KHẢO SÁT SỰ ĐA DẠNG KIỂU HÌNH, THỊ HIẾU THỊ TRƯỜNG CÁC LOÀI CÁ CẢNH NƯỚC NGỌT Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

KHẢO SÁT SỰ ĐA DẠNG KIỂU HÌNH, THỊ HIẾU
THỊ TRƯỜNG CÁC LOÀI CÁ CẢNH NƯỚC NGỌT
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Họ và tên sinh viên: NGUYỄN TẤN TÂM
BÙI THỊ NGỌC LAN
Ngành: NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN
Niên khoá: 2004-2008

Tháng 10/2008


KHẢO SÁT SỰ ĐA DẠNG KIỂU HÌNH, THỊ HIẾU
THỊ TRƯỜNG CÁC LOÀI CÁ CẢNH NƯỚC NGỌT
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Tác giả

NGUYỄN TẤN TÂM
BÙI THỊ NGỌC LAN

Khóa luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu
cấp bằng Kỹ sư ngành
Nuôi Trồng Thủy Sản

Giáo viên hướng dẫn:

TS. VŨ CẨM LƯƠNG

Tháng 10 năm 2008


CẢM TẠ
Chúng tôi xin chân thành cảm tạ:
Ban Giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh.
Ban chủ nhiệm khoa Thủy Sản, cùng tất cả Quý Thầy Cô đã truyền đạt kiến
thức cho chúng tôi trong suốt quá trình học tại trường.
TS. Vũ Cẩm Lương đã hết lòng hướng dẫn, giúp đỡ chúng tôi trong suốt thời
gian học và thực tập tốt nghiệp tại trường.
Chú Võ Văn Sanh (Ba Sanh) đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp cho chúng
tôi nhiều kiến thức cũng như kinh nghiệm thực tế được ứng dụng trong đề tài này.
Chú Tống Hữu Châu đã tận tình hướng dẫn cho chúng tôi tham quan, học hỏi
và tạo điều kiện để chúng tôi chụp hình các loài cá cảnh.
Các chủ cửa hàng kinh doanh cá cảnh, các chủ cơ sở sản xuất cá cảnh, các anh
chị công nhân đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi để chúng tôi thực hiện đề tài này.
Các bạn bè thân yêu trong và ngoài lớp đã chia sẽ cùng chúng tôi những vui
buồn trong thời gian học, cũng như hết lòng ủng hộ, động viên, giúp đỡ chúng tôi
trong thời gian thực tập.
Cho chúng con bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với muôn ngàn kính yêu đến bố mẹ,
những bậc sinh thành đã nuôi dạy để chúng con có được ngày hôm nay.
Vì thời gian và kiến thức có hạn nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót.
Chúng tôi rất mong sự đóng góp của mọi người để đề tài được hoàn thiện hơn.

ii


TÓM TẮT

Đề tài: “Khảo sát sự đa dạng kiểu hình, thị hiếu, thị trường các loài cá cảnh
nước ngọt ở Tp.HCM” đã được tiến hành tại Tp.HCM, thời gian từ tháng 04/2008 đến
tháng 08/2008. Chúng tôi tiến hành khảo sát điều tra thực tế tại 30 cửa hàng kinh
doanh, 10 trại sản xuất và 10 nghệ nhân cùng với người chơi cá cảnh theo bảng câu hỏi
soạn trước. Từ đó đã thống kê, nhận dạng và mô tả đặc điểm hình thái các kiểu hình
của các loài cá cảnh. Đồng thời chúng tôi cũng khảo sát tìm hiểu thông tin về thị hiếu
thị trường được thể hiện qua mức độ ưa chuộng và mức độ phổ biến của các loài cá
cảnh ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Kết quả thu được:
Thống kê được 25 họ, 55 loài và 145 kiểu hình. Trong đó:
Nhóm cá nhiều kiểu hình chiếm 34% bao gồm những nhóm như: cá dĩa (10 kiểu hình),
cá la hán (5 kiểu hình), cá rồng (5 kiểu hình), cá vàng (12 kiểu hình), cá chép Nhật (6
kiểu hình), cá xiêm (8 kiểu hình), cá hòa lan (6 kiểu hình), cá sặc (6 kiểu hình), cá trân
châu (6 kiểu hình),…
Nhóm cá ít kiểu hình chiếm 66% như: cá sấu hỏa tiễn, cá nàng hai, cá hắc bạc,
cá công gô, cá kim sơn, cá kim cương, cá thuỷ tinh, cá trường giang hổ,…
Nhóm cá có mức độ phổ biến cao ở các cửa hàng như: cá bảy màu (80%), cá
vàng (87,5%), cá chép (75%), cá hòa lan (65%), cá dĩa (77,5%), cá la hán (80%), cá
phượng hoàng (72,5%).
Nhóm cá có mức độ ưa chuộng cao như: cá bảy màu (75%), cá huyết long
(100% ), cá kim long hồng vỹ (75%), la hán (82,5%), cá dĩa da rắn đỏ (100%), cá dĩa
bồ câu đỏ (100%), cá dĩa bông xanh (87,5%), cá ngọc trai (87,5%), cá oranda đỏ
(100%), hạc đỉnh hồng (87,5%), tỳ bà đốm (87,5%).

