Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn (LV thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HÀ THỊ HUYỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC
MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HÀ THỊ HUYỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC
MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BẮC KẠN
Ngành: Quản lí giáo dục
Mã ngành: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨKHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. PHÙNG THỊ HẰNG
2. TS. NGUYỄN HÀ GIANG

THÁI NGUYÊN - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn “Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực
dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ
thông tỉnh Bắc Kạn”là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chưa được công
bố ở bất kì công trình nào.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về bản luận văn này
Bắc Kạn, ngày 29 tháng 4 năm 2018
Tác giả luận văn

Hà Thị Huyền

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu, khảo sát và triển khai đề tài: “Quản
lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn KHXH cho
giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn” tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích
và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, của các thầy giáo, cô
giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Với tình cảm chân thành tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy
giáo, cô giáo Khoa Tâm lí Giáo dục, Phòng Sau đại học của trường Đại học sư
phạm Thái Nguyên đã nhiệt tình giảng dạy và tư vấn giúp đỡ tác giả trong quá
trình học tập và nghiên cứu thực hiện luận văn.
Tác giả bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với PGS. TS. Phùng
Thị Hằng và TS Nguyễn Hà Giang cô giáo trực tiếp hướng dẫn, đã tận tình định

hướng, chỉ dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả vượt qua những khó khăn
trong suốt quá trình hoàn thành luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các cấp quản lý; Ban giám hiệu và GV các
trường THPT tỉnh Bắc Kạn; gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, giúp
đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành luận văn này.
Mặc dù cố gắng rất nhiều trong việc nghiên cứu, song do thời gian và kinh
nghiệm thực tiễn của bản thân còn hạn chế, đề tài không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các thầy (cô), các bạn đồng
nghiệp và những người quan tâm đến đề tài này để luận văn của tôi được hoàn
chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Bắc Kạn, ngày 29 tháng 4 năm 2018
Tác giả luận văn

Hà Thị Huyền
ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ v
DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................ vi
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu ........................................ 4
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 4
6. Giới hạn nghiên cứu .................................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 5
8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC MÔN KHOA HỌC
XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...........................7
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................ 7
1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................ 7
1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................ 10
1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 16
1.2.1. Quản lí, quản lý giáo dục ................................................................... 16
1.2.2. Bồi dưỡng .......................................................................................... 18
1.2.3. Tích hợp, dạy học tích hợp ................................................................ 18
1.2.4. Năng lực, năng lực dạy học tích hợp, năng lực dạy học tích hợp trong
các môn khoa học xã hội ............................................................................. 20
1.2.5. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn
khoa học xã hội ............................................................................................ 22

iii


1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học
tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ
thông ............................................................................................................ 22
1.3.1. Hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa
học xã hội cho giáo viên ở trường trung học phổ thông ............................. 22
1.3.2. Hiệu trưởng trường trung học phổ thông với vai trò quản lí hoạt động
bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo
viên trung học phổ thông ............................................................................. 29

1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng
lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học
phổ thông ..................................................................................................... 33
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................ 35
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC MÔN KHOA HỌC
XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG TỈNH BẮC KẠN ........................................................................ 36
2.1. Khái quát chung giáo dục THPT về cán bộ quản lí và đội ngũ GV các
trường THPT tỉnh Bắc Kạn ......................................................................... 36
2.1.1. Thực trạng giáo dục trung học phổ thông ......................................... 36
2.1.2. Thực trạng đội ngũ GV các môn khoa học xã hội cấp trung học phổ
thông ở tỉnh Bắc Kạn ................................................................................... 38
2.1.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lí các trường THPT tỉnh Bắc Kạn 39
2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ...................................... 40
2.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................. 40
2.2.2. Nội dung khảo sát .............................................................................. 40
2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lí số liệu ......................... 41
2.3. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các
môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn ..... 42

iv


2.3.1. Nhận thức của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động
bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo
viên trung học phổ thông ............................................................................. 42
2.3.2. Thực trạng về nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức của hoạt động
bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên THPT ......... 43
2.4. Thực trạng công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH trong

