Xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương “động lực học chất điểm” vật lí 10 THPT (2018)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA VẬT LÝ

======
TRẦN THU THẢO

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU
LỰA CHỌN CHƯƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT
ĐIỂM” VẬT LÍ 10 THPT
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí

HÀ NỘI - 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA VẬT LÝ

======

TRẦN THU THẢO

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU
LỰA CHỌN CHƯƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT
ĐIỂM” VẬT LÍ 10 THPT
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Người hướng dẫn khoa học

TH.S. NGUYỄN ANH DŨNG

HÀ NỘI - 2018


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy Nguyễn Anh Dũng, là người đã
chỉ bảo tận tình, trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và hoàn
thành bản khóa luận này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban chủ nhiệm khoa Vật lí, các
thầy cô trong khoa và tổ lí luận và phương pháp dạy học Vật lí – trường Đại
học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi hoàn thành khóa
luận tốt nghiệp này.
Mặc dù đã cố gắng hết sức song trong quá trình thực hiện khóa luận của
tôi sẽ không tránh khỏi một số sai sót. Bởi vậy, tôi rất mong nhận được sự
đóng góp ý kiến quý báu từ phía các thầy cô và các bạn để khóa luận của tôi
được đầy đủ và hoàn thiện.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày….tháng….năm 2018
Sinh viên thực hiện

Trần Thu Thảo


LỜI CAM ĐOAN
Dưới sự hướng dẫn tận tình của thầy Nguyễn Anh Dũng và sự nỗ lực của
bản thân, tôi đã hoàn thành khóa luận này. Tôi xin cam đoan đây là đề tài
nghiên cứu khoa học do tôi thực hiện, không trùng lặp với bất kì công trình
khoa học nào khác. Các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều được ghi rõ

nguồn gốc.
Hà Nội, ngày….tháng….năm 2018
Sinh viên thực hiện

Trần Thu Thảo


CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN
STT

Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

1

Giáo viên

GV

2

Học sinh

HS

3

Sách giáo khoa

SGK

4

Trung học phổ thông

THPT

5

Trắc nghiệm

TN

6

Trắc nghiệm khách quan

TNKQ

7

Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn

TNKQNLC

8

Trắc nghiệm tự luận

TNTL

9

Nghiên cứu tài liệu mới

NCTLM

10

Phương pháp dạy học

PPDH

11

Thực nghiệm sư phạm

TNSP


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. .......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu đề tài. .......................................................................... 3
3. Giả thuyết khoa học. ..................................................................................... 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài. ............................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài.................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
7. Đóng góp của đề tài....................................................................................... 4

8. Cấu trúc của đề tài ......................................................................................... 4
NỘI DUNG ....................................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
VẬT LÝ Ở CÁC TRƯỜNG THPT .................................................................. 6
1.1. Cơ sở lí luận và thực tiễn về kiểm tra đánh giá trong dạy học .................. 6
1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá .............................................................. 6
1.1.2. Mục đích của kiểm tra đánh giá .............................................................. 7
1.1.1.1. Mục đích dạy học của kiểm tra đánh giá ............................................. 7
1.1.1.2. Mục đích giáo dục của kiểm tra đánh giá ............................................ 7
1.1.3. Ý nghĩa của kiểm tra đánh giá ................................................................ 8
1.1.4. Chức năng của kiểm tra đánh giá. ........................................................... 8
1.1.5. Các yêu cầu sư phạm đối với việc kiểm tra đánh giá kết quả................. 9
1.1.5.1. Đảm bảo tính khách quan trong quá trình đánh giá ............................. 9
1.1.5.2. Đảm bảo tính toàn diện ........................................................................ 9
1.1.5.3. Đảm bảo tính thường xuyên và hệ thống ............................................. 9
1.1.5.4. Đảm bảo tính phát triển ........................................................................ 9
1.1.6. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong đánh giá................................... 10
1.1.7. Các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản................................................ 10


