Sáng kiến Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Trong dạy học ở Tiểu học đồ dùng dạy học có vai trò rất quan trọng, nó vừa
mang tính minh họa vừa mang nguồn tri thức để học sinh khám phá và phát huy
tính tích cực trong học tập. Xác định đúng tầm quan trọng của đồ dùng dạy học,
nên trong Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội nước ta về đổi mới chương
trình Giáo dục phổ thông đã nêu rõ: “ Đổi mới nội dung, chương trình, sách giáo
khoa, phương pháp phải thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang
thiết bị dạy học ”( Trích Nghị quyết 40/2000/QH10 ).
Như chúng ta đã biết, trong quá trình dạy - học, học sinh nhận thấy nội dung
bài học dưới sự tổ chức, dẫn dắt của giáo viên và minh họa cụ thể của đồ dùng dạy
học. Theo các chuyên gia của Hiệp hội nghe nhìn quốc tế thì khi nghe, con người
chỉ tiếp nhận và lưu giữ được 10% – 30% nội dung thông tin. Khi nhìn, thì đạt
được 20% - 40%. Nhưng nếu kết hợp cả nghe và nhìn thì hiệu quả sẽ đạt tới 60 % 80%. Chính vì vậy việc sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học vào dạy học là tất yếu.
Nó giúp các em quan sát sự vật, hiện tượng một cách trực quan, học sinh nhận thức
sâu hơn nội dung bài học, giúp cho học sinh hứng thú học tập, làm cho hoạt động
dạy của giáo viên trở nên hấp dẫn, nhẹ nhàng hơn, hình thành tốt kỹ năng thực
hành.
Trong mấy năm vừa qua, phòng Giáo dục và Đào tạo, nhà trường cũng đã
quan tâm đầu tư, mua sắm trang bị thêm nhiều trang thiết bị, đồ dùng dạy học.
Ngoài ra, hàng năm giáo viên cũng đã tự làm rất nhiều đồ dùng dạy học nhằm phục
vụ tiết dạy. Song do giáo viên chưa được tập huấn nhiều về kỹ năng sử dụng đồ
dùng dạy học, nhân viên phụ trách thiết bị cũng chưa được tập huấn chuyên sâu về
nghiệp vụ, một bộ phận giáo viên chưa nhận thấy hết vai trò của đồ dùng dạy học
nên hiệu quả sử dụng chưa cao.
Vậy, làm thế nào để nâng cao hiệu quả hiệu quả sử dụng và tự làm đồ dùng
dạy học trong nhà trường? Đây là vấn đề làm tôi trăn trở, suy nghĩ. Sau nhiều lần
tìm hiểu, trao đổi với giáo viên sau khi thăm lớp dự giờ, đóng góp, chia sẻ ý kiến
với cán bộ giáo viên nhà trường, qua tìm hiểu ở các tài liệu liên quan tôi thấy việc
1

sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học của giáo viên cũng còn nhiều hạn chế, bất cập.
Vì vậy, với mong muốn mỗi giáo viên khi lên lớp đều có đồ dùng dạy học phục vụ
tiết dạy, dù đồ dùng đó tự làm với vật liệu sẵn có, vật liệu rẻ tiền hay đồ dùng được
cấp phát sao cho hiệu quả. Tôi đã xây dựng sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện
pháp nâng cao hiệu quả sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học ở trường tiểu học
Phan Chu Trinh, Krông Nô, Đắk Nông” nhằm góp phần nâng cao chất lượng
dạy- học trong nhà trường.
1.2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Khi xây dựng sáng kiến kinh nghiệm này, tôi mong muốn đi sâu vào tìm hiểu
thực trạng và nguyên nhân vấn đề sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học. Từ đó, đề
xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng và tự làm đồ dùng
dạy học trong nhà trường nơi tôi đang công tác.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nâng cao hiệu quả sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học
ở trường Tiểu học.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Khi thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp như:
Phương pháp quan sát, khảo sát
- Đọc các loại tài liệu, giáo trình, sách, báo ngành, … có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu trong đề tài.
- Khảo sát bảng thống kê kết quả các mặt giáo dục của học sinh để biết thực tế
chất lượng về kiến thức, kỹ năng của học sinh; việc sử dụng, tự làm đồ dùng dạy
học của giáo viên nơi tôi đang công tác.
- Thông qua thăm lớp, dự giờ tại các lớp học ở trường.
Phương pháp phân tích
- Phân tích chất lượng giờ dạy của giáo viên.
- Phân tích đặc điểm trình độ nhận thức của học sinh, kĩ năng sử dụng, tự làm
đồ dùng dạy học của giáo viên để có cách hướng dẫn phù hợp giúp cho học sinh tự
học và tự thực hiện các kỹ năng ứng dụng thực tiễn, giáo viên có kĩ năng sử dụng

