Phát triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––––

PHÓ THỊ TRANG QUỲNH

PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY DƯỢC LIỆU
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––––

PHÓ THỊ TRANG QUỲNH

PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY DƯỢC LIỆU
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG
TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đàm Thanh Thủy

THÁI NGUYÊN - 2017


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Phát triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn
huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu của cá nhân
tôi, những số liệu, những kết quả điều tra được trình bày trong luận văn là
trung thực khách quan mà bản thân tôi trực tiếp thực hiện, những số liệu, kết
quả trên chưa được sử dụng, công bố bảo vệ trong bất kì công trình nghiên
cứu nào. Các số liệu, thông tin trích dẫn trong luận văn đểu được trích rõ
nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2017

Tác giả

Phó Thị Trang Quỳnh


ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn tốt ngiệp “Phát triển sản xuất cây dược liệu
trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên” ngoài sự nỗ lực của bản
thân. Tôi còn nhận được sự quan tâm giúp đỡ của các cá nhân, tập thể trong

và ngoài trường.
Tôi xin cảm ơn sâu sắc đến TS.Đàm Thanh Thủy, người đã tận tình
chỉ bảo, hướng dẫn giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, cũng như các khoa chuyên
môn, Phòng Ban của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái
Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên
cứu tại trường.
Tôi xin cảm ơn tới các hộ gia đình, các phòng ban, Cấp ủy, chính
quyền và các tổ chức xã hội huyện Phú Lương, cùng Phòng Nông nghiệp
huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên đã giúp tôi trong suốt thời gian thực tập
và viết luận văn tốt nghiệp.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện động viên
và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian viết luận văn này.
Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn tới tất cả những cá nhân, các
ban ngành với tất cả sự giúp đỡ quý báu đó.
Do thời gian có hạn, luận văn này hẳn không tránh khỏi những hạn chế
và thiếu sót. Vì vậy rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy
cô cùng tất cả bạn đọc.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày.....tháng.....năm 2017
Tác giả luận văn
Phó Thị Trang Quỳnh


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii
MỤC LỤC ........................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................. viii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................... 3
4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của luận văn ................................. 3
5. Bố cục của luận văn ........................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
SẢN XUẤT CÂY DƯỢC LIỆU ......................................................................... 5
1.1. Cơ sở lí luận về phát triển sản xuất cây dược liệu......................................... 5
1.1.1. Các khái niệm liên quan .............................................................................. 5
1.1.2. Đặc điểm, vai trò của phát triển sản xuất cây dược liệu ............................ 8
1.1.3. Nội dung phát triển sản xuất cây dược liệu .............................................. 10
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất cây dược liệu................... 13
1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển sản xuất cây dược liệu................................... 18
1.2.1. Kinh nghiệm về phát triển sản xuất cây dược liệu trên thế giới .............. 18
1.2.2. Kinh nghiệm về phát triển sản xuất cây dược liệu ở Việt Nam ............... 21
1.3. Bài học và kinh nghiệm cho huyện Phú Lương trong việc phát triển
cây dược liệu ........................................................................................................ 25
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 27
2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết ................................................. 27


iv
2.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 27
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ........................................................ 27
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu .................................................................... 27
2.2.3. Phương pháp tổng hợp thông tin............................................................... 30
2.2.4. Phương pháp xứ lý và phân tích số liệu.................................................... 30

2.2.5. Phương pháp chọn mẫu điều tra ............................................................... 31
2.3. Hệ thống chỉ tiêu phân tích .......................................................................... 31
2.3.1. Nhóm chỉ tiêu thể hiện điều kiện, khả năng phát triển sản xuất .............. 31
2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất cây dược liệu .......................... 31
2.3.3. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả................................................................ 31
2.3.4. Cách tính toán các chỉ tiêu trong nghiên cứu ........................................... 32
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY DƯỢC
LIỆU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ... 35
3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên của huyện Phú Lương ................................... 35
3.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................. 35
3.1.2. Địa hình, thổ nhưỡng................................................................................. 36
3.1.3. Dân số - Lao động ..................................................................................... 40
3.2. Tổng quan về tình hình phát triển sản xuất cây dược liệu của huyện
Phú Lương............................................................................................................ 42
3.2.1. Phát triển cây dược liệu của huyện Phú Lương theo hướng sản xuất
hàng hóa................................................................................................................ 42
3.2.2. Đặc điểm của hộ trồng cây dược liệu ....................................................... 49
3.2.3. Điều kiện kinh tế của hộ trồng cây dược liệu ........................................... 51
3.2.4. Sự phát triển về chủng loại cây dược liệu ở các hộ .................................. 52
3.2.5. Sự phát triển về diện tích trồng cây dược liệu ở các hộ ........................... 53
3.2.6. Sự phát triển về năng suất, sản lượng cây dược liệu ở các hộ ................. 54
3.2.7. Tình hình tiêu thụ sản phẩm cây dược liệu của huyện qua 3 năm ........... 56
3.3. Hiệu quả trồng cây dược liệu ở các hộ ........................................................ 60


