Tổ chức kế toán bán hàng và xác định kết quả trong doanh nghiệp thương mại tại Công ty TNHH Xuân Lộc

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

LỜI NÓI ĐẦU
Nền kinh tế nước ta là một nền kinh tế hàng hoá vận động theo cơ chế thị
trường. Do đó quan hệ hàng hoá tiền ngày càng được mở rộng và phát triển. Các
doanh nghiệp dù ở thành phần kinh tế nào hoạt động dưới hình thức nào cũng
phải thực hiện tốt công tác bán hàng và xác định kết quả.
Thực hiện tốt công tác bán hàng hoá và xác định kết quả kinh doanh là vấn
đề vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp hiện nay. Bởi vì nếu thực hiện tốt
công tác bán hàng hoá và xác định kết quả kinh doanh thì các doanh nghiệp mới
hoàn thành nhiệm vụ trong quá trình sản xuất kinh doanh.
Vấn đề bán hàng hoá không chỉ là sự quan tâm của các doanh nghiệp mà
còn là mối quan tâm của người tiêu dùng, của xã hội nói chung. Chính vì nhận
thức được tầm quan trọng của vấn đề này nên trong thời gian thực tập tại Công
ty TNHH Xuân Lộc em đã quyết định chọn Đề tài: "Tổ chức kế toán bán hàng
và xác định kết quả trong doanh nghiệp thương mại tại Công ty TNHH Xuân
Lộc" . Chuyên đề gồm ba phần chủ yếu sau:
Phần 1: Những lý luận cơ bản về kế toán bán hàng hoá và xác định kết quả
trong các doanh nghiệp thương mại.
Phần 2: Thực trạng về kế toán bán hàng và xác định kết quả tại Công ty
TNHH Xuân Lộc.
Phần 3: Phương hướng hoàn thiện công tác kế toán bán hàng hoá và xác
định kết quả tại Công ty TNHH Xuân Lộc.

1


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

PHẦN I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN

BÁN HÀNG HOÁ VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ TRONG
CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI
I. SỰ CẦN THIẾT PHẢI TỔ CHỨC KẾ TOÁN BÁN HÀNG HOÁ VÀ XÁC
ĐỊNH KẾT QUẢ BÁN HÀNG:

1. Vai trò, ý nghĩa của bán hàng hoá và xác định kết quả bán hàng
Đối với một doanh nghiệp nói chung và một doanh nghiệp thương mại nói
riêng tổ chức tốt công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng có vai trò
quan trọng. Từng bước hạn chế được sự thất thoát hàng hoá, phát hiện được những
hàng hoá chậm luân chuyển để có biện pháp xử lý thích hợp nhằm thúc đẩy quá
trình tuần hoàn vốn. Các số liệu mà kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng
cung cấp giúp cho doanh nghiệp nắm bắt được mức độ hoàn chỉnh về việc hạch
toán, từ đó tìm ra những thiếu sót mất cân đối giữa khâu mua, khâu dự trữ và khâu
bán để có biện pháp khắc phục thiếu sót kịp thời.
Từ các số liệu trên báo cáo tài chính mà kế toán bán hàng và xác định kết quả
bán hàng cung cấp, Nhà nước nắm bắt được tình hình kinh tế, tình hình tài chính
của doanh nghiệp đồng thời từ đó thực hiện các chức năng quản lý kiểm soát vĩ mô
nền kinh tế. Do đó Nhà nước có thể kiểm tra việc chấp hành về kinh tế tài chính và
thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước.
1.1. Khái niệm về hàng hoá và bán hàng hoá:
* Khái niệm hàng hoá:
- Hàng hoá là sản phẩm đã kết thúc giai đoạn cuối cùng của quy trình sản xuất
công nghệ và đã được kiểm tra bảo đảm đủ tiêu chuẩn, chất lượng và có thể nhập
kho hoặc đem bán.
- Hàng hoá là sản phẩm đã hoàn tất ở giai đoạn cuối cùng của quy trình công
nghệ để dùng sản xuất ra hàng hoá đó, hoặc do các doanh nghiệp sản xuất ra hay do
thuê ngoài gia công chế biến.

2

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

- Hàng hoá là bộ phận đem đi tiêu thụ chủ yếu của các doanh nghiệp.
* Các chỉ tiêu liên quan đến tiêu thụ:
- Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ: là tổng giá trị các lợi ích kinh tế
doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh
doanh của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu.
- Doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ: là chênh lệch giữa tổng
doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ với các khoản giảm trừ như chiết khấu
thương mại, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại, thuế xuất khẩu, thuế tiêu thụ
đặc biệt, thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp.
- Chiết khấu thương mại: là khoản doanh nghiệp bán giảm giá niêm yết cho
khách hàng mua với số lượng lớn.
- Giảm giá hàng bán: là khoản giảm trừ cho người mua do hàng hoá kém
phẩm chất, sai quy cách hoặc lạc hậu thị hiếu.
- Hàng bán bị trả lại: là giá trị khối lượng hàng bán đã xác định là tiêu thụ, bị
khách hàng trả lại và từ chối thanh toán.
- Chiết khấu thanh toán: là khoản tiền người bán giảm trừ cho người mua, do
người mua thanh toán tiền trước thời hạn theo hợp đồng.
- Giá vốn hàng bán: là giá trị vốn của sản phẩm, hàng hoá, lao vụ dịch vụ đã
tiêu thụ hoặc cung cấp.
- Kết quả tiêu thụ: là kết quả cuối cùng của việc tiêu thụ thành phẩm trong
doanh nghiệp, được thể hiện bằng các chỉ tiêu lãi hoặc lỗ trong một kỳ nhất định.
- Lợi nhuận gộp: là số chênh lệch giữa doanh thu thuần về bán hàng và cung
cấp dịch vụ với giá vốn hàng bán.
* Điều kiện xác định doanh thu:
Chỉ ghi nhận doanh thu trong kỳ kế toán khi thoả mãn đồng thời các điều kiện
ghi nhận doanh thu bán hàng, doanh thu cung cấp dịch vụ, doanh thu tiền lãi, tiền
bản quyền, tiền cổ tức và lợi nhuận được quy định tại điểm 10, 16, 24 của chuẩn

mực doanh thu và thu nhập khác (Quyết định Số 149/2001/QĐ-BTC ngày
31/12/2001 của Bộ Tài chính) và các quy định của chế độ kế toán hiện hành. Khi
không thoả mãn các điều kiện ghi nhận doanh thu.