iii


MỤC LỤC
Trang
Trang tựa...........................................................................................................................i

Cảm tạ.............................................................................................................................. ii
Tóm tắt............................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................... iv
Danh sách các chữ viết tắt ............................................................................................ xiii
Danh sách các bảng ..................................................................................................... xiiii
Danh sách các hình .........................................................................................................xv
Danh sách các đồ thị.......................................................................................................xx
CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU ..................................................................................................1
1.1

Đặt Vấn Đề ..........................................................................................................1

1.2

Mục Tiêu Đề Tài..................................................................................................2

1.2.1

Mục tiêu chung ....................................................................................................2

1.2.2

Các mục tiêu cụ thể .............................................................................................2

CHƯƠNG 2:TỔNG QUAN ...........................................................................................3
2.1

Các Loài Cá Cảnh Được Nuôi Và Kinh Doanh ở Tp.Hồ Chí Minh ...................3

2.1.1

Các loài cá tự nhiên được khai thác thuần dưỡng thành cá cảnh ........................3

2.1.2

Các loài cá đã sản xuất thành công ở Tp.Hồ Chí Minh.......................................3

2.1.3

Các loài cá cảnh được nhập từ nước ngoài..........................................................4

2.2

Nguồn Gốc, Lịch Sử Phát Triển Các Loài Cá Cảnh Ở Tp.Hồ Chí Minh............4

CHƯƠNG 3:NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................27
3.1

Thời Gian Và Địa Điểm ....................................................................................27

3.1.1

Thời gian............................................................................................................27

3.1.2

Địa điểm ............................................................................................................27

3.2

Phương Pháp Nghiên Cứu .................................................................................27

3.2.1

Số liệu thứ cấp ...................................................................................................27

3.2.2

Số liệu sơ cấp.....................................................................................................27

3.2.3

Nội dung khảo sát:.............................................................................................28

3.2.4

Phương pháp xử lý.............................................................................................28

iv


CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..............................................................29
4.1

Cá khủng long bông...........................................................................................29

4.1.1

Đặc điểm hình thái chung..................................................................................29

4.1.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................30
4.2

Cá khủng long vàng ...........................................................................................30

4.2.1

Đặc điểm hình thái chung..................................................................................30

4.2.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................30
4.3

Cá sấu hỏa tiễn ...................................................................................................30

4.3.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................31
4.3.2

Thị hiếu, thị trường............................................................................................31

4.4

Cá rồng ..............................................................................................................31

4.4.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................31
4.4.2

Khái quát về các dạng cá rồng...........................................................................32

4.4.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các dạng cá rồng ở Tp.HCM .32
4.4.4

Chi tiết thị hiếu, thị trường ................................................................................34

4.5

Cá nàng hai .......................................................................................................34

4.5.1

Đặc điểm hình thái chung..................................................................................34

4.5.2 Thị hiếu thị trường..............................................................................................35
4.6

Cá cánh buồm ...................................................................................................35

4.6.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................35
4.6.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thông tin thị hiếu thị trường các kiểu hình cá cánh
buồm ở Tp.HCM ............................................................................................................36
4.7

Cá hồng nhung ...................................................................................................36

4.7.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................36
4.7.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................37
4.8

Cá neon đỏ .........................................................................................................37

4.8.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................37

4.8.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................37
4.9

Cá neon đen .......................................................................................................37

4.9.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................37
4.9.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................38

v


4.10

Cá mũi đỏ ..........................................................................................................38

4.10.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................38
4.10.2 Thị hiếu, thị trường..............................................................................................38
4.11

Cá công gô .........................................................................................................38

4.11.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................38
4.11.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................39
4.12

Cá lông gà ..........................................................................................................39

4.12.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................39
4.12.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................39
4.13

Cá chép Nhật .....................................................................................................39

4.13.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................40
4.13.2 Khái quát các dạng kiểu hình cá chép Nhật .......................................................40
4.13.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các kiểu hình cá chép Nhật ở
Tp.HCM..........................................................................................................................41
4.13.4 Chi tiết thị hiếu thị trường: ................................................................................43
4.14

Cá vàng ..............................................................................................................43

4.14.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................43
4.14.2 Khái quát các dạng kiểu hình cá vàng ................................................................44
4.14.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá vàng ở
Tp.HCM..........................................................................................................................45
4.14.4 Chi tiết thị hiếu thị trường ...................................................................................47
4.15

Cá hắc bạc ..........................................................................................................47

4.15.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................47
4.15.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................48
4.16

Cá hỏa tiễn .........................................................................................................48

4.16.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................48
4.16.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................48
4.17

