NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG NGUỒN NƯỚC LƯU VỰC SONG VỤ GIA-THU BỒN TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỘNG KHÍ HẬU TOÀN CẦU

1

M

U

I. Tính c p thi t c a đ tài:
Tr

c đây, khi n

v i n p ngh coi n

c ch a đ

c coi nh m t lo i tài nguyên th c s và

c là “th tr i cho” nên th

phí. Trong quá trình phát tri n, n
gian và th i gian. N

c th

ng s d ng n

c còn lãng

ng phân b không đ u theo không

c s ch là tham s c b n có tính quy t đ nh đ n s phát

tri n kinh t -xã h i đang ngày càng có xu h

ng c n ki t cùng v i bi n đ i

khí h u, thiên tai gia t ng s làm c n tr cho m i ho t đ ng c a con ng
khai thác s d ng m t cách h p lý ngu n n
ti m n ng và bi n đ ng c a ngu n n
n ng tái t o c a tài nguyên n

c con ng

c ta có tr l

ng n

di n tích t p trung n
Qu ng Nam là n i đ

i c n đánh giá đúng

c, coi tr ng vi c b o v , duy trì kh

c.

H th ng sông V Gia - Thu B n là m t trong m
n

i.

i h th ng sông l n

c hàng n m khá phong phú và là sông có toàn b

c n m tr n v n trên lãnh th Vi t Nam.

c bi t,

c đánh giá giàu ti m n ng th y đi n nh ng hàng n m

có di n bi n m a, l khá ph c t p đã làm thi t h i n ng n c v con ng

i và

v t ch t c a t nh. Vi c tính toán các đ c tr ng th y v n nh m đánh giá s bi n
đ ng ngu n n

c c ng nh dòng ch y theo không gian và th i gian trên l u

v c s giúp cho vi c l p các k ho ch xây d ng các công trình phòng ch ng
l l t c ng nh các công trình ph c v cho các ho t đ ng khác liên quan đ n
ngu n n

c c a con ng

i.

Nh m khai thác có hi u qu và b n v ng ngu n tài nguyên n

cc ah

th ng sông V Gia - Thu B n ph c v cho công cu c phát tri n kinh t – xã
h i, đ tài Lu n v n t t nghi p cao h c: “Nghiên c u s bi n đ ng ngu n
n

c l u v c sông V Gia – Thu B n trong b i c nh bi n đ i khí h u toàn

c u” này hy v ng s đáp ng đ

T Th Mai H

ng

c m c tiêu trên.

Lu n v n Th c s K thu t


2

II. M c đích c a đ tài:
- Phân tích đánh giá s bi n đ ng ngu n n

c trên l u v c theo không

gian và th i gian.
- D báo di n bi n ngu n n

c trên l u v c trong b i c nh bi n đ i khí

h u.
xu t ph

it

III.

c trên l u v c.

ng và ph m vi nghiên c u:
it

-

ng án khai thác hi u qu ngu n n

ng nghiên c u c a lu n v n chính là s bi n đ ng ngu n n

c

trong b i c nh bi n đ i khí h u toàn c u.
- Ph m vi nghiên c u c a lu n v n là toàn b l u v c sông V Gia – Thu
B n.
IV. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u:

D a trên tình hình th c t qua vi c đi u tra kh o sát khu v c nghiên
c u và vi c phân tích nguyên nhân gây bi n đ ng ngu n n
trong nghiên c u ch y u s d ng các ph

- Phân tích t ng h p các nghiên c u tr
- C p nh t thông tin đ có đ

c trên l u v c,

ng pháp sau:
c đây đ i v i l u v c,

c b d li u đ y đ nh t v ngu n n

c

trên l u v c nghiên c u.
ng d ng các mô hình toán thu v n vào đánh giá đ nh l

n

ng ngu n

c.

V. C u trúc Lu n v n.
Lu n v n có c u trúc nh sau:
•

M c l c.

•

M đ u.

•

Ch

ng 1. T ng quan các nghiên c u ngu n n

•

Ch

ng 2.

•

Ch

ng 3. Nghiên c u đánh giá s bi n đ ng ngu n n

c l u v c sông.

c đi m t nhiên và kinh t - xã h i l u v c nghiên c u.
c trên l u v c

sông V Gia – Thu B n.
T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t

3
•

Ch

ng 4. Các gi i pháp ng phó và đ nh h

ng khai thác ngu n n

c

trong b i c nh bi n đ i khí h u.
•

Ph n k t lu n và ki n ngh .

•

Tài li u tham kh o.

•

Ph l c.

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


4

CH

NG 1. T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U
NGU N N

Ngu n n

1.1.

C L U V C SÔNG.

c trên th gi i và

1.1.1. Ngu n n

Vi t Nam.

c trên th gi i.

Ngày nay, nh nh ng thành t u khoa h c v tr c đ a, th y v n, khí
t
L

ng, con ng
ng n

i có th

c trên Trái

Ngu n n

c l
tg mn

ng đ

c kh i l

ng n

c trên b m t Trái

c trên b m t Trái

ng n

cg mn

ng m). Ph n n

cđ id

cd

i đ t.

c m n (chi m h n 97%

ng, bi n, h n

c ng t (bao g m c m t ph n n

c m n, m t ph n n

c ng m và c h i n

không đ n 3%, trong đó đã g n 77% là đóng b ng
hà, mà kho ng 90% kh i l

t và n

ng b ng l i

c

c) ch

mi n c c và trong b ng

Nam C c, còn ph n l n t p trung

b ng đ o Greenland. Cu i cùng ch còn m t ph n r t nh 0,7% t ng l
n

t.

t kho ng ch ng 1454.106km3, chi m

71% b m t trái đ t ch ng 71%. Và h u h t là n
t ng l

c trên Trái

ng

c, t c kho ng 215.200 km3 có vai trò quan tr ng b o t n s s ng trên toàn

hành tinh. S n

c ng t này đ i b ph n thu c v các h n

là các dòng ch y trong sông, su i và khí m, h i n

c ng t, ngoài ra

c trong đ t, trong khí

quy n.
Trong quá trình tu n hoàn c a n

c, m i n m m t bi n b c h i ch ng

449.000 km3, l c đ a kho ng 71.100 km3. H i n
đ a hàng n m gây m a kho ng 108.400 km3 n

c t bi n theo gió vào l c

c. Nh v y dòng ch y m t và

dòng ch y ng m hàng n m ch y t l c đ a ra bi n kho ng 37.000 km3. So v i
t ng l

ng n

c chung trên Trái

t thì l

ng n

c này không đáng k ,

nh ng nó l i có ý ngh a vô cùng quan tr ng đ i v i đ i s ng con ng
sinh v t s ng trên l c đ a. ó là ngu n n
Ngu n n

c s d ng c a con ng

c s d ng c a con ng

T Th Mai H

ng

i.