1.2. Mục tiêu dạy học. ..................................................................................... 12
1.2.1. Tầm quan trọng của việc xác định mục tiêu dạy học............................ 12
1.2.2. Cách phát biểu mục tiêu ........................................................................ 12
1.2.3. Phân biệt bốn trình độ của mục tiêu nhận thức..................................... 13
1.2.3.1. Trình độ nhận biết, tái hiện, tái tạo. ................................................... 13
1.2.3.2. Trình độ hiểu(giải quyết tình huống tương tự như tình huống đã biết)
......................................................................................................................... 13
1.2.3.3. Trình độ vận dụng linh hoạt (giải quyết được tình huống có biến đổi
so với tình huống đã biết) ................................................................................ 13

1.2.3.4. Trình độ sáng tạo (đề xuất giải quyết vấn đề không theo mẫu có sẵn)
......................................................................................................................... 13
1.3. Phương pháp và kỹ thuật trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn ......... 13
1.3.1. Các hình thức trắc nghiệm khách quan ................................................. 13
1.3.1.1. Trắc nghiệm đúng sai ......................................................................... 13
1.3.1.2. Trắc nghiệm ghép đôi (xứng hợp) ..................................................... 14
1.3.1.3. Trắc nghiệm điền khuyết.................................................................... 14
1.3.2. Các giai đoạn soạn thảo một bài trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn. ................................................................................................................ 15
1.3.2.1. Xác định Mục tiêu của bài trắc nghiệm ............................................. 15
1.3.2.2. Phân tích nội dung môn học ............................................................... 15
1.3.2.3. Thiết lập dàn bài trắc nghiệm............................................................. 16
1.3.3. Một số nguyên tắc soạn thảo những câu hỏi trắc nghiệm khách quan
nhiều lựa chọn ................................................................................................. 16
1.3.4. Kỹ thuật soạn thảo các phương án nhiễu .............................................. 17
1.4. Cách trình bày và cách chấm điểm một bài trắc nghiệm khách quan nhiều
lựa chọn. .......................................................................................................... 18
1.4.1. Cách trình bày ....................................................................................... 18
1.4.2. Chuẩn bị cho HS ................................................................................... 19


1.4.3. Công việc của giám thị.......................................................................... 19
1.4.4. Chấm bài ............................................................................................... 19
1.4.5. Các loại điểm của bài trắc nghiệm. ....................................................... 19
1.5. Phân tích câu hỏi ...................................................................................... 20
1.5.1. Mục đích của phân tích câu hỏi ............................................................ 20
1.5.2. Phương pháp phân tích câu hỏi ............................................................. 20
1.5.3. Giải thích kết quả .................................................................................. 21
1.6. Phân tích đánh giá bài trắc nghiệm thông qua các chỉ số thống kê ......... 22
1.6.1. Độ khó của bài trắc nghiệm .................................................................. 22

1.6.2. Độ lệch tiêu chuẩn ................................................................................. 22
1.6.3. Độ tin cậy .............................................................................................. 23
1.6.4. Độ giá trị................................................................................................ 23
1.6.5. Sai số tiêu chuẩn đo lường .................................................................... 24
1.6.6. Đánh giá một bài trắc nghiệm ............................................................... 24
1.7. Thực trạng của công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập chương “Động
lực học chất điểm” Vật lí 10 của học sinh trường THPT................................ 24
1.8. Sử dụng câu hỏi TNKQ để xây dựng kiến thức mới ............................... 25
Chương 2. SOẠN THẢO HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH
QUAN NHIỀU LỰA CHỌN CHƯƠNG

“ ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT

ĐIỂM ” VẬT LÝ 10 THPT ........................................................................... 27
2.1. Đặc điểm cấu trúc nội dung chương “ Động lực học chất điểm ” ......... 27
2.1.1. Đặc điểm nội dung chương “Động lực học chất điểm ” ...................... 27
2.1.2. Sơ đồ cấu trúc logic nội dung chương “ Động lực học chất điểm ” ... 27
2.2. Kỹ năng học sinh cần có sau khi học ....................................................... 29
2.3. Các sai lầm phổ biến của học sinh ........................................................... 29
2.4. Soạn thảo hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn cho
một số kiến thức thuộc chương ‘ Động lực học chất điểm’ Vật lí 10 - THPT 30
2.4.1.Bảng ma trận hai chiều........................................................................... 30


2.4.2. Bảng phân bố số câu hỏi theo mục tiêu giảng dạy................................ 34
2.4.3. Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương ‘
Động lực học chất điểm’ Vật lí 10 - THPT..................................................... 35
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 76
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 77
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ........................................................ 77

3.2. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................ 77
3.3. Phương pháp và thời gian thực nghiệm ................................................... 77
3.4. Tổ chức kiểm tra ...................................................................................... 77
3.5. Kết quả thực nghiệm và nhận xét............................................................. 78
3.5.1. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 78
3.5.2. Đánh giá theo mục tiêu bài trắc nghiệm ............................................... 80
3.5.3. Phân tích các câu hỏi trắc nghiệm theo chỉ số thống kê ....................... 82
3.5.4. Đánh giá câu hỏi trắc nghiệm qua chỉ số độ khó và độ phân biệt ........ 97
3.5.5. Đánh giá tổng quát về bài trắc nghiệm ............................................... 100
KẾT LUẬN CHƯƠNG III............................................................................ 102
KẾT LUẬN ................................................................................................... 103
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 105


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản ................................ 10
Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc logic nội dung chương “Động lực học chất điểm” . 28
Hình 3.1. Đồ thị phân bố điểm theo 11 bậc .................................................... 80
Hình 3.2. Đồ thị phân bố tần suất điểm theo 11 bậc ....................................... 80


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Điểm thô và điểm chuẩn( qui tròn- qt) 11 bậc của học sinh .......... 78
Bảng 3.2. Tần số, tần suất điểm chuẩn bài làm của học sinh ......................... 79
Bảng 3.3. Phân bố các loại điểm ..................................................................... 79
Bảng 3.4. Đánh giá mức độ đạt được kiến thức và kỹ năng của sinh viên theo
mục tiêu. .......................................................................................................... 81
Bảng 3.5. Đánh giá câu trắc nghiệm qua chỉ số độ khó, độ phân biệt của 50
câu trắc nghiệm. .............................................................................................. 97

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, viễn
cảnh sôi động, tươi đẹp, nhưng cũng nhiều thách thức đòi hỏi cần phải đổi
mới một cách toàn diện trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là ngành Giáo dục- Đào
tạo phải có những đổi mới đồng bộ cả mục đích, nội dụng, phương pháp giảng
dạy, phương tiện dạy học và cách thức kiểm tra đánh gia kết quả học tập của
học sinh.
Kiểm tra đánh giá là một hoạt động thường xuyên, có vai trò hết sức
quan trọng trong quá trình dạy học. Nó là khâu không thể tách rời của quá
trình dạy học.
Kiểm tra đánh giá tốt sẽ phản ánh được đầy đủ việc dạy của thầy và việc
học của trò, đồng thời giúp các nhà quản lý giáo dục hoạch định được chiến
lược trong quá trình quản lý.
Đối với thầy, kết quả của việc kiểm tra đánh giá sẽ giúp họ biết trò của
mình học như thế nào, để từ đó hoàn thiện phương pháp giảng dạy của mình.
Đối với trò, việc kiểm tra sẽ giúp họ tự đánh giá mình, tạo động lực thúc
đẩy họ chăm lo học tập.
Đối với nhà quản lý giáo dục, kiểm tra đánh giá đúng sẽ giúp họ có cái
nhìn khách quan hơn, để từ đó có sự điều chỉnh về nội dung chương trình
cũng như về cách thức tổ chức đào tạo.
Nhưng làm thế nào để kiểm tra đánh giá được tốt? Đây là một trong
những vấn đề thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và có thể nói
rằng đây là một vấn đề mang tính thời sự.
Các phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập rất đa dạng, mỗi
phương pháp có những ưu và nhược điểm nhất định, không có một phương
pháp nào hoàn mĩ đối với mọi mục tiêu giáo dục. Thực tiễn cho thấy, dạy học