Cá đuôi kéo ........................................................................................................48

4.17.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................49
4.17.2 Thị hiếu, thị trường..............................................................................................49
4.18

Cá kim sơn .........................................................................................................49

vi


4.18.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................49
4.18.2 Thị hiếu, thị trường.............................................................................................50
4.19

Cá ngựa đỏ .........................................................................................................50

4.19.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................50
4.19.2 Thị hiếu thị trường.............................................................................................50
4.20

Cá ngựa vằn xanh ..............................................................................................50

4.20.1 Đặc điểm hình thái chung...................................................................................50
4.20.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................51
4.21

Cá tứ vân ...........................................................................................................51

4.21.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................51
4.21.2 Khái quát các dạng kiểu hình cá tứ vân.............................................................51
4.21.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá tứ vân ở
Tp.HCM..........................................................................................................................51
4.21.4 Chi tiết thị hiếu, thị trường ................................................................................52
4.22

Cá vệ sinh .........................................................................................................52

4.22.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................52
4.22.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá vệ sinh ở
Tp.HCM..........................................................................................................................53
4.23

Cá trường giang hổ ...........................................................................................53

4.23.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................53
4.23.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................54
4.24

Cá heo hề ..........................................................................................................54

4.24.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................54
4.24.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................54
4.25

Cá heo xanh ......................................................................................................54

4.25.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................54
4.25.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................55

4.26

Cá rambo ..........................................................................................................55

4.26.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................55
4.26.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................55
4.27

Cá thủy tinh ......................................................................................................56

vii


4.27.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................56
4.27.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................56
4.28

Cá mập nước ngọt .............................................................................................56

4.28.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................57
4.28.2 Thị hiếu thị trường.............................................................................................57
4.29

Cá tỳ bà .............................................................................................................57

4.29.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................57
4.29.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá tỳ bà ở Tp.HCM.58
4.29.3 Chi tiết thị hiếu, thị trường ................................................................................58
4.30

Cá chuột ............................................................................................................59

4.30.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................59
4.30.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá chuột ở Tp.HCM.59
4.31

Cá hồng vỹ ........................................................................................................60

4.31.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................60
4.31.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................61
4.32

Cá da báo mỏ vịt ................................................................................................61

4.32.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................61
4.32.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................61
4.33

Cá hắc bố lũy ....................................................................................................62

4.33.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................62
4.33.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................62
4.34

Cá bảy màu ........................................................................................................62

4.34.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................62
4.34.2 Khái quát các dạng kiểu hình cá bảy màu .........................................................63
4.34.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá bảy màu ở
Tp.HCM..........................................................................................................................63

4.34.4 Chi tiết thị hiếu thị trường .................................................................................65
4.35

Cá bình tích ........................................................................................................65

4.35.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................65
4.35.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá bình tích ở
Tp.HCM..........................................................................................................................65

viii


4.35.3 Chi tiết thị hiếu thị trường: ................................................................................66
4.36

Cá trân châu ......................................................................................................67

4.36.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................67
4.36.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá trân châu ở
Tp.HCM..........................................................................................................................67
4.37

Cá hồng kim .....................................................................................................68

4.37.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................69
4.37.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá đuôi kiếm ở
Tp.HCM..........................................................................................................................69
4.38

Cá hòa lan .........................................................................................................70

4.38.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................70
4.38.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá hòa lan ở Tp.
HCM. ..............................................................................................................................70
4.38.3 Chi tiết thị hiếu,thị trường .................................................................................72
4.39

Cá thái hổ ..........................................................................................................72

4.39.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................72
4.39.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................72
4.40

Cá mang rổ .......................................................................................................73

4.40.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................73
4.40.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................73
4.41

Chim dơi 4 sọc...................................................................................................73

4.41.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................74
4.41.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................74
4.42

Cá ali .................................................................................................................74

4.42.1 Đặc điểm hình thái chung.................................................................................74
4.42.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá ali ở Tp. HCM..75
4.43

Cá dĩa ................................................................................................................76

4.43.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................76
4.43.2 Khái quát các dạng kiểu hình ............................................................................76
4.43.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá dĩa ở .................77

ix


Tp.HCM..........................................................................................................................77
4.43.4 Chi tiết thị hiếu thị trường .................................................................................79
4.44

Cá hồng két........................................................................................................79

4.44.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................80
4.44.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá hồng két ở
Tp.HCM..........................................................................................................................80
4.44.3 Chi tiết thị hiếu, thị trường ................................................................................81
4.45

Cá la hán ............................................................................................................81

4.45.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................81
4.45.2 Khái quát các dạng kiểu hình ............................................................................82
4.45.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá la hán ở.............82
Tp.HCM..........................................................................................................................82
4.45.4 Chi tiết thị hiếu thị trường .................................................................................83
4.46

Cá kim cương đỏ ...............................................................................................84

4.46.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................84
4.46.2 Thị hiếu thị trường.............................................................................................84
4.47