v
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất cây dược liệu ....................... 66
3.4.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................... 66
3.4.2. Điều kiện kinh tế xã hội ............................................................................ 67
3.4.3. Trình độ dân trí .......................................................................................... 72

3.4.4. Cơ chế chính sách ...................................................................................... 72
3.4.5. Khoa học công nghệ .................................................................................. 74
3.4.6. Thị trường tiêu thụ..................................................................................... 75
3.5. Đánh giá tình hình phát triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn huyện
Phú Lương............................................................................................................ 78
3.5.1. Những thuận lợi trong phát triển sản xuất dược liệu................................ 78
3.5.2. Những hạn chế trong phát triển sản xuất dược liệu.................................. 78
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY
DƯỢC LIỆU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH
THÁI NGUYÊN ................................................................................... 81
4.1. Quan điểm, định hướng phát triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn
huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên................................................................... 81
4.2. Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất cây dược liệu
trên địa bàn huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên .............................................. 82
4.3. Một số kiến nghị ........................................................................................... 89
KẾT LUẬN......................................................................................................... 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 93
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 94


vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

PTSX

: Phát triển sản xuất

QG

: Quốc gia

UBND

: Ủy ban nhân dân

DN

: Doanh nghiệp

HTX

: Hợp tác xã

SL

: Số lượng

DT

: Diện tích

ĐVT

: Đơn vị tính

CNH, HĐH

: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

KHKT

: Khoa học kỹ thuật


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Nội dung điều tra thu thập thông tin ở 3 địa điểm đại diện địa bàn ... 29
Bảng 3.1: Diện tích đất năm 2016 phân theo loại đất và phân theo xã,
thị trấn .................................................................................. 38
Bảng 3.2: Tình hình sử dụng đất ................................................................... 39
Bảng 3.3: Dân số trung bình phân theo giới tính và phân theo thành thị
nông thôn....................................................................................... 40
Bảng 3.4: Dân số trung bình phân theo đơn vị hành chính cấp xã ............... 41
Bảng 3.5: Tổng mức đầu tư nhà máy sơ chế ................................................. 46
Bảng 3.6: Dự kiến doanh thu (tính bán sản phẩm củ tươi) ........................... 47
Bảng 3.7: Chi phí trồng dược liệu (Tính cho 01 ha) ..................................... 48
Bảng 3.8: Đặc điểm của hộ trồng cây dược liệu tại 3 địa điểm điều tra ....... 50
Bảng 3.9: Tình hình đất đai, lao động, vốn của các hộ trồng cây
dược liệu ....................................................................................... 51
Bảng 3.10: Số cây dược liệu của các hộ tại 3 xã điều tra .................... 53
Bảng 4.7: Diện tích sản xuất cây dược liệu của các hộ tại 3 xã điều tra ...... 53
Bảng 3.11: Sản lượng cây dược liệu của các hộ tại 3 xã điều tra ................. 55
Bảng 3.12: Năng suất cây dược liệu của các hộ tại 3 xã điều tra ....... 56
Bảng 3.13: Tình hình tiêu cây dược liệu của hộ nông dân .................. 57
Bảng 3.14: Đầu tư chi phí vật chất bình quân 1 hộ trồng cây dược
liệu của các hộ điều tra huyện Phú Lương ............................. 61
Bảng 3.15: Một số chỉ tiêu kết quả và hiệu quả trong sản cây dược
liệu của hộ dân huyện Phú Lương............................................ 63
Bảng 3.16: Giá trị sản xuất nông nghiệp trên địa bàn phân theo thành phần
kinh tế và ngành kinh tế ................................................................. 69

viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Đồ thị 3.1. Dân số, lao động tại 3 xã điều tra ................................................. 70
Đồ thị 3.2. Tỷ lệ vay vốn ở các hộ điều tra ..................................................... 71
Đồ thị 3.3. Số hộ có tham gia tập huấn kỹ thuật dược liệu tại 3
xã điều tra ....................................................................................... 75