i phân b không đ u theo c không

gian và th i gian. Theo không gian, do nh h
đ m t ng n i mà l

i và các

ng c a đi u ki n khí h u, m t

ng m a có th r t khác nhau. N i m a nhi u l

ng m a

Lu n v n Th c s K thu t


5

n m có th m y ngàn mm, n i m a ít ch vài tr m mm, th m chí không m a.
Thí d l

ng m a n m trung bình t i Haoai 12.092 mm, Rê-uy-ni- ông

12.000 mm, Ca-m -run 10.470 mm và m t s vùng xích đ o là nh ng n i
m a nhi u.
V b c h i bình quân n m trên các đ i d
l c đ a t 420 đ n 500 mm. Nh v y, trên đ i d
l nh nl

ng n

ng 930 đ n 1.070 mm, trên
ng, l

c đ n 100 mm, còn trên l c đ a, l

ng b c h i hàng n m
ng m a l n h n l

ng

b c h i đ n 250 mm.
L

ng n

c th a trên l c đ a chính là l

su i ch y ra đ i d

ng dòng ch y trên các dòng

ng. Do m a phân b không đ u mà l

ng dòng ch y trên

các sông su i c ng phân b không đ u. Trong 144,5. 106 km2 l c đ a, có 6.106
km2 hoàn toàn không có dòng ch y. M t ít ao h

do n

c ng m cung c p nên n

ct

nh ng vùng đó ch y u là

ng đ i m n.

Vùng dòng ch y r t nghèo chi m kho ng 32 tri u km2, trong đó châu
Âu và châu Á 18 tri u km2, châu Phi 9 tri u km2, châu Úc 4 tri u km2, còn l i
là m t s vùng châu Nam M . Vùng có dòng ch y r t phong phú thu c l u
v c c a 21 con sông t 10 v n km2 đ n 1 tri u km2 chi m kho ng 28,4 tri u
km2. Sông H ng và sông Mê Công c ng thu c lo i sông v a có l

ng dòng

ch y l n.
Trung bình h ng n m sông, su i đ ra bi n trên 15.500km3 n
Kho ng 20% l

ng n

c.

c nói trên thu c v sông Amazon có chi u dài 7025

km v i di n tích l u v c kho ng 7.050.000 km2. Bên c nh đó còn có m t s
con sông khác trên th gi i nh

sông Nil v i chi u dài 6.671km, sông

Mississipi có chi u dài 6.212 km... M t l
tr trong các h l n nh h Viktoriino
sâu l n nh t là 125m, h Tanganijka

ng n

c ng t quan tr ng đ

cd

Châu Phi di n tích 68.800 km2, đ
Châu Phi v i di n tích 32.880km2, đ

sâu l n nh t 1.470 m, h Baikal Châu Á có di n tích 31.500 km2, đ sâu l n

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


6

nh t 1.620 m. H Baikal d tr kho ng 1/10 l
tinh v i tr l

ng 23 t m3 n

ng n

c ng t trên c hành

c.

Theo th i gian, s phân b không đ ng đ u th hi n đ c tính bi n đ i
theo mùa c a m a và dòng ch y, đó là mùa m a và mùa khô; hay mùa l và
mùa ki t. Mùa m a, l c ng là mùa n
mùa thi u n

c cho con ng

c hay gây úng. Mùa khô, ki t c ng là

i.

M c đ phát tri n kinh t không đ u trên th gi i khi n cho nhu c u s
d ng n
n
ng

c c ng không gi ng nhau gi a các n

c, thi u n

c tr thành v n đ quan tr ng đ i v i s phát tri n c a loài

i hi n t i và t

1.1.2. Ngu n n

ng lai.
c

Ch đ n

Vi t Nam.

c c a Vi t Nam có nh ng nét riêng c a vùng nhi t đ i m,

gió mùa v i l

ng m a phong phú đã t o đi u ki n thu n l i cho s hình

thành dòng ch y v i m ng l

i sông khá dày đ c. N u ch tính nh ng sông

su i có chi u dài t 10 km tr lên và có n
th n

c, các khu v c. V n đ th a

c ch y th

ng xuyên thì trên lãnh

c ta có kho ng 2360 sông su i v i m t đ trung bình kho ng 0,6

km/km2. Tuy nhiên, tu theo đi u ki n v c u trúc đ a ch t, đ a hình, đ a m o,
th nh

ng và khí h u mà m ng l

th , t 0,3 km/km2

i sông su i phát tri n không đ u trên lãnh

vùng khô h n đ n 4 km/km2

H ng – Thái Bình và đ ng b ng sông C u Long.
chia c t m nh, m a nhi u m ng l

vùng đ ng b ng sông
vùng núi cao, đ a hình

i sông su i khá phát tri n v i m t đ 1-2

km/km2 . Trên ph n l n lãnh th còn l i có m t đ sông su i kho ng 0,5 – 1
km/km2. C đi d c b bi n kho ng 20 km l i g p m t c a sông. T ng l

ng

dòng ch y c a t t c các con sông ch y qua lãnh th Vi t Nam là 853 km3. T
tr ng n

c bên ngoài ch y vào n

l

c sông toàn qu c, riêng đ i v i sông C u Long là 90%.

ng n

M ng l

i sông su i

lãnh th . M ng l
T Th Mai H

ng

c ta t

ng đ i l n, chi m 60% so v i t ng

Vi t Nam phát tri n không đ ng đ u trên toàn

i sông su i là n i hình thành, chuyên tr và tàn tr ngu n
Lu n v n Th c s K thu t


7

n

c sông – m t ph n quan tr ng nh t c a tài nguyên n

c – là ngu n cung

c p chính cho sinh ho t và s n xu t t o đi u ki n thu n l i cho thu đi n, giao
thông thu , nuôi tr ng thu s n. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thu n l i c b n
nêu trên, m ng l

i sông su i phát tri n không đ u có th gây ra nh ng khó

kh n, nh m ng l

i sông su i

các vùng khô h n th

H th ng sông ngòi c a n
t

ng đ i d i dào. L

c ta đ

c nuôi d

ng x y ra h n hán.
ng b i ngu n n

cm a

ng m a trung bình nhi u n m có th đ t x p x 1960

mm t c kho ng 650 km3/n m. Mi n núi m a nhi u h n đ ng b ng và các
vùng khu t gió. S chênh l ch gi a vùng có l

ng m a l n và vùng có l

ng

m a nh kho ng 5-6 l n. Trong khi đó trên th gi i m c chênh l ch này có
n

c lên t i 40-80 l n. S phân b tài nguyên n

s phân b l

c có liên quan ch t ch v i

ng m a. Vùng m a l n có dòng ch y sông l n, vùng m a nh

có dòng ch y sông nh xen k nhau. Vùng có dòng ch y l n đ t trên 100
lít/s/km2 và vùng có dòng ch y nh 5 lít/s/km2 chênh l ch nhau 20 l n.
T ng l

ng dòng ch y n m c a sông Mê Công b ng kho ng 500 km3,

chi m t i 59 % t ng l

ng dòng ch y n m c a các sông trong c n

đ n h th ng sông H ng 126,5 km3 (14,9%); h th ng sông
km3 (4,3%), sông Mã, C , Thu B n có t ng l

c; sau đó

ng Nai 36,3

ng dòng ch y x p x nhau,

i 20 km3 (2,3 - 2,6%); các h th ng sông K Cùng, Thái Bình

kho ng trên d

và sông Ba c ng x p x nhau, kho ng 9 km3 (1%); các sông còn l i là 94,5
km3 (11,1%).
N

c ta có tr l

đáp ng đ
th , n

ng n

c 60% nhu c u n

c ng m

c ng m phong phú, kho ng 130 tri u m3/ngày,
c ng t c a đ t n

đ sâu t 1 – 200 m,

sâu 10 – 150 m, còn

vùng núi đá vôi n

c bi t vùng Tây Nguyên, n

c ng m th

c.

