Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên cho mục đích phát triển bền vững du lịch huyện tam đảo, tỉnh vĩnh phúc

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các số
và tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả trong luận văn chưa
được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào khác,
nếu có gì sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 6 năm
2017
Tác giả luận
văn

Lê Thị Thúy
Oanh

i


LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn thạc sĩ “Đánh giá tổng hợp điều kiện tự
nhiên cho mục đích phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo, tỉnh
Vĩnh Phúc” tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của các cá
nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.
TS. Trần Viết Khanh đã hướng dẫn tôi thực hiện nghiên cứu của mình.
Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, người
đã đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng có ích trong những
năm học vừa qua.
Kính xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào
tạo sau đại học, Đại học Thái Nguyên, Ban Chủ nhiệm khoa Địa lí, Đại

học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học
tập.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng
nghiệp những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong
quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

ii


MỤC LỤC
Trang bìa
phụ

iii


Lời

cam

đoan............................................................................................................
....i

Lời

cảm

ơn

..............................................................................................................…ii
Mục
lục................................................................................................................
......

iii

Danh

mục

chữ

viết

tắt

................................................................................................iv Danh mục
bảng biểu....................................................................................................
v

Danh

mục

hình

vẽ

......................................................................................................vi

MỞ

ĐẦU .............................................................................................................
........ 1
1.
Tính
cấp
thiết
của
đề
.......................................................................................... 1

tài

2.
Mục
tiêu
và
nội
dung
cứu............................................................................ 2
3.
Giới
hạn
và
phạm
vi
............................................................................. 3

4.
Ý
nghĩa
khoa
học
và
thực
........................................................... 3

nghiên

tiễn

5.
Những
đóng
góp
mới
......................................................................... 3

nghiên

của

luận

của

luận

cứu
văn
văn

6.
Cơ
sở
tài
liệu
........................................................................................................... 4
7.
Cấu
trúc
luận
.................................................................................................... 4
CHƯƠNG 1.

CƠ

SỞ

LÍ TUẬN, CƠ

SỞ

văn

THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC

VỤ

MỤC

ĐÍCH

PHÁT

TRIỂN

BỀN

VỮNG

DU

LỊCH.................................................. 5
1.1
Cơ
sở
lí
luận
.......................................................................................................... 5
1.1.1
Khái
niện
về
du
lịch
........................................................................... 5

1.1.2

Điều

kiện

địa

lý

và
iii

tài

bền

nguyên

vững
du

lịch


............................................................... 5
1.1.3 Phương pháp đánh giá điều kiện tự nhiên để phát triển du
lịch....................... 10
1.1.4 Lý luận về phân vùng địa lý tự nhiên phục vụ phát triển du lịch
.................... 19

1.2
Cơ
sở
thực
.................................................................................................... 21

tiễn

1.2.1
Trên
thế
..................................................................................................... 21

giới

1.2.2
Tại
Việt
.................................................................................................... 27

Nam

1.2.3
Tại
địa
bàn
nghiên
..................................................................................... 30

cứu

1.3
Quan
điểm
và
phương
............................................................. 32

cứu

pháp

1.3.1
Quan
điểm
nghiên
..................................................................................... 32

iii

nghiên

cứu


1.3.2 Phương pháp nghiên
cứu.................................................................................. 33
TIỂU KẾT CHƯƠNG
1............................................................................................ 36
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ

HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH HUYỆN TAM ĐẢO .............................. 37
2.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên
............................................................................... 37
2.1.1 Vị trí địa lý - Tài nguyên vị
thế........................................................................ 37
2.1.2 Địa hình - Tài nguyên địa
mạo......................................................................... 39
2.1.3 Địa chất - Tài nguyên khoáng
sản.................................................................... 39
2.1.4 Khí hậu - Tài nguyên khí
hậu........................................................................... 40
2.1.5 Thủy văn - Tài nguyên nước
............................................................................ 43
2.1.6 Thổ nhưỡng - Tài nguyên đất và hiện trạng sử dụng đất
................................. 44
2.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội
.................................................................................... 49
2.2.1 Hiện trạng phát triển kinh
tế............................................................................. 49
2.2.2 Dân cư, lao động
.............................................................................................. 51
2.2.3 Hiện trạng cơ sở hạ tầng - vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch
........................... 54
2.3 Hiện trạng phát triển du
lịch................................................................................ 58
2.3.1 Tài nguyên du lịch tự nhiên
............................................................................. 58
2.3.2 Tài nguyên du lịch nhân văn
............................................................................ 61
2.3.3 Hiện trạng phát triển du