và tự làm đồ dùng dạy học trong dạy học trên lớp.
2


Phương pháp dạy thực nghiệm
Thực nghiệm để kiểm tra tính khả thi của đề tài, cùng những biện pháp đề ra
giúp giáo viên thực hiện tốt hơn trong việc dạy – học, học sinh tiếp thu tốt hơn các
kiến thữc, kỹ năng trong học tập.
1.5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Chúng ta biết rằng, việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học ở trường Tiểu
học phải được vận dụng linh hoạt và tùy theo từng lứa tuổi, từng môn học và
điều kiện cụ thể của từng vùng miền. Đặc biệt là điều kiện về cơ sở vật chất trang thiết bị của từng nhà trường. Vì thế việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy
học tùy thuộc vào hoàn cảnh điều kiện cụ thể ở từng nhà trường. Nên trong
phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chọn việc nâng cao hiệu quả sử
dụng và tự làm đồ dùng dạy học ở trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Krông Nô,
Đắk Nông năm học 2015- 2016 để nghiên cứu.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Khái niệm về đồ dùng dạy học
Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên - Trung tâm từ điển ngôn ngữ
Hà Nội, Việt Nam thì:
- Đồ: Vật do con người làm ra để dùng vào một việc cụ thể nào đó trong đời
sống hàng ngày.
- Đồ dùng: Vật do con người tạo ra để dùng trong sinh hoạt, trong hoạt động
hàng ngày. Ví dụ: Đồ dùng nấu ăn, đồ dùng học sinh.
- Thiết bị: Tổng thể nói chung những máy móc, dụng cụ, phụ tùng cần thiết cho
một hoạt động nào đó. Ví dụ: Thiết bị nhà máy, thiết bị của phòng thí nghiệm, thiết
bị quân sự, thiết bị điện,……
Từ các ý trên, ta có thể khái quát được: Thiết bị và đồ dùng dạy học bao gồm
những phương tiện vật chất có chứa thông tin về nội dung dạy học.

Ví dụ: Bảng cài dùng để dạy học các môn, thẻ từ dùng để dạy học tiếng Việt,
toán, máy chiếu dùng trong trình chiếu powerpoint trong dạy học, …
2.1.2. Vai trò của đồ dùng dạy học
3


Để thành công trong dạy – học thì người giáo viên phải chuẩn bị rất là nhiều
công việc và việc chuẩn bị đồ dùng dạy học là yếu tố không thể thiếu trong quá
trình dạy học. Nếu người giáo viên chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học thì học sinh dễ
dàng hơn trong tiếp cận, khám phá, thực hành… nội dung bài học dưới sự tổ chức,
hướng dẫn, dẫn dắt của giáo viên.
Đối với học sinh Tiểu học khả năng ghi nhớ của các em còn kém, vì vậy đồ
dùng dạy học đặc biệt quan trọng vì nó giúp các em quan sát sự vật, hiện tượng
một cách trực quan, giúp học sinh nhận thức sâu hơn nội dung bài học.
Xác định đúng vai trò và tầm quan trọng của đồ dùng dạy học, nên trong thời
gian qua, trường tiểu học Phan Chu Trinh đã không ngừng đầu tư về đồ dùng dạy
học, đã mua sắm thêm nhiều trang thiết bị, đồ dùng dạy học. Ngoài ra, hàng năm
trường phát động phong trào tự làm đồ dùng dạy học dự thi cấp trường theo từng tổ
khối ( mỗi khối làm một đồ dùng dạy học có chất lượng dự thi cấp trường) và tự
làm đồ dùng dạy học phục vụ tiết dạy. Từ đó, nhằm góp phần làm phong phú thêm
đồ dùng dạy học cho phòng thiết bị.
2.2. Thực trạng của vấn đề
Trong những năm qua, ngành giáo dục đã thực hiện việc đổi mới phương
pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh. Đồng thời, nhà nước cũng
đã đầu tư cho giáo dục kinh phí mua sắm trang thiết bị hiện đại như phòng thiết bị
ngoại ngữ, các phầm mềm soạn giảng, bảng tương tác,…..nhưng đội ngũ giáo viên
cũng chưa được tập huấn sâu về kỹ năng sử dụng đồ dùng dạy học chủ yếu tự mày
mò thử nghiệm là chính. Bên cạnh đó, một số giáo viên ứng dụng công nghệ thông
tin còn hạn chế nên các phần mềm soạn giảng không làm được. Mặc dù, cán bộ
quản lý cũng đã tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức cho giáo viên về việc

