Nghiên cứu bảo tồn và phát triển một số làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy – tỉnh Quảng Bình (Khóa luận tốt nghiệp)

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian thực hiện và hoàn thành khóa luận này em đã nhận được
rất nhiều sự giúp đỡ, quan tâm tạo điều kiện từ mọi phía. Em xin chân thành
cảm ơn. Cô giáo ThS Trần Thị Tuyết Nhung, giảng viên Khoa Khoa học Xã hội,
hướng dẫn em trong quá trình lựa chọn, thực hiện đề tài, giúp đỡ em trong quá
trình làm khóa luận này.
Xin gửi lời cảm ơn tới các nghệ nhân, thợ thủ công tại ba làng nghề An
Xá, Tuy Lộc, Quy Hậu đã không ngần ngại bớt chút thời gian chia sẻ ý kiến và
cung cấp thông tin, số liệu tạo điều kiện cho em hoàn thành bài khóa luận này.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo trong Khoa Khoa học
Xã hội, cùng gia đình, bạn bè đã luôn quan tâm, động viên em trong suốt quá
trình làm khóa luận.
Cuối cùng, em xin được gửi lời cảm ơn đến các cô chú anh chị trong Sở
Văn hóa Du lịch và Sở Công thương Quảng Bình đã giúp đỡ, cung cấp thông tin,
số liệu cho em làm khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn!
Đồng Hới, ngày 18 tháng 5 năm 2018
Sinh viên

Nguyễn Thị Loan

1


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu của
riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của cô giáo Thạc sĩ Trần
Thị Tuyết Nhung
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận này hoàn toàn trung
thực. Các thông tin trích dẫn trong khóa luận có nguồn gốc rõ ràng và được chú
thích đúng quy định.
Đồng Hới,ngày 18 tháng 5 năm 2018

Người thực hiện

Nguyễn Thị Loan

2


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 5
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 5
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6
3. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 7
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài. .......................................................... 8
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài ......................................................................... 8
6. Bố cục đề tài ...................................................................................................... 8
B. NỘI DUNG..................................................................................................... 10
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HUYỆN LỆ THỦY- TỈNH QUẢNG BÌNH 10
1.1 Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 10
1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội ........................................................................ 11
1.3. Điều kiện văn hóa - con người ..................................................................... 14
1.3.1. Văn hóa ..................................................................................................... 14
1.3.2. Con người .................................................................................................. 15
CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÀNG NGHỀ VÀ LÀNG NGHỀ TRUYỀN
THỐNG HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH ........................................ 23
2.1 Làng nghề và làng nghề truyền thống ........................................................... 23
2.1.1 Khái niệm làng nghề .................................................................................. 23
2.1.2 Khái niệm làng nghề truyền thống. ............................................................ 24
2.2. Làng nghề truyền thống Lệ Thủy ................................................................. 25
2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển làng nghề truyền thống ở huyện Lệ
Thủy..................................................................................................................... 25

2.2.2. Thực trạng của làng nghề truyền thống Lệ Thủy ở hiện nay .................... 32
2.3. Một số giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống ở Lệ Thủy –
tỉnh Quảng Bình .................................................................................................. 41
2.3.1. Đẩy mạnh công tác bảo tồn làng nghề truyền thống ................................. 43
2.3.2. Đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất
kĩ thuật phục vụ phát triển làng nghề ................................................................. 44
2.3.3. Đa dạng hóa sản phẩm làng nghề.............................................................. 45
3


2.3.4. Tăng cường hoạt động quảng bá, quảng cáo cho du lịch làng nghề truyền
thống .................................................................................................................... 46
2.3.5. Phát triển nguồn nhân lực tại các làng nghề truyền thống. ....................... 48
2.3.6. Xây dựng vùng nguyên liệu ổn định cho các làng nghề truyền thống...... 49
2.3.7. Phát triển làng nghề truyền thống gắn với việc bảo vệ môi trường sinh thái
............................................................................................................................. 50
2.3.8. Thị trường tiêu thụ sản phẩm .................................................................... 50
C. KẾT LUẬN .................................................................................................... 52
1. Kết luận ........................................................................................................... 52
2. Kiến nghị ......................................................................................................... 53
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 59
PHỤ LỤC ............................................................ Error! Bookmark not defined.

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT
1. Hội đồng nhân dân

- HĐND

2. Ủy ban nhân dân

- UBND

3. Thể dục thể thao

- TDTT

4. Hợp tác xã

- HTX

5. Xã hội chủ nghĩa

- XHCN

6. Lực lượng vũ trang

- LLVT

7. Trung học phổ thông

- THPT

8. Cộng hòa dân chủ nhân dân - CHDCND
9. Thành phố

- TP

4

A.MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam là một đất nước nhiệt đới khí hậu ôn hòa, con người chất phác,
thiên nhiên ưu đãi với nhiều loại động thực vật quý, đa dạng về chủng loại,
phong phú về số lượng. Nền kinh tế nước ta chủ yếu là sản suất nông nghiệp, và
nền nông nghiệp mang tính thời vụ cao. Ngoài thời gian làm mùa vụ, họ có thêm
thời gian để phát triển các ngành nghề thủ công. Vốn cần cù, chịu thương chịu
khó và có đôi bàn tay tài hoa, ngay từ xa xưa, người Việt cổ đã biết tận dụng
những nguyên liệu sẵn có ấy để tạo ra nhiều sản phẩm thủ công có giá trị cao,
mang đậm tính nghệ thuật phục vụ cho đời sống hàng ngày. Trong nền kinh tế
xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu về sản phẩm thủ công ngày càng cao yêu
cầu các sản phẩm đó có giá trị phù hợp bền đẹp, lại không gây tác dụng phụ cho
con người, thân thiện với môi trường. Vì vậy đã có rất nhiều người chuyển sang
làm nghề thủ công, họ truyền nghề cho nhau từ đời này sang đời khác dần dần
hình thành các làng nghề. Làng nghề chính là một nét đặt trưng của nông thôn
Việt Nam. Khắp mọi miền trên tổ quốc đâu đâu cũng có làng nghề thủ công, mỗi
làng nghề lại sản xuất một mặt hàng thủ công truyền thống khác nhau, mang tính
đơn nhất. Ta có thể kể ra đây một số làng nghề nổi tiếng như: làng gốm Bát
Tràng (Hà Nội), làng gốm Chu Đậu, làng thêu Xuân Nẻo (Hải Dương), làng
tranh Đông hồ, làng gỗ Đồng Kị (Bắc Ninh)... và huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng
Bình) cũng là một trong những vùng đất đậm chất truyền thống cổ truyền như
thế.
Lệ Thủy là một mảnh đất thuộc tỉnh Quảng Bình. Ngoài nghề truyền thống
lúa nước, mỗi địa phương trên đất Lệ Thủy lại có một làng nghề riêng biệt, điều
đó đã làm cho Lệ Thủy có một nét văn hóa phong phú và đa dạng. Nói đến nghề
truyền thống trên đất Lệ Thủy có thể kể đến một số làng nghề như: nghề làm
nón (Quy Hậu), làm chiếu (An Xá), làng nghề đan lát (Xuân Thủy), sản xuất
rượu (Tuy Lộc)... Bởi vì địa bàn tỉnh có hầu hết các địa hình: đồi núi, bán sơn
địa, đồng bằng, duyên hải và biển. Sự phong phú, đa dạng về địa hình là cơ sở,
điều kiện để hình thành, phát triển cả một hệ thống “địa kinh tế” và “địa văn hóa”

5


từ lâu đời, tạo nên thế địa quan trọng và đặc biệt cho sự phát triển các làng nghề
thủ công truyền thống.
Xuất phát từ những lí do trên tôi đã chọn lựa và xây dựng đề tài: “Nghiên
cứu bảo tồn và phát triển một số làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy – tỉnh
Quảng Bình” nhằm tìm hiểu các vấn đề phát triển làng nghề tuyền thống ở
huyện Lệ Thủy, phản ánh thực trạng sản xuất hàng thủ công ở các làng nghề
làng nghề và từ đó đưa ra các giải pháp nhằm bảo tồn, duy trì và phát triển các
làng nghề truyền thống, dựa vào những lợi thế có sẵn để phát triển làng nghề
truyền thống huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình).
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trước đây, nghề và làng nghề thủ công truyền thống ở Quảng Bình nói
chung ít được chú ý trong giới nghiên cứu. Từ sau Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5
Ban chấp hành trung ương Đảng Khóa VII về việc tiếp tục đổi mới và phát triển
kinh tế - xã hội nông thôn của Đảng ta đề ra, việc nghiên cứu về làng xã và kinh
tế nông thôn được đẩy mạnh hơn. Nhiều nhà nghiên cứu bắt đầu chú ý đến vấn
đề làng xã trong đó có làng nghề ở Quảng Bình. Với một số công trình như sau:
Nhà báo Tạ Đình Nam trong tác phẩm “Làng xã văn hóa Quảng Bình” của
mình có đề cập đến các làng nghề truyền thống, tuy nhiên vì đây là một đề tài
khá rộng nên vấn đề về làng nghề thủ công và các biện pháp bảo tồn làng nghề ở
huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình) vẫn chưa đề cập.
Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thế Hoàn: “Cấu trúc và văn hóa làng xã người
Việt ở Quảng Bình nửa đầu thế kỷ XIX” đã giới thiệu khá đầy đủ những làng
văn vật, làng nghề nổi tiếng ở Quảng Bình. Nhưng những làng nghề truyền
thống của huyện Lệ Thủy vẫn chưa được khai thác triệt để.
Khóa luận tốt nghiệp đại học của Nguyễn Thị Mỹ Trinh “Một số làng nghề
thủ công truyền thống ven sông Gianh, tỉnh Quảng Bình” cũng đã tìm giới thiệu
nhiều nét khái quát về làng nghề truyền thống ở Quảng Bình tuy nhiên, tác giả

chỉ nghiên cứu tình hình và những biện pháp nhằm phát triển nghề truyền thống
của các làng ven sông Gianh chứ chưa đề cập đến những làng nghề còn lại.

6


Tuy các đề tài có tìm hiểu các làng nghề truyền thống ở Quảng Bình,
nhưng về các làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình) vẫn
đề cập rất ít. Mà trong cuộc sống hiện đại mọi thứ đều được sản xuất bằng máy
móc, để các làng nghề không bị mai một thì chúng ta cần có những biện pháp
bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống. Vì vậy đề tài này tập trung nói
đến sự phát triển của các làng nghề truyền thống lâu đời mang đậm nét văn hóa
của cư dân Lệ Thủy.
3. Mục tiêu của đề tài
- Lựa chọn và xây dựng đề tài “Nghiên cứu bảo tồn và phát triển một số
làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy - tỉnh Quảng Bình” người viết nhằm
mục đích tôn vinh những giá trị và vai trò của làng nghề truyền thống, nét tinh
hoa văn hóa của dân tộc.
- Phản ánh chân thực và khách quan về thực trạng hoạt động sản xuất thủ
công và phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng
Bình).
- Tìm ra các giải pháp nhằm bảo tồn và thúc đẩy các làng nghề phát triển,
đẩy mạnh hoạt động du lịch của làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy (tỉnh
Quảng Bình) trong thời gian tới.
4. Đóng góp của đề tài
Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thêm một số tư liệu
làm cơ sở cho việc tìm hiểu về lịch sử, văn hóa của huyện Lệ Thủy. Bên cạnh đó,
kết quả nghiên cứu giúp các nhà quản lý, hoạch định chính sách có cơ sở để nhìn
nhận, đánh giá đúng thực trạng, vai trò của kinh tế thủ công truyền thống huyện
Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình), hiểu quy luật phát triển của nó để từ đó có chính

sách phát triển phù hợp. Ngoài ra, đề tài cũng góp phần cho việc bổ sung vào tư
liệu nghiên cứu làng xã miền Trung và mở ra một hướng nghiên cứu mới cho
bản thân sau này.
Ý nghĩa thực tiễn: Phát triển thủ công truyền thống là một chủ trương quan
trọng trong cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ở nước
ta hiện nay. Trong những năm qua, tỉnh Quảng Bình đã đề ra các chương trình,
7


các đề án nhằm thúc đẩy phát triển các nghề thủ công truyền thống. Trong đó
chú trọng các nghề thủ công truyền thống ở huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình).
Đây là nơi hội tụ khá nhiều nghề thủ công truyền thống, nơi bảo lưu những nét
đẹp văn hóa của quê hương. Do đó, việc nghiên cứu còn góp ý nghĩa khơi dậy
tình cảm gắn bó quê hương, giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống trong mỗi
người dân.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài
Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu các làng nghề truyền thống ở huyện Lệ
Thuỷ (tỉnh Quảng Bình).
Phạm vi nghiên cứu:
+ Không gian: Các làng nghề truyền thống ở huyện Lệ Thủy, trong đó tập
trung nghiên cứu các làng nghề thủ công nổi tiếng gắn chặt với tên tuổi của làng.
+ Thời gian: Đề tài nghiên cứu quá trình phát triển của các làng nghề từ khi
xuất hiện đến nay.
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Nghiên cứu và xây dựng đề tài là một nghiên cứu khoa học đòi hỏi chính
xác cao, phải dựa trên cơ sở lí luận nhất định. Để xây dựng và hoàn thành đề tài
tác giả đã dựa trên những phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp nghiên cứu cụ thể là phương pháp lịch sử, phương pháp logic.
Và đây là công cụ cơ bản để em xử lý nguồn tư liệu một cách khoa học, chân
thực và khách quan.

Ngoài ra để giải quyết các yêu cầu khoa học của đề tài, em cũng vận dụng
các phương pháp nghiên cứu khác: phương pháp khảo sát thực địa và thu thập
tài liệu, phương pháp bản đồ và biểu đồ, phương pháp logic, phương pháp lịch
sử, thống kê phân tích tổng hợp… giúp người nghiên cứu có cái nhìn tổng quát
và đúng đắn hơn về vấn đề nghiên cứu.
7. Bố cục đề tài
Chương 1: Tổng quan về huyện Lệ Thủy - tỉnh Quảng Bình.
Chương 2: Một số vấn đề về làng nghề và làng nghề truyền thống Lệ Thủy,
tỉnh Quảng Bình.
8


B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ HUYỆN LỆ THỦY- TỈNH QUẢNG BÌNH
1.1 Điều kiện tự nhiên
Lệ Thủy là một huyện đồng bằng thuộc tỉnh Quảng Bình, Việt Nam. Phía
nam giáp huyện Vĩnh Linh (thuộc tỉnh Quảng Trị), phía bắc giáp huyện Quảng
Ninh (Quảng Bình), phía Tây giáp nước CHDCND Lào, phía Đông giáp Biển
Đông.
Lệ Thủy với diện tích tự nhiên 1.416,11 km2, gồm có 36.545 hộ với
141.380 nhân khẩu (năm 2012), mật độ dân số 99,8 người/ km2, có hai dân tộc
chính là Kinh và Vân Kiều. Đây là quê hương của Sùng Nham hầu Dương Văn
An, Kim tử Vinh Lộc Đại phu Đặng Đại Lược, Thạc Đức hầu Đặng Đại Độ, Sư
bảo Nguyễn Đăng Tuân, Vũ Đăng Phương, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng
thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm. Lệ Thủy nổi tiếng với dòng sông
Kiến Giang thơ mộng, khu nghỉ mát suối nước khoáng Bang, văn hóa đặc
trưng Hò khoan Lệ Thủy, trong đó có điệu hò khoan chèo đò, hò giã gạo. Hằng
năm, vào ngày 2 tháng 9, nơi đây diễn ra lễ hội đua thuyền truyền thống trên
sông Kiến Giang và các lễ hội nội bộ của một số xã như: Dương Thủy, Sen

Thủy, Sơn Thủy... Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây là chiến
trường ác liệt với mật độ bom rải thảm của không quân Mỹ với mật độ dày đặc.
Lệ Thủy các các di tích lịch sử nổi bật như: Chùa An Xá ở Lộc Thủy, Miếu
Thần Hoàng ở Tân Thủy, Miếu An Sinh ở Văn Thủy.
Địa hình của huyện chủ yếu đồng bằng, ven biển hẹp và thấp, độ cao dưới
10 mét; sát biển có các dải cát cao 2 - 3 mét đến 50 mét, độ dốc lớn. Phía Tây
đồi núi thấp, đỉnh cao nhất là đỉnh Thu Lu 925 mét; Sông lớn có các sông Kiến
Giang, Long Đại và nhiều sông, suối nhỏ như: Rào Chân, Linh Giang, Khe Tích,
Sông Thác Cốc...Có đường Quốc lộ 1A; Quốc lộ 15A, đường Hồ Chí Minh
nhánh Đông và nhánh Tây, có đường sắt Bắc - Nam đi qua suốt chiều dài của
huyện; 02 đường tỉnh lộ 10 và 16 đi ngang nối các Quốc lộ; huyện có 8 tuyến
đường nội huyện dài 97Km, 28/28 xã thị trấn có đường ô tô đến trung tâm xã;
10


phủ sóng điện thoại đến 28 xã, thị trấn, 16 xã có điểm Bưu điện văn hóa xã;
Tổng số chợ trên địa bàn 28 cái, trong đó chợ thị trấn 03 cái, chợ xã 25 cái. Lệ
Thủy có chùa Hoằng Phúc (còn gọi là Chùa Quan) có lịch sử xây dựng từ năm
1609 với 09 quả chuông nặng hàng nghìn cân; có suối nước khoáng Bang chứa
bicacbonat natri với nhiệt độ sôi tự nhiên 1050C.
Qua đó có thể thấy, huyện Lệ Thủy với diện tích nhỏ nhưng lại mang trong
mình đầy bí ẩn mà bất kì ai cũng muốn khám phá.
1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội
Huyện gồm 02 thị trấn là Kiến Giang và Lệ Ninh và 26 xã An Thủy, Phong
Thủy, Lộc Thủy, Xuân Thủy, Liên Thủy, Tân Thủy, Dương Thủy, Mỹ Thủy,
Thái Thủy, Sen Thủy, Hưng Thủy, Cam Thủy, Thanh Thủy, Hồng Thủy, Ngư
Thủy Bắc, Ngư Thủy Trung, Ngư Thủy Nam, Mai Thủy, Phú Thủy, Sơn Thủy,
Trường Thủy, Văn Thủy, Hoa Thủy, Kim Thủy, Ngân Thủy, Lâm Thủy.
Huyện Lệ Thủy có từ lâu thuộc phủ Tân Bình, năm 1831 thuộc phủ Quảng
Ninh. Từ 1977 đến 1989 nhập với huyện Quảng Ninh thành huyện Lệ Ninh, tỉnh

Bình Trị Thiên. Cuối năm 1989 tách huyện Lệ Ninh tái lập huyện Lệ Thủy thuộc
tỉnh Quảng Bình.
Nói đến Lệ Thủy, chắc hẳn nhiều người hình dung ngay đến những cánh
đồng lúa trĩu vàng thẳng cánh cò bay, hình ảnh người nông dân quanh năm chân
lấm tay bùn, dòng Kiến Giang thơ mộng đầy náo nhiệt trong lễ hội đua thuyền
truyền thống hàng năm, nơi chôn rau cắt rốn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tài
ba nổi tiếng thế giới. Thế nhưng, ít ai biết rằng miền quê chiêm trũng ấy đang
được đánh thức bằng tiềm năng phát triển công nghiệp. Vâng, chính tiềm năng
này đang từng ngày giúp nông dân Lệ Thủy “lên đời” để trở thành công nhân
hay những ông chủ, bà chủ trên quê lúa của họ.
Không cần phải bàn cãi về những lợi thế trên lĩnh vực phát triển nông
nghiệp của huyện Lệ Thủy, bởi vùng đất này từng được mệnh danh “Nhất Đồng
Nai, nhì hai huyện”. Tuy nhiên, từ bao đời nay, cuộc sống của người dân nơi đây
vẫn không có gì thay đổi đáng kể vì cây lúa, vườn rau không thể tạo sự đột phá
làm tăng nguồn thu nhập của họ. Muốn kinh tế Lệ Thủy phát triển bền vững thì
11


Khóa luận đủ ở file: Khóa luận full