3


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

* Bán hàng được thực hiện như thế nào?
Bán hàng hoá là quá trình trao đổi để thực hiện giá trị của hàng hoá, tức là
chuyển hoá vốn của doanh nghiệp từ trạng thái của vật chất tiền tệ và hình thành
kết quả của bán hàng, trong đó doanh nghiệp giao hàng cho khách hàng và khách
hàng trả tiền cho doanh nghiệp theo giá thoả thuận. Thông qua quá trình tiêu thụ,
nhu cầu của người sử dụng một phần nào đó được thoả mãn và giá trị hàng hoá đó
được thực hiện. Quá trình bán hàng cơ bản được chia làm hai giai đoạn:
- Giai đoạn thứ nhất: Đơn vị bán xuất giao hàng cho đơn vị mua thông qua
hợp đồng kinh tế đã được ký. Đây là quá trình vận động của hàng hoá nhưng chưa
xác định được kết quả của việc bán hàng.
- Giai đoạn thứ hai: Khi khách hàng nhận được hàng theo đúng chủng loại
trên hợp đồng kinh tế, khách hàng trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền. Đến đây quá
trình bán hàng kết thúc, hàng hoá được coi là bán hàng và hình thành kết quả kinh
doanh.
* Bán hàng hoá bao gồm:
- Bán hàng ra ngoài: Là việc bán hàng cho các đơn vị khác hoặc cá nhân trong
và ngoài doanh nghiệp.
- Bán hàng nội bộ: Là việc bán hàng giữa các đơn vị thành viên cùng trong
Tổng công ty, tập đoàn.
1.2. Các phương thức bán hàng:

Phương thức bán hàng có ảnh hưởng trực tiếp đối với việc sử dụng các tài
khoản kế toán, phản ánh tình hình xuất kho thành phẩm, hàng hoá đồng thời có
tính quyết định đối với việc xác định thời điểm tiêu thụ, hình thành doanh thu
bán hàng và tiết kiệm chi phí bán hàng để tăng lợi nhuận.
1.2.1. Phương thức bán hàng trực tiếp:
Bán hàng trực tiếp là phương thức giao hàng cho người mua trực tiếp tại
kho (hoặc trực tiếp tại phân xưởng không qua kho) của doanh nghiệp. Hàng hoá
khi bàn giao cho khách hàng được khách hàng trả tiền hay chấp nhận thanh toán,

4


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

số hàng hoá này chính thức coi là bán hàng thì khi đó doanh nghiệp bán hàng
mất quyền sở hữu về số hàng đó. Phương thức này bao gồm bán buôn và bán lẻ.
1.2.2. Phương thức bán hàng chuyển hàng chờ chấp nhận:
Căn cứ vào hợp đồng đã ký, đến ngày giao hàng, doanh nghiệp sẽ xuất kho
để chuyển hàng cho bên mua bằng phương tiện của mình hoặc đi thuê ngoài đến
địa điểm đã ghi trong hợp đồng. Chi phí vận chuyển này do bên nào chịu tuỳ
thuộc vào sự thoả thuận của hai bên và được ghi trong hợp đồng kinh tế. Hàng
gửi đi vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, khi người mua thông báo đã
được nhận hàng và chấp nhận thanh toán thì số hàng đó được coi là tiêu thụ,
doanh nghiệp hạch toán vào doanh thu. Chứng từ trong trường hợp này là hoá
đơn GTGT hoặc hoá đơn kiêm phiếu xuất kho do doanh nghiệp lập, chứng từ
này được lập thành 4 liên: 1 liên gửi cho người mua, 2 liên gửi cho phòng kế
toán để làm thủ tục thanh toán, 1 liên thủ kho giữ.
1.2.3. Phương thức bán hàng qua đại lý (ký gửi):
Hàng hoá gửi đại lý bán hàng vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp và
chưa được coi là tiêu thụ. Doanh nghiệp chỉ chấp nhận thanh toán khi bán được

hàng thì doanh nghiệp phải trả cho người nhận đại lý một khoản tiền gọi là hoa
hồng. Khoản tiền này được coi như một phần chi phí bán hàng và được hạch
toán vào tài khoản bán hàng. Doanh nghiệp có nghĩa vụ nộp thuế tiêu thụ mà
không được trừ đi phần hoa hồng trả cho bên nhận đại lý.
1.2.4. Phương thức bán hàng trả góp:
Theo phương thức này, khi giao hàng cho người mua thì lượng hàng
chuyển giao được coi là tiêu thụ và doanh nghiệp mất quyền sở hữu lượng hàng
đó. Người mua sẽ trả làm nhiều lần theo hợp đồng ban đầu và giá bán bao giờ
cũng cao hơn giá bán theo phương thức thông thường. Phần chênh lệch này
chính là tiền lãi phát sinh do khách hàng trả chậm, trả nhiều lần, số tiền lãi được
hạch toán vào TK thu nhập hoạt động tài chính. Doanh thu bán hàng được phản
ánh ngay tại thời điểm giao hàng cho khách hàng theo giá bán lẻ bình thường.
5