Cá thần tiên .......................................................................................................84

4.47.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................84
4.47.2 Khái quát các dạng kiểu hình ............................................................................85
4.47.3 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá thần tiên ở
Tp.HCM..........................................................................................................................85
4.47.4 Chi tiết thị hiếu thị trường .................................................................................86
4.48

Cá tai tượng Châu Phi .......................................................................................86

4.48.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................86
4.48.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá tai tượng Châu
Phi ở Tp.HCM. ...............................................................................................................87
4.49

Cá phượng hoàng...............................................................................................87

4.49.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................88
4.49.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá phượng hoàng ở
Tp.HCM..........................................................................................................................88
4.50

Cá nâu ...............................................................................................................88

x


4.50.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................89
4.50.2 Thị hiếu thị trường.............................................................................................89
4.51

Cá sặc cẩm thạch ..............................................................................................89

4.51.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................89
4.51.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá sặc cẩm thạch ở
Tp.HCM..........................................................................................................................90
4.52

Cá sặc gấm.........................................................................................................91

4.52.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................91
4.52.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá sặc gấm ở
Tp.HCM..........................................................................................................................91
4.52.3 Chi tiết thị hiếu, thị trường ................................................................................92
4.53

Cá xiêm .............................................................................................................92

4.53.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................92
4.53.2 Khái quát các dạng kiểu hình ............................................................................93
4.53.3

Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá xiêm ở ..........94

Tp. HCM.........................................................................................................................94
4.53.4 Chi tiết thị hiếu thị trường .................................................................................95
4.54

Cá hồng phát tài.................................................................................................95

4.54.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................96
4.54.2 Khảo sát đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá hồng phát tài
ở Tp.HCM.......................................................................................................................96
4.55

Cá nóc beo .........................................................................................................97

4.55.1 Đặc điểm hình thái chung..................................................................................97
4.55.2 Thị hiếu, thị trường............................................................................................97
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ...................................................................98
5.1 Kết Luận ...................................................................................................................98
5.2 Đề Nghị.....................................................................................................................99
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

xi


DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Tp.HCM:

Thành phố Hồ Chí Minh

MĐƯC:

Mức độ ưa chuộng

MĐPB:

Mức độ phổ biến

CH:

Cửa hàng

NN:

Nông nghiệp

PTNT:

Phát triển nông thôn

KHKT:

Khoa học kĩ thuật

xii


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng

Trang

Bảng 4.1

Các dạng cá rồng phân theo nguồn gốc ......................................................32

Bảng 4.2

Đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các dạng cá rồng ở Tp.HCM ........33

Bảng 4.3

Đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các kiểu hình cá cánh buồm

ở Tp.HCM.......................................................................................................................36
Bảng 4.4

Đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các kiểu hình cá chép Nhật

ở

Tp.HCM..........................................................................................................................42
Bảng 4.5

Phân loại các kiểu hình cá vàng ..................................................................44

Bảng 4.6

Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá vàng ở Tp.HCM45

Bảng 4.7

Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá tứ vân

ở Tp. HCM......................................................................................................................52
Bảng 4.8

Đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường các kiểu hình cá vệ sinh

ở Tp.HCM.......................................................................................................................53
Bảng 4.9

Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá tỳ bà ..................58

Bảng 4.10 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá chuột .................59
Bảng 4.11 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá bảy màu ............64
Bảng 4.12 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá bình tích............66
Bảng 4.13 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá trân châu ...........67
Bảng 4.14 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá đuôi kiếm..........69
Bảng 4.15 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá hòa lan ..............71
Bảng 4.16 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá ali ......................75
Bảng 4.17 Đặc điểm hình thái cá dĩa hoang dã ............................................................76
Bảng 4.18 Đặc điểm hình thái cá dĩa lai tạo.................................................................77
Bảng 4.19 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá dĩa .....................78
Bảng 4.20 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá hồng két ............80
Bảng 4.21 Các kiểu hình la hán theo nguồn gốc lai tạo ...............................................82
Bảng 4.22 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá la hán ................82
Bảng 4.23 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá thần tiên ............85

xiii


Bảng 4.24 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá tai tượng
Châu Phi .........................................................................................................................87
Bảng 4.25 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá phượng hoàng...88
Bảng 4.26 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá sặc cẩm thạch
ở Tp.HCM.......................................................................................................................90
Bảng 4.27 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá sặc gấm .............92
Bảng 4.28 Đặc điểm hình thái, thị hiếu, thị trường các kiểu hình cá xiêm ..................94
Bảng 4.29 Đặc điểm hình thái, thị hiếu thị trường kiểu hình cá hồng phát tài
ở Tp. HCM......................................................................................................................96