1

không nên chỉ áp dụng một hình thức thi, kiểm tra cho một môn học mà cần
thiết phải tiến hành kết hợp các hình thức thi kiểm tra một cách hợp lý mới có
thể đạt được yêu cầu của việc đánh giá kết quả học tập. Hiện nay có hai
phương pháp hay được sử dụng là trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm khách
quan.
Đối với phương pháp trắc nghiệm khách quan là loại hình câu hỏi hoặc
bài tập mà các phương án trả lời đã có sẵn, hoặc nếu học sinh phải viết câu trả
lời thì câu trả lời phải là câu ngắn và chỉ duy nhất có một cách viết đúng. Trắc
nghiệm này được gọi là khách quan vì tiêu chí đánh giá là đơn nhất, hoàn toàn
không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người chấm. Phương pháp này có
những ưu điểm là có thể dùng để kiểm tra đánh giá kiến thức trên một vùng
rộng một cách nhanh chóng, khách quan, chính xác, sự phân bố điểm của các
bài kiểm tra được trải trên một phổ rộng, nhờ đó có thể phân biệt được rõ ràng
hơn trình độ học tập của học sinh, thu được thông tin phản hồi đầy đủ hơn về
quá trình dạy và học. Phương pháp này còn có thể sử dụng các phương tiện kĩ
thuật hiện đại trong việc chấm và phân tích kết quả kiểm tra. Do đó, việc
chấm bài và phân tích kết quả không cần nhiều thời gian. Bên cạnh những ưu
điểm trên phương pháp này còn có các nhược điểm là không tạo điều kiện để
học sinh bộc lộ khả năng diễn đạt những suy luận, phân tích, tổng hợp dữ kiện
theo lời lẽ riêng của mình, đồng thời việc soạn đề kiểm trả rất khó và mất
nhiều thời gian.
Từ những lí do trên và qua thực tiễn giảng dạy môn Vật lí phổ thông ở
trường THPT, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Xây dựng và sử dụng hệ
thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương “Động lực
học chất điểm” Vật lí 10 THPT”.

2

2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi TNKQNLC trong dạy học
chương “Động lực học chất điểm” lớp 10 THPT để sử dụng vào các mục tiêu
khác nhau trong quá trình dạy học.
3. Giả thuyết khoa học
Nếu có một hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
được soạn thảo một cách khoa học, chính xác, phù hợp với mục tiêu dạy học,
nội dung kiến thức chương “Động lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 THPT.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở chương “Động lực
học chất điểm” của Vật lí phổ thông thông qua hệ thống TNKQNLC.
- Quy trình xây dựng và quy trình sử dụng của hệ thống câu hỏi khách
quan nhiều lựa chọn của chương “Động lực học chất điểm”.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung kiến thức chương “Động lực học chất điểm”.
- Nghiên cứu phương pháp xây dựng câu hỏi TNKQNLC trong quá trình
dạy học chương “Động lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 THPT.
- Nghiên cứu về phương pháp kiểm tra đánh giá.
- Nghiên cứu về quy trình dạy học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học
sinh lớp 10 THPT.
- Nghiên cứu lí luận và phương pháp xây dựng câu hỏi trắc nghiệm
khách quan nhiều lựa chọn.
- Nghiên cứu nội dung, mục tiêu mà học sinh cần đạt được trong chương
“Động lực học chất điểm”

3

- Xây dựng hệ thống câu hỏi TNKQNLC chương “Động lực học chất
điểm”.
- Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hệ thống câu hỏi đã soạn thảo đồng
thời đánh giá kết quả học tập của học sinh sau khi học xong chương “Động
lực học chất điểm”.
- Xây dựng quy trình sử dụng câu hỏi TNKQNLC trong dạy học một số
bài trong chương “Động lực học chất điểm” SGK Vật lí 10 THPT.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết.
- Điều tra cơ bản bằng kiểm tra viết, quan sát, trò chuyện, thu thập thông
tin từ giáo viên, sổ điểm.
- Tham khảo, trao đổi, học hỏi trên sách báo, Internet.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học.
7. Đóng góp của đề tài
- Về mặt khoa học:
+ Đề tài nghiên cứu hệ thống lại phương pháp kiểm tra đánh giá thành
quả học tập của học sinh.
+ Nghiên cứu sâu cách soạn câu hỏi TNKQNLC.
- Về mặt thực tiễn:
+ Góp phần khẳng định tính ưu việt của phương pháp TNKQNLC trong
kiểm tra đánh giá.
+ Làm tài liệu tham khảo về kiểm tra đánh giá trong bộ môn Vật lí lớp
10 ở trường THPT.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, đề tài
gồm 3 chương:

4


Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh trong dạy học Vật lí ở các trường THPT.
Chương 2. Soạn thảo hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn chương “ Động lực học chất điểm ” Vật lí 10 THPT.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.

5


NỘI DUNG
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
VẬT LÍ Ở CÁC TRƯỜNG THPT
1.1. Cơ sở lí luận và thực tiễn về kiểm tra đánh giá trong dạy học
1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá [4]
- KTĐG được hiểu là sự theo dõi tác động của người kiểm tra đối với
người học nhằm thu được những thông tin cần thiết để đánh giá.
Quá trình đánh giá bao gồm các khâu:
- Đo: Theo định nghĩa của J.P.Guilford, là gắn một đối tượng hoặc một
biến cố theo một quy tắc được chấp nhận một cách lôgic.
Trong dạy học đó là việc GV gắn các số (các điểm) cho các sản phẩm
của HS. Cũng có thể coi đó là việc ghi nhận thông tin cần thiết cho việc đánh
giá kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của HS.
Để việc đo được chính xác thì phải đảm bảo:
+ Độ giá trị: Đó là khả năng của dụng cụ đo cho giá trị thực của đại
lượng được đo.
+ Độ trung thực: Đó là khả năng luôn cung cấp cùng một giá trị của

cùng một đại lượng đo với dụng cụ đo.
+ Độ nhậy: Đó là khả năng của dụng cụ đo có thể phân biệt được hai đại
lượng chỉ khác nhau rất ít.
- Lượng giá: Là việc giải thích các thông tin thu được về kiến thức, kỹ
năng của HS, làm sáng tỏ trình độ tương đối của một HS so với thành tích
chung của tập thể hoặc trình độ của HS so với yêu cầu của chương trình học.
+ Lượng giá theo chuẩn: Là sự so sánh kết quả học tập của một HS với
các HS khác được học cùng một chương trình giáo dục. Nó cho phép sắp xếp
kết quả học tập của HS theo thứ tự và phân loại HS theo thứ tự.

6


+ Lượng giá theo tiêu chí: Là xác định mức độ kết quả học tập của mỗi
HS theo mục tiêu giáo dục. Trong đánh giá theo tiêu chí, kết quả học tập của
mỗi HS được so sánh với các mục tiêu học tập được xác định trong các
chương trình giáo dục của các môn học, trong đó nêu rõ kiến thức, kỹ năng và
thái độ nào HS phải đạt được sau khi học.
- Đánh giá: Là việc đưa ra những kết luận nhận định, phán xét về trình
độ của HS, xét trong mối quan hệ với quyết định cần đưa ra. Các bài kiểm tra,
bài trắc nghiệm được xem như phương tiện để kiểm tra kiến thức, kỹ năng
trong dạy học.
1.1.2. Mục đích của kiểm tra đánh giá [4]
Trong dạy học việc KTĐG kết quả học tập của HS nhằm các mục đích
sau:
1.1.1.1. Mục đích dạy học của kiểm tra đánh giá
+ Đánh giá để thông báo cho từng HS biết được trình độ tiếp thu kiến
thức và những kỹ năng của mình so với yêu cầu của chương trình cũng như sự
tiến bộ của họ trong học tập, nhằm thúc đẩy hứng thú, ham mê khoa học.
+ Đánh giá để cho HS phát hiện những nguyên nhân sai sót cần phải bổ

sung, giúp đỡ HS điều chỉnh hoạt động học.
+ Đánh giá cũng nhằm phân loại, tuyển chọn HS, xác định năng lực của
HS, định hướng chọn trường và ngành học cho HS khi tốt nghiệp.
Vậy KTĐG nhằm mục đích định hướng và thúc đẩy quá trình học tập
của HS, đồng thời KTĐG còn là một nhiệm vụ cần thiết và phức tạp nhất của
quá trình dạy học, nó không những là một nhân tố dạy học mà còn là một
nhân tố kích thích HS học tập vươn lên.
1.1.1.2. Mục đích giáo dục của kiểm tra đánh giá
+ KTĐG kết quả học tập của HS giúp cho GV nhận biết được khả năng
sư phạm của mình để định hướng và tự điều chỉnh hoạt động dạy.

7


+ KTĐG nhằm giúp cho HS luôn nâng cao trách nhiệm trong học tập rèn
luyện, tu dưỡng, thấy được ưu, nhược điểm để phát huy và khắc phục để ngày
càng tiến bộ hơn.
1.1.3. Ý nghĩa của kiểm tra đánh giá [4]
KTĐG là một hoạt động thường xuyên, có vai trò đặc biệt quan trọng và
quyết định đối với chất lượng đào tạo. KTĐG mang những ý nghĩa sau:
- Đối với học sinh: Công tác KTĐG có hệ thống và thường xuyên giúp
cho HS kịp thời thu được những thông tin về kết quả học tập. Qua đó HS tự
kiểm tra, đánh giá, tự điều chỉnh và hoàn thiện hoạt động học của mình.
- Đối với giáo viên: Việc KTĐG học sinh giúp cho GV thu được những
thông tin về hoạt động nhận thức của HS trong quá trình dạy học nhằm điều
chỉnh hoạt động dạy.
- Đối với cán bộ quản lý giáo dục: KTĐG kết quả học tập của HS cung
cấp cho cán bộ quản lý giáo dục các cấp những thông tin cần thiết về thực
trạng dạy và học trong nhà trường để đánh giá hệ thống nhà trường, giáo viên.
Từ đó có những chỉ đạo kịp thời, đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục.

1.1.4. Chức năng của kiểm tra đánh giá [2]
Chức năng của KTĐG được phân biệt dựa vào mục đích KTĐG. Các tác
giả nghiên cứu kiểm tra đánh giá nêu ra các chức năng khác nhau.
Các nhà giáo dục như Phạm Hữu Tòng, Trần Bá Hoành,…đã nghiên cứu
các chức năng khác nhau của KTĐG. Tuy có diễn đạt khác nhau nhưng các
quan điểm của các tác giả cho thấy KTĐG có ba chức năng cơ bản sau đây:
- Chức năng sư phạm: KTĐG thể hiện ở tác dụng có ích cho bản thân
mỗi HS được kiểm tra cũng như chất lượng dạy của GV trong việc thực hiện
nhiệm vụ giáo dục.

8


- Chức năng xã hội: Công khai hóa kết quả học tập của mỗi HS trong
tập thể lớp, trường, thông báo nội dung kết quả học tập cho HS, gia đình và xã
hội.
- Chức năng khoa học: Nhận định chính xác về một mặt nào đó trong
thực trạng dạy và học, về hiệu quả thực nghiệm một sáng kiến, cải tiến nào đó
sẽ được đưa lên hàng đầu.
1.1.5. Các yêu cầu sư phạm đối với việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của học sinh [2]
1.1.5.1. Đảm bảo tính khách quan trong quá trình đánh giá
- Phản ánh trung thực kết quả học tập của HS so với yêu cầu quy định.
- Nội dung kiểm tra đánh giá phải phù hợp với yêu cầu của chương trình
quy định
- Tổ chức thi phải nghiêm túc, chặt chẽ.
1.1.5.2. Đảm bảo tính toàn diện
Để đánh giá được kết quả học tập của HS về khối lượng và chất lượng
kiến thức mà HS chiếm lĩnh được, kĩ năng vận dụng môn học, kết quả phát
triển năng lực tư duy sáng tạo, thái độ, tình cảm…

1.1.5.3. Đảm bảo tính thường xuyên và hệ thống
- Sau mỗi tiết học, hay kết thúc một chương, một phần thì cần phải có
hình thức đánh giá.
- Câu hỏi kiểm tra cần có tính hệ thống.
1.1.5.4. Đảm bảo tính phát triển
- Hệ thống câu hỏi phải từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp.
- Động viên kịp thời và khuyến khích những cố gắng của HS trong học
tập.
- Đảm bảo tính công khai trong đánh giá.

9


1.1.6. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong đánh giá [2]
Để đảm bảo tính khoa học của việc KTĐG kiến thức, kỹ năng thì việc đó
phải được tiến hành theo một quy trình hoạt động chặt chẽ như sau:
- Xác định rõ mục đính kiểm tra đánh giá.
- Xác định rõ nội dung cụ thể của các kiến thức, kỹ năng cần KTĐG, các
tiêu chí cụ thể của mục tiêu dạy học với từng kiến thức, kỹ năng đó để làm
căn cứ đối chiếu các thông tin cần thu.
- Xác định rõ biện pháp thu lượm thông tin phù hợp.
- Xây dựng các câu hỏi, đề bài kiểm tra cho phép thu lượm các thông tin
ứng với tiêu chí đã xác định.
- Tiến hành kiểm tra, thu lượm thông tin, xem kết quả và đánh giá.
1.1.7. Các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản [4]
Kiểm tra

Quan sát sư phạm

Kiểm tra các hoạt động

thực hành

Các phương pháp
trắc nghiệm

Viết

Tự luận

Tiểu luận

Vấn đáp

Trắc nghiệm khách quan

Ghép đôi

Điền
khuyết

ĐúngSai

Trắc nghiệm
khách quan
nhiều lựa chọn

Hình 1.1. Sơ đồ các hình thức kiểm tra đánh giá cơ bản

10

Ở đây chỉ đi sâu vào nghiên cứu loại trắc nghiệm, trắc nghiệm được chia
làm 2 loại: Trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm khách quan.
* Trắc nghiệm tự luận: Là loại hình câu hỏi hoặc bài tập mà HS phải tự
viết đầy đủ các câu hỏi hoặc bài giải theo cách riêng của mình. Đây chính là
loại hình câu hỏi và bài tập lâu nay chúng ra dùng để ra các đề kiểm tra viết.
Loại trắc nghiệm này có những ưu điểm và nhược điểm sau:
- Ưu điểm:
+ Tạo điều kiện để HS bộc lộ khả năng diễn đạt những suy luận, phân
tích, tổng hợp dữ kiện theo lời lẽ riêng của mình.
+ Có thể thấy được quá trình tư duy của HS để đi đến đáp án.
+ Soạn đề dễ và mất ít thời gian.
- Nhược điểm:
+ Thiếu tính toàn diện và hệ thống.
+ Thiếu tính khách quan.
+ Việc chấm bài khó khăn và mất nhiều thời gian.
+ Không sử dụng được các phương tiện kỹ thuật hiện đại để chấm bài
cũng như phân tích kết quả kiểm tra.
* Trắc nghiệm khách quan: Là loại hình câu hỏi, bài tập mà các phương
án trả lời đã có sẵn, hoặc nếu phải tự viết câu trả lời thì câu trả lời phải là câu
ngắn và chỉ duy nhất có một cách viết đúng. Trắc nghiệm này được gọi là
“khách quan” vì tiêu chí đánh giá là đơn nhất, hoàn toàn không phụ thuộc vào
ý muốn chủ quan của người chấm.
- Ưu điểm:
+ Bài kiểm tra bằng TNKQ bao gồm rất nhiều câu hỏi nên có thể bao
quát một phạm vi rất rộng của nội dung chương trình.
+ Tiêu chỉ đánh giá là đơn nhất, hoàn toàn không phụ thuộc vào ý muốn
chủ quan của người chấm.

11

+ Sự phân bố điểm của bài kiểm tra bằng TNKQ được trải trên một phổ
rộng và phân tích kết quả kiểm tra.
- Nhược điểm:
+ Không đánh giá được năng lực diễn đạt và quá trình suy nghĩ của HS
khi trả lời một câu hỏi hoặc giải đáp một bài tập.
+ Việc biên soạn đề kiểm tra rất khó và mất nhiều thời gian.
1.2. Mục tiêu dạy học [4]
1.2.1. Tầm quan trọng của việc xác định mục tiêu dạy học
Việc xác định các mục tiêu dạy học có tầm quan trọng đặc biệt nhằm:
- Có được phương hướng, tiêu chí để quyết định về nội dung, phương
pháp, phương tiện dạy học.
- Có được ý tưởng rõ ràng về cái cần KTĐG khi kết thúc mỗi môn học,
học phần hay trong quá trình giảng dạy từng kiến thức cụ thể.
- Thông báo cho người học biết những cái mong đợi ở đầu ra của sự học
là gì? Điều này giúp họ tự tổ chức công việc học tập của mình.
- Có được ý tưởng rõ ràng về các kiến thức, kỹ năng, thái độ cần có của
GV.
1.2.2. Cách phát biểu mục tiêu
Các câu phát biểu mục tiêu cần:
- Phải rõ ràng, cụ thể.
- Phải đạt tới được trong khóa học hay đơn vị học tập.
- Phải bao gồm nội dung học tập thiết yếu của môn học.
- Phải quy định rõ kết quả của việc học tập, nghĩa là các khả năng mà
người học sẽ có được khi họ đã đạt đến mục tiêu.
- Phải đo lường được.
- Phải chỉ rõ những gì người học có thể làm được vào cuối giai đoạn học
tập.

12


1.2.3. Phân biệt bốn trình độ của mục tiêu nhận thức
1.2.3.1. Trình độ nhận biết, tái hiện, tái tạo
Trình độ này thể hiện ở khả năng nhận ra được, nhớ lại được, phát biểu
lại được đúng sự trình bày kiến thức đã có.
1.2.3.2. Trình độ hiểu (giải quyết tình huống tương tự như tình huống đã biết)
Trình độ này thể hiện ở khả năng giải thích, minh họa được nghĩa của
kiến thức, áp dụng được kiến thức đã nhớ lại hoặc đã được gợi ra để giải
quyết tình huống đã biết.
1.2.3.3. Trình độ vận dụng linh hoạt (giải quyết được tình huống có biến đổi
so với tình huống đã biết)
Trình độ này thể hiện ở khả năng lựa chọn, áp dụng tri thức trong tình
huống có biến đổi so với tình huống đã biết.
1.2.3.4. Trình độ sáng tạo (đề xuất giải quyết vấn đề không theo mẫu có sẵn)
Trình độ này thể hiện ra khả năng phát biểu và giải quyết những vấn đề
theo cách riêng của mình bằng cách lựa chọn, đề xuất và áp dụng kiến thức để
giải quyết được các vấn đề không theo mẫu có sẵn.
1.3. Phương pháp và kỹ thuật trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
[2,3]
1.3.1. Các hình thức trắc nghiệm khách quan
1.3.1.1. Trắc nghiệm đúng sai
Loại này được trình bày dưới dạng một phát biểu và học sinh phải trả lời
bằng cách chọn (Đ) hay (S).
+ Ưu điểm: Đây là loại câu hỏi đơn giản nhất để trắc nghiệm về những
sự kiện. Nó giúp cho việc trắc nghiệm một lĩnh vực rộng lớn trong khoảng
thời gian thi ngắn.
+ Nhược điểm: Có thể khuyến khích sự đoán mò khó dùng để thẩm định
học sinh yếu, có độ tin cậy thấp.

13


+ Phạm vi sử dụng: Thích hợp cho kiểm tra vấn đáp nhanh. Thường sử
dụng khi không tìm đủ phương án cho câu nhiều lựa chọn.
1.3.1.2. Trắc nghiệm ghép đôi (xứng hợp)
Trong loại này có hai cột danh sách, những chữ, nhóm chữ hay câu. Học
sinh sẽ ghép một chữ, một nhóm chữ hay câu của một cột với một phần tử
tương ứng của cột thứ 2. Số phần tử trong hai cột có thể bằng nhau hay khác
nhau. Mỗi phần tử trong cột trả lời có thể được dùng trong một lần hoặc nhiều
lần để ghép các phần tử trong một câu hỏi.
+ Ưu điểm: Các câu hỏi ghép đôi dễ viết, dễ dùng, ít tốn giấy hơn khi in.
+ Nhược điểm:
- Dễ trả lời thông qua việc loại trừ.
- Khó đánh giá được mức độ tư duy ở trình độ cao.
+ Phạm vi sử dụng: Thích hợp với kiểm tra việc nhận biết kiến thức cơ
bản sau khi học xong một chương, một chủ đề.
1.3.1.3. Trắc nghiệm điền khuyết
Có thể có hai dạng, chúng có thể là những câu hỏi với giải đáp ngắn, hay
cũng có thể gồm những câu phát biểu với một hay nhiều chỗ trống mà học
sinh phải điền vào một từ hay nhóm từ ngắn.
+ Ưu điểm: Thí sinh có cơ hội trình bày những câu trả lời khác thường,
phát huy óc sáng kiến, luyện trí nhớ.
+ Nhược điểm: Tiêu chí đánh giá có thể không hoàn toàn khách quan.
+ Phạm vi sử dụng: Thích hợp cho các môn ngoại ngữ, xã hội và nhân
văn.
1.3.1.4. Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn.
Dạng TNKQNLC là dạng trắc nghiệm được sử dụng nhiều nhất hiện
nay. Một câu hỏi gồm hai phần: Phần gốc và phần lựa chọn.

14