vùng đông b ng châu

mi n núi n
c ng m

c ng m th

ng

đ

đ sâu kho ng 100m.

ng sâu vài tr m mét, còn

m t

s n i thu c đ ng b ng sông C u Long nh : Hà Tiên, Cà Mau, B n Tre…
n

c ng m th

T Th Mai H

ng b nhi m m n, d n đ n tình tr ng thi u n
ng

c ng t.

Lu n v n Th c s K thu t


8

Theo báo cáo c a Ch
nguyên n

ng trình B o v môi tr

c Vi t Nam bao g m n

+ T ng l

ng n

c m t và n

+

ng ch t dinh d

+ Cho đ n nay đã xây d ng đ
l

Vi t Nam đ

ra bi n

c ngoài ch y vào là 550×109m3/n m.

c tr ng dòng ch y sông su i

và ch a nhi u hàm l

c ng m.

c m t ch y qua lãnh th

880×109 m3/n m, trong đó ph n t n

ng qu c gia thì tài

Vi t Nam là hàm l

ng bùn cát cao

ng.

c kho ng 400 h c v a và l n v i t ng

ng ch a kho ng 23×109m3, đ m b o t

i cho 0,5 tri u ha ru ng n

c và

phát đi n v i công su t trên 3,5 nghìn MW đi n.
+ Theo đánh giá c a ngành đ a ch t, t ng l
ng m

Vi t Nam r t l n. L u l

ng n

b n

c

ng dòng ng m đ t 1.513m3/s. Các b n

c

ng m phân b khá đ ng đ u, nên vi c cung c p n

c ch a

c cho sinh ho t và s n

xu t r t thu n l i.
+ Vi t Nam có r t nhi u m n
đ

c khai thác. Ch t l

t t c các sông h

ng n

c

c khoáng và n

các v c n

c b suy thoái rõ r t. H u nh

các đô th và khu công nghi p đ u b ô nhi m: Hà N i,

Thành ph H Chí Minh đang b ô nhi m n
Vì n

c nóng. M t s đang

c r t n ng.

c là ngu n tài nguyên vô cùng quý báu nh ng không ph i là vô

t n. Mà hi n nay Vi t Nam đang đ ng tr

c nguy c thi u n

c do tác đ ng

c a quá trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa, gia t ng dân s và bi n đ i khí
h u.

c bi t, tr

c nh ng di n bi n ph c t p c a bi n đ i khí h u toàn c u

mà Vi t Nam đ

c x p vào m t trong n m qu c gia có nguy c b tác đ ng

m nh m . Do đó vi c đánh giá t ng th th c tr ng tài nguyên n
nhu c u s d ng trong t

ng lai là m t yêu c u c p thi t ph c v chi n l

dài h n và b n v ng c a đ t n
1.2.

Khi nghiên c u ngu n n

c

c.

T ng quan các nghiên c u ngu n n

các ph

c d a trên

c l u v c sông trên th gi i.

c l u v c sông trên th gi i ng

i ta s d ng

ng pháp nh sau:

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


9

1.2.1. Ph

ng pháp kh o sát tr m đo.

Khi m ng l

i quan tr c th y v n dày đ c v i chu i quan tr c đ dài,

có kh n ng bao quát toàn b l u v c nghiên c u. Ph
d ng r ng rãi t i nhi u n
pháp này là ph

ng pháp này đ

cs

c trên các lãnh th nh . Th c ch t c a ph

ng pháp trung bình s h c, ho c h n n a là ph

ng

ng pháp

trung bình có tr ng s .
1.2.2. Ph

ng pháp khái quát.

Dùng các s li u thu th p qua m ng l

i quan tr c khí t

ng th y v n

đ xác đ nh qui lu t hình thành dòng ch y, s phân b c a các đ c tr ng dòng
ch y theo lãnh th và s bi n thiên c a chúng theo th i gian.

đ

c nh s phân tích b n ch t v t lý, đ a lý c a hi n t

đang xét t nhóm các y u t

nh h

i u này đ t

ng hay quá trình

ng đ n s hình thành và phát tri n dòng

ch y c ng nh các đ c tr ng c a nó. C ng có th t ng h p dòng ch y t vi c
nghiên c u các thành ph n c u thành dòng ch y riêng r .
1.2.3. Ph

ng pháp th c nghi m.

Khi phân tích s li u th c nghi m theo t ng ph
d ng r t r ng rãi các ph

ng và yêu c u bài toán,

ng pháp khái quát khoa h c th y v n có th chia ra: 1) ph

s t ng c ng; 2) ph

ng s

ng pháp phân tích xác su t th ng kê toán.

Ph thu c vào tr ng thái nghiên c u hi n t
ph

ng pháp th

ng pháp b n đ và n i suy đ a lý; 3) ph

ng pháp h

ng pháp t

ng

t th y v n.
Ph

ng pháp h s t ng c ng: C s c a ph

ng pháp này là d a trên

vi c coi dòng ch y là s n ph m c a nhi u quá trình đ a lý t nhiên (khí h u và
m t đ m) tác đ ng lên nó. Lo i này th

ng g p nh t

nhóm các công th c

tri t gi m dòng ch y c c đ i.
Ph

ng pháp b n đ và n i suy đ a lý d a trên c s gi thi t r ng các

đ c tr ng c a dòng ch y c ng nh các y u t c nh quan đ a lý thay đ i t t
theo lãnh th và tuân theo qui lu t đ a đ i.
T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


10

Ph
v ct

ng pháp t

ng t th y v n ph thu c vào vi c l a ch n các l u

ng t v i lý lu n r ng, do dòng ch y là s n ph m c a khí h u và ch u

s tác đ ng các đi u ki n đ a lý t nhiên nên v i các l u v c t

ng t (có

cùng m t đi u ki n đ a lý c nh quan gi ng nhau) thì dòng ch y c a chúng

c ng t

ng t nhau.

1.2.4. Ph

ng pháp xác su t th ng kê.