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Người mua sẽ thanh toán lần đầu tại thời điểm mua, số tiền còn lại người mua
chấp nhận thanh toán dần ở các kỳ tiếp theo và phải chịu một tỷ lệ lãi suất nhất
định. Thông thường số tiền thanh toán ở các kỳ bằng nhau, trong đó một phần là
doanh thu gốc một phần là lãi suất trả chậm.
1.2.5. Phương thức bán hàng nội bộ:
Bán hàng nội bộ là việc mua sản phẩm, hàng hoá, lao vụ dịch vụ giữa các
đơn vị chính với các đơn vị trực thuộc hay giữa các đơn vị trực thuộc với nhau
trong cùng một Công ty, tập đoàn, liên hiệp các Xí nghiệp. Ngoài ra, coi là tiêu
thụ nội bộ còn bao gồm các tài khoản sản phẩm, hàng hoá dịch vụ xuất biến,
tăng xuất trả lương, thưởng, xuất dùng cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
1.3. Ý nghĩa của bán hàng hoá và xác định kết quả:

Qua bán hàng, sản phẩm chuyển từ hình thái hiện vật sang hình thái tiền tệ

và kết thúc một vòng luân chuyển vốn. Chỉ thông qua tiêu thụ thì doanh nghiệp
mới có thể bù đắp được chi phí bỏ ra, thu hồi được vốn đầu tư, tạo ra lợi nhuận
cũng như thực hiện tái sản xuất mở rộng, tăng nhanh vòng quay của vốn, đảm
bảo sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.
Đối với nền kinh tế, bán hàng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển
của nền kinh tế. Nó tạo ra dòng luân chuyển sản phẩm, hàng hoá, điều phối hoạt
động của các doanh nghiệp trong các ngành kinh tế khác nhau. Một nền kinh tế
có tiêu dùng mạnh là một nền kinh tế có tăng trưởng và phát triển. Mặt khác, kết
quả quá trình bán hàng còn tạo ra nguồn thu chủ yếu cho ngân sách Nhà nước,
để từ đó thực hiện các chính sách kinh tế - chính trị - xã hội.
Như vậy, xét trên toàn bộ nền kinh tế quốc dân, thực hiện tốt khâu bán hàng
hoá là cơ sở cho sự cân đối giữa sản phẩm và tiêu dùng, tiền và hàng, đồng thời
đảm bảo sự cân đối sản xuất trong từng ngành. Khi quan hệ đối ngoại đang phát
triển mạnh mẽ thì việc bán hàng hoá của mỗi doanh nghiệp có thể tạo nên uy tín
của đất nước trên trường quốc tế, góp phần tạo nên sự cân đối của cán cân thanh
toán quốc tế. Chính vì bán hàng có ý nghĩa quan trọng như vậy nên đòi hỏi

6


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

doanh nghiệp phải quản lý chặt chẽ quá trình này để không ngừng nâng cao lợi
nhuận cho doanh nghiệp.
2. Yêu cầu quản lý bán hàng hoá và xác định kết quả bán hàng:
Việc bán hàng hoá liên quan đến từng khách hàng, từng phương thức thanh
toán, bán hàng, từng loại hàng hoá nhất định, do đó công tác quản lý bán hàng
hoá phải đạt được các yêu cầu sau.
- Phải nắm bắt theo dõi chính xác khối lượng hàng hoá, giá thành, giá bán
của từng loại hàng hoá được xem là tiêu thụ.

- Phải quản lý chặt chẽ từng phương thức bán hàng, từng cách thức thanh
toán đồng thời theo dõi tình hình thanh toán công nợ của khách hàng để có biện
pháp thu hồi vốn đầy đủ kịp thời.
- Theo dõi chặt chẽ các trường hợp làm giảm doanh thu bán hàng như:
giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại.
- Đảm bảo thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp thuế đối với ngân sách Nhà nước.
3. Nhiệm vụ kế toán bán hàng hàng hoá và xác định kết quả bán hàng:
- Phản ánh và ghi chép đầy đủ, chính xác và kịp thời khối lượng và hàng
hoá bán ra và giá vốn chính xác của từng loại mặt hàng nhằm xác định đúng kết
quả kinh doanh nói chung hoặc từng loại hàng hoá, nhóm hàng hoá, hàng hoá
nói riêng, các khoản CPBH, CPQLDN, cũng như phân bổ chúng cho phù hợp
với các đối tượng có liên quan.
- Cung cấp thông tin về tình hình tiêu thụ cho ban lãnh đạo doanh nghiệp
quản lý và điều hành mọi hoạt động sản xuất kinh doanh. Thông qua việc ghi
chép hạch toán quá trình tiêu thụ mà kiểm tra được tiến độ thực hiện kế hoạch
tiêu thụ và lợi nhuận, các kỹ thuật thanh toán, các dự toán chi phí, quản lý chặt
chẽ tiền bán hàng, theo dõi quá trình thanh toán và tỷ lệ thu nhập cho ngân sách.
- Xác định chính xác kết quả của từng loại hoạt động kinh doanh trong
doanh nghiệp, phản ánh cho giám đốc tình hình phân phối lợi nhuận.
- Lập và gửi báo cáo tiêu thụ, doanh thu, kết quả kinh doanh theo yêu cầu
quản lý của ban lãnh đạo. Định kỳ phân tích kinh tế đối với hoạt động bán hàng
7


