Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Yên Bái (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHẠM VĂN TUẤN

PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHẠM VĂN TUẤN

PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ NGỌC VÂN

Thái Nguyên - 2018

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi. Số liệu và
kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được sử dụng trong bất cứ
luận văn, luận án nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đều
đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ
nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 01 năm 2018
Học viên thực hiện
Phạm Văn Tuấn


ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban
Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên,
các thầy cô giáo đã trực tiếp truyền thụ, trang bị cho tôi những kiến thức cơ
bản và những định hướng đúng đắn trong học tập và tu dưỡng đạo đức, tạo
tiền đề tốt để tôi học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Phạm Thị Ngọc
Vân đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho
tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Sở Tài chính và các cơ qua, đơn vị liên
quan của tỉnh Yên Bái đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp đỡ tôi
trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè
đã quan tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong học tập, tiến
hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 01 năm 2018
Học viên thực hiện
Phạm Văn Tuấn


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................. viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................... 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................... 4
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ...................................................................... 5
5. Kết cấu chính của luận văn .......................................................................... 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÂN CẤP
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ........................................................ 6
1.1. Một số vấn đề về ngân sách nhà nước ...................................................... 6
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của ngân sách nhà nước .......................... 6
1.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước .................................................... 10
1.2.1. Khái niệm về phân cấp quản lý NSNN ................................................ 10
1.2.2. Mục tiêu của phân cấp quản lý NSNN ................................................ 11
1.2.3. Vai trò và sự cần thiết phải phân cấp quản lý NSNN ......................... 12
1.2.4. Nguyên tắc cơ bản trong phân cấp quản lý NSNN ............................. 13
1.2.5. Nội dung phân cấp quản lý NSNN ...................................................... 13
1.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý ngân sách nhà nước...... 17
1.3. Kinh nghiệm về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ......................... 19

1.3.1. Kinh nghiệm phân cấp quản lý NSNN tại một số tỉnh ........................ 19
1.3.2. Bài học kinh nghiệm về phân cấp quản lý NSNN cho tỉnh
Yên Bái ........................................................................................................... 22


iv
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 25
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 25
2.2. Phương pháp thu thập thông tin .............................................................. 25
2.3. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................... 26
2.4.1. Phương pháp thống kê mô tả................................................................ 26
2.4.2. Phương pháp thống kê so sánh............................................................. 26
2.5.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá phân cấp quản lý nguồn thu và nhiệm vụ
chi ngân sách nhà nước................................................................................... 28
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI ....................................... 29
3.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Yên Bái ............ 29
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................ 29
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ..................................................................... 32
3.2. Thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh
Yên Bái trong giai đoạn 2014-2016 ............................................................... 33
3.2.1. Thực trạng phân cấp về thẩm quyền ban hành chế độ, chính sách,
tiêu chuẩn, định mức ngân sách nhà nước ..................................................... 33
3.2.2. Thực trạng phân cấp quản lý nguồn thu và nhiệm vụ chi NSNN ....... 35
3.2.3. Thực trạng phân cấp về quản lý chu trình ngân sách .......................... 63
3.2.4. Thực trạng phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN ...... 66
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
trên địa bàn tỉnh Yên Bái ................................................................................ 67
3.3.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước ......................................................... 67
3.3.2. Bối cảnh và xu thế phát triển kinh tế xã hội ở địa phương ................. 67

3.3.3. Tính chất cung cấp hàng hoá công cộng .............................................. 68
3.3.4. Đặc điểm tự nhiên, xã hội ở địa phương ............................................. 68
3.3.5. Mức độ phân cấp quản lý NSNN giữa trung ương và địa phương ..... 69
3.4. Đánh giá thực trạng phân cấp quản lý NSNN ở tỉnh Yên Bái ................. 69


v
3.4.1. Những kết quả và thành tựu đạt được trong phân cấp quản lý
NSNN ở tỉnh Yên Bái ..................................................................................... 69
3.4.2. Một số tồn tại, hạn chế trong phân cấp quản lý NSNN ở tỉnh Yên
Bái thời gian qua ............................................................................................ 75
3.4.3. Nguyên nhân cơ bản của những tồn tại, hạn chế ................................. 78
Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN CẤP QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI .............. 80
4.1. Định hướng hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước trên
địa bàn tỉnh Yên Bái ....................................................................................... 80
4.1.1. Dự báo tình hình kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến phân cấp quản
lý NSNN tỉnh Yên Bái đến năm 2020, tầm nhìn 2030 .................................. 80
4.1.2. Mục tiêu phân cấp quản lý NSNN tỉnh Yên Bái đến năm 2020,
tầm nhìn 2030 ................................................................................................. 81
4.1.3. Định hướng phân cấp quản lý NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái ........ 82
4.2. Một số giải pháp chủ yếu hoàn thiện phân cấp quản lý NSNN trên
địa bàn tỉnh Yên Bái ....................................................................................... 85
4.2.1. Giải pháp phân cấp nguồn thu ngân sách nhà nước ............................ 85
4.2.2. Tạo điều kiện cho các cấp ngân sách chủ động hơn nữa trong
việc cân đối thu, chi ngân sách cấp mình....................................................... 86
4.2.3. Giải pháp phân cấp nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước ....................... 87
4.2.4. Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình về tài chính
ở cấp địa phương, thực hiện nghiêm kỷ luật tài khoá ................................... 93
4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 93

4.3.1. Đối với Trung ương .............................................................................. 93
4.3.2. Đối với địa phương ............................................................................... 94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 98
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 100


vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
GTGT

:

Giá trị gia tăng

HĐND

:

Hội đồng nhân dân

KT-XH

:

Kinh tế - xã hội

NS

:

Ngân sách

NSĐP

:

Ngân sách địa phương

NSNN

:

Ngân sách nhà nước

NSTƯ

:

Ngân sách trung ương

UBND

:

Ủy ban nhân dân

XDCB

:

Xây dựng cơ bản

XHCN

:

Xã hội chủ nghĩa


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả thu ngân sách địa phương các cấp ở Yên
Bái giai đoạn 2014 - 2016 ............................................................ 43
Bảng 3.2: Các khoản thu ngân sách địa phương các cấp được hưởng
theo quy định của Tỉnh Yên Bái .................................................. 44
Bảng 3.3: Tổng hợp thu NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái 2014-2016 ........ 46
Bảng 3.4: Tổng hợp chi ngân sách địa phương các lĩnh vực tỉnh Yên
Bái 2014-2016 ............................................................................. 57
Bảng 3.5: Tổng hợp chi ngân sách địa phương các cấp tỉnh Yên Bái
2014-2016 .................................................................................... 60
Bảng 3.6: Tỷ trọng chi ngân sách các cấp tỉnh Yên Bái 2014-2016 ............ 61


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Sơ đồ 3.1: Quy trình quản lý ngân sách nhà nước ......................................... 64
Sơ đồ 3.2: Hệ thống quản lý ngân sách nhà nước ......................................... 65
Sơ đồ 3.3: Hệ thống quản lý ngân sách địa phương tỉnh Yên Bái ................ 66

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách nhà nước (NSNN) là một bộ phận quan trọng nhất trong hệ
thống tài chính quốc gia, là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước, là công
cụ vật chất quan trọng giúp Nhà nước thực hiện những chức năng nhiệm vụ của
mình trong việc điều tiết nền kinh tế vĩ mô, đảm bảo ổn định, phát triển kinh tế
- xã hội cũng như giữ vững an ninh quốc phòng... Hoạt động NSNN là hoạt
động thu chi tài chính trong đó chi NSNN là việc phân phối, sử dụng quỹ
NSNN nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước theo những quy
tắc nhất định. Thông qua việc quản lý và sử dụng ngân sách, Nhà nước thực
hiện việc khai thác, phân bổ, sử dụng các nguồn lực tài chính nhằm thực hiện
các mục tiêu phát triển ổn định, công bằng và bền vững.
Trong quản lý NSNN thì vấn đề phân cấp quản lý NSNN là một nội
dung quan trọng, xuyên suốt quá trình quản lý NSNN, quyết định đến vấn đề
thực hiện mục tiêu và hiệu quả tạo lập và sử dụng NSNN. Phân cấp quản lý
NSNN là yêu cầu khách quan. Việc phân chia dân cư theo đơn vị hành
chính, lãnh thổ, vùng miền, hình thành các cấp hành chính là đặc trưng của
Nhà nước. Do đó, để góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát
triển, cần thiết phải phân cấp quản lý NSNN, phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ
chi giữa các cấp ngân sách ở địa phương, là giải pháp quan trọng vừa động
viên được các nguồn thu tiềm tàng, vừa tạo cơ chế để các nguồn tài chính
được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu thực hiện chức năng
nhiệm vụ của Nhà nước, vừa tạo quyền tự chủ cho các cấp chính quyền địa
phương. Nguồn thu ngân sách là có hạn, trong khi nhu cầu chi tiêu thì lớn,
do vậy phân cấp quản lý ngân sách đòi hỏi phải thực hiện đúng theo các quy
định của pháp luật về NSNN.
Ở Việt Nam, quá trình phân cấp quản lý ngân sách đã trải qua nhiều
thời kỳ và đã có những chuyển biến đáng kể, đánh dấu bằng sự ra đời của
Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá

2
IX, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 20 tháng 03 năm 1996, tiếp theo đó là Luật
sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật NSNN (năm 1998) và Luật NSNN
năm 2002, gần đây nhất là Luật NSNN năm 2016, được Quốc hội thông qua
ngày 25 tháng 6 năm 2016 và sẽ có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017.
Luật NSNN năm 2002 đã xử lý một cách căn bản quan hệ tài chính
giữa các cấp chính quyền, quan hệ ngân sách giữa Trung ương và địa
phương. Phân cấp quản lý NSNN và quan hệ giữa ngân sách các cấp thực
hiện theo nguyên tắc phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể, ngân sách
trung ương giữ vai trò chủ đạo, bảo đảm các nhiệm vụ chiến lược, có quy
mô toàn quốc, còn ngân sách địa phương được phân cấp nguồn thu bảo đảm
chủ động trong thực hiện nhiệm vụ được giao, ổn định tỷ lệ điều tiết và số
bổ sung ngân sách từ 3 đến 5 năm. Nhờ đó đã tạo thế chủ động và đảm bảo
tính độc lập tương đối của ngân sách địa phương. Một mặt, mở rộng quyền
tự chủ để địa phương khai thác tốt các nguồn thu tại chỗ và bố trí chi tiêu
hợp lý. Đồng thời, việc phân cấp đã đảm bảo cho địa phương có đủ năng lực
tài chính thực hiện các nhiệm vụ chính trị trên địa bàn.
Trên địa bàn tỉnh Yên Bái, qua hơn 10 năm thực hiện Luật Ngân sách
nhà nước năm 2002 với cơ chế phân cấp quản lý ngân sách, các cấp chính
quyền từ tỉnh đến xã đã tăng tính chủ động tích cực, phát huy cao độ tính tự
chủ trong quản lý ngân sách cấp mình, bước đầu quan tâm khai thác, nuôi
dưỡng nguồn thu, hạn chế bớt tình trạng thụ động, trông chờ ỷ lại vào ngân
sách cấp trên. Tuy nhiên, do bối cảnh kinh tế liên tục thay đổi, xu hướng
toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, cải cách hành chính địa
phương…, nên phân cấp quản lý ngân sách địa phương chưa kịp thích ứng,
chưa tạo động lực khai thác tốt nguồn thu, tình trạng dây dưa, trốn lậu thuế,
thất thu thuế còn diễn ra khá phổ biến… Mặt khác, một số chính sách của
Nhà nước thay đổi như: Thuế môi trường thay thế cho khoản thu phí xăng

dầu, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thay thế cho thuế nhà đất,…cũng ảnh
hưởng đến việc phân cấp quản lý ngân sách địa phương.


Luận văn đủ ở file: Luận văn full