Các ph

ng pháp xác su t th ng kê v i gi thi t các hi n t

ng khí

t

ng thu v n luôn tuân theo quy lu t ng u nhiên b i v y ph

ng pháp này

đ

c ng d ng r ng rãi vào các bài toán tính toán th y v n. H u nh toán

th ng kê có m t trong m i l nh v c tính toán và đ c bi t đóng vai trò quan
tr ng trong khâu x lý s li u - d ki n thông tin đ u vào quan tr ng nh t c a
bài toán tính toán th y v n b ng m t ph
1.2.5. Ph

ng pháp b t k nào.

ng pháp mô hình hóa.

Mô hình hóa là m t công c quan tr ng trong nghiên c u ngu n n
Mô hình hóa đ

c.

c phân ra thành 3 lo i: Mô hình toán, mô hình v t lý, và mô

hình b n đ . Trong đó mô hình toán là ph

ng pháp nghiên c u ngu n n

c

hi u qu và thông d ng nh t hi n nay.
Mô hình toán th y v n hi u theo ngh a r ng là cách mô t các hi n
t

ng th y v n b ng các bi u th c toán h c và lôgíc. Có th phân lo i mô

hình toán th y v n theo nhi u quan đi m khác. Sau đây là m t quan đi m
phân lo i ph bi n nh t:

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t

11

Hình 1-1: S đ phân lo i mô hình toán th y v n
MÔ HÌNH TOÁN TH Y V N

MÔ HÌNH
NG U NHIÊN – T T

MÔ HÌNH
T T NH

MÔ HÌNH
H P EN

MÔ HÌNH
NH N TH C

MÔ HÌNH THÔNG S
T P TRUNG

MÔ HÌNH
NG U NHIÊN

NH

MÔ HÌNH THU
L C

MÔ HÌNH THÔNG S
PHÂN PH I

a. Mô hình ng u nhiên
Khi đ c p đ n mô hình toán th y v n ng u nhiên Yevjevich V.
(Yevjevich V. -1976) đã coi các quá trình khí t

ng th y v n thu c lo i quá

trình có tính ch t chu k ng u nhiên. Tính chu k c a các hi n t
đ

ng th y v n

c quy đ nh b i các chu k thiên v n, còn tính ng u nhiên c a nó b chi

ph i b i nh ng bi n đ i môi tr

ng trên Trái

quy đ nh các chu k c a các hi n t

t. Và các chu k thiên v n

ng th y v n v i các chu k ngày, tháng,

mùa, n m và nhi u n m..
Nhìn chung các mô hình toán th y v n ng u nhiên đ u d a vào nh ng
gi thuy t v tính d ng và tính egôđíc c a chu i s li u th y v n nghiên c u.
Mô hình toán th y v n ng u nhiên là m t ph

kh i đ u c a nó đ

ng pháp t

ng đ i m i. S

c tính t khi Hazen ch ng minh kh n ng áp d ng lý

thuy t xác su t, th ng kê toán h c vào phân tích các chu i dòng ch y (1914).
Mô hình toán th y v n ng u nhiên chính th c phát tri n t n m 1960.
và sau đó m t lo t mô hình ng u nhiên ra đ i và đ
T Th Mai H

ng

c áp d ng r ng rãi vào
Lu n v n Th c s K thu t


12

tính toán th y v n, d báo th y v n. Ví d nh mô hình trung bình tr

t

(moving average models), mô hình Marcov, mô hình ARIMA c a Box –
Jenkins(1970)…
Các mô hình ng u nhiên đã làm cho v n đ s d ng tr c ti p dòng ch y
th c đo đ
t

c trong quá kh d báo và

c tính dòng ch y s x y ra trong

ng lai không còn là bi n pháp duy nh t. Vi c s d ng dòng ch y nhân t o

– k t qu vi c ng d ng các mô hình ng u nhiên không ch đ i v i nh ng l u
v c thi u tài li u quan tr c mà còn ngay c nh ng tr

ng h p chu i s li u

quan tr c dài có th s d ng đ tính toán ki m tra đánh giá.
b. Mô hình t t đ nh
Mô hình toán th y v n t t đ nh coi quá trình th y v n là k t qu t t
nhiên c a các y u t v t lý còn vai trò c a y u t ng u nhiên ch th hi n s
giao đ ng c a chúng. Mô hình toán t t đ nh đ
thi t coi các m i quan h gi a l

ng vào và l

(l u v c sông hay đo n sông…) đã đ

c xây d ng trên nh ng gi
ng ra c a h th ng th y v n

c xác đ nh. C u trúc mô hình đ

c mô

ph ng b ng các bi u th c toán h c, các bi u th c logic v i nh ng tham s
không ch a thành ph n ng u nhiên.
Các mô hình toán th y v n t t đ nh ch y u đ

c dùng vào vi c mô

ph ng m i quan h m a-dòng ch y trên l u v c, quá trình v n đ ng c a n

c

trên l u v c, trên h th ng sông trong các bài toán d báo dòng ch y h n
ng n, khôi ph c chu i s li u dòng ch y t chu i s li u m a.
Ph

ng pháp mô hình toán th y v n t t đ nh đ
ng l u l

c chia thành các lo i:

•

Mô hình h p đen (Ví d :

ng đ n v )

•

Mô hình nh n th c (Ví d : SSARR, TANK, LTANK, HEC-HMS…)

•

Mô hình th y l c (Ví d : HEC-RAS, MIKE11, MIKE21, VRSAP, …)

c. Mô hình toán th y v n ng u nhiên – t t đ nh
Trong nh ng n m g n đây đã xu t hi n nh ng xu h
đ nh và ng u nhiên vào vi c mô t các hi n t
T Th Mai H

ng

ng lai ghép t t

ng th y v n. Vi c xét tính
Lu n v n Th c s K thu t


13

ng u nhiên c a các quá trình trong mô hình t t đ nh di n ra theo 3 ph
h

ng

ng:
Xét sai s tính toán nh m t quá trình ng u nhiên và tr thành m t

•

thành ph n trong các mô hình t t đ nh.
S d ng các mô t xác su t - th ng kê (lu t phân b ) c a các tác đ ng

•
khí t

Xét các quy lu t phân b xác su t theo không gian c a tác đ ng khí

•
t

ng - th y v n v i t cách là hàm vào c a mô hình t t đ nh.

ng - th y v n vào l u v c.
V i nh ng ý t

ng này đã hình thành nh ng mô hình ng u nhiên – t t

đ nh. Do s ph c t p c a v n đ , l p mô hình này m i ch

giai đo n đ u c a

s khai sinh.
1.3.

T ng quan các nghiên c u ngu n n
n

c ta vi c nghiên c u ngu n n

c l u v c sông

c có l ch s phát tri n t khá lâu.