các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn ................................... 48
2.4.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lí hoạt động bồi dưỡng năng
lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn........ 48
2.4.3. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực
DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn. ............ 51
2.4.4. Đánh giá chung của các khách thể điều tra về việc thực hiện các chức
năng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn
KHXH cho giáo viên THPT ........................................................................ 53
2.4.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động
bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh
Bắc Kạn ....................................................................................................... 56
2.5. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng năng
lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên ......................................... 58
2.5.1. Mặt mạnh ........................................................................................... 58
2.5.2. Hạn chế .............................................................................................. 58
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế....................................................... 59
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................ 60
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG
LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI
CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT TỈNH BẮC KẠN ....................61

v


3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng
năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên
THPT tỉnh Bắc Kạn ..................................................................................... 61
3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lý ................................................................ 61
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...................................................... 61
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................... 62

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................... 62
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ....................................................... 63
3.2. Đề xuất một số biện pháp quản lí của Hiệu trưởng đối với hoạt động bồi
dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo
viên các trường THPT tỉnh Bắc Kạn ........................................................... 63
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên về tầm quan trọng
của hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học
xã hội cho giáo viên trung học phổ thông ................................................... 63
3.2.2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH trong
các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn phù hợp với tình hình
thực tiễn ....................................................................................................... 67
3.2.3. Hoàn thiện nội dung chương trình bồi dưỡng năng lực DHTH trong
các môn KHXH cho giáo viên THPT đáp ứng yêu cầu thực tiễn ............... 70
3.2.4. Quản lý tốt việc sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để bồi dưỡng năng
lực dạy học tích hợp cho giáo viên các môn khoa học xã hội ..................... 72
3.2.5. Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng năng lực
DHTH trong các môn khoa học xã hội cho GV THPT tỉnh Bắc Kạn ......... 74
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ hoạt động bồi
dưỡng; tạo động lực để GV tích cực tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng .... 78
3.3. Mối quan hệ của các biện pháp ............................................................ 82
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp bồi dưỡng
năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên
THPT tỉnh Bắc Kạn ..................................................................................... 82
3.4.1. Quy trình khảo nghiệm ...................................................................... 83

vi


3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................... 83
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................ 89

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 94
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Nguyên nghĩa

CBQL

Cán bộ quản lí

CBQLGD

Cán bộ quản lí giáo dục

CNH

Công nghiệp hóa

DHTH

Dạy học tích hợp

GD

Giáo dục

GD THPT

Giáo dục trung học phổ thông

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

HĐH

Hiện đại hóa

HS

Học sinh

KHXH

Khoa học tự nhiên

NXB

Nhà xuất bản

QLGD

Quản lí giáo dục

SL

Số lượng

TB

Trung bình

TH

Tích hợp

THPT

Trung học phổ thông

ThS

Thạc sĩ

TS

Tiến sĩ

UBND

Ủy ban nhân dân

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm HS THPT của tỉnh Bắc Kạn trong 3
năm trở lại đây ................................................................................... 37
Bảng 2.2. Kết quả xếp loại Học lực HS THPT của tỉnh Bắc Kạn trong 3 năm
trở lại đây ........................................................................................... 37
Bảng 2.3. Thống kê về trình độ đào tạo của đội ngũ GV các môn khoa học
xã hội cấp THPT ở tỉnh Bắc Kạn trong 3 năm trở lại đây ................ 38
Bảng 2.4. Thống kê số lường giáo viên theo từng môn học ............................. 38
Bảng 2.5. Thống kê về thực trạng đội ngũ CBQL các trường THPT tỉnh Bắc
Kạn năm học 2017-2018 ................................................................... 39
Bảng 2.6. Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt
động bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo
viên THPT ......................................................................................... 42
Bảng 2.7. Đánh giá của khách thể điều tra về nội dung bồi dưỡng (kỹ năng
dạy học tích hợp trong các môn KHXH) và kết quả đạt được .......... 44
Bảng 2.8. Đánh giá của khách thể điều tra về các phương pháp bồi dưỡng
năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo viên THPT tỉnh
Bắc Kạn ............................................................................................. 46
Bảng 2.9. Đánh giá của khách thể điều tra về các hình thức bồi dưỡng năng lực
DHTH trong các môn KHXH cho GV THPT tỉnh Bắc Kạn ............... 47
Bảng 2.10. Đánh giá của khách thể điều tra về việc lập kế hoạch quản lí hoạt
động bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo
viên .................................................................................................... 49
Bảng 2.11. Đánh giá của khách thể điều tra về các biện pháp tổ chức triển
khai và chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH trong các

môn KHXH cho giáo viên ................................................................. 50
Bảng 2.12. Đánh giá của khách thể điều tra về biện pháp kiểm tra, đánh giá
kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn KHXH
cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn .................................................... 52
v


Bảng 2.13. Đánh giá của khách thể điều tra về việc thực hiên các chức năng
quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các
môn KHXH cho giáo viên THPT ...................................................... 53
Bảng 2.14. Đánh giá của các khách thể điều travề các yếu tố ảnh hưởng đến
công tác quản lí hoạt động bồi dưỡngnăng lực DHTH trong các
môn KHXH cho giáo viên THPT ...................................................... 57
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiếtcủa các biện pháp quản lý đã
đề xuất ............................................................................................... 83
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã
đề xuất ...................................................................................... 85
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho giáo
viênTHPT .......................................................................................... 87

vi


DANH MỤC CÁC HÌNH
Biểu đồ 2.1. Thực trạng về các chức năng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng
lực DHTH trong các môn KHXH ............................................... 56
Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện
pháp bồi dưỡng năng lực DHTH trong các môn KHXH cho
giáo viên THPT .......................................................................... 88

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Sau hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã vượt qua nhiều khó khăn, thách
thức, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Nước ta đã thoát ra
khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào nhóm nước đang phát triển có thu nhập
trung bình. Cũng trong 30 năm qua, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc
về mọi mặt. Các cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư nối tiếp
nhau ra đời, kinh tế tri thức phát triển mạnh đem lại cơ hội phát triển vượt bậc,
đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với mỗi quốc gia, nhất là
các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển. Để bảo đảm phát triển bền vững,
nhiều quốc gia đã không ngừng đổi mới giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực, trang bị cho các thế hệ tương lai nền tảng văn hóa vững chắc và năng
lực thích ứng cao trước mọi biến động của thiên nhiên và xã hội. Đổi mới giáo
dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu thế mang tính toàn cầu trong đó có Việt
Nam.
Dạy học theo hướng tích hợp là một xu thế trong dạy học hiện đại của
nhiều nước phát triển nhằm giải quyết triệt để mâu thuẫn giữa yêu cầu về nội
dung học vấn phổ thông sâu - rộng với khả năng tiếp thu khối lượng tri thức của
người học và mâu thuẫn giữa chức năng của người GV là tổ chức, điều khiển
người học nắm vững, hình thành kỹ năng ở từng môn học riêng rẽ với yêu cầu
của xã hội đòi hỏi người học phải biết thu thập, chọn lọc, xử lý thông tin liên
quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Dạy
học tích hợp giúp học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến
thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải nhàm chán, vừa không có được
sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào
thực tiễn. Dạy học tích hợp giúp người học kết hợp tri thức của các môn học,

phân môn cụ thể trong chương trình học tập theo nhiều cách khác nhau vì thế
việc nắm kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và bền vững hơn.

1


Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ nội dung, phương pháp dạy học và
kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực
của HS theo tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Dạy học tích hợp là xu hướng mới trong đổi
mới nội dung chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay nhằm mở rộng
vốn học vấn phổ thông cho người học đồng thời giảm tải, tạo tính chủ động tích
cực cho HS trong quá trình học tập, với những vấn đề định hướng nhận thức theo
chủ đề. Những năm qua Bộ GDĐT đã tổ chức các lớp tập huấn và chỉ đạo các
Sở GDĐT: thực hiện nội dung dạy học theo hướng tích hợp, khuyến khích GV
dạy học theo hướng tích hợp, tổ chức cuộc thi: “dạy học theo chủ đề tích hợp”
dành cho GV và “Vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết các tình huống
trong thực tiễn” dành cho học sinh…
Sự nghiệp giáo dục và đào tạo của tỉnh Bắc Kạn những năm qua được các
cấp uỷ Đảng, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo và nhân dân các dân tộc trong toàn
tỉnh chăm lo phát triển đồng bộ cả về quy mô và chất lượng. Hệ thống trường
lớp học được xây dựng rộng khắp ở các địa bàn, ở các cấp học; cơ sở vật chất
nhà trường ngày càng được cải thiện, số phòng học kiên cố ngày càng tăng. Đội
ngũ giáo viên từng bước được ổn định về số lượng và nâng cao dần về chất lượng.
Công tác xã hội hoá giáo dục được quan tâm. Chất lượng dạy và học từng bước
được nâng lên.
Việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông đã đặt ra những yêu
cầu mới về năng lực của người GV, trong đó có năng lực dạy học tích hợp. Trên
thực tế giáo viên các môn khoa học xã hội ở các trường THPT tỉnh Bắc Kạn đã
thực hiện lồng ghép, tích hợp những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình

dạy học như: giáo dục kỹ năng sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền
quốc gia về biên giới, biển đảo; phòng chống tham nhũng; bảo vệ môi trường...
Nhưng đó mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá

2


trình dạy học, hiệu quả dạy học tích hợp chưa cao. Nhiều giáo viên vẫn còn lúng
túng trong quá trình thực hiện dạy học tích hợp, chưa nắm được bản chất của dạy
học tích hợp là phải xử lý các nội dung kiến thức trong mối liên quan với nhau,
đảm bảo cho học sinh vận dụng được tổng hợp các kiến thức đó một cách hợp lí
để giải quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học
sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác
nhau. Trong những năm học vừa qua, một số giáo viên bước đầu đã xây dựng
chủ đề dạy học tích hợp và thiết kế được kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp,
tuy nhiên đa số giáo viên chưa hiểu rõ lý luận, phương pháp, cách thức về dạy
học tích hợp nên dẫn đến hiệu quả chưa cao.
Nguyên nhân chính là việc quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học
tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên còn nhiều hạn chế, đa số
giáo viên chưa nắm được bản chất của dạy học tích hợp. Điều này đòi hỏi cần
thiết phải có những biện pháp quản lý, bồi dưỡng để phát triển năng lực dạy học
tích hợp cho giáo viên. Thực tiễn cho thấy, hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy
học, bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên vừa là mục tiêu vừa là
giải pháp căn bản trong việc nâng cao chất lượng dạy học ở các cấp học nói
chung và cấp THPT nói riêng, nhằm đạt mục tiêu phát triển nguồn nhân lực, đáp
ứng yêu cầu xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ những điều nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Quản lý
hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã
hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn” làm đề tài luận văn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp
quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã
hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học
cấp THPT trên địa bàn tỉnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

3


3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn
khoa học xã hội cho giáo viên THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong
các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các
môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn còn có những hạn chế,
bất cập, chưa thật sự đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục THPT hiện nay.
Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lí hoạt động bồi
dưỡng phù hợp với tình hình thực tiễn, thì sẽ nâng cao được hiệu quả của hoạt
động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho
giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT
trên địa bàn tỉnh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy
học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực
dạy học tích hợp trong các môn học xã hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy

học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn.
6. Giới hạn nghiên cứu
6.1. Về nội dung
Luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lí của
hiệu trưởng đối với hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong các
môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn.

4


6.2. Về khách thể điều tra và địa bàn khảo sát
- Về khách thể điều tra: Tổng số khách thể điều tra gồm 111 người,
trong đó có 45 CBQL, 06 chuyên viên Sở GD&ĐT, 60 giáo viên các môn khoa
học xã hội.
- Về địa bàn khảo sát: Chúng tôi tiến hành khảo sát tại 09 trường THPT
trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn: trường PTDT nội trú Bắc Kạn, trường THPT Bộc Bố,
trường THPT Phủ Thông, trường THPT Na Rì, trường THCS&THPT Nà Phặc,
trường THPT chuyên Bắc Kạn, THPT Yên Hân, THPT Bình Trung, THPT Quản
Khê.
- Đề tài sử dụng số liệu thống kê của Sở GD&ĐT Bắc Kạn trong các năm
học: 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu lí luận, văn
bản có liên quan đến vấn đề tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho
giáo viên THPT, chẳng hạn, nghiên cứu chủ trương của Đảng, Nhà nước, của Bộ
GD&ĐT về chiến lược phát triển giáo dục nói chung và giáo dục THPT nói
riêng… nhằm xây dựng khung lí thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát

Tiến hành quan sát các hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên
tại các trường THPT, các hình thức tổ chức hoạt động của nhà quản lí... nhằm
thu thập thông tin thực tiễn cho đề tài.
7.2.2. Phương pháp đàm thoại, phỏng vấn
Trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn một số cán bộ chuyên viên Sở GD&ĐT,
cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường THPT để phát hiện thực trạng, tìm hiểu
nguyên nhân của thực trạng năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học
xã hội của giáo viên, đồng thời làm sáng tỏ những thông tin thu nhận được từ
phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi.

5


7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Phương pháp này được sử dụng với mục đích khảo sát nhu cầu, nhận thức,
sự đánh giá của các khách thể điều tra về công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng
năng lực dạy học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên của Hiệu
trưởng các trường THPT tỉnh Bắc Kạn và nguyên nhân của thực trạng.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Phương pháp này được sử dụng với mục đích xin ý kiến của các chuyên gia,
các nhà quản lí, các giáo viên có nhiều kinh nghiệm dạy học về việc xây dựng và
đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp trong
các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT của hiệu trưởng các trường THPT,
đồng thời kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu kế hoạch giảng dạy, kế hoạch bài dạy, sổ điểm, sổ bồi
dưỡng,…của giáo viên dạy các môn khoa học xã hội ở các trường được khảo sát
nhằm thu thập thêm thông tin về thực trạng.
7.3. Các phương pháp bổ trợ:
Sử dụng một số công thức toán thống kê để xử lí các kết quả nghiên cứu

thực tiễn: tính trung bình cộng, tính phần trăm…
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ
lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học
tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ thông.
Chương 2. Thực trạng quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp
trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn.
Chương 3. Một số biện pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy
học tích hợp trong các môn khoa học xã hội cho giáo viên trung học phổ thông
tỉnh Bắc Kạn.

6


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI
CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Việc nghiên cứu, thử nghiệm và thực thi dạy học theo quan điểm tích hợp
được bắt đầu từ những năm 60 của thế kỉ XX. Tuy nhiên, từ cuối những năm
90 trở lại đây, vấn đề nghiên cứu về một khoa học thống nhất trên quan điểm
phân tích hệ thống và theo quan điểm tiếp cận tích hợp trong giáo dục nhằm
hình thành và phát triển các năng lực cho người học mới thực sự được quan tâm
[dẫn theo 36].
Tháng 9/1968, Hội đồng liên quốc gia về giảng dạy khoa học, với sự bảo
trợ của UNESCO tổ chức tại Varna (Bungari) mang tên "Hội nghị tích hợp việc
giảng dạy các khoa học" lần đầu tiên đã đặt ra hai vấn đề: Vì sao phải dạy học

tích hợp các khoa học? Dạy học tích hợp các khoa học là gì?
Đến Hội nghị phối hợp trong chương trình của UNESCO, Paris 1972 thì
Dạy học tích hợp các khoa học được UNESCO định nghĩa là "một cách trình
bày các khái niệm và nguyên lí khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ
bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hoặc quá sớm sự sai khác giữa
các lĩnh vực khoa học khác nhau". Tiếp theo, UNESCO lại tổ chức Hội nghị
đào tạo giáo viên để dạy học tích hợp các khoa học tháng 4/1973 tại Đại học
tổng hợp Maryland và đi tới xác định khái niệm Dạy học tích hợp các khoa học
còn bao gồm cả việc dạy học tích hợp các khoa học với công nghệ học
(technology) [dẫn theo 36]..
Về cá nhân các nhà khoa học nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề dạy học
tích hợp có thể kể đến nhà lí luận giáo dục Pháp Xavier Roegiers. Ông có hai
công trình có chất lượng khoa học cao, trong đó có một cuốn đã được dịch sang
tiếng Việt. Trước 1996 có: "Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển
7


các năng lực tích hợp ở nhà trường?" - Nguyên bản tiếng Pháp - người dịch:
Đào Trọng Quang, Nguyễn Ngọc Nhị, NXB Giáo dục, 1996. Bốn năm sau đó,
ông công bố công trình: "Một phương pháp sư phạm của hội nhập. Và tích hợp
các kĩ năng có được trong giảng dạy". Phối hợp với Jean Marie De Ketele phiên
bản De Boeck Đại học Bỉ, 2000 ("Une pe'dagogie de L'inte'gration.
Compe'tences et inte'gration des acquis dans l'enseignement". Avec la
collaboration de Jean MarieDe Ketele. Editions De Boeck universite' Belgium,
2000). Theo Xavier Roegiers, sư phạm tích hợp là một quan niệm về quá trình
học tập, trong đó toàn bộ quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những
năng lực cụ thể có dự tính trước những điều kiện cần thiết cho học sinh, nhằm
phục vụ cho các quá trình học tập sau này hoặc nhằm hòa nhập học sinh vào cuộc
sống lao động. Như vậy sư phạm tích hợp tìm cách làm cho quá trình học tập có
ý nghĩa[dẫn theo 36].

Ngoài ra, Donald P. Cauchak, Paul D. Eggen trong mục: "Tích hợp các
đơn vị chương trình học liên ngành và chuyên đề" thuộc công trình: "Học tập
và phương pháp giảng dạy nghiên cứu", Công ty Allyn, 1998 (Integrating the
Curriculum Interdisciplinary and thematic units thuộc công trình: "Learning
and Teaching - Research based methods", Allyn company, 1998) cũng đã đặt
ra và bước đầu giải quyết vấn đề dạy và học theo quan điểm sư phạm tích hợp
[dẫn theo 36].
Các nhà khoa học trên thế giới đã phân chia tích hợp thành bốn loại:
- Quan điểm tích hợp trong nội bộ môn học: ưu tiên tích hợp các nội dung
trong nội bộ môn học. Quan điểm này duy trì các môn học riêng rẽ.
- Quan điểm đa môn: Các môn học tiếp tục được tiếp cận một cách riêng
rẽ và chỉ gặp nhau ở một số thời điểm trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu.
Phổ biến thường xuyên hơn cả là tích hợp các nội dung giáo dục khác vào chỗ
thích hợp trong môn học thích hợp. Điều này được thực hiện dưới ba hình thức:
bài mục riêng, lồng ghép và liên hệ.

8


- Quan điểm liên môn: Đề xuất những tình huống chỉ có thể tiếp cận một
cách hợp lí qua sự soi sáng của nhiều môn học. Quan điểm này nhấn mạnh đến
sự liên kết của nhiều môn làm cho chúng tích hợp với nhau để giải quyết một
tình huống cho trước. Vì thế, quá trình học tập sẽ không rời rạc mà phải liên kết
với nhau xung quanh những vấn đề phải giải quyết.
- Quan điểm xuyên môn: Chủ yếu phát triển những kĩ năng mà học sinh có
thể sử dụng trong tất cả các môn học, trong tất cả các tình huống. Có thể lĩnh hội
các kĩ năng này trong từng môn học và có thể áp dụng ở mọi nơi. Những kĩ năng
này gọi là kĩ năng xuyên môn[dẫn theo 36].
Ở một số nước trên thế giới, dạy học theo quan điểm tích hợp đã được ứng
dụng từ những năm 80 của thế kỷ XX. Tích hợp có nơi được xem như nguyên

tắc tổng quát của việc xây dựng cả hệ thống chương trình. Ví dụ chương trình
Tiểu học ở Ma-lai-xi-a được gọi là:"The intergrated curriculum for Primary
school" (Chương trình giảng dạy tích hợp cho trường Tiểu học) do Bộ GD&ĐT
Ma-lai-xi-a công bố lần đầu năm 1997[6]. Chương trình đã đưa ra 8 hướng tích
hợp cụ thể như sau:
" - Tích hợp nhiều kĩ năng trong một môn học.
- Tích hợp nhiều kĩ năng trong một số môn học.
- Hấp thụ kiến thức nội dung môn học khác qua các môn đang dạy.
- Tích hợp các chuẩn mực đạo đức hoặc nghề nghiệp qua các môn học.
- Những yếu tố cần được dạy qua toàn bộ các môn học, bao gồm ngôn
ngữ, môi trường, khoa học và công nghệ, chủ nghĩa yêu nước, năng lực suy nghĩ
và năng lực tìm tòi nghiên cứu.
- Tích hợp chương trình chính khóa với ngoại khóa. Ở đây, nội dung các
hoạt động ngoại khóa được nhấn mạnh lại trong các tình huống học tập ở lớp học
chính thức.
- Tích hợp kiến thức và thực tiễn.
- Tích hợp kinh nghiệm quá khứ và những kinh nghiệm mới tiếp thu được
của học sinh".

9


Thực hiện hướng tích hợp có thể dẫn tới sự ra đời của những bộ sách giáo
khoa nhiều môn (multimanuel) như "bộ sách giáo khoa nhiều môn" dùng cho bậc
Tiểu học nhiều nước Châu Phi - tích hợp 7 môn học: Tiếng Pháp, Toán, Sinh
học, Công nghệ, Sử, Địa, Giáo dục công dân xung quanh các chủ đề khác nhau,
mỗi chủ đề dạy trong hai tuần do Nhà xuất bản EDICEF xuất bản ở Pháp năm
1995.
Cũng theo hướng tích hợp, người ta có thể kết hợp hai bộ môn tưởng chừng
rất xa nhau như Văn học và Sinh học để viết ra những công trình như Nghiên cứu

việc soạn thảo văn bản theo thể loại (Exploring the writing of genres) nhằm
hướng dẫn cách viết các thể loại tự sự, nghị luận, thuyết minh, báo cáo,...bằng
chất liệu của môn Thực vật học (Theo Hiệp hội đọc sách Vương Quốc Anh,
1996) [dẫn theo 36].
Các chương trình tích hợp ở các nước trên thế giới có thể được thực hiện
ở các mức độ khác nhau: từ phối hợp, kết hợp đến tích hợp hoàn toàn. Ở mức độ
thấp có sự phối hợp về nội dung, phương pháp của một số môn có liên quan
nhưng mỗi môn cần đặt trong một phần hay một chương riêng. Tích hợp ở mức
độ cao hơn có sự kết hợp chặt chẽ trong nội dung, đặc biệt là những phần giao
nhau của các môn học này. Tích hợp ở mức độ cao nhất được thực hiện ở nội
dung của các môn học được hòa vào nhau hoàn toàn thành một chỉnh thể mới đạt
mục tiêu đề ra một cách hiệu quả và tiết kiệm hơn về nội dung, thời gian.
Như vậy, các công trình nghiên cứu trên thế giới đã đề cập đến các khía
cạnh khác nhau như nội dung, cách thức, hiệu quả,… của việc dạy học tích hợp
trong nhà trường phổ thông.
1.1.2. Ở Việt Nam
Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc, là quan điểm hiện đại trong giáo dục.
Quan điểm tích hợp đã được hầu hết các nước trên thế giới vận dụng và hiệu quả
của nó đã được kiểm nghiệm. Tuy nhiên, ở nước ta, trước những năm 80 của thế
kỉ XX, vấn đề này chưa thực sự được nghiên cứu một cách hệ thống. Tinh thần

10


liên môn cũng được đề cập song trên thực tế chưa được thể hiện trong nội dung
chương trình. Các quan điểm nghiên cứu về sư phạm tích hợp mới chỉ dừng lại
ở mức sắp xếp các phân môn "đứng cạnh nhau" mà chưa vận dụng vào trong dạy
học do chưa thấy rõ sự liên kết chặt chẽ, giao nhau, tích hợp với nhau của các
đơn vị kiến thức. Cuối những năm 80, đặc biệt là những năm 90 của thế kỉ XX
trở lại đây, vấn đề nghiên cứu về một khoa học thống nhất trên quan điểm phân

tích hệ thống và theo quan điểm tiếp cận tích hợp trong giáo dục nhằm hình thành
và phát triển các năng lực cho người học mới thực sự được quan tâm[dẫn theo
36].
Những năm gần đây, khi xu thế hội nhập quốc tế có ảnh hưởng trực tiếp
và mạnh mẽ đến giáo dục Việt Nam, nhiều công trình khoa học đã tập trung bàn
về vấn đề dạy học tích hợp và phân hóa. Bắt đầu với tích hợp đa môn ở bậc giáo
dục Tiểu học thành môn học mới: Tự nhiên và xã hội.
Có thể kể tên một số nhà nghiên cứu có nhiều gắn bó với giáo dục Việt
Nam, tham gia hoạch định và xây dựng chương trình giáo dục phổ thông
(CTGDPT) như: tác giả Đỗ Ngọc Thống với: Chương trình Ngữ văn trong nhà
trường phổ thông Việt Nam. NXB Giáo dục Việt Nam, 2011; Đổi mới mô hình
giờ học văn ở trung học phổ thông theo quan điểm tích hợp; Đề xuất phương án
thống nhất tích hợp và phân hóa trong trương trình giáo dục phổ thông Việt
Nam; Từ Chương trình giáo dục phổ thông Hàn Quốc, đề xuất hướng tích hợp
và phân hóa cho Chương trình GDPT Việt Nam; Chương trình Ngữ văn trong
nhà trường phổ thông Việt Nam và hướng phát triển sau 2015, Bộ GD&ĐT, Tài
liệu lưu hành nội bộ; tác giả Hoàng Hòa Bình với Dạy học Ngữ văn ở trường phổ
thông, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014) [dẫn theo 36].
Đứng trên vị trí nhà quản lí giáo dục, tác giả Trương Đình Châu, Phó giám
đốc Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Bình nhận định: "Tích hợp - một xu hướng dạy học có
tính khoa học và thực tiễn" trong bài báo cùng tên công bố trên Internet.

11


Về lí luận dạy học tích hợp và khả năng dạy học tích hợp ở nhà trường Việt
Nam hiện nay có một số bài viết: Giảng dạy hợp nhất các khoa học ở trường trung
học- tổng thuật, Thông tin khoa học giáo dục số 8 (1985) và Dạy học tích hợp,
Nguồn www.ioer.edu.vn của tác giả Trần Bá Hoành - Viện khoa học giáo dục Việt
Nam; Dạy học tích hợp và khả năng áp dụng vào thực tiễn Việt Nam của tác giả

Vũ Thị Sơn, Dạy và học ngày nay số 370, tr 21-25 (2009)… Các tác giả đã có
những đánh giá khái quát rất xác đáng về ưu điểm và khả năng áp dụng của dạy
học tích hợp trong các môn học ở nhà trường. Nhưng nhìn chung, sự vận dụng
quan điểm tích hợp trong thực tiễn dạy học ở Việt Nam vẫn còn ở mức độ thấp và
chỉ chú trọng đến tích hợp nội dung)[dẫn theo 36].
Qua thực tiễn đánh giá chương trình, sách giáo khoa các môn học ở nhà
trường Việt Nam những năm gần đây, nắm bắt xu thế và quan điểm chỉ đạo đổi
mới giáo dục Việt Nam giai đoạn sắp tới, có thể thấy vai trò của quan điểm sư
phạm tích hợp trong việc chi phối cách xây dựng chương trình dạy học, chỉ đạo
nội dung và lựa chọn phương pháp dạy học. Xây dựng kế hoạch dạy học theo
hướng tích hợp là một trong những nội dung trọng tâm Bộ GD&ĐT yêu cầu trong
hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học phổ thông. Dạy học theo hướng
tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác
định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong chương trình xây dựng
môn học. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực
về quá trình học tập và quá trình dạy học[dẫn theo 36].
Tác giả Nguyễn Hồng Liên, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nhận định:
"Việc dạy tích hợp góp phần hình thành và phát triển kĩ năng quyết định, giao
tiếp và làm việc nhóm. Nội dung được giảm tải nhằm tăng thời gian và không
gian cho giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học sáng tạo và tương tác, học
sinh phát huy tốt hơn quyền chủ động học tập của mình. Việc dạy học không chú
trọng vào việc dạy kiến thức mà nhấn mạnh vào việc hình thành cho học sinh
phương pháp và kĩ năng tư duy trong học tập, đòi hỏi giáo viên phải có những

12