xiv


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình

Tên cá

Trang

Hình 4.1

Khủng long bông

95

Hình 4.2

Khủng long vàng

95

Hình 4.3

Sấu hỏa tiễn

95

Hình 4.4.1

Huyết long

95

Hình 4.4.2

Thanh long

95

Hình 4.4.3

Kim long quả bối

95

Hình 4.4.4

Cao lưng

95

Hình 4.4.5

Ngân long

95

Hình 4.5

Nàng hai

95

Hình 4.6.1

Cánh buồm sọc đen

95

Hình 4.6.2

Cánh buồm hồng

95

Hình 4.7

Hồng nhung

95

Hình 4.8

Neon đỏ

95

Hình 4.9

Neon đen

95

Hình 4.10

Mũi đỏ

95

Hình 4.11

Công gô

96

Hình 4.12

Lông gà

96

Hình 4.13.1

Chép Nhật vàng

96

Hình 4.13.2

Chép Nhật trắng pha đỏ

96

Hình 4.13.3

Chép Nhật vàng trắng

96

Hình 4.13.4

Chép Nhật trắng đỏ đen

96

Hình 4.13.5

Chép Nhật đuôi bướm bạc

96

Hình 4.13.6

Chép Nhật đuôi bướm ngũ hoa

96

Hình 4.14.1

Vàng thường

96

Hình 4.14.2

Vàng ngũ sắc

96

Hình 4.14.3

Vàng sao chổi thường

96

Hình 4.14.4

Hạc đỉnh hồng

96

Hình 4.14.5

Hắc mẫu đơn

96

xv


Hình 4.14.6

Vàng mắt hướng thiên

96

Hình 4.14.7

Vàng oranda đỏ

96

Hình 4.14.8

Vàng oranda bạc vây đỏ

97

Hình 4.14.9

Vàng oranda bạc

97

Hình 4.14.10

Vàng oranda đỏ

97

Hình 4.14.11

Vàng ngọc trai

97

Hình 4.14.12

Vàng ranchu đen

97

Hình 4.15

Hắc bạc

97

Hình 4.16

Hỏa tiễn

97

Hình 4.17

Đuôi kéo

97

Hình 4.18

Kim sơn

97

Hình 4.19

Ngựa đỏ

97

Hình 4.20

Ngựa vằn

97

Hình 4.21.1

Tứ vân vàng

97

Hình 4.21.2

Tứ vân sọc đen

97

Hình 4.22.1

Chuột thái đen

97

Hình 4.22.2

Chuột thái vàng

98

Hình 4.23

Trường giang hổ

98

Hình 4.24

Heo hề

98

Hình 4.25

Heo xanh

98

Hình 4.26

Ram bo

98

Hình 4.27.1

Thủy tinh

98

Hình 4.27.2

Thủy tinh đuôi đỏ

98

Hình 4.28

Mập nước ngọt

98

Hình 4.29.1

Tỳ bà đen

98

Hình 4.29.2

Tỳ bà vàng

98

Hình 4.29.3

Tỳ bà bướm

98

Hình 4.30.1

Chuột cafe

98

Hình 4.30.2

Chuột trắng

98

Hình 4.30.3

Chuột nô lệ

98

Hình 4.30.4

Gấu mèo

98

xvi


Hình 4.30.5

Chuột hổ

98

Hình 4.31

Hồng vỹ mỏ vịt

99

Hình 4.32

Da báo mỏ vịt

99

Hình 4.33

Hắc bố lũy

99

Hình 4.34.1

Bảy màu đuôi én đồng

99

Hình 4.34.2

Bảy màu đuôi delta đen

99

Hình 4.34.3

Bảy màu đuôi delta hoa văn thân

99

Hình 4.34.3

Bảy màu đuôi delta hoa văn thân xanh

99

Hình 4.34.4

Bảy màu đuôi voan đỏ

99

Hình 4.34.5

Bảy màu đuôi voan vàng

99

Hình 4.34.6

Bảy màu đuôi delta vàng hoa văn thân xanh

99

Hình 4.34.7

Bảy màu da rắn vàng

99

Hình 4.34.8

Bảy màu da rắn xanh

99

Hình 4.35.1

Bình tích đen

99

Hình 4.35.2

Bình tích trắng

99

Hình 4.35.3

Bình tích vàng

99

Hình 4.35.4

Bình tích muối tiêu

100

Hình 4.36.1

Trân châu vàng

100

Hình 4.36.2

Trân châu sọc vàng

100

Hình 4.36.3

Trân châu vàng

100

Hình 4.36.4

Trân châu đen đuôi tròn

100

Hình 4.36.5

Trân châu đen đuôi nhọn

100

Hình 4.36.6

Trân châu bạch kim

100

Hình 4.37.1

Đuôi đơn kiếm đỏ

100

Hình 4.37.2

Đuôi song kiếm

100

Hình 4.37.3

Hồng kim

100

Hình 4.37.4

Hoàng kim

100

Hình 4.38.1

Hòa lan đen

100

Hình 4.38.2

Hòa lan đỏ

100

Hình 4.38.3

Hòa lan vàng

100

Hình 4.38.4

Hòa lan đỏ đốm đen

100

xvii

Hình 4.38.5

Hòa lan thân vàng đốm đen

101

Hình 4.38.6

Hòa lan xanh đốm đen

101

Hình 4.39

Thái hổ

101

Hình 4.40

Mang rổ

101

Hình 4.41.1

Chim dơi 4 sọc vàng

101

Hình 4.41.2

Chim dơi 1 sọc

101

Hình 4.42.1

Ali trắng

101

Hình 4.42.2

Ali xanh

101

Hình 4.42.3

Ali vàng

101

Hình 4.42.4

Ali nâu sọc đen

101

Hình 4.43.1

Dĩa lam

101

Hình 4.43.2

Dĩa trắng

101

Hình 4.43.3

Dĩa xanh da trời

101

Hình 4.43.4

Dĩa bồ câu đỏ

101

Hình 4.43.5

Dĩa bông xanh

101

Hình 4.43.6

Dĩa hạt lựu

102

Hình 4.43.7

Dĩa da rắn xanh

102

Hình 4.43.8

Dĩa da rắn đỏ

102

Hình 4.43.9

Dĩa malboro

102

Hình 4.43.10

Dĩa red mellon

102

Hình 4.44.1

Hồng két đỏ thường

102

Hình 4.44.2

Hồng két đỏ đuôi tim

102

Hình 4.44.3

Hồng két nâu sọc đen

102

Hình 4.45.1

Kim cương phước lộc thọ

102

Hình 4.45.2

Nữ hoàng kim cương

102

Hình 4.45.3

King kim cương

102

Hình 4.45.4

Hoàng kim

102

Hình 4.45.5

Rồng xanh

102

Hình 4.46

Kim cương đỏ

102

Hình 4.47.1

Ông tiên kim sa

102

Hình 4.47.2

Ông tiên đen trắng

103

xviii


Hình 4.47.3

Ông tiên đen tuyền

103

Hình 4.47.4

Ông tiên lai

103

Hình 4.48.1

Heo bông

103

Hình 4.48.2

Heo lửa

103

Hình 4.49.1

Phượng hoàng xanh

103

Hình 4.49.2

Phượng hoàng vàng

103

Hình 4.50

Cá nâu

103

Hình 4.51.1

Cá sặc cẩm thạch xanh

103

Hình 4.51.2

Cá sặc 3 chấm

103

Hình 4.51.3

Cá sặc cẩm thạch vàng

103

Hình 4.52.1

Sặc gấm sọc đỏ

103

Hình 4.52.2

Sặc lửa

103

Hình 4.52.3

Hắc mã giáp

103

Hình 4.53.1

Haflmoon đen

103

Hình 4.53.2

Haflmoon xanh đậm

103

Hình 4.53.3

Haflmoon đỏ

104

Hình 4.53.4

Haflmoon xanh vây đuôi đỏ

104

Hình 4.53.5

Haflmoon đen vây đỏ

104

Hình 4.53.6

Haflmoon xanh dương

104

Hình 4.53.7

Cá đá

104

Hình 4.53.8

Đuôi tưa

104

Hình 4.54.1

Tai tượng thường

104

Hình 4.54.2

Phát tài

104

Hình 4.54.3

Hồng phát tài

104

Hình 4.55

Nóc beo

104

Hình 4.56

Hồng cam

104

Hình 4.57

Mắt ngọc

104

Hình 4.58

Lòng tong bay

104

Hình 4.59

Bạch ngọc mắt đỏ

104

Hình 4.60

Khủng long đen

104

xix


DANH SÁCH CÁC ĐỒ THỊ
Đồ thị

Trang

Đồ thị 4.1 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá rồng...........................34
Đồ thị 4.2 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá chép Nhật..................42
Đồ thị 4.3 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá vàng ..........................46
Đồ thị 4.4 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá tỳ bà ..........................55
Đồ thị 4.5 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá chuột .........................57
Đồ thị 4.6 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá bảy màu ....................62
Đồ thị 4.7 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá bình tích ....................63
Đồ thị 4.8 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá trân châu ...................66
Đồ thị 4.9 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá đuôi kiếm ..................67
Đồ thị 4.10 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá hòa lan ......................69
Đồ thị 4.11 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá ali ..............................72