sử dụng đồ dùng dạy học, nhưng cách làm chưa đúng, chưa đem lại hiệu quả cao.
Đồ dùng làm để sử dụng chưa có tính bền vững (thường dùng giấy A0 viết lên
hoặc giấy A4 để phô tô) những đồ dùng dạy học này chỉ phục vụ được một tiết học
sau đó vứt đi gây tốn kém về kinh tế. Thậm chí, nhiều lúc chỉ biểu diễn trong tiết
có người dự giờ, bình thường thì dạy “ chay” nên khi sử dụng cả giáo viên và học
sinh rất lúng túng. Bên cạnh đó, cán bộ quản lý, tổ chuyên môn vận động giáo viên
4


tự làm đồ dùng dạy học phục vụ các tiết dạy chỉ nói trên lý thuyết cũng chưa tư
vấn sâu về nguyên vật liệu để làm, gợi dẫn ý tưởng thực hiện, … Nên hiệu quả sử
dụng và tự làm đồ dùng dạy học chưa đạt được hiệu quả như mong muốn.
Song, qua nhiều năm làm công tác quản lý phụ trách mảng chuyên môn. Qua
quan sát các tiết giáo viên lên lớp cũng như các tiết thao giảng, dự giờ và thi giáo
viên dạy giỏi cấp trường. Tôi nhận thấy việc sử dụng và việc tự làm đồ dùng dạy
học phục vụ cho việc dạy – học của giáo viên và học sinh còn một số hạn chế như
sau :
- Thứ nhất, đồ dùng dạy học ở Tiểu học chưa đủ cơ số cần thiết, các đồ dùng
dạy học được cấp về chất lượng chưa cao ( lí do khách quan).
- Thứ hai, một số giáo viên chưa chủ động trong việc mượn và sử dụng đồ
dùng dạy học, kĩ năng sử dụng đồ dùng dạy học còn hạn chế.
- Thứ ba, phong trào tự làm đồ dùng dạy học trong các năm trước đây chưa
mạnh, chưa sâu rộng, nếu dự thi thường thuê người làm và chỉ sử dụng được một
số bài nên đồ dùng dạy – học chưa có tính bền vững và sử dụng lâu dài. Chưa biết
sử dụng các vật liệu sẵn có ở địa phương để làm .
- Thứ tư, việc quản lí và bảo quản đồ dùng dạy - học của một bộ phận giáo
viên và học sinh chưa tốt, dẫn đến tình trạng thất thoát, hư hỏng đồ dùng dạy - học.
- Thứ năm, ít sử dụng đồ dùng dạy học, thường là khi có người dự giờ thì mới
sử dụng nên trong quá trình dạy – học cả giáo viên và học sinh còn lúng túng. Đồ
dùng chỉ sử dụng được cho tiết học hôm đó,….

Nguyên nhân của thực trạng trên chủ yếu là:
- Công tác tuyên truyền, vận động, những biện pháp của chuyên môn, tổ
trưởng chuyên môn chưa thường xuyên, chưa thuyết phục nên giáo viên chưa tích
cực, tự giác trong việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học. Và cũng chưa có “ chế
tài” đối với những giáo viên thường hay “ dạy chay” nên họ không tự giác.
- Giáo viên chưa hình thành được thói quen thường xuyên sử dụng đồ dùng
dạy học do lo ngại mất nhiều thời gian mượn, trả và hướng dẫn học sinh.
- Giáo viên chưa nắm vững về nguyên tắc, kĩ năng sử dụng đồ dùng dạy học
(sử dụng lúc nào, sử dụng như thế nào,...).
5


- Chưa mạnh dạn trong cải tiến, tự làm đồ dùng dạy học.
- Công tác quản lý, duy tu, bảo quản đồ dùng dạy học chưa tốt…
Để khắc phục các tồn tại và khó khăn trên, nhằm phát huy những lợi thế sẵn
có của trường. Tôi mạnh dạn đưa ra các biện pháp nhằm cải tiến việc sử dụng đồ
dùng dạy học cho các năm học tiếp theo như sau:
2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Một là, làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức về sử
dụng và tự làm đồ dùng dạy học.
* Công tác tuyên truyền
Chúng ta đã biết Nghị quyết 40/2000/QH10, ngày 9/12/2000 của Quốc Hội
khoá X nêu rõ: “ Đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy
và học phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy
học ”( Trích Nghị quyết của Quốc Hội khóa X). Nhưng một số giáo viên trong quá
trình dạy học chưa nhận thức hết vai trò và tầm quan trọng của đồ dùng dạy học.
Họ chưa biết rằng đồ dùng dạy học là yếu tố cần và đủ trong quá trình dạy học. Đồ
dùng dạy học vừa mang tính minh họa vừa là nguồn tri thức để học sinh tìm tòi,
khám phá và phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập. Thường
xuyên sử dụng đồ dùng dạy học sẽ tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên và học sinh

đa dạng hoá các hình thức tổ chức dạy học và hoạt động học theo hướng tích cực
hoá, cá thể hóa hoạt động của người học trong hoạt động học tập và rèn luyện. Phát
huy hết năng lực của mỗi giáo viên và tiềm năng ở mỗi học sinh, và sử dụng đồ
dùng dạy học sẽ tiết kiệm được thời gian và công sức của giáo viên và học sinh.
Muốn đạt được những yếu tố trên, ngay từ đầu năm học tôi đã chủ động xây
dựng kế hoạch, tham mưu với đồng chí Hiệu trưởng có kế hoạch mua sắm thêm đồ
dùng dạy học, cùng với các tổ trưởng tổ chuyên môn tuyên truyền sâu rộng đến
từng giáo viên về vị trí và vai trò của đồ dùng dạy học trong nhà trường. Làm cho
mỗi giáo viên hiểu được:
- Đồ dùng dạy học là yếu tố không thể thiếu được trong quá trình dạy học. Đồ
dùng dạy học không chỉ thực hiện chức năng minh họa mà còn là nguồn tri thức để
học sinh khám phá và phát huy tính tích cực trong học tập.
6


- Đồ dùng dạy học sẽ tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên và học sinh sử dụng
linh hoạt các hình thức tổ chức, phương pháp dạy học và hoạt động theo hướng
tích cực hoá, cá thể hóa hoạt động của người học trong hoạt động học tập và rèn
luyện. Phát huy hết năng lực của mỗi giáo viên và tiềm năng ở mỗi học sinh.
- Sử dụng đồ dùng dạy học sẽ tiết kiệm được thời gian và công sức của giáo
viên và học sinh.
Dẫn chứng: Tranh ảnh không mang tính nhất thời, lời giải thích dài dòng có
thể biến mất khi được nói ra, lời nói không thể treo trên không trung để trẻ có thể
nhìn thấy và học được. Nhưng tranh ảnh treo ở một chỗ, trẻ có thể học các đặc
điểm và trở nên quen thuộc và hiểu rõ. Giáo viên có thể đặt một bức tranh và đồ
vật được thể hiện trong bức tranh cạnh nhau để trẻ thấy được sự liên hệ giữa
chúng.
Để cho công tác tuyên truyền thêm sinh động, trong những buổi sinh hoạt
chuyên môn của nhà trường, của tổ chuyên môn, tôi phát cho mỗi giáo viên một
phiếu tham khảo ý kiến sau:

PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN
Bạn hãy cho biết ý kiến về tác dụng của đồ dùng dạy học. Bạn hãy đánh dấu
X vào cuối mỗi dòng mà bạn cho là đúng, dấu - nếu theo bạn ý kiến đó là sai.
a. Đồ dùng dạy học chứa các thông tin chủ yếu về: các hiện tượng, sự vật có
liên quan trong nội dung bài học của học sinh.
b. Đồ dùng dạy học làm tăng hứng thú nhận thức của học sinh.
c. Đồ dùng dạy học đảm bảo tính trực quan, tạo cho học sinh khả năng tiếp
cận nội dung bài học.
d. Đồ dùng dạy học tạo điều kiện mở rộng nội dung sách giáo khoa cho học
sinh.
e. Đồ dùng dạy học nâng cao độ khó ở mỗi bài học.
f. Đồ dùng dạy học tạo điều kiện cho học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức,
hình thành kỹ năng, kỹ xảo.
Hình thức này rất phù hợp cho hoạt động tuyên truyền của cán bộ quản lý đối
với việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học của giáo viên. Nó gây hứng thú cho
7


người tham gia tìm hiểu, lại ngắn gọn, dễ hiểu, dễ tác động đến mọi thành viên
trong nhà trường. Ngoài ra hình thức này có thể điều chỉnh thành nội dung thảo
luận nhóm,…trong buổi sinh hoạt chuyên môn ( đây cũng là hình thức sinh hoạt
chuyên môn mới).
* Chuyển hóa thành thói quen, nhu cầu sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học
Khi công tác tuyên truyền vận động nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan
trọng của việc sử dụng đồ dùng dạy học trong quá trình dạy học đạt được hiệu quả.
Mỗi giáo viên đã nhận thức được đồ dùng dạy học là yếu tố không thể thiếu khi
dạy học. Tôi tiến hành thực hiện các hoạt động sau:
- Yêu cầu tổng hợp, thống kê, báo cáo: Tôi chỉ đạo cho nhân viên thiết bị cập
nhật thông tin thường xuyên về việc mượn và sử dụng, tự làm đồ dùng dạy học của
giáo viên. Đều đặn hàng tuần nhân viên thiết bị thống kê báo cáo cho tôi nắm số

liệu. Tôi đề nghị với Hiệu trưởng nhà trường tuyên dương các giáo viên thường
xuyên sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học. Công việc này không khó, song đòi hỏi
sự chuyên cần của nhân viên phụ trách thiết bị của nhà trường. Có như thế thì các
thông tin về mượn, sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học của giáo viên mới có tác
dụng. Nó tác động đến ý thức và trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của giáo viên. Nó
còn tác động đến nền nếp, thói quen thành nhu cầu không thể thiếu của giáo viên
đối với đồ dùng dạy học.
Hai là, nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học
Để thực hiện được biện pháp này, cần tuân thủ 3 bước:
* Bước 1: Làm cho giáo viên nắm vững, hiểu rõ nguyên tắc sử dụng đồ dùng
dạy học
Tôi tiến hành nêu vấn đề để giáo viên thảo luận, trong buổi sinh hoạt tổ khối,
sinh hoạt chuyên môn thông qua phiếu ghi ý kiến sau:
Việc sử dụng đồ dùng dạy học cần:
a. Gắn với nội dung của sách giáo khoa, sách giáo viên.
b. Phù hợp với hình thức dạy học bộ môn.
c. Phù hợp với phương pháp dạy học bộ môn.
8


d. Phù hợp với kế hoạch bài học.
e. Chỉ ở phần thực hành.
f. Chỉ ở những bài khó.
g. Đúng mục đích.
h. Đúng lúc, đúng chỗ.
Sau khi có kết quả qua phiếu thăm dò, tôi cho một số giáo viên phân tích theo
các ý trên, ý kiến nào là đúng, ý kiến nào chưa đúng để từ đó họ tự suy ngẫm và
thực hiện.
* Bước 2: Hỗ trợ cho giáo viên kỹ năng, thao tác sử dụng đồ dùng dạy học
Sau khi giáo viên thực hiện thảo luận và cho kết quả. Chắc chắn mỗi giáo

viên sẽ nắm vững và hiểu hơn về nguyên tắc sử dụng đồ dùng dạy học. Song cái
khó trong thực tế là:
- Do xác định không đúng mục đích sử dụng hoặc đúng mục đích nhưng khi
sử dụng không đúng lúc, không đúng chỗ, hiệu quả sử dụng sẽ không cao, thậm chí
phản tác dụng.
Ví dụ: Khi giải nghĩa từ ở phân môn Luyện từ và Câu, thông thường giáo
viên sẽ dùng tranh minh họa để học sinh hiểu rõ hơn về từ đó. Do sử dụng không
đúng lúc như: trước, hoặc sau khi giới thiệu từ hoặc để quá lâu tranh ảnh trên bảng,
sẽ làm cho học sinh mất tập trung vì chỉ nhìn tranh không tập trung học.
- Do sử dụng không đúng thao tác, không thuần thục khi sử dụng, không tính
đến an toàn khi sử dụng do giáo viên chưa được tập huấn chuyên sâu cách sử dụng
đồ dùng dạy học, thời gian tập huấn quá ít, không đủ để thực hành thí nghiệm,
nhân viên phụ trách thiết bị cũng chưa được tập huấn chuyên ngành, …sẽ làm cho
tính minh họa của đồ dùng giảm tác dụng, có khi phản tác dụng, không đảm bảo
tính khoa học.
Ví dụ: Khi dạy bài “ Dung dịch” môn khoa học lớp 5. Giáo viên cho học sinh
pha đường vào nước ở hoạt động 1 thì cần chú ý ít nước, chỉ một ít đường để học
sinh nếm, tránh cho học sinh tự do pha, uống quá nhiều. Ở hoạt động 2, giáo viên
nên thực hiện trên bàn để ở giữa lớp cho học sinh ngồi theo hình chữ U quan sát để

9


đảm bảo an toàn cho học sinh, nhắc các em không được hé mở để xem, trong thời
gian 5 phút vì các em tò mò muốn biết kết quả sớm.
Để khắc phục khó khăn này, không có gì khác ngoài tư vấn cho giáo viên,
hoặc chính nhân viên phụ trách thiết bị đóng vai trò trợ giảng sẽ làm thí nghiệm.
Nếu giáo viên thực hiện thì phải thử nhiều lần trước để kiểm tra tính chính xác
khoa học và độ an toàn,... Khi thuần thục rồi, giáo viên sẽ tự tin thực hiện vừa
không mất thời gian, vừa an toàn, khắc phục được hiện tượng ngại khó, ngại thất

bại của giáo viên khi sử dụng đồ dùng dạy học.
Cán bộ quản lý cũng nên tư vấn cho giáo viên cách thao tác khi sử dụng, dù
chỉ những thao tác nhỏ. Chẳng hạn, treo tranh ở đâu, vào lúc nào, cất tranh khi nào;
hay tay nào cầm đồ dùng dạy học, tay nào cầm phấn viết để tránh các thao tác
thừa, chuyển tay mất thời gian dễ làm giáo viên lúng túng khi thao tác. Đứng ở góc
nào để mỗi học sinh đều có thể quan sát được.
Ví dụ: Khi hướng dẫn học sinh tô chữ, giáo viên không nên dùng tay trái,
không nên đứng bên phải của mẫu chữ ( trừ trường hợp hướng dẫn riêng cho học
sinh thuận tay trái).
* Bước 3: Cải tiến bộ đồ dùng dạy học được cấp cho phù hợp mục tiêu, nội
dung, phương pháp, … và điều kiện thực hiện của giáo viên, phù hợp đối tượng
học sinh
Như trên đã nêu, đồ dùng dạy học được cấp không đủ về cơ số, lại có những
đồ dùng không phù hợp điều kiện và hoàn cảnh người sử dụng ( bảng cài, thẻ từ),
có một số không đảm bảo tính chính xác và khoa học (mô hình trái đất, mặt trăng
và mặt trời)… Để tiện trong sử dụng, lại phù hợp với điều kiện của địa phương,
không tốn nhiều tiền của và công sức, vẫn đảm bảo tính chính xác và khoa học thì
người cán bộ quản lý nên tư vấn, hỗ trợ và cả đi học hỏi thêm ở các đơn vị bạn về
cải tiến đồ dùng dạy học.
Chẳng hạn: Để tiện dụng và linh hoạt trong sử dụng bảng cài, các thẻ cài
không bị đổ, gọn nhẹ, giáo viên nên cải tiến bằng cánh tự làm với nhiều kiểu dáng,
mẫu mã khác nhau, miễn sao đúng mục đích sử dụng là làm bảng cài. Hay để biểu
diễn ngày và đêm trên mô hình trái đất, mặt trăng, mặt trời, giáo viên chỉ cần sử
10


dụng 1 bộ pin gần hết điện, hay đơn giản hơn đó là dùng tay quay vì mô hình này
quay quá nhanh học sinh không kịp quan sát.
Ba là, phát động phong trào tự làm đồ dùng dạy học
Xây dựng kế hoạch làm giàu đồ dùng dạy học qua:

+ Phát động phong trào tự làm đồ dùng dạy học, giáo viên làm các các bảng
biểu, bảng nhóm bằng bìa cứng, tờ giấy lịch, giấy Rôki rồi ép plastic bên ngoài khi
dùng xong xóa được để tổ chức cho học sinh trò chơi củng cố âm vần, các tiếng có
chứa vần vừa học, dùng để làm bảng nhóm, bảng phụ,…. Đặc biệt là vẽ tranh
phóng to tranh trong sách giáo khoa phục vụ các bài dạy: luyện nói, tập đọc , kể
chuyện,... Tranh vẽ đảm bảo tính sư phạm, tính thẩm mĩ, tính hiệu quả, tính tiện lợi
và sử dụng lâu dài.
+ Tư vấn hỗ trợ tự làm đồ dùng dạy học thông qua gợi ý, hướng dẫn:
. Sưu tầm tranh ảnh có ở các loại sách, báo, họa báo, tạp chí, bìa lịch,…
. Sưu tầm các vật dụng như: vỏ hộp, can, chai nhựa, dây thép, dây vải, đinh,…
. Chọn các vật liệu sẵn có ở địa phương như gỗ, tre, nứa, rơm, đất sét,…
. Sưu tầm tranh ảnh theo chủ đề về quê hương, về đất nước, núi rừng,…
. Tổ chức các nhóm tổ trong lớp (đối với học sinh), trong khối (đối với giáo
viên) thi đua trưng bày sản phẩm, tập hợp sản phẩm chung của lớp, của tổ để dạy
theo chủ đề thích hợp, làm phong phú thêm nguồn đồ dùng dạy học.
Bên cạnh việc tự làm đồ dùng dạy học của giáo viên, tôi xác định: không phải
giáo viên nào cũng có đủ thời gian, điều kiện và lúc nào cũng tham gia vào việc
tìm kiếm cũng như làm được đồ dùng dạy học. Do đó, tôi vận động giáo viên có
thể cung cấp cho gia đình học sinh, cộng đồng thông tin về đồ dùng dạy học có thể
tự làm bằng cách nào, từ đó thêm một nguồn đồ dùng dạy học nhờ vận động xã hội
hóa mà có.
Bốn là, quản lí và bảo quản đồ dùng dạy - học
Dựa trên cơ sở nhu cầu và khả năng phục vụ của nhân viên thiết bị, tôi tiến
hành một số nghiệp vụ quản lý cụ thể như sau:

11


- Yêu cầu nhân viên thiết bị làm tốt khâu tiếp nhận, bàn giao và nhanh chóng
đưa thiết bị dạy học vào sử dụng. Tham mưu với hiệu trưởng xây dựng kế hoạch

quản lý và sử dụng thiết bị dạy học.
- Căn cứ vào số lớp, số học sinh trong từng khối yêu cầu nhân viên thiết bị lập
kế hoạch tổ chức cho giáo viên mượn. Riêng bộ đồ dùng thực hành của học sinh
thì giáo viên chủ nhiệm lớp trực tiếp mượn, phân phối cho học sinh sử dụng và bảo
quản tại lớp vì trường tôi mỗi lớp riêng một phòng học.
- Cùng phối hợp với tổ trưởng tổ chuyên môn và giáo viên trực tiếp đứng lớp
thảo luận chuyên đề về thiết bị dạy học từng môn đánh giá ưu điểm, hạn chế đồ
dùng dạy học hiện có, lập kế hoạch khắc phục, phát huy tối đa vai trò đồ dùng dạy
học.
- Chỉ đạo cho tổ trưởng chuyên môn giám sát nề nếp ý thức mượn, trả, sử
dụng thiết bị dạy học trong mỗi bài giảng, đối chiếu việc thực hiện trên sổ theo dõi
mượn, sử dụng, trả thiết bị dạy học với giáo án và thực tế giờ dạy ( vì có khi thể
hiện trong sổ sách nhưng lên lớp thì dạy chay), khắc phục tư tưởng ngại sử dụng
đồ dùng dạy học nhất là các đồ dùng dạy học khó sử dụng, phức tạp.
- Trong quá trình sử dụng, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan có
những thiết bị dạy học hư hỏng, yêu cầu nhân viên thiết bị chủ động đề xuất với
Hiệu trưởng nhà trường các phương án sửa chữa, khắc phục nhằm phục hồi và phát
huy tối đa giá trị sử dụng của mỗi thiết bị dạy học. Nhờ vậy tỉ lệ hao hụt do hư
hỏng, thất thoát rất thấp.
Đối với bộ đồ dùng thực hành của học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp thường
xuyên quán triệt nhắc nhở học sinh có ý thực kiểm tra đồ dùng sau tiết học tránh
thất thoát các chi tiết nhỏ, các con chữ bằng bìa các tông khi sử dụng nhiều lần dễ
bị bong, giáo viên hướng dẫn học sinh bằng cách tự dùng keo dán lại.
Cuối năm học thiết bị dạy học được thu về bảo quản tại phòng thiết bị với hệ
thống tủ, giá hiện có đảm bảo cho việc quản lý thiết bị, sử dụng, bảo trì, sửa
chữa…
Năm là, khi lên danh mục mua sắm thiết bị, đồ dùng dạy học tôi cho giáo
viên tự đề xuất những đồ dùng dạy học còn thiếu, hoặc cần bổ sung đủ cơ số thì
12

mới mua. Tránh tình trạng mua về mà không sử dụng được, chất lượng kém,… gây
lãng phí.
Với những việc làm trên đã góp phần nâng cao quản lý và sử dụng đồ dùng
dạy học của giáo viên và học sinh đạt hiệu quả cao.
- Đồng thời sau mỗi tháng tiến hành kiểm tra đánh giá việc mượn và sử dụng
thiết bị dạy học của giáo viên thông qua lịch báo giảng, sổ sử dụng thiết bị dạy học
của nhân viên thiết bị để tổng kết và rút kinh nghiệm.
2.4. Kết quả đạt được
Do có nhiều biện pháp chủ động, tích cực và hiệu quả như đã nêu ở trên, nên
việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học của nhà trường đã đi vào nền nếp. Đồ
dùng dạy học trong nhà trường ngày càng phong phú hơn về chủng loại và số
lượng, từng bước đáp ứng về nhu cầu phục vụ đắc lực cho việc dạy và học, nhằm
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Cụ thể:
- Cho đến nay, 100% giáo viên trong nhà trường thường xuyên sử dụng và sử
dụng tốt đồ dùng dạy học đã được cấp phát trước đây và hàng năm nhà trường mua
thêm ( do giáo viên đề xuất).
- Giáo viên tích cực tham gia phong trào tự làm đồ dùng dạy học phục vụ tiết
dạy. Họ xem đây như là một công việc thường ngày trước khi lên lớp.
- Ngoài ra, giáo viên còn hướng dẫn học sinh chuẩn bị các đồ dùng dạy học
có ở địa phương, hoặc tự làm để học tập. Từ đó hiệu quả tiết học được nâng lên rõ
rệt, các em hứng thú hơn trong học tập. Nhiều sản phẩm đồ dùng các em tự làm
các em rất là thích và biết bảo quản hơn.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Qua việc nghiên cứu các cơ sở lý luận về trang thiết bị và đồ dùng dạy học.
Qua phân tích, đánh giá thực trạng sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học của giáo
viên, kết quả học tập của học sinh trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Krông Nô
trong năm học 2015- 2016, tôi nhận thấy đa số giáo viên tổ chức, thực hiện việc sử
dụng và tự làm đồ dùng dạy học khá tốt, bài bản. Điều này xuất phát từ việc giáo

viên đã nhận thức đúng vai trò không thể thiếu của đồ dùng, thiết bị dạy học. Đã có
13


các biện pháp sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học thích hợp. Rõ ràng, giáo viên đã
coi trọng việc sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học bằng chính hoạt động giảng dạy
thực tế trên lớp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Tất
nhiên, các biện pháp trên chưa hoàn toàn mĩ mãn, bởi đối tượng học sinh là cụ thể,
đặc điểm địa phương mỗi nơi mỗi khác. Nhưng nói chung các biện pháp này đã có
những tiến bộ nhất định, đạt được những yêu cầu cơ bản không thể phủ nhận.
3.2. Kiến nghị
- Đối với giáo viên:
Phải thường xuyên sử dụng và tự làm đồ dùng dạy học, coi đây là một công
việc trước khi lên lớp.
- Đối với Nhân viên thiết bị :
Nhiệt tình và làm tốt công tác tham mưu cho lãnh đạo nhà trường trong việc
mua sắm, theo dõi giáo viên sử dụng, mượn - trả và tự làm đồ dùng dạy học
- Đối với cán bộ quản lý nhà trường :
Để đạt được hiệu quả phục vụ tốt, phát huy vai trò hỗ trợ trong giảng dạy và
học tập đối với giáo viên và học sinh của đồ dùng dạy học trong nhà trường, người
cán bộ quản lý cần phải:
+ Phân công, phân nhiệm gắn với trách nhiệm và quyền lợi đối với nhân viên
thiết bị của nhà trường, họ phải thật sự yêu thích công việc của mình, cần mẫn và
cẩn thận đối với công việc được phân công.
+ Trân trọng đối với những đồ dùng dạy học tự làm của giáo viên, học sinh,
của phụ huynh học sinh, dù là đồ dùng dạy học nhỏ, rẻ tiền, dễ tìm.
+ Chịu khó lắng nghe ý kiến đóng góp của giáo viên, năng động trong cách
làm, cách nghĩ; chịu khó học và tự học nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ
quản lý của mình.
+ Hàng năm cần trích một phần kinh phí mua thêm trang thiết bị, đồ dùng dạy

học bổ sung vào phòng thiết bị.
+ Cuối mỗi năm học cần phải thành lập ban kiểm kê tài sản thiết bị, đồ dùng
dạy học.

14


+ Cần biểu dương, khen thưởng những giáo viên có nhiều ý tưởng sáng tạo
trong việc làm đồ dùng dạy học có tính bền vững và sử dụng được cho nhiều môn
học. Tuyên truyền và nhân rộng cho nhiều giáo viên khác học tập.
- Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo
Nếu có thể được, liên hệ với công ty sách thiết bị của tỉnh tổ chức các buổi,
đợt tập huấn về nghiệp vụ, kỹ năng sử dụng đồ dùng học cho nhân viên thiết bị,
giáo viên.
Cấp thêm kinh phí cho nhà trường chủ động mua sắm thêm đồ dùng phục vụ
dạy học.
Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử
dụng và tự làm đồ dùng dạy học ở trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Krông Nô.
Kinh nghiệm này đã được áp dụng vào thực tế, đem lại hiệu quả tương đối cao
mang tính khả thi và bền vững. Rất mong quý đồng nghiệp đóng góp ý kiến để
kinh nghiệm này càng hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Nam Đà, ngày 15 tháng 12 năm 2016
Người viết

Lê Thị Loan

15

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bùi Văn Huệ: “Giáo trình tâm lý học tiểu học” - Nhà xuất bản Đại học sư
phạm - 2003.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo – Hướng dẫn sử dụng thiết bị dạy học tối thiểu lớp
1, 2, 3, 4, 5 - Nhà xuất bản giáo dục.
3. Dạy lớp 1, 2, 3, 4, 5 theo chương trình Tiểu học mới (Tài liệu bồi dưỡng
giáo viên) - Nhà xuất bản Giáo dục - 2006.
4. Đặng Vũ Hoạt (chủ biên) - Nguyễn Hữu Hợp: “Giáo trình Giáo dục học
tiểu học - 1, 2” - Nhà xuất bản Đại học sư phạm - 2003.
5. Đỗ Đình Hoan – Nguyễn Ang – Đỗ Tiến Đạt – Đào Thái Lai - Sử dụng thiết
bị dạy học môn toán các lớp 1, 2, 3 - Nhà xuất bản giáo dục - năm 2008

16


MỤC LỤC
Chương mục
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
1.2. Mục đích nghiên cứu đề tài
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4. Phương pháp nghiên cứu
1.5.Giới hạn phạm vi nghiên cứu
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
2.2. Thực trạng của vấn đề
2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
2.4. Kết quả đạt được
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận

3.2. Kiến nghị

Trang
1
1
2
2
2
3
3
3
4
6
13
14
14
14

17