợt lời,
* Ghi
cắt lời hoặc chêm vào lời ngời khác.

* Hin tng núi leo trong hi thoi cú gỡ ging
v khỏc núi tranh li (cp li)?
- Ging: u mt lch s

- Khỏc:+ Tranh li, cp li :thc hin lt li ca
mỡnh khi ngi i thoi vi mỡnh cha núi ht li
(có t cách tham gia cuộc thoại)
+ Núi leo:Núi chen vo cuc thoi (khụng
phi l ngi cú t cỏch tham gia cuộc thoi)


VÝ dô :

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch
của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý
gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi
đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi
cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm
sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con ?
[.. ] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày...
Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi

cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?


* Bao nhiªu lÇn Hång ®îc nãi nhng Hång im l ặng
kh«ng nãi?
- Cã 3 lît lÏ ra Hång cã quyÒn ®îc nãi nhng Hång
kh«ng thùc hiÖn lît lêi cña m×nh (im lÆng)
+ Sau lît 1
+ Sau lît 2
+ Sau lượt 5


*Sù im lÆng thÓ hiÖn th¸i ®é cña Hång
®èi víi ngêi c« nh thÕ nµo ?
-

Sù im lÆng cña Hång thÓ hiÖn th¸i ®é bÊt b×nh
®èi víi nh÷ng lêi nãi cña ngêi c«

*V× sao Hång kh«ng ng¾t lêi ngêi c« khi bµ nãi
nh÷ng ®iÒu Hång kh«ng muèn nghe ?
Hồng ý thức được rằng mình thuộc vai dưới, nên
giữ thái độ lễ phép, tôn trọng vì cô là người
trên(tuổi tác lẫn thứ bậc)


. lợt lời trong hội thoai

1.Ví dụ : Đoạn trích SGK( trang
92,93)

2. Kết luận:
* Ghi nhớ 1
** Ghi
Ghinhớ
nhớ2 3
Nhiều khi, im lặng khi đến lợt lời
của mình cũng là một cách biểu thị
thái độ (Bt bỡnh, tụn trng, l phộp, gi bớ
mt)
Lu ý: Im lng trc nhng hnh vi sai trỏi,
trc ỏp bc bt cụng, trc s xỳc phm nhõn
phm i vi mỡnh hay vi ngi lng thin
thỡ ú li l di kh, hốn nhỏt.


Bài3: Dựa vào những điều đã biết về truyện Bức tranh
của em gái tôi và đoạn trích dới đây, hãy cho biết sự im
lặng của nhân vật tôi biểu thị điều gì ?
Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài
cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé nh toả ra
một thứ ánh sáng rất lạ [].
Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không?
Tôi giật sững ngời. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt
lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện,
sau đó là xấu hổ. Dới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến kia ?
Tôi nhìn nh thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh:
Anh trai tôi Vậy mà dới mắt tôi thì...
- Con đã nhận ra con cha ? - Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu

nóiLần
đợc với mẹ, tôi sẽ
1 nói rằng : Không phải2con đâu. Đấy
là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy..
- Xúc động trớc tâm
Lí
- Ngỡ ngàng, hãnh
(Tạ Duy Anh (Bức tranh của
do
diện, xấu hổ
hồn, tình cảm của em
em gái tôi )
gái


II. Luyện tập
Bài tập 1:
Qua cách miêu tả cuộc thoại của các
nhân vật. Em thấy tính cách của mỗi
nhân vật hiện lên như thế nào?



- Thằng kia! Ông tởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền su! Mau!
- Anh ta lại sắp phải gió nh đêm qua đấy !
- Chị khất tiền su đến chiều mai phải không? Đấy ! Chị hãy
nói với ông cai để ông ấy ra đình kêu với quan cho
- Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất su của chú nó nữa
,nên mới lôi thôi nh thế.Chứ cháu có dám bỏ bễ tiền su của

nhà nớc đâu?Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất..
- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Su của nhà nớc mà
dám mở mồm xin khất
- Khốn nạn nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng
đến thế thôI. Xin ông trông lại!
- Nếu không có tiền nộp su cho ông bây giờ,thì ông sẽ dỡ cả
nhà
- Không hơi đâu mà nói với nó ,trói cổ thằng chồng nó lại
- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh đợc một lúc, ông tha
cho!
- Tha này! Tha này!
- Chồng tôi đau ốm, ông không đợc phép hành hạ!
- Mày trói ngay chồng bà đi bà cho mày xem!
- U nó không đợc thế ! Ngời ta đánh mình không sao
- Thà ngồi tù. Để cho chúng làm tình làm tôi mãi thế tôi không
chịu đợc
( Trích Tức nớc vỡ bờ Tắt Đèn Ngô Tất Tố)


II. LuyÖn
Bµi 1 ( SGK trang
tËp
102)
Nh©n vËt
tham gia
héi tho¹i:

Tính cách nhân vật

* cai lÖ

Nói nhiều (quát, thét, chửi…), cướp lời
Hách dịch ,thô bạo, tàn nhẫn…

* ngêi nhµ
lÝ trëng

Nói ít hơn nhưng cũng mỉa mai,khi cai lệ ra lệnh
trói anh Dậu hắn muốn nói nhưng không dám
nói
Kẻ theo đóm ăn tàn,a dua nhưng vẫn còn chút
lương tâm

* chÞ DËu
* anh DËu

Nói nhiều, chuyển đổi xưng hô từ
vai dưới- ngang hàng-vai trên
Đảm đang, tháo vát,có bản lĩnh chống áp
bức, bất công
Im lặng( chỉ nói 1 câu khi cuộc xung đột kết thúc)
Cam chịu,yếu đuối


Hội thoại

Vai xã hội trong hội thoại

Vai
trên- dới,

Ngang hàng

Tuổi
tác

Thứ
bậc

Vai
Thân sơ

Thân
tình

Quen
biết

Lợt lời trong hội thoại

Tôn trọng
lợt lời
của
ngời khác

Không
tranh
cớp
lời

Không

nói leo

Im lặng
khi
tham
gia
hội thoại
Biểu
thị
thái
độ

Phân
vân,
lỡng
lự


Híng dÉn vÒ nhµ:




Häc thuéc ghi nhí
Lµm l¹i bµi t©p vµo vë
Chó ý vËn dông kiÕn thøc liªn quan tíi héi
tho¹i vµo trong giao tiÕp hµng ngµy


II. LuyÖn

Bµi
2( SGK Trang 103)
tËp

a. Nh©n vËt tham gia héi tho¹i :
ChÞ DËu, c¸i TÝ, Th»ng DÇn.


-(1) U đã về ạ! Ông lý cởi trói cho thầy con cha, hử u? Cái nón của u
làm sao bị rách tan thế ấy? Tay u làm sao lại phải buộc giẻ thế kia?
- (2) Cô ả hôm nay quấy lắm u ạ ! U đi khỏi nhà, cô ta cứ ra rả khóc
không dứt miệng. Dỗ thế nào cô ta cũng không nín cho. Đặt ngồi
xuống phản, cô ta lại níu lấy con và cố đứng lên. Con vừa lẽo đẽo cắp
cô ta ở sờn, lại vừa hì hục rửa khoai, tra nồi, xin lửa dóm bếp. Củi
thì ớt chảy ớt chả; lì lụi mãi vẵn không cháy cho .Thế mà con cũng
luộc đợc chín nồi khoai rồi đấy! U bảo con có ngoan không?
-(3)Hãy còn nóng lắm đấy nhé! Em đừng mó vào mà bỏng thì
khốn.
-(4) Mời u xơi khoai đi ạ !
-(5) Bát này chị để phần thầy đấy nhé ! Chốc nữa thầy về thầy ăn.
Đứa nào ăn vèn của thầy thì chị không cho đi chơi với chị.
-(6) U ăn khoai đi, để lấy sữa cho em nó bú. Từ sáng đến giờ, u cha
ăn gì, đói quá chịu làm sao đợc?
- (7)Này u ăn đi! Để mãi! U có ăn thì con mới ăn. U không ăn con cũng
không muốn ăn nữa.
-(8) Sáng ngày ngời ta đấm u có đau lắm không?
-(1) Không đau con ạ!
- (9) Thế làm sao u cứ khóc mãi mà không ăn khoai? Hay là u thơng
chúng con đói quá...U cứ ăn đi, u cứ ăn hết bát khoai ấy đi! Nu u
không ăn ,lấy đâu ra sữa cho em nó bú?

Bài 2( SGK Trang 103)
Nhân
*a.
Lúc
đầu: vật tham gia hội thoại : Chị Dậu,
-cái
CáiTí,
TíThằng
nói Dần
9 l.ợt lời
- Chị Dậu nói

1 lợt lời


- (1) Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa
này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,
không phải nhờng nhịn cho u.
- (1) Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
- (2) Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- (2) U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u
đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em
con
- (3) Thôi, phải tội với trời, mẹ chịu! Cảnh nhà đã thế, mẹ đành dứt
tình với con!
- (4) Con hãy đội cái mê nón cho đỡ nắng và con cắp lấy gói quần áo
rồi sang bên cụNghịQuế với u.
- (3) U nhất định bán con đấy ? U không cho con ở nhà nữa ? Khốn

nạn thân con thế này! Trời ơi!..Ngày mai con chơi với ai? Con ngủ với
ai?
- (5) U van con, u lạy con, con có thơng thầy, thơng u, thì con cứ đi


con có thơng thầy, thơng u, thì con đi ngay
bây giờ cho u.
- (7) Dần buông chị ra, đi con!.... Nếu Dần
không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây,
ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.
- (8) ừ
- (9) ừ, hễ cụ Nghị bằng lòng để cho chị con
về nhà vài hôm, thì u đem nó về với con.