Đồ thị 4.12 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá dĩa .............................76
Đồ thị 4.13 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá hồng két ....................77
Đồ thị 4.14 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá la hán ........................80
Đồ thị 4.15 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá ông tiên .....................82
Đồ thị 4.16 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá sặc cẩm thạch ...........87
Đồ thị 4.17 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá xiêm .........................92
Đồ thị 4.18 Mức độ ưa chuộng, mức độ phổ biến kiểu hình cá phát tài ......................93

xx


Chương 1
MỞ ĐẦU
1.1

Đặt Vấn Đề
Nếu như trước đây các cửa hàng mua bán cá kiểng ở Tp.HCM chỉ đếm trên

đầu ngón tay thì nay mọc lên như nấm, chưa bao giờ người ta chơi cá kiểng nhiều như
lúc này. Họ đến với thú vui này với nhiều lý do khác nhau, người thì đam mê yêu
thích, có người thì theo “mốt”, người khác chơi vì lợi nhuận. Nhưng ở họ đều có một
điểm chung đó là tìm được sự thư giãn thoải mái và thú vị. Ngôi nhà trở nên sống
động gần gũi thiên nhiên nếu như có một cái bể kính từ đó nghe được tiếng nước chảy
róc rách, thấy được màu xanh của cây cỏ và đặc biệt ngắm nhìn những chú cá nhiều
màu sắc đang tung tăng bơi lội. Vì thế để phục vụ nhu cầu chơi cá cảnh đa dạng của
nhiều giới, tầng lớp, cá cảnh hiện nay có đến cả trăm loại từ cao cấp đến bình dân.
Nghề cá cảnh đang phát triển mạnh tập trung tại các quận 8, 12, Gò Vấp, Bình
Thạnh và huyện Củ Chi. Không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí tao nhã của người chơi mà
còn góp phần tạo công ăn việc làm cho người lao động và thúc đẩy nền kinh tế phát
triển. Theo báo cáo từ Chi Cục Quản Lý Chất Lượng và Bảo Vệ Nguồn Lợi Tp.HCM

thì toàn thành phố hiện có 276 cửa hàng kinh doanh cá cảnh, bình quân một cơ sở đạt
doanh số 860 triệu đồng, thu lợi nhuận 356 triệu đồng/năm. Trung bình hàng năm các
cơ sở sản xuất và kinh doanh cá cảnh trên địa bàn thành phố xuất khẩu 3,5 triệu con
với trên 60 loài đạt kim ngạch từ 3,5 - 4 triệu USD/năm (Sở NN và PTNT Tp.HCM,
2006). Cá cảnh thực sự là một nghề đầy tiềm năng của ngành nông nghiệp Việt Nam.
Thị trường cá cảnh nước ta mặc dù còn khá non trẻ so với các nước nhưng nó
đã thực sự “nóng”, mang lại hiệu quả kinh tế cho người chơi, người kinh doanh và
khoảng ngoại tệ thu được. Vì thế trên địa bàn Tp.HCM hiện nay tràn ngập rất nhiều
chủng loại, sự đa dạng về kiểu hình không những ở cá cảnh nội địa mà còn kể cả cá
nhập. Vì có rất ít tiêu chí để phân biệt chúng, hơn nữa rất nhiều kiểu hình mới xuất


hiện. Do đó gây khó khăn cho người chơi trong việc lựa chọn, các nhà lai tạo sản xuất
những giống loài đạt chất lượng.
Được sự phân công của khoa Thuỷ Sản, trường đại học Nông Lâm Thành phố
Hồ Chí Minh, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài “Khảo sát sự đa dạng kiểu hình,
thị hiếu thị trường các loài cá cảnh nước ngọt ở Tp.HCM”. Để cung cấp những
thông tin về chủng loại, phân biệt kiểu hình, thông tin thị hiếu thị trường các loài cá
cảnh nước ngọt hiện có trên thị trường Tp.HCM. Nhằm thúc đẩy ngành cá cảnh của
thành phố phát triển góp phần tăng trưởng kinh tế của thành phố nói riêng và của đất
nước nói chung.
1.2

Mục Tiêu Đề Tài

1.2.1

Mục tiêu chung
Khảo sát sự đa dạng kiểu hình, thị hiếu thị trường cá cảnh nước ngọt trên địa

bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
1.2.2
-

Các mục tiêu cụ thể
Xây dựng danh mục kiểu hình các loài cá cảnh nước ngọt ở Thành phố Hồ Chí

Minh.
-

Đánh giá kiểu hình tiềm năng của các loài cá cảnh nước ngọt trên thị trường

Thành phố Hồ Chí Minh.
-

Tìm hiểu thị hiếu, thị trường các loài cá cảnh nước ngọt ở Thành phố Hồ Chí

Minh.

2


Chương 2
TỔNG QUAN
2.1

Các Loài Cá Cảnh Được Nuôi Và Kinh Doanh ở Tp.Hồ Chí Minh
Theo trung tâm nghiên cứu KHKT và Khuyến nông Tp.HCM (cập nhật ngày

13/5/2008) cho biết: Diện tích mặt nước nuôi cá cảnh tại Tp.HCM tăng lên khoảng

100 – 150 ha, 50.000 m2 bể xi măng, 4.000 m2 bể kiếng, nuôi 60 chủng loại cá (có 36
loài sinh sản) sản xuất khoảng 55 triệu cá cảnh/năm.
2.1.1

Các loài cá tự nhiên được khai thác thuần dưỡng thành cá cảnh
Việt Nam có hệ thống các sông, rạch, kênh đào chằng chịt, nhất là các vùng

đồng bằng Nam Bộ. Đây chính là môi trường phát triển cho nhiều loài cá nước ngọt
nhiệt đới. Xuất phát từ nhu cầu thị trường, ngày càng có nhiều loài cá tự nhiên được
khai thác thuần dưỡng thành cá cảnh. Góp phần làm phong phú thêm thành phần loài
cũng như sự đa dạng kiểu hình của cá cảnh. Các loài cá được khai thác làm cá cảnh
phổ biến bao gồm: cá thái hổ, cá nâu, cá mang rổ, cá nóc da beo, cá mập nước ngọt, cá
chạch, cá sặc, cá heo, cá thủy tinh, cá kim sơn, cá nàng hai, cá trèn, cá chốt
(L.T.Hung, V.C.Luong, W.Leschen, 2005; Sở Nông Nghiệp và Phát Triển Nông
Thôn, 2005).
Những năm gần đây, một số nước Châu Á (Hồng Kông, Singapore), Châu Âu
(Pháp, Đức, Canada…) và cả thị trường Mỹ lại ưa chuộng các loài cá nước ngọt trong
tự nhiên của Việt Nam được đưa vào nuôi cảnh như cá thái hổ, cá nàng hai, cá sơn
xiêm, mang rổ, cá sặc cẩm thạch xanh, cá nâu,…những đối tượng này được khai thác,
thuần dưỡng và xuất khẩu (Sở Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, 2003).
2.1.2

Các loài cá đã sản xuất thành công ở Tp.Hồ Chí Minh
Hiện nay có khoảng 20 loài bao gồm cả cá tự nhiên và cá có nguồn gốc từ

nước ngoài được cho sinh sản thành công bởi các nghệ nhân, nông dân nuôi cá. Các
loài đã sản xuất ổn định và tạo sản lượng lớn cung ứng cho thị trường trong và ngoài
nước: cá dĩa, cá chép Nhật, cá vàng, cá ông tiên, cá tai tượng Phi Châu, cá xiêm, cá

3

bảy màu, cá bình tích, cá hồng kim/hắc kim, cá tứ vân, cá tai tượng, cá tỳ bà, cá hoàng
kim. ( L.T.Hung, V.C.Luong, W.Leschen, 2005).
2.1.3

Các loài cá cảnh được nhập từ nước ngoài
Để đáp ứng cho nhu cầu, thị hiếu của người chơi cá, người sản xuất trong và

ngoài nước, thị trường Tp.Hồ Chí Minh thường xuyên nhập các loài cá chưa sản xuất
được ở Việt Nam, các loại cá có kiểu hình mới hay các loài sản xuất trong nước không
đáp ứng đủ nhu cầu. Các loài được nhập nhiều: cá lông gà, cá chuột 3 sọc, cá hồng
két, cá chuột trắng, cá hoàng tử Châu Phi, cá chim, cá ngân long, cá neon, cá ali, cá
bảy màu, cá la hán, cá da beo trắng, cá vệ sinh trắng, cá vệ sinh vàng, cá chép
(L.T.Hung, V.C.Luong, W.Leschen, 2005).
2.2

Nguồn Gốc, Lịch Sử Phát Triển Các Loài Cá Cảnh Ở Tp.Hồ Chí Minh

2.2.1

Cá Ali (Sciaenochromis ahli) (Trewavas, 1935)
Tên tiếng Anh: Ahli, Electric Blue Hap
Nguồn gốc: Châu Phi (hồ Malawi).

2.2.2

Cá áo tù (Archocentrus nigrofasciatus) (Gunther, 1867)
Tên tiếng Anh: Convict Cichlid, Zebra Cichlid, Albino Convict Cichlid.
Nguồn gốc: Trung Mỹ, Guatemala.

2.2.3

Cá bãi trầu (Trichopsis vittatus) (Cuvier & Valenciennes, 1831)
Tên tiếng Anh:Croaking Gourami.
Ở Việt Nam còn có các tên khác như bãi trầu, bảy trầu, bả trầu, cá lia thia, cá

thanh ngọc.
Nguồn gốc: Đông Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Việt Nam.
2.2.4

Cá bảy màu (Poecilia reticulata) (Peters, 1859)
Tên tiếng Anh: Guppy, Fancy Tail Guppy, Millions Fish, Rainbow Fish.
Là một trong những loài cá cảnh phổ biến nhất hiện nay là một thành viên của

họ Poecilidae nên nó cũng là loài đẻ con. Dễ nuôi, sinh sản nhanh, màu sắc đa dạng và
phong phú nhất trong các loài cá cảnh.
Nguồn gốc: Cá bảy màu là loài cá nước ngọt, phân bố ở vùng nhiệt đới thuộc
Trung và Nam Mỹ như Antilles, Trinidad, Tobago, Venezuela, vùng duyên hải phía
Đông Nam của Brazil (Lê Thị Bình, 2007).

4