lịch............................................................................. 65
2.3.4 Hiện trạng tổ chức lãnh thổ du lịch
.................................................................. 70
2.3.5 Khả năng liên kết du lịch của huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc


trong không gian phát triển du lịch các tỉnh phía Bắc
................................................................... 71
TIỂU KẾT CHƯƠNG
2............................................................................................ 74
CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ MỤC
ĐÍCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH HUYỆN TAM ĐẢO .......................
75
3.1 Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch
................................ 75
3.1.1 Lựa chọn đối tượng đánh giá
........................................................................... 75
3.1.2 Xây dựng thang đánh giá
................................................................................. 78
3.1.3 Tiến hành đánh giá
........................................................................................... 81
3.1.4 Đánh giá kết
quả............................................................................................... 82

iv


3.2 Định hướng phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo đến năm
2020 tầm nhìn đến năm 2025
............................................................................................................ 85

3.2.1 Cơ sở xây dựng định hướng
............................................................................. 85
3.2.2 Định hướng phát triển du lịch huyện Tam Đảo
............................................... 88
3.2.3 Định hướng tổ chức lãnh thổ du
lịch................................................................ 91
3.2.4 Các giải pháp thực hiện
.................................................................................... 96
3.2.5 Giải pháp nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về du lịch
.............................. 98
TIỂU KẾT CHƯƠNG
3............................................................................................ 99
KẾT LUẬN VÀ KIẾN
NGHỊ.................................................................................100
TÀI LIỆU THAM
KHẢO.......................................................................................102
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DLST

Du lịch sinh thái

DLVH

Du lịch văn hóa

DLVN

Du lịch Việt Nam

ĐKTN

Điều kiện tự

nhiên HĐND
nhân dân TNDL

Hội đồng
Tài

nguyên du lịch
TCLTDL

Tổ chức lãnh thổ du lịch

UBND VP

Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc

UNTWO

Tổ chức du lịch Thế giới

VQG

Vườn quốc gia

iv

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Mức độ đánh giá điều kiện tự nhiên phục vụ phát du lịch
....................... 19
Bảng 2.1. Các yếu tố thời tiết huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 2013..................... 43
Bảng 2.2. Tình hình đất đai của huyện Tam Đảo 2005-2010
................................... 46
Bảng 2.3. Hiện trạng rừng huyện Tam Đảo giai đoạn 2009 - 2013
.......................... 48
Bảng 2.4. Cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn huyện
................................................. 50
Bảng 2.5. Biến động nguồn lao động huyện Tam Đảo giai đoạn 2004 2010 ......... 52
Bảng 2.6. Hoạt động kinh doanh tại các khu du lịch của huyện Tam Đảo
Tuyên
Quang, Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2013
.................................................................... 75
Bảng 2.7. Hoạt động du lịch của các tỉnh Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Tuyên
Quang,
Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2013
................................................................................. 80
Bảng 3.1. Các cấp phân vị và hệ thống chỉ tiêu phân vùng
...................................... 76
Bảng 3.2. Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên các tiểu vùng địa lí tự

nhiên Tam
Đảo ..............................................................................................................
.............. 82
Bảng 3.3. Đánh giá mức độ thuận lợi để phát triển du lịch bền vững tại
các tiểu
vùng Tam Đảo
........................................................................................................... 82

v

viiv


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc
........................................................... 38
Hình 2.2. Bản đồ sinh khí hậu tỉnh Vĩnh Phúc
......................................................... 42
Hình 2.3. Bản đồ thổ nhưỡng tỉnh Vĩnh
Phúc........................................................... 45
Hình 2.4. Cơ cấu giá trị sản xuất GDP huyện Tam Đảo năm 2005, 2015
................ 51
Hình 2.5. Bản đồ tài nguyên du lịch huyện Tam
Đảo............................................... 64
Hình 3.1. Bản đồ đánh giá tài nguyên theo vùng cho phát triển du lịch
huyện Tam Đảo .. 84
Hình 3.2. Bản đồ định hướng không gian phát triển du lịch huyện Tam
Đảo .......... 90
Hình 3.3. Bản đồ tổ chức lãnh thổ du lịch huyện Tam
Đảo...................................... 94