T th i c x a t tiên ta đã chú ý quan sát các hi n t
m t s ki n th c th y v n đ
3000 n m tr
ca con n

ng t nhiên, thu th p

ng d ng tr c ti p trong s n xu t hàng ngày.

c Công nguyên, t đ i Lã V ng

c”; tuy ch a đ

vùng duyên h i đã có “Bài

c chính xác và t m nh ng có tác d ng đ i v i

s n xu t khi ch a có l ch th y tri u. Kho ng 2000 n m tr
nhân dân ta đã bi t l i d ng th y tri u đ l y n
kho ng th k XIX d

Vi t Nam.

i tri u T

c th i Giao Ch ,

c ng t t

i ru ng. Vào

c, Nguy n Công Tr đã l i d ng n

th y tri u lên xu ng đ đ ng viên nhân dân đào vét m

c

ng ngòi, quai đê l n

bi n bi n c m t vùng bãi bi n Phát Di m hoang vu thành đ ng ru ng phì
nhiêu bát ngát. Trong l nh v c quân s , cha ông ta đã bi t l i d ng ki n th c
th y v n m t cách tài tình đ đánh tan quân xâm l
nguyên, nhân dân ta đã bi t quan sát m c n

c. N m 43 tr

c Công

c sông H ng đ xây d ng đê

sông H ng đ b o v cho đ ng b ng B c B phì nhiêu và c đô Th ng Long.
Cu i th k XIX v i m c đích khai thác thu c đ a, th c dân Pháp đã
đ t m t s tr m th y v n trên sông H ng, sông à, sông Lô và
T Th Mai H

ng

vùng dân c

Lu n v n Th c s K thu t


14

trù phú, đ t đai phì nhiêu nh các tr m ven sông

u ng, sông Lu c.... S

tr m quan tr c th a th t, quy ph m đo đ c không rõ ràng nên s li u có đ
chính xác không cao. Th c t công tác th y v n n

c ta ch đ

c b t đ u sau

hòa bình l p l i n m 1954. Chúng ta b t tay vào công cu c khôi ph c kinh t
và b
n

c đ u xây d ng c s v t ch t cho ch ngh a xã h i. Do n

c nông nghi p nên công tác th y l i đ

c ta là m t

c đ t lên hàng đ u v i hai nhi m

v chính là ch ng h n hán và ch ng l l t.

ph c v cho nhi m v quan tr ng trên đây ta b t đ u khôi ph c các
tr m đo đ c c và ti n hành quy ho ch l
ban khai thác và tr th y sông H ng đ
đ

c thành l p.

n nay, trên lãnh th n

i tr m c b n trên mi n B c. U

c thành l p. N m 1960 C c Th y v n
c ta có 106 con sông chính và 1360

ph l u c p I đ n c p VI, trên đó có 203 tr m đo đ c th y v n.
Khi nghiên c u ngu n n
d ng các ph

c l u v c sông

ng pháp:

• Ph

ng pháp kh o sát tr m đo.

• Ph

ng pháp khái quát.

• Ph

ng pháp th c nghi m.

• Ph

ng pháp xác su t th ng kê.

• Ph

ng pháp mô hình hóa.

Hi n nay,

Vi t Nam ph

ng d ng ph bi n và đ
ngu n n

Vi t Nam chúng ta c ng s

c b i ph

ng pháp mô hình toán thu v n đang đ

c

c coi là m t công c quan tr ng trong nghiên c u

ng pháp này có nh ng u đi m n i b t nh :

- Ph m vi ng d ng r ng rãi, đa d ng v i r t nhi u lo i mô hình. Mô
hình toán r t phù h p v i không gian nghiên c u r ng l n nh quy
ho ch thoát l cho l u v c sông, h th ng sông, đi u hành h th ng
công trình thu l i, qu n lý khai thác ngu n n

T Th Mai H

ng

c l u v c sông, ...

Lu n v n Th c s K thu t


15

ng d ng mô hình toán trong thu v n giá thành r h n và cho k t qu

-

nhanh h n mô hình v t lý.
- Vi c thay đ i ph

ng án trong mô hình toán th c hi n r t nhanh.

Vi t Nam, vi c ng d ng mô hình toán vào nghiên c u, tính toán
trong th y v n có th xem nh đ
tr

c, qua vi c

c b t đ u t cu i nh ng n m 60 c a th k

y ban sông Mêkông ng d ng các mô hình nh SSARR

(Rokwood D.M. Vol.l – 1968) c a M , mô hình DELTA c a Pháp (Ban th
ký sông Mêkông 1980) và mô hình toán tri u c a Hà Lan vào tính toán, d
báo dòng ch y sông Mêkông. Song, ch sau khi mi n Nam đ
(1975), đ t n

c th ng nh t thì ph

c gi i phóng

ng pháp này m i ngày càng th c s tr

thành công c quan tr ng trong tính toán, d báo th y v n n

c ta. Ngày nay,

ngoài các mô hình trên, m t s mô hình khác nh mô hình TANK (Nh t), mô
hình ARIMA c ng đang đ

c nhi u c quan nghiên c u ng d ng t t trong

nhi u bài toán khác nhau ph c v quy ho ch, thi t k và đi u hành khai thác
ngu n n

c. Do v y, đ nâng cao h n n a kh n ng ng d ng c a các mô

hình, c n có nh ng nghiên c u b sung hoàn thi n (c v c u trúc c ng nh
ph

ng pháp hi u ch nh tham s mô hình) cho phù h p v i đi u ki n t

nhiên, kinh t xã h i n

c ta.

Ngày nay, công cu c phát tri n kinh t c a đ t n
có nh ng chi n l

c đang đòi h i ph i

c khai thác tài nguyên (trong đó có tài nguyên n

c) m t

cách h p lý đem l i nh ng hi u qu kinh t cao. Nh ng trong th c t , đ dài
các chu i s li u th c đo v các y u t khí t
v a và nh
đ

n

ng th y v n trên các l u v c

c ta ch a đáp ng yêu c u. T đó, nh ng bài toán đang c n

c nghiên c u gi i quy t là tính toán dòng ch y t m a, tính toán khôi

ph c các chu i s li u dòng ch y, d báo tình hình dòng ch y trong t

ng

lai... ó là nh ng bài toán c b n đ u tiên trong tính toán quy ho ch, thi t k
và đi u hành khai thác t i u các h th ng ngu n n

c tr

c m t c ng nh

lâu dài.
T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


16

L a ch n ph

1.4.

ng pháp nghiên c u cho l u v c Vu Gia-Thu B n.