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

hoá, thu nhập, tư vấn cho ban lãnh đạo lựa chọn phương án kinh doanh có hiệu
quả nhất.
4. Đánh giá hàng hoá:
Các phương pháp tính giá hàng:

- Giá hàng hoá nhập kho được xác định phù hợp với từng nguồn nhập.
+ Hàng hoá do doanh nghiệp sản xuất, chế tạo được đánh giá theo chi phí
sản xuất, kinh doanh thực tế bao gồm: Chi phí NVL trực tiếp, chi phí nhân công
trực tiếp, chi phí sản xuất chung.
+ Hàng hoá thuê ngoài gia công, được đánh giá theo chi phí thực tế gia
công gồm: Chi phí NVL trực tiếp đem gia công, chi phí thuê ngoài gia công và
các chi phí khác liên quan trực tiếp đến quá trình gia công như chi phí vận
chuyển, chi phí làm thủ tục xuất kho NVL đem gia công, nhập kho thành phẩm
để hoàn thành gia công.
- Đối với hàng hoá xuất kho, trị giá hàng xuất kho bao gồm trị giá mua thực
tế và chi phí mua của số hàng đã xuất kho.
Giá mua thực
tế hàng xuất

=

Chi phí thu mua
hàng hoá phân bổ
cho hàng bán ra

Giá mua phải trả
cho người bán

+

Chi phí thu mua
=

hàng hoá phân bổ

Thuế nhập khẩu,
TTĐB (nếu có)
Khoản hao hụt phát

+

cho hàng bán ra

sinh trong quá trình
thu mua

Trị giá vốn hàng xuất bán được tính theo các bước sau:
Bước 1: Tính trị giá mua thực tế (giá thực tế) của hàng xuất bán trong kỳ.
+ Phương pháp giá thực tế đích danh (tính trực tiếp): Phương pháp này
thích hợp với những doanh nghiệp có điều kiện bảo quản riêng từng lô NVL
nhập kho, vì vậy khi xuất kho lô nào thì tính theo giá thực tế nhập kho đích danh
của lô đó.
+ Phương pháp Nhập trước - Xuất trước (FIFO).

8


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Theo phương pháp này, NVL được tính giá thực tế xuất kho trên cơ sở giá
định là lô NVL nào nhập vào kho trước sẽ được xuất dùng trước, vì vậy lượng
NVL xuất kho thuộc lần nhập nào thì tính theo giá thực tế của lần nhập đó.
+ Phương pháp Nhập sau - Xuất trước (LIFO).
Theo phương pháp này, NVL được tính giá trị thực tế xuất kho trên cơ sở
giả định là lô NVL nào nhập vào kho sau sẽ được xuất dùng trước, vì vậy việc

tính giá xuất của NVL được làm ngược lại với phương pháp Nhập trước - Xuất
trước.
+ Phương pháp giá thực tế bình quân gia quyền:
Giá mua thực
tế NVL xuất

=

Giá bình quân của

Lượng vật liệu

x

1 đơn vị NVL
kho
+ Phương pháp giá thực tế bình quân sau mỗi lần nhập:

xuất kho

Theo phương pháp này, sau mỗi lần nhập, kế toán phải xác định giá bình
quân của từng danh điểm NVL. Căn cứ vào giá đơn vị bình quân và thực tế NVL
xuất kho giữa 2 lần nhập kế tiếp để kế toán xác định giá thực tế NVL xuất kho.
+ Phương pháp giá đơn vị bình quân cuối kỳ trước:
Theo phương pháp này, kế toán xác định giá đơn vị bình quân dựa trên giá
thực tế và lượng NVL tồn kho cuối kỳ trước. Dựa vào giá đơn vị bình quân nói
trên và lượng NVL xuất kho trong kỳ để kế toán xác định giá thực tế NVL xuất
kho theo từng danh điểm.
+ Phương pháp trị giá hàng tồn cuối kỳ:
Giá thực tế

NVL tồn kho

Giá thực tế
NVL xuất kho

=

=

Số lượng tồn kho
cuối kỳ

Đơn giá NVL nhập

x

kho lần cuối

Giá thực tế

Giá thực tế
NVL nhập kho

+

NVL tồn kho
đầu kỳ

Giá thực tế
+ NVL tồn kho

cuối kỳ

+ Phương pháp giá hạch toán.
Giá thực tế

=

Hệ số giá

x

Giá hạch toán
9


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

NVL xuất kho
Hệ số giá NVL

NVL

NVL xuất kho

Gtt NVL tồn kho đầu kỳ + Gtt NVL nhập kho trong kỳ
Ght NVL tồn kho đầu kỳ + Ght NVL nhập kho trong kỳ

Bước 2: Phân bổ chi phí thu mua cho hàng xuất bán.
Chi phí mua
Chi phí mua

hàng của hàng +
hàng phát
Chi phí mua
tồn đầu kỳ
sinh trong kỳ
hàng phân bổ
=
x
cho hàng xuất
Trị giá mua
Trị giá hàng
bán trong kỳ
hàng của hàng +
nhập trong kỳ
tồn đầu kỳ
Bước 3: Xác định trị giá vốn của hàng xuất bán trong kỳ.
Trị giá vốn của
hàng xuất bán
trong kỳ

=

Trị giá mua của
hàng xuất trong kỳ

Trị giá hàng
xuất bán
trong kỳ

Chi phí mua hàng

+

phân bổ cho hàng
xuất bán trong kỳ

II. KẾ TOÁN BÁN HÀNG TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI:

1. Yêu cầu đối với kế toán bán hàng hoá:
* Chứng từ sử dụng:
Bao gồm những chứng từ chủ yếu sau:
- Phiếu nhập kho.
- Phiếu xuất kho.
- Biên bản kiểm kê.
- Hoá đơn GTGT.
- Hoá đơn bán hàng thông thường (nếu có).
Ngoài các chứng từ sử dụng bắt buộc thống nhất theo quy định của Nhà
nước, các doanh nghiệp có thể sử dụng thêm các chứng từ kế toán có tính chất
hướng dẫn hoặc chứng từ kế toán đặc thù tự in (nếu được phép của Bộ tài chính

10


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

hoặc Tổng cục thuế) tuỳ thuộc vào điề kiện cụ thể của doanh nghiệp về lĩnh vực
hoạt động, thành phần kinh tế và các hình thức sở hữu khác nhau.
2. Kế toán tổng hợp bán hàng hoá:
2. 1. Kế toán bán hàng - Kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai
thường xuyên:

* Chứng từ kế toán sử dụng:
Tuỳ theo phương thức, hình thức bán hàng, kế toán tiêu thụ sử dụng các
chứng từ kế toán sau:
- Hoá đơn GTGT, Hoá đơn bán hàng, Hoá đơn tự in, chứng từ đặc thù - Bảng
kê bán lẻ, Giấy báo có của ngân hàng.
Tài khoản sử dụng: Để phản ánh các tài khoản liên quan tới giá bán, doanh
thu, các khoản ghi giảm doanh thu về bán hàng cùng với doanh thu thuần về bán
hàng, kế toán sử dụng các tài khoản sau đây.
* KT 156 "Hàng hoá": Dùng để phản ánh trị giá thực tế hàng hoá tại kho, tại
quầy, chi tiết theo từng kho, quầy, từng loại, nhóm hàng hoá.
- Bên Nợ: Phản ánh các nghiệp vụ làm tăng giá thực tế hàng hoá tại kho, quầy
(giá mua và chi phí thu mua).
- Bên Có: + Trị giá mua của hàng xuất kho tại quầy
+ Phí thu mua phân bổ cho hàng tiêu thụ
- Dư nợ: + Trị giá hàng tồn kho, tồn quầy.
* TK 157 "Hàng gửi bán" Phản ánh trị giá mua thực tế của hàng gửi bán. Ký
gửi, đại lý chưa được chấp nhận. TK này được mở chi tiết theo từng loại hàng, từng
lần gửi, nơi gửi hàng kể từ khi gửi đến khi được chấp nhận thanh toán.
+ Bên Nợ: Phản ánh trị giá hàng gửi bán tăng.
+ Bên Có: Phản ánh trị giá hàng gửi bán giảm do được chấp nhận hoặc không
được chấp nhận bị trả lại.
+ Dư Nợ: Phản ánh trị giá hàng đang gửi bán.
* TK 151 "Hàng mua đang đi đường": Phản ánh trị giá mua thực tế của hàng
mua đang đi đường và được mở chi tiết theo từng chủng loại hàng và từng hợp
đồng kinh tế.

11


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

+ Bên Nợ: Phản ánh trị giá hàng đi đường tăng thêm trong kỳ.
+ Bên Có: Phản ánh giá thực tế hàng mua đi đường kỳ trước về nhập kho đơn
vị kỳ này hoặc chuyển cho các bộ phận sử dụng.
+ Dư Nợ: Phản ánh trị giá hàng mua đang đi đường.
* TK 632 "Giá vốn hàng bán": Theo dõi giá vốn của hàng tiêu thụ trong kỳ
bao gồm trị giá mua và chi phí thu mua.
+ Bên Nợ: Trị giá mua của hàng hoá tiêu thụ
Chi phí thu mua phân bổ cho hàng tiêu thụ
+ Bên Có: Trị giá mua của hàng đã tiêu thụ bị trả lại trong kỳ.
Kết chuyển giá vốn hàng tiêu thụ trong kỳ sang TK (911).
+ Tài khoản 632 cuối kỳ không có số dư.
* Trình tự hạch toán:
Sơ đồ khái quát quá trình hạch toán bán buôn theo phương thức
tiêu thụ trực tiếp:

TK 1532, 156

TK 632

TK 511, 512 TK 111, 112,
131

TK 911

Trị giá vốn
KC trị giá vốn
t.tế
hàng đã tiêu của hàng tiêu
thụ

thụ

TK333
2
Thuế TTĐB,
XKphải nộp

D.thu bán
Hàng

TK 532,
531,521
K/C CKTM,
giảm giá
K/C DTT để xác
định kết quả

TK
3331Thuế GTGT đầu ra phải nộp

12


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Bán buôn theo phương thức chuyển hàng, chờ chấp nhận:
Khi chuyển hàng đến cho người mua theo định điểm đã ghi trong hợp đồng.
+ Nếu xuất từ kho:
Nợ TK 157: Trị giá mua thực tế của hàng tiêu thụ
Có TK 156 (1561): Trị giá mua thực tế của hàng xuất kho

Có TK 153 (1532): Trị giá bao bì tính riêng kèm theo.
+ Nếu vận chuyển thẳng không qua kho:
Nợ TK 157: Trị giá mua thực tế của hàng tiêu thụ
Nợ TK 133 (1331): Thuế GTGT được khấu trừ (nếu có)
Có TK 151, 331, 111, 112: tổng giá thanh toán
Khi khách hàng thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán, kế toán ghi các bút
toán sau:
BT 1) Phản ánh tổng giá thanh toán của hàng bán:
Nợ TK 111, 112, 131, 1368: Tổng giá thanh toán của hàng tiêu thụ
Có TK 511, 512: Doanh thu bán hàng
Có TK 3331 (33311): thuế GTGT đầu ra phải nộp
BT 2) Trị giá mua thực tế
Có TK 157: trịa giá mua thực tế
Các bút toán khác (chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán ) phản ánh
tương tự như bán buôn.
TK 156,
TK 632
TK
TK 511, 512
TK 111, 112,
1532
Sơ đồ khái quát qúa trình hạch911
toán bán buôn theo phương thức chuyển131
TK 157
TK
D. thu bán
hàng, chờ chấp thuận:
3332
Giá vốn Giá vốn
HGB HGB đã

t.thụ

K/C. Giá
vốn cuả
hàng
t.thụ

Thuế TTĐB
XK p.nộp

hàng

K/C CKTM,
giảm giá
…
TKKC
531,532,521
DTT để xác

định kết quả

Thuế GTGT đầu ra p.nộp

13


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

TK 33311

14


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Bán buôn vận chuyển thẳng không tham gia thanh toán.
Về thực chất, doanh nghiệp làm môi giới và nhận hoa hồng.
- Khi nhận hoa hồng.
Nợ TK 111, 112, 131 … Tổng số hoa hồng (cả thuế GTGT)
Có TK 511, 512: Hoa hồng môi giới được hưởng
Có TK 3331 (33311): Thuế GTGT phải nộp
- Các chi phí phát sinh trong quá trình môi giới (nếu có)
Nợ TK 641: Chi phí bán hàng
Nợ TK 133 (1331): Thuế GTGT đầu vào (nếu có)
Có TK 334, 338: Chi phí nhân viên
Có TK 111, 112, 331: Số đã chi
Có TK 214: Chi phí hao mòn TSCĐ.
Sơ đồ khái quát trình tự hạch toán bán buôn vận chuyển thẳng, không
tham gia thanh toán.
TK 111,
112

TK 641

TK 911

CF tiền trong

K/C tổng CF

quá trình
môigiới

trong quá
trình môi
giới

TK 334,
338

TK 511,
512

K/C DTT để
xác
định kết quả

TK 111, 112,
131

Tổng số hoa
hồng được
hưởng

CF nhân viên
trong quá
trình môi
giới
TK 214
CF hao mòn

TSCĐ trong
quá trình
môi giới

TK 33311
Thuế GTGT
đầu ra phải
nộp

15


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Bán lẻ:
Hàng ngày căn cứ vào báo cáo hàng hoặc bảng kê hàng bán, giấy nộp tiền kế
toán ghi:
Nợ TK 111, 112, 113: Tổng giá thanh toán
Có TK 511: Doanh thu hàng bán theo báo cáo
Có TK 3331 (33311): Thuế GTGT đầu ra
Trường hợp nộp tiền thừa hoặc thiếu so với báo cáo. Số tiền thừa được phản
ánh vào bên Có TK 3381, số tiền thiếu được phản ánh vào bên Nợ TK 1381. Khi
xác định được nguyên nhân sẽ xử lý trên 2 TK này.
Sơ đồ khái quát quá trình hạch toán bán lẻ.
TK 156

TK 632

Gvốn
t.tế đã

hàng
tiêu thụ

TK 911

K/C G.vốn
hàng đã
tiêu thụ

TK 511

K/C DTT để
định xác
kết quả
TK3332

TK 1381

TK 111,
112

Số tiền thiếu
so với Bcáo

Thuế TTĐB
XK phải nộp
TK 532,521

K/C CKTM
giảm giá

TK 3331

Thuế GTGT
đầu ra đã nộp
TK 1381

Số tiền thừa
so với Bcáo

Bán hàng trả góp:

16


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Khi bán hàng trả chậm, trả góp giao cho người mua thì lượng hàng chuyển
giao được coi là tiêu thụ và kế toán ghi các bút toán sau:
1. Phản ánh trị giá của hàng tiêu thụ
Nợ TK 632: Tập hợp giá vốn hàng bán
Có TK 156
2. Phản ánh giá bán trả góp, trả chậm theo hoá đơn GTGT:
Nợ TK 111, 112: số tiền người mua t.toán lần đầu tại thời điểm mua
Nợ TK 131: Tổng số tiền người mua còn nợ.
Có TK 511: Doanh thu nếu bán thu tiền một lần
Có TK 3331 (33311): Thuế GTGT phải nộp trên doanh thu 1 lần
Có TK 338 (3387): Tổng số lợi tức trả chậm, trả góp
Cuối kỳ tiến hành kết chuyển doanh thu thuần, giá vốn hàng bán để xác định
kết quả tương tự như các phương thức tiêu thụ khác.
Sang kỳ kinh doanh tiếp sau phản ánh số tiền khách hàng thanh toán:

Nợ TK 111, 112
Có TK 131 (người mua)
Trong các kỳ kinh doanh tiếp sau kết chuyển số lãi trả chậm, trả góp tương
ứng với từng kỳ kinh doanh.
Nợ TK 338 (3387): Ghi giảm doanh thu
Có TK 515: Ghi tăng doanh thu hoạt động tài chính về lãi trả góp,
trả chậm.
Sơ đồ khái quát quá trình hạch toán bán hàng trả góp:
TK 156

TK 632

Giá vốn t.tế
hàngthụ
đã tiêu

TK 911

K/C giá vốn
củatiêu
hàng
thụ

TK 511

K/C DTT để
xáckết
xđịnh
quả

TK
33311

TK 111,
112
Số tiền người mua
trảlần đầu tại thời
điểm mua hàng

TK 131
Thu

Thuế GTGT phải Số tiền còn tiền ở
phải
nộp
tính trên giá bán thu của người
muakỳ
các
thu tiền ngay
người
TK 3387

Lợi tức trả chậm

mua

sau

17

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Bán hàng theo phương thức đại lý ký gửi:
Khi xuất kho giao đại lý chưa được coi là tiêu thụ ngay. Khi đơn vị nhận
đại lý bán được hàng thì mới gọi là tiêu thụ. Đơn vị chủ hàng phải trả đơn vị đại
lý một tỷ lệ hoa hồng nhất định trên lô hàng bán được.
Sơ đồ khái quát quá trình hạch toán ở đơn vị giao đại lý
TK156

TK157

TK632

TK911

K/c giá vốn
xuất hàng
hoá
hàng bán
giao cho đại lý
Khi hàng
giao đại lý đã
bán được

TK511

TK641
Tiền

K/c Doanh
thu thuầnGiá bán

Hoa
hồng trả
đại lý

Không
có thuế

TK3331

TK133
Thuế

Hàng giao
đại lý
Không bán được
mang về nhập kho

của tiền
hoa
hồng
TK111,
112,131
Số
còn
Giá bán
lại
Có thuế phải thu

của đại
lý

2.2. Kế toán bán hàng - Kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê
định kỳ:

18


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

a. Tài khoản kế toán sử dụng:
- TK 6112 "Mua hàng hoá": TK này phản ánh trị giá hàng hoá mua vào theo
giá thực tế (giá mua và chi phí thu mua) và được mở chi tiết theo từng thứ, từng
kho, quầy hàng hoá.
+ Bên Nợ: Phản ánh giá thực tế hàng hoá chưa tiêu thụ đầu kỳ và tăng thêm
trong kỳ do các nguyên nhân (mua vào, nhận cấp phát, nhận góp vốn)
+ Bên Có: Chiết khấu thương mại, giảm giá hàng mua, hàng mua trả lại.
Kết chuyển giá trị vốn hàng tiêu thụ trong kỳ và còn lại chưa tiêu thụ cuối kỳ.
TK6112 này cuối kỳ không có số dư.
b. Phương pháp hạch toán:
- Hạch toán giá vốn:
Phương pháp tính giá vốn hàng tiêu thụ:
Trị giá vốn của hàng
tiêu thụ trong kỳ

=

Trị giá mua của hàng
tiêu thụ trong kỳ

Chi phí thu mua phân
+

bổ cho hàng tiêu thụ
trong kỳ

Sơ đồ trình tự hạch toán giá vốn hàng tiêu thụ trong kỳ
theo phương pháp kiểm kê định kỳ
TK111, 112,
331

TK 611
(2)

TK 632
(4)

TK 156, 157,
151
(1)

(3)

(1) : Kết chuyển hàng hoá tồn đầu kỳ.

19


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

(2) : Mua hàng hoá nhập kho.
(3) : Kết chuyển hàng hoá tồn cuối kỳ.
(4) : Giá vốn hàng hoá xuất bán trong kỳ.
- Hạch toán doanh thu tiêu thụ:
Sơ đồ hạch toán
TK532, 531

TK511, 512

K/c giảm giá hàng
bán
Doanh thu hàng
bán bị trả lại

TK111, 112, 131,
1368

TK 3331

Thanh toán
(cả VAT)

Thuế VAT phải
nộp

TK 911

TK 133
Thuế VAT được khấu trừ

Khi đem hàng đổi hàng

K/c Doanh thu
thuần

TK 152, 153

Doanh thu trực tiếp
Bằng vật tư hàng hoá

- Phương pháp kiểm kê định kỳ là phương pháp kế toán không phải theo dõi
thường xuyên liên tục tình hình nhập xuất, tồn kho trên các tài khoản hàng tồn kho,

20


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

mà chỉ theo dõi phản ánh giá trị hàng tồn kho đầu kỳ và cuối kỳ. Cuối tháng kế
toán tiến hành kiểm kê và xác định số thực tế của hàng hoá để ghi vào tài khoản
hàng tồn kho.
Hai phương pháp tổng hợp hàng hoá nêu trên đều có những ưu điểm và hạn
chế, cho nên tuỳ vào đặc điểm SXKD của doanh nghiệp mà kế toán lựa chọn một
trong hai phương pháp để đảm bảo việc theo dõi, ghi chép trên sổ kế toán.
2.3. Kế toán các khoản giảm trừ doanh thu:

2.3.1. Kế toán triết khấu thương mại:
- Phản ánh số chiết khấu thương mại thực tế phát sinh trong kỳ.
Nợ TK 521 - Chiết khấu thương mại.
Nợ TK 3331 - Thuế GTGT phải nộp.

Có TK 111, 112, 131.
- Cuối kỳ kết chuyển số tiền chiết khấu thương mại đã chấp thuận cho
người mua sang TK doanh thu.
Nợ TK 511 - Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ.
Có TK 521 - Chiết khấu thương mại.
2.3.2. Kế toán hàng bán bị trả lại:
Hàng bán bị trả lại là số sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, lao vụ đã tiêu thụ bị
khách hàng trả lại do các nguyên nhân như vi phạm hợp đồng kinh tế, hàng bị
mất, kém phẩm chất không đúng chủng loại, quy cách.
Trị giá của số hàng bán bị trả lại tính theo đúng đơn giá bán ghi trên hoá đơn.
Trị giá số hàng

=

Số lượng hàng

x
Đơn giá bán
bị trả lại
bị trả lại
Các chi phí khác phát sinh liên quan đến việc hàng bán bị trả lại này mà doanh
nghiệp phải chịu được phản ánh vào TK 641 - Chi phí bán hàng. Trong kỳ kế toán,
trị giá của hàng hoá bị trả lại được phản ánh vào bên Nợ TK 531- Hàng bán bị trả
lại. Cuối kỳ, tổng giá trị hàng bán bị trả lại được kết chuyển sang tài khoản doanh
thu bán hàng để xác định doanh thu thuần.
Kế toán ghi sổ như sau:

21

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

- Khi doanh nghiệp nhận lại số hàng bán bị trả lại và đã nhập lại số hàng này
vào kho, ghi:
Nợ TK 155 - Nhập kho thành phẩm.
Nợ TK 157 - Gửi tại kho của người mua.
Nợ TK 138 (1381) - Giá trị chờ xử lý.
Có TK 632 - Giá vốn hàng bán bị trả lại.
- Các chi phí phát sinh liên quan đến hàng bán bị trả lại (nếu có):
Nợ TK 641 - Chi phí bán hàng.
Có TK 111, 112, 141, 334, …
- Thanh toán với người mua về số tiền của hàng bán bị trả lại:
Nợ TK 531 - Hàng bán bị trả lại.
Nợ TK 3331 (33311) - Thuế GTGT phải trả cho khách hàng tương ứng với số
doanh thu của khách hàng bán bị trả lại.
Có TK 111, 112, 131, 3388.
- Cuối kỳ kết chuyển doanh thu hàng bán bị trả lại.
Nợ TK 511 - Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ.
Có TK 531 - Hàng bán bị trả lại.
2.3.3. Kế toán giảm giá hàng bán:
Giảm giá hàng bán là khoản tiền được người mua chấp nhận một cách đặc biệt
trên giá đã thoả thuận vì lý do hàng bán kém phẩm chất hay không đúng quy cách
theo quy định trong hợp đồng kinh tế.
Các khoản giảm giá hàng bán được phản ánh vào TK 532 - Giảm giá hàng bán
và chỉ phản ánh vào TK này các khoản giảm trừ do việc chấp thuận giảm giá ngoài
hoá đơn, tức là sau khi có hoá đơn bán hàng. Không phản ánh vào TK này số giảm
giá đã được ghi trên hoá đơn bán hàng và đã trừ vào tổng trị giá bán ghi trên hoá
đơn.
- Khi có chứng từ xác định khoản giảm giá hàng bán cho người mua về số
lượng hàng đã bán.

+ Nếu khách hàng đã thanh toán tiền mua hàng, doanh nghiệp thanh toán cho
khách hàng khoản giảm giá đã chấp thuận;

22


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Nợ TK 532 - Giảm giá hàng bán tính theo giá bán chưa có thuế GTGT.
Nợ TK 3331 (33311) - Thuế GTGT tương ứng.
Có TK 111 - Tiền mặt.
Có TK 112 - Tiền gửi ngân hàng.
Có TK 338 (3388)- Phải trả, phải nộp khác
+ Nếu khách hàng chưa thanh toán tiền mua hàng, kế toán ghi giảm số phải
thu khách hàng đúng bằng số giảm giá đã chấp thuận.

23


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Nợ TK 532 - Giảm giá hàng bán.
Nợ TK 3331 (33311) - Thuế GTGT tương ứng.
Có TK 131 - Phải thu của khách hàng.
+ Cuối kỳ hạch toán, kết chuyển sang tài khoản doanh thu bán hàng toàn bộ số
giảm giá hàng bán.
Nợ TK 511 - Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ.
Có TK 532 - Giảm giá hàng bán.

2.3.4. Kế toán tại doanh nghiệp tính thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp:

Xác định thuế GTGT phải nộp:
Số thuế GTGT
phải nộp

=

Giá trị gia tăng của

Giá trị gia tăng của hàng

x

hoá, dịch vụ chịu thuế

=

hàng hoá, dịch vụ
Trình tự hạch toán:
TK 3332, 3333

Giá trị thanh toán của hàng
hoá , dịch vụ bán ra
TK 511

Thuế TTĐB, thuế XNK
phải nộp

Thuế GTGT của hàng hoá,
dịch vụ

x

Giá thanh toán của hàng
hoá, dịch vụ mua vào
TK 111,112,131

DTBH bao gồm cả
TTTĐB, XK, VAT

TK 3331
Thuế GTGT phải nộp

3. Kế toán doanh thu hoạt động tài chính, chi phí tài chính:
3.1. Kế toán doanh thu hoạt động tài chính:
- TK sử dụng: TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính, phản ánh các khoản
thu nhập thuộc hoạt động tài chính của DN:
Bên Nợ: - Số thuế GTGT phải nộp theo phương pháp trực tiếp:
- Kết chuyển doanh thu hoạt động tài chính khi xác định kết quả.

24


Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Bên Có: - Các khoản doanh thu hoạt động tài chính phát sinh trong kỳ.
TK 515 cuối kỳ không có số dư.
- Phương pháp hạch toán:
Sơ đồ hạch toán doanh thu hoạt động tài chính

TK 911

TK 515

Kết chuyển
doanh thu
hoạt
động tài
chính khi
xác định kết
quả

TK 111, 112, 152,
153…
Thu bằng tiền, hiện vật

TK 121,221,222
Thu lãi đầu tư trực tiếp

TK 413, 3387
Lãi chênh lệch tỷ giá cuối kỳ và
giai đoạn
trước hoạt động, lãi bán hàng trả
TK 111, 1112
góp
Chiết khấu thanh toán

TK 111,112,131
Bán BĐS, thu cho thuê CS hạ
tầng
TK 3331

Thuế GTGT

3.2. Kế toán Chi phí tài chính:

Hoạt động tài chính của doanh nghiệp là những hoạt động về vốn, về đầu tư
tài chính, góp vốn liên doanh, mua bán chứng khoán, ngoại tệ, chi thuê tài sản,
cho vay do đó phải hạch toán chính xác doanh thu, chi phí liên quan đến hoạt
động tài chính của doanh nghiệp.
25