vi
viii


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của
đề tài
Du lịch là một trong những ngành có định hướng tài nguyên rõ rệt.
Tài nguyên có vai trò đặc biệt quan trọng tới hiệu quả kinh tế của
hoạt động du lịch cũng như tới phát triển, hình thành các điểm, cụm,
tuyến du lịch. Phát triển du lịch bền vững dựa trên cơ sở khai thác sử
dụng tài nguyên hướng tới việc thỏa mãn được các yêu cầu hiện tại và
không làm tổn hại đến nhu cầu của các thế hệ mai sau. Để du lịch phát
triển được một cách bền vững thì việc đánh giá tổng hợp các điều kiện
địa lý và tài nguyên là việc làm cần thiết nhằm xác định được giá trị của
các hợp phần tự nhiên phù hợp cho việc khai thác phát triển du lịch.
Thông qua việc đánh giá các thành tạo, các tính chất của tự nhiên cũng
như các điều kiện, khả năng khai thác tài nguyên sẽ xác định được mức
độ thuận lợi của tài nguyên đối với từng lãnh thổ và với từng loại hình du
lịch.
Huyện Tam Đảo nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Vĩnh Phúc, phía Đông
Nam giáp huyện Bình Xuyên, phía Tây Nam giáp huyện Tam Dương,
phía Tây giáp huyện Lập Thạch, phía Tây Bắc giáp huyện Sơn Dương
(Tuyên Quang), phía Bắc giáp huyện Đại Từ (Thái Nguyên); cách Thủ đô
Hà Nội 60 km, sân bay quốc tế Nội Bài
40 km, tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai có lối đi vào huyện, địa
phương có điều kiện kết nối các tuyến du lịch với các tỉnh Tuyên Quang,

Thái Nguyên, Phú Thọ, Lào Cai …, đây là điều kiện thuận lợi thu hút
khách nội địa và quốc tế đến với Tam Đảo.
Huyện Tam Đảo trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của
tỉnh Vĩnh
Phúc được tập trung, xây dựng thành huyện du lịch. Huyện có diện tích
tự nhiên là
23.587,6 ha; dân số 78.232 nghìn người, trong đó 44,5 % là đồng bào
dân tộc thiểu số chủ yếu là dân tộc Sán Dìu (2015). Sau hơn 10 năm đi
vào hoạt động (thành lập
2004), huyện Tam Đảo đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất
cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội... đời sống vật chất và tinh thần
1


của nhân dân ngày càng được nâng cao. Tuy vậy, theo đánh giá chung
sự phát triển hiện nay chưa tương xứng với các tiềm năng, lợi thế của
huyện, sự phát triển chưa thực sự có hiệu quả.

2


Đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, cơ sở hạ tầng phục vụ cho phát triển du
lịch, dịch vụ chưa được đầu tư đồng bộ, nhiều công trình đã xuống cấp;
các sản phẩm du lịch còn nghèo nàn, chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng
nhu cầu ngày càng cao của du khách; các hoạt động kinh doanh dịch
vụ chủ yếu là cá thể, hộ gia đình theo mùa vụ và chưa tạo dựng được
các sản phẩm đặc trưng mang thương hiệu du lịch Tam Đảo.
Để có quy hoạch phát triển kinh tế bền vững, phát huy được thế
mạnh của huyện, cần có những nghiên cứu đánh giá tổng hợp điều kiện
tự nhiên nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho việc đinh hương phat

triên, nâng cao năng suât, chât lương, gia tri du lịch của huyện.
Xuất phát từ thực tế đó, tác giả lựa chọn đề tài “Đánh giá
tổng hợp điều kiện tự nhiên cho mục đích phát triển bền vững
du lịch huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc” nhằm phát huy thế mạnh,
cải thiện khả năng cạnh tranh chung, tạo sản phẩm du lịch đặc thù nâng
cao sức hấp dẫn du lịch của huyện Tam Đảo.
2. Mục tiêu và
nghiên cứu

nội dung

- Mục tiêu nghiên cứu
+ Nghiên cứu, đánh giá và làm sáng tỏ tiềm năng tự nhiên của
lãnh thổ cho
phát triển du
lịch.
+ Đề xuất các định hướng và giải pháp cụ thể cho việc sử dụng
hợp lý tài
nguyên thiên thiên nhiên của lãnh thổ cho mục đích phát
triển du lịch.
- Nội dung nghiên cứu
+ Xác lập cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu đánh giá điều kiện
địa lý và
tài nguyên cho phát triển du
lịch.
+ Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch của huyện
Tam Đảo
và xác định các loại hình du lịch đặc trưng trên địa
bàn huyện.
+ Xác định sự phân hóa lãnh thổ thông qua việc phân chia

thành các tiểu
3


vùng địa lý tự nhiên trên toàn bộ lãnh thổ huyện
Tam Đảo.
+ Đánh giá điều kiện tự nhiên để phát triển du lịch theo các tiểu
vùng. Đề xuất định hướng phát triển du lịch theo từng tiểu vùng và phát
triển du lịch huyện Tam Đảo giai đoạn 2016 - 2020, tầm nhìn 2025.

4


3. Giới hạn và phạm vi
nghiên cứu
- Giới hạn không gian:
Lãnh thổ nghiên cứu là toàn huyện Tam Đảo xét theo ranh giới
hành chính, nằm trong giới hạn từ 105029’ đến 105041’ kinh độ Đông,
21020’ đến 22033’ vĩ độ Bắc
- Giới hạn nội dung:
+ Tập trung nghiên cứu đánh giá các điều kiện tự nhiên cho phát
triển bền vững ngành du lịch, trong đó tập trung vào phát triển du lịch
nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái và du lịch tâm linh.
+ Trong quá trình nghiên cứu tác giả có xét đến mối quan hệ
không gian, phân tích khả năng liên kết du lịch giữa huyện Tam Đảo,
tỉnh Vĩnh Phúc với các tỉnh lân cận (Phú Thọ, Thái Nguyên và Tuyên
Quang) có những nét tương đồng về tài nguyên du lịch, đặc biệt là hệ
thống tài nguyên tại khu vực VQG Tam Đảo.
- Giới hạn thời gian:
Sử dụng các tư liệu, số liệu về tự nhiên, kinh tế, xã hội và du lịch

của huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn 2004 - 2015, có
tính đến các số liệu dự báo và định hướng quy hoạch đến năm 2025.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
- Ý nghĩa khoa học
Các kết quả nghiên cứu của luận văn đã góp phần hoàn thiện thêm
phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu về đánh giá tổng hợp mức
độ thuận lợi của tài nguyên tự nhiên phục vụ phát triển du lịch. Luận văn
đã phát triển hướng tiếp cận trên quan điểm địa lý tự nhiên theo phương
pháp phân vùng và đánh giá tổng hợp mức độ thuận lợi của tài nguyên
cho mục đích phát triển du lịch theo từng tiểu vùng.
- Ý nghĩa thực tiễn
Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn, các kết
quả, các đề xuất, kiến nghị là những luận cứ khoa học giúp các nhà quản
lý, các nhà hoạch định chính sách, các nhà quy hoạch du lịch xây dựng
định hướng chiến lược, tổ chức không gian phát triển du lịch huyện Tam
Đảo theo các tiểu vùng địa lý tự nhiên.
5


5. Những đóng góp mới của luận văn

6


- Áp dụng hướng tiếp cận nghiên cứu địa lý tự nhiên tổng hợp, xác
định sự phân hóa lãnh thổ thông qua việc phân chia các tiểu vùng địa lý
tự nhiên làm cơ sở để đánh giá tổng hợp và phân hạng mức độ thuận lợi
của tài nguyên tự nhiên cho mục đích phát triển du lịch huyện Tam Đảo
theo hướng phát triển bền vững.
- Định hướng phát triển du lịch huyện Tam Đảo theo tiểu vùng

và định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch huyện Tam Đảo theo hệ thống
phân vị: điểm, cụm và các tuyến du lịch.
6. Cơ sở tài liệu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở các nguồn tài liệu thu thập
trong suốt thời gian thực hiện luận văn như:
- Các đề tài, dự án, các báo cáo khoa học, nghiên cứu về điều
kiện địa lý và tài nguyên du lịch của tỉnh Vĩnh Phúc; Các số liệu thống
kê của Ban quản lý các khu du lịch Tam Đảo, Tây Thiên; Các số liệu
thống kê, báo cáo quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, du lịch của
tỉnh được trực tiếp thu thập tại phòng thống kê huyện Tam Đảo; Cục
Thống kê, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, Sở Khoa học và Công nghệ,
Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban nhân dân
tỉnh Vĩnh Phúc...
- Các tư liệu ghi chép, quan sát, phân tích,…
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
văn có nội
dung gồm 3 chương. Cụ thể nội dung các chương bao gồm:
Chương 1. Cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn và phương pháp nghiên
cứu đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên phục vụ mục đích phát triển
bền vững du lịch.
Chương 2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và hiện
trạng phát triển du lịch huyện Tam Đảo.
Chương 3. Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên phục vụ mục đích
phát triển bền vững du lịch huyện Tam Đảo.

7


CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÍ TUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC
VỤ MỤC
ĐÍCH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU LỊCH

1.1 Cơ sở lí luận
1.1.1 Khái niện về du lịch bền vững
“Du lịch bền vững là việc di chuyển và tham quan đến các vùng tự
nhiên một cách có trách nhiệm với môi trường để tận hưởng và đánh giá
cao tự nhiên (và tất cả những đặc điểm văn hoá kèm theo, có thể là
trong quá khứ và cả hiện tại) theo cách khuyến cáo về bảo tồn, có tác
động thấp từ du khách và mang lại những lợi ích cho sự tham gia chủ
động về kinh tê - xã hội của cộng đồng địa phương”. (World
Conservation Union,1996).
Du lịch bền vững là du lịch mà giảm thiểu các chi phí và nâng cao
tối đa các lợi ích của du lịch cho môi trường tự nhiên và cộng đồng địa
phương, có thể được thực hiện lâu dài nhưng không ảnh hưởng xấu đến
nguồn lợi mà nó phụ thuộc vào [26].
Du lịch bền vững khác với du lịch đại chúng. Du lịch đại chúng
không được lập kế hoạch cẩn thận cho việc nâng cao công tác bảo tồn
hoặc giáo dục, không mang lại những lợi ích cho cộng đồng địa phương
và có thể phá huỷ nhanh chóng các môi trường nhạy cảm. Và kết quả là
có thể phá huỷ hoặc làm thay đổi một cách không thể nhận ra được các
nguồn lợi và văn hoá mà chúng phụ thuộc vào. Ngược lại, du lịch bền
vững thì được lập kế hoạch một cách cẩn thận từ lúc bắt đầu để
mang lại những lợi ích cho cộng đồng địa phương, tôn trọng văn hoá,
bảo tồn nguồn lợi tự nhiên, giáo dục du khách và cả cộng đồng địa
phương. Du lịch bền vững có thể tạo ra một lợi tức tương tự như du lịch
đại chúng, nhưng có nhiều lợi ích được nằm lại với cộng đồng địa phương
và các nguồn lợi tự nhiên, các giá trị văn hoá của vùng được bảo vệ.

1.1.2 Điều kiện địa lý và tài nguyên du lịch
Điều kiện địa lý là toàn bộ các thành phần của tự nhiên như địa
hình, khí hậu, thủy văn, sinh vật… và các bộ phận của cảnh quan tự
8


nhiên. Những nhân tố

9


này là môi trường sống, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, sinh hoạt
và các hoạt động giải trí của con người. Đối với hoạt động du lịch, do có
định hướng tài nguyên rõ rệt nên cùng với các điều kiện địa lý thuận lợi,
thì tài nguyên du lịch cũng là một trong những nhân tố quan trọng đối
với phát triển du lịch của từng lãnh thổ. Tuy nhiên, trong thực tế khai
thác và sử dụng tài nguyên cho mục đích du lịch thì chính các điều kiện
địa lý thuận lợi, phù hợp lại được xem như là những dạng tài nguyên du
lịch tự nhiên.
Tài nguyên du lịch là một dạng đặc sắc của tài nguyên nói chung
và là một bộ phận cấu thành quan trọng trong phát triển du lịch. Có
nhiều quan niệm về tài nguyên du lịch, song nhìn chung có thể khái quát
đó là những tổng thể tự nhiên, văn hóa lịch sử có khả năng đáp ứng cho
các hoạt động du lịch [27, 39, 46, 49, 59, 75]. Theo Luật Du lịch Việt
Nam (2005), tài nguyên du lịch là cảnh quan thiên nhiên, yếu tố tự
nhiên, di tích lịch sử văn hóa, công trình lao động sáng tạo của con
người và các giá trị nhân văn khác có thể được sử dụng nhằm đáp ứng
nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản để hình thành các khu du lịch, điểm du
lịch, tuyến du lịch, đô thị du lịch [49].
Về cấu trúc, tài nguyên du lịch được phân loại theo nhiều tiêu chí

khác nhau: phân loại theo nhóm cung cấp tiềm tàng, nhóm cung cấp
hiện tại và nhóm tài nguyên kỹ thuật (UNTWO, 1997) (dẫn theo [27]);
Phân loại theo hệ thống với ba phụ hệ: thiên nhiên, nhân văn và dịch
vụ [27]; Phân loại theo ba nhóm: khí hậu, văn hóa xã hội, kinh tế [27]
hoặc tài nguyên du lịch tự nhiên, tài nguyên du lịch nhân văn, tài
nguyên kinh tế - kỹ thuật và bổ trợ [74,75]; Phân loại theo hai nhóm: tài
nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn [39, 49, 58, 62].
Luận văn áp dụng hệ thống phân loại tài nguyên du lịch trong Luật
Du lịch Việt Nam (2005) bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên và tài
nguyên du lịch nhân văn [49].
1.1.2.1 Điều kiện địa lý - Tài nguyên du lịch tự
nhiên
Tài nguyên du lịch tự nhiên gồm các yếu tố địa chất, địa hình, địa
mạo, khí hậu, thủy văn, hệ sinh thái, cảnh quan thiên nhiên có thể được
sử dụng phục vụ mục đích du lịch [49]. Như vậy, riêng đối với tài
10


nguyên du lịch tự nhiên có thể hiểu là

11


tất cả các điều kiện địa lý thuận lợi cho khai thác, phát triển du lịch.
- Vị trí địa lý: Là một trong những nhân tố quan trọng để phát
triển du lịch nói chung cũng như tổ chức các điểm, cụm, tuyến du lịch
nói riêng. Trong nghiên cứu của luận văn, vị trí địa lý không chỉ đơn
thuần là vị trí hành chính của lãnh thổ mà được xem như một dạng tài
nguyên du lịch tự nhiên - tài nguyên vị thế. Tài nguyên vị thế là những
giá trị và lợi ích có được từ vị trí địa lý và các thuộc tính về cấu trúc,

hình thể sơn văn, cảnh quan, sinh thái của một không gian, có thể sử
dụng cho các mục đích phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và chủ quyền quốc gia [63].
Đối với phát triển du lịch, tài nguyên vị thế được xét dưới các góc
độ: giá trị vị thế (địa) tự nhiên với các giá trị và lợi ích có được từ vị trí
không gian; giá trị vị thế (địa) kinh tế với các giá trị và lợi ích có được từ
các đặc điểm địa lý ảnh hưởng đến tiến trình phát triển kinh tế của lãnh
thổ; giá trị vị thế (địa) chính trị với lợi ích kết hợp của lợi thế về địa lý tự
nhiên và nhân văn trong các bối cảnh chính trị của từng quốc gia, khu
vực.
- Địa hình: Sự phân hóa của địa hình góp phần tạo nên sự đa dạng
của cảnh quan, tuy nhiên, đặc trưng hình thái và trắc lượng hình thái của
địa hình cũng có thể là những yếu tố thuận lợi hoặc trở ngại cho các hoạt
động du lịch.
Ngoài ý nghĩa, bề mặt địa hình là nơi diễn ra các hoạt động của du
khách, là địa bàn xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng - vật chất kỹ
thuật thì đặc điểm của địa hình góp phần quyết định các loại hình du
lịch, địa hình càng đa dạng thì càng có sức hấp dẫn du khách. Nhìn
chung, địa hình miền núi thường có nhiều ưu thế hơn đối với hoạt
động du lịch nhờ vẻ đẹp hùng vĩ và thơ mộng của thiên nhiên (rừng,
núi, thác, suối, hang động...) cùng với khí hậu mát mẻ, không khí trong
lành.
Ngoài ra còn có các dạng địa hình có giá trị cao cho các hoạt
động du lịch như các hồ, đầm, các đảo và quần đảo, bãi biển ven bờ, các
di tích tự nhiên...
- Khí hậu: Trong các chỉ tiêu về khí hậu, nhiệt độ và độ ẩm
không khí là những yếu tố quan trọng nhất, ngoài ra, còn có các yếu tố
12


khác như gió, áp suất khí quyển, ánh nắng mặt trời và các hiện tượng

thời tiết cực đoan.
Các điều kiện khí hậu được xem như một dạng tài nguyên đặc biệt
và được

13