D a theo m c tiêu nghiên c u c a lu n v n là“Nghiên c u s bi n

đ ng ngu n n

c l u v c sông V Gia – Thu B n trong b i c nh bi n đ i

khí h u toàn c u” thì tôi s s d ng các ph
Th nh t là dùng ph

ng pháp: ph

nghiên c u s bi n đ ng ngu n n

ng pháp sau đ nghiên c u:
ng pháp xác su t th ng kê đ

c l u v c sông V Gia – Thu B n. T c là,

dùng các s li u thu th p qua m ng l

i quan tr c khí t

ng th y v n l u v c

sông V Gia – Thu B n đ nghiên c u s bi n đ ng ngu n n
V Gia – Thu B n theo th i gian.

i u này đ t đ

c nh s phân tích tính

toán b n ch t c a các y u t nh m a, dòng ch y, nhi t đ , đ

hi n t

ng El nino, La nina đ t đó đ a ra đ

ngu n n

c l u v c sông
m, b c h i,

c k t lu n v s bi n đ ng

c trên l u v c nghiên c u theo th i gian và trong b i c nh bi n đ i

khí h u toàn c u.
Th hai, d a vào các ph
và

ng pháp nghiên c u ngu n n

Vi t Nam ta nh n th y r ng hi n nay mô hình toán ng u nhiên đã đ

ng d ng r ng rãi vào d báo do đó ta s d ng ph
c th là ph
n

c trên th gi i

ng pháp mô hình hoá mà

ng pháp mô hình ng u nhiên đ d báo s bi n đ ng tài nguyên

c trên l u v c sông V Gia – Thu B n trong t

T Th Mai H

c

ng

ng lai.

Lu n v n Th c s K thu t


17
CH

NG 2.

C I MT

NHIÊN VÀ KINH T -XÃ H I

L U V C NGHIÊN C U
c đi m t nhiên và dân sinh kinh t khu v c nghiên c u.

2.1.

2.1.1. i u ki n t nhiên.
a. V trí đ a lý.

Sông Vu Gia - Thu B n là h th ng sông l n

vùng duyên h i Trung Trung

B có di n tích l u v c : 10.350 km2 trong đó m t ph n di n tích n m

t nh Kon

Tum: 560,5 km2, còn l i ch y u thu c đ a ph n t nh Qu ng Nam và T.P

à N ng.

L u v c có v trí to đ t 16o3’ - 14o55’ v đ B c đ n 107o15’ - 108o24’ kinh đ
ông. Có ranh gi i l u v c phía B c giáp l u v c sông C

ê, phía Nam giáp l u

v c sông Trà B ng và Sê San, phía Tây giáp Lào, phía ông giáp bi n ông và l u
v c sông Tam K .
L u v c sông Vu Gia - Thu B n bao g m đ t đai c a 14 huy n, th và thành
ph c a t nh Qu ng Nam và thành ph
S n, Hi p

à N ng, đó là Trà My, Tiên Ph

c, Nam Giang, Qu S n, Duy Xuyên, Hiên,

H i An, thành ph

c, Ph

c

i L c, i n Bàn, th xã

à N ng và m t ph n c a huy n Th ng Bình ,

k Glei (Kon

Tum).
b.

c đi m đ a hình.
Nhìn chung đ a hình c a l u v c bi n đ i khá ph c t p, b chia c t m nh.
a hình có xu h

ng nghiêng d n t Tây sang ông, đã t o cho l u v c có 4 d ng

đ a hình chính sau:
a hình vùng núi: vùng núi chi m ph n l n di n tích c a l u v c, dãy núi
Tr

ng S n có đ cao ph bi n t 500 ÷ 2.000m.

nh ng đ nh núi có đ cao t 1.000m ÷ 2.000m, đ

ng phân thu c a l u v c là
c kéo dài t đèo H i Vân

phía

B c có cao đ 1.700m sang phía Tây r i Tây Nam và phía Nam l u v c hình thành
m t cánh cung bao l y l u v c.

i u ki n đ a hình này r t thu n l i đón gió mùa

ông B c và các hình thái th i ti t t bi n

ông đ a l i hình thành các vùng m a

l n gây l quét cho mi n núi và ng p l t cho vùng h du.

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


18
a hình vùng gò đ i: Ti p theo vùng núi v phía
hình l

n sóng đ cao th p d n t Tây sang

b ng ph ng, s

ông.

ông là vùng đ i có đ a

nh đ i tròn, nhi u n i khá

n đ i có đ d c 20 ÷ 30o.

a hình vùng đ ng b ng: Là d ng đ a hình t

ng đ i b ng ph ng, ít bi n

đ i, t p trung ch y u là phía ông l u v c, hình thành t s n ph m tích t c a phù
sa c , tr m tích và phù sa b i đ p c a bi n, sông, su i... Do đ c đi m đ i núi n sát
bi n nên đ ng b ng th

ng nh h p ch y d c theo h

ng B c - Nam.

a hình vùng cát ven bi n: Vùng ven bi n là các c n cát có ngu n g c
bi n. Cát đ

c sóng gió đ a lên b và nh tác d ng c a gió, cát đ

v phía Tây t o nên các đ i cát có d ng l

c đ a đi xa b

n sóng ch y dài hàng tr m km d c b

bi n.
c.

c đi m sông ngòi.
L u v c sông Vu Gia - Thu B n đ
ông c a dãy Tr

c b t ngu n t vùng núi cao s

n phía

ng S n , có đ dài c a sông ng n và đ d c lòng sông l n . Vùng

núi lòng sông h p, b sông d c đ ng, sông có nhi u gh nh thác, đ u n khúc t 1 ÷
2 l n. Ph n giáp ranh gi a trung l u và h l u lòng sông t
nhi u c n bãi gi a dòng , v phía h l u lòng sông th
nên vào mùa l hàng n m n

ng đ i r ng và nông , có

ng thay đ i , b sông th p

c tràn vào đ ng ru ng , làng m c gây ng p l t . Sông

Vu Gia - Thu B n g m 2 nhánh chính:
 Sông Vu Gia
Sông Vu Gia g m nhi u nhánh sông h p thành , đáng k là các sông
(sông Cái), sông Bung, sông A V

ak Mi

ng, sông Con. Sông Vu Gia có chi u dài đ n c a

ra t i à N ng là 204 km, đ n C m L : 189 km, đ n Ái Ngh a : 166 km. Di n tích
l u v c đ n Ái Ngh a là 5.180 km2.
Sông có các ph l u sau:
* Sông Cái (

k Mi):

c b t ngu n t nh ng đ nh núi cao trên 2.000 m

(Ng c Linh) thu c t nh Kon Tum . Sông có chi u dài 129 km v i di n tích l u v c
1.900 km2 có h

ng ch y B c Nam sau nh p vào sông Bung.

* Sông Bung : B t ngu n t nh ng dãy núi cao
theo h

phía Tây

B c, sông ch y

ng Tây ông , v i chi u dài 131 km có di n tích l u v c 2.530 km2. Sông

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t

19
Bung có nhi u nhánh nh nh ng đáng k là sông A V

ng có di n tích

F

lv

= 898

km2, chi u dài sông 84 km.
* Sông Con:

c b t ngu n t vùng núi cao c a huy n ông Giang , di n

tích l u v c 627 km2, chi u dài sông 47 km v i h

ng ch y chính B c Nam.