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là quốc gia có tiềm năng lớn về cây dược liệu, với khoảng
20.000 loài, trong đó có 1.000 loài cây thuốc. Đồng thời có kho tàng tri thức
khổng lồ trong sử dụng cây, con làm thuốc trong nhân dân. Xu hướng sử dụng
các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên và sàng lọc các sản phẩm đó để tìm ra
các hoạt chất sinh học mới, ít độc tính hơn, với chi phí cho nghiên cứu phát
triển thấp hơn… đang ngày càng được ưu tiên. Nhận thức được tầm quan
trọng của phát triển cây dược liệu, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định
số 1976/QĐ-TTg về phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến
năm 2020 và định hướng đến năm 2030, với quan điểm phát triển bền vững
nguồn tài nguyên dược liệu trên cơ sở sử dụng có hiệu quả mọi tiềm năng về
điều kiện tự nhiên và xã hội; phát triển dược liệu theo hướng sản xuất hàng
hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham
gia đầu tư phát triển dược liệu, đẩy mạnh xuất khẩu dược liệu và các sản
phẩm từ dược liệu.
Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, giá trị kinh tế đem lại từ việc
nuôi trồng dược liệu cao hơn hẳn so với các loại cây lương thực khác. Nhiều
địa phương, cây dược liệu đã trở thành cây xóa đói, giảm nghèo. Tiềm năng

và cơ hội phát triển là rất lớn, nhưng chúng ta cũng đang phải đối mặt nhiều
khó khăn, thách thức không nhỏ. Đó là việc dược liệu nuôi trồng, thu hái
trong nước mới đáp ứng ở mức thấp nhu cầu sử dụng; số còn lại phải nhập
khẩu từ nước ngoài. Nhưng chất lượng một số loại dược liệu nhập khẩu; nhất
là nguồn gốc, xuất xứ của dược liệu nhập khẩu theo các con đường tiểu ngạch
đang bị thả nổi. Điều này đang làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến người sản
xuất và các doanh nghiệp sản xuất thuốc từ dược liệu.
Thái Nguyên là một tỉnh trung du và miền núi phía bắc, với khí hậu và
địa hình phù hợp cho phát triển cây trồng nói chung và cây dược liệu nói


2
chung. Trong những năm qua, phát triển cây dược liệu còn nhiều khó khăn
như: Chính sách ưu đãi đầu tư cho nuôi trồng chưa cụ thể, chưa có chính sách
bao tiêu sản phẩm dược liệu theo chuỗi từ vùng nuôi trồng dược liệu, bào chế,
sản xuất thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền. Đầu ra cho dược liệu cũng bế tắc
do chưa kiểm soát chặt chẽ nguồn dược liệu nhập khẩu. Tiêu chuẩn dược liệu
chưa đầy đủ, thiếu các quy định về hàm lượng, hoạt chất… Thái Nguyên đã
hình thành được nhiều mô hình trồng dược liệu, có một số cơ sở sơ chế, chế
biến dược liệu và một nhà máy sản xuất thuốc từ dược liệu.
Phú Lương là huyện miền núi, nằm ở vùng phía Bắc của tỉnh Thái
Nguyên có điều kiện khí hậu thời tiết phù hợp cho việc phát triển các loại cây
thuốc nói chung và đặc biệt là một số cây dược liệu quý làm thuốc và có hiệu
quả kinh tế nói riêng. Những năm trước đây, Phú Lương đã có nghề trồng cây
thuốc rất phát triển trồng các loại cây dược liệu điển hình như: Đinh Lăng, Ba
Kích, Cà Gai Leo, Nghệ Vàng, Gừng Trâu, Địa liền, Gấc, Giảo cổ lam, Ích
mẫu, Kim tiền thảo, Hồi, Quế, Sả,... làm nguồn nguyên liệu phục vụ cho nhu
cầu sản xuất thuốc trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên trong vài năm gần
đây, một số mặt hàng nông sản của Phú Lương bị thu hẹp nhanh chóng,
nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng từ quá trình đô thị hóa làm giảm diện

tích canh tác và nguồn nguyên liệu nhập khẩu tiểu ngạch từ thị trường Trung
Quốc sang Việt Nam. Để góp phần phát triển sản xuất cây dược liệu nhằm
tăng thu nhập cho người dân tại huyện Phú Lương, nghiên cứu đề tài: “Phát
triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái
Nguyên” mang tính cấp thiết được tác giả lựa chọn làm luận văn thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu phát triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn huyện Phú
Lương, tỉnh Thái Nguyên.Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy phát
triển sản xuất cây dược liệu trên địa bàn huyện Phú Lương đạt được mục tiêu
đề ra.


Luận văn đủ ở file: Luận văn full