 Sông Thu B n
Sông đ
Qu ng Ngãi

c b t ngu n t vùng biên gi i

đ cao h n 2.000 mm sông ch y theo h

H i sông ch y theo h

h

ng Tây -

3 t nh Qu ng Nam , Kon Tum và
ng Nam - B c, v Ph

c

ng Tây Nam - ông B c khi đ n Giao Thu sông ch y theo

ông và đ ra bi n t i C a

i . Di n tích l u v c t th

ng ngu n

đ n Nông S n : 3.150 km2, dài 126 km, di n tích l u v c tính đ n Giao Thu là
3.825 km2, dài 152 km.
Sông Thu B n g m có nhi u sông su i, đáng k là các sông sau:
- Sông Tranh có di n tích l u v c: 644 km2 v i chi u dài 196 km
- Sông Khang có di n tích l u v c 609 km2, chi u dài 57 km
- Sông Tr

ng có di n tích l u v c 446 km2, chi u dài 29 km

Di n tích toàn b l u v c Vu Gia - Thu B n tính t th

ng ngu n đ n c a

sông là 10.350 km2. Ph n h l u dòng ch y c a 2 sông có s trao đ i v i nhau là :
Sông Qu ng Hu d n

1 l

ng n

c t sông Vu Gia sang sông Thu B n

Qu ng Hu 16 km, sông V nh i n l i d n 1 l

ng n

. Cách

c sông Thu B n tr l i sông

Vu Gia.
Có th nói ph n h l u m ng l

i sông ngòi khá dày , ngoài s trao đ i dòng

ch y c a hai sông v i nhau còn có s b sung thêm b i m t s nhánh sông khác

.

Phía sông Vu Gia có sông Tuý Loan , di n tích l u v c : 309 km2, dài 30 km. Sông
Thu B n có nhánh sông Ly Ly, di n tích l u v c: 275 km2, chi u dài: 38 km.

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


20

Hình 2-1. M ng l
B ng 2-1.

Tên sông

Tính đ n

i sông ngòi l u v c Vu Gia – Thu B n

c tr ng hình thái sông chính vùng nghiên c u
cao

d c

M tđ

Di n

Chi u

Chi u

cao

tích l u

dài

dài l u

ngu n

bình

bình

v c

sông

v c

sông

quân l u

quân l u

sông

u n

(km2)

(km)

(km)

(m)

v c (m)

v c (%)

km/km2

khúc
1,86

l

H

i

s

Thu B n

Bi n

10350

205

148

1600

552

12,5

0,47

Vu Gia

Thu B n

5800

163

85

2000

453

21,3

0,41

Bung

Cái

3530

131

74

1300

816

37,0

0,31

Cái

Thành M

1850

125

58

1850

798

23,7

0,52

Con

Vu Gia

627

47

34

800

527

31,0

0,66

1,62

T nh Yên

Vu Gia

3690

163

85

2000

453

21,3

0,51

2,67

Ly Ly

Thu B n

275

38

31

525

204

5,7

0,26

1,38

Tuý Loan

Vu Gia

309

30

25

900

271

15

0,57

1,30

T Th Mai H

ng

2,02

Lu n v n Th c s K thu t


21
d.

c đi m th nh


ng và th m ph th c v t.

c đi m th nh

ng:

Theo s li u đi u tra v nông hoá, th nh

ng, l u v c có 10 nhóm đ t c

b n v i 34 lo i đ t. Bao g m: nhóm đ t cát ven bi n, nhóm đ t m n ven bi n, nhóm
đ t phèn, nhóm đ t phù sa, nhóm đ t xám b c màu, nhóm đ t đen, nhóm đ t vàng
đ , nhóm đ t mùn trên núi, nhóm đ t thung l ng d c t , nhóm đ t xói mòn tr s i
đá.
Trong các nhóm đ t đã trình bày trên, thì các nhóm đ t phù sa (6%), nhóm
đ t thung l ng d c t (1%) có ý ngh a r t l n trong s n xu t nông nghi p. Các nhóm
đ t vàng đ v i di n tích r t l n (75%) và đ t mùn phát tri n trên núi (10%), có vai
trò quan tr ng, nh h

ng t i vi c b trí cây tr ng, v t nuôi, r ng và tái tr ng r ng

trên l u v c. Trên c s các nghiên c u v nông hoá, th nh

ng cho phép chúng ta

có qui ho ch phát tri n nông, lâm nghi p và ch n nuôi h p lý.


c đi m th m ph th c v t:
Qu ng Nam và Thành ph

à N ng có 894.000 ha đ t lâm nghi p chi m

74% di n tích toàn t nh, trong đó di n tích đ t có r ng kho ng 450.000 ha b ng
kho ng 38% di n tích t nhiên và r ng tr ng kho ng 16.200 ha, b ng 3,5% đ t lâm
nghi p. R ng Qu ng Nam -

à N ng ch y u là r ng g kho ng 430.000 ha chi m

36% di n tích t nhiên và r ng tre n a ch có 6.500 ha chi m x p x 1,5%.
i u ki n t nhiên và đ t đai r t thu n l i cho r ng phát tri n, tuy nhiên di n
tích r ng b suy gi m m t cách nhanh chóng do vi c khai thác và ch t phá b a bãi.
Di n tích r ng nguyên sinh ch còn kho ng 10%, r ng trung bình là 38%, còn l i là
r ng th a, r ng tái sinh.
Do di n tích r ng b thu h p d n, l

ng m a có xu th t ng lên là nguyên

nhân ch y u làm xói mòn b m t t ng lên, l
nhanh h n, ng

c l i mùa khô l

ng dòng ch y l c ng t p trung

ng dòng ch y ít h n làm t ng m c đ kh c nghi t

v ch đ dòng ch y l u v c.

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


22
2.1.2.

c đi m khí h u.

a. Ch đ nhi t.
Nhi t đ không khí vùng nghiên c u t ng d n t B c xu ng Nam, t Tây
sang ông và t vùng cao xu ng vùng th p. Nhi t đ bình quân hàng n m vùng núi
24,0 ÷ 25,50C. Vùng đ ng b ng ven bi n 25,5÷26,00C.
Tháng có nhi t đ cao nh t th

ng vào tháng VI đ n tháng VII. Nhi t đ

bình quân tháng vùng núi 27,0÷28,00C, vùng đ ng b ng ven bi n 28,5 ÷ 29,00C.
Tháng có nhi t đ th p nh t là tháng XII ho c tháng I. Nhi t đ bình quân
vùng núi 20,5 ÷ 21,50C, vùng đ ng b ng ven bi n 21,4 ÷ 22,00C.
B ng 2-2. Nhi t đ không khí bình quân tháng trung bình nhi u n m.
n v : 0C
Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XII N m

XI

à N ng 21,4 22,2 24,1 26,1 28,2 29,0 28,9 28,8 27,3 25,9 23,9 21,8 25,6
Trà My

21,0 21,8 24,0 26,0 26,7 27,0

26,8

26,8 25,7 24,1 22,3

20,4 24,4

b. S gi n ng
Vùng nghiên c u có s gi n ng hàng n m kho ng 1.860 gi đ n 2.400 gi ,
tháng có s gi n ng nhi u nh t là tháng V,

vùng núi 216 ÷ 230 gi / tháng đ t

bình quân 6,8 gi / ngày. Vùng đ ng b ng ven bi n 260 ÷ 264 gi / tháng đ t bình
quân 8,4 gi / ngày. Tháng có s gi n ng ít nh t là tháng XII

vùng núi 62 ÷ 68,2

gi / tháng đ t bình quân 2,1 gi / ngày.
B ng 2-3. T ng s gi n ng tháng, n m, trung bình nhi u n m.
n v : Gi
Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII N m

à N ng 151,1 154,0 198,9 217,9 262,2 241,4 258,1 228,6 189,7 155,1 117,9 104,4 2393,1
Trà My 112,0 145,0 187,7 169,0 213,8 188,2 209,4 197,1 160,2 118,2 73,6 61,4 1862,2

c. Ch đ

m
m không khí có quan h ch t ch v i nhi t đ không khí và l

Vào các tháng mùa m a đ
T Th Mai H

ng

ng m a.

m không khí vùng đ ng b ng ven bi n có th đ t 85 ÷
Lu n v n Th c s K thu t


23
88%, vùng núi có th đ t 90 ÷ 95%. Các tháng mùa khô vùng đ ng b ng ven bi n
ch còn d

i m c 80%, vùng núi còn 80 ÷ 85%.

m không khí vào nh ng ngày

th p nh t có th xu ng t i m c 20 ÷ 30%.
B ng 2-4.

m trung bình quân tháng trung bình nhi u n m.
n v :%

Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

à N ng 84

84

84

83

79

77

76

77

82

84

84

85

82

87

85

84

84

84

84

84

88

91

93

92

87

Trà My

89

d. B c h i
Kh n ng b c h i ph thu c vào y u t khí h u: nhi t đ không khí, n ng,
gió, đ

m... Kh n ng b c h i vùng nghiên c u kho ng 680 ÷ 1040mm, vùng núi

b c h i ít kho ng 680 ÷ 800mm, vùng đ ng b ng ven bi n b c h i nhi u h n
kho ng 880 ÷ 1.050mm.
B ng 2-5. L

ng b c h i bình quân tháng trung bình nhi u n m.
n v : mm

Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

à N ng 69,1 65,3 79,0 85,1 104,3 114,0 124,3 112,5 84,3 71,6 65,4 62,0 1036,7

Trà My 41,4 49,1 69,5 80,5 75,9 71,0 71,3

70,2

50,6 38,6 28,2

27,3

674,3

e. Gió - bão
Vùng nghiên c u ch u nh h
tháng IX h

ng

ng c a các h

ng gió th i t i: t tháng V đ n

ông Nam và Tây Nam, t tháng X đ n tháng IV h

ng

ông và

ông B c, vùng đ ng b ng ven bi n t c đ gió l n h n vùng mi n núi.
T c đ gió bình quân hàng n m vùng núi đ t 0,7 ÷ 1,3 m/s, trong khi đó
vùng đ ng b ng ven bi n đ t 1,3 ÷ 1,6 m/s. T c đ gió l n nh t đã quan tr c đ

c

Trà My mùa h đ t 34 m/s trong mùa m a đ t 25 m/s. Vùng đ ng b ng ven bi n gió
th

ng m nh h n và đ t 40 m/s nh
Bão th

à N ng.

ng xu t hi n t bi n ông , do tác d ng ch n gió c a các đ nh núi

cao và dãy Tr

ng S n làm cho t c đ gió và t c đ di chuy n c a bão b ch m l i ,

T Th Mai H

ng

Lu n v n Th c s K thu t


24
bão tr thành vùng áp th p gây gió m nh và m a l n t
sông ho c hình thành l quét vùng th

o nên l l t vùng h du các

ng du.

B ng 2-6. T c đ gió bình quân và l n nh t, h
Tr m
à
N ng

Trà
My

I

II

III IV

V

VI

ng các v trí
n v : m/s

VII VIII

IX

X

XI

XII N m

BQ

1,5

1,6 1,8 1,7 1,6 1,3

1,2

1,2

1,4

1,7

2,0

1,5

max

16

17

24

31

40

16

N

NE

h

17 18

ng NNW NNE N

N

25

20

18

16

N

N

SW

N

NNW NNW

BQ

0,7

0,9 1,0 0,9 0,8 0,7

0,6

0,6

0,6

0,7

0,6

0,5

max

10

10

15

14

15

17

25

10

S

NE

NE

NE

h

ng NE

13 16

34

17

NE NE SW NW SW WSW NW

1,6

0,7

f. Ch đ m a
 M̀a m a
Dãy Tr

ng S n là vai trò chính đóng góp cho vi c làm l ch pha mùa m a

c a các t nh Trung Trung B trong đó có t nh Qu ng Nam và thành ph
v i mùa m a c n

à N ng so

c.

V mùa h , trong khi mùa m a đang di n ra trong ph m vi c n
t nh Trung B do hi u ng ph n phía s

n khu t gió (phía ông Tr

là mùa khô kéo dài v i nh ng ngày th i ti t khô nóng, đ c bi t
ven bi n và các thung l ng d
h n do nh h

c thì các

ng S n) đang

vùng đ ng b ng

i th p. Bên c nh đó vùng núi phía Tây có d u mát

ng m t ph n mùa m a c a Tây Nguyên. Th i k cu i mùa h đ u

mùa đông gió mùa

ông B c đ i l p v i h

ng núi, kèm theo là nh ng nhi u đ ng

nh : fron c c đ i, xoáy th p, bão và h i t nhi t đ i cu i mùa đã thi t l p mùa m a
Qu ng Nam, à N ng và các t nh, thành ph ven bi n Trung Trung B .
Mùa nhi u m a

Qu ng Nam,

à N ng t tháng IX đ n tháng XII, mùa ít

m a t tháng I đ n tháng VIII. Riêng tháng V và tháng VI xu t hi n đ nh m a ph ,
càng v phía Tây c a vùng nghiên c u đ nh m a ph càng rõ nét h n, hình thành
th i k ti u mãn trên l u v c sông Bung.
Thành ph n l
n m, thành ph n l
T Th Mai H

ng

ng m a trong mùa nhi u m a chi m 65 ÷ 80% l

ng m a c

ng m a trong mùa ít m a ch chi m 20 ÷ 35% l

ng m a c

Lu n v n Th c s K thu t


25
n m. Tuy nhiên th i k m a l n nh t vùng nghiên c u th
là tháng X và tháng XI, thành ph n l
l

ng m a c n m.

ng t p trung vào 2 tháng

ng m a trong 2 tháng này chi m 40 ÷ 50%

Qu ng Nam, à N ng các tháng mùa nhi u m a, mùa ít m a

c ng nh 2 tháng m a nhi u là tháng X và tháng XI nói chung là đ ng nh t trên
toàn vùng nghiên c u, vì v y l l n th

ng xu t hi n trong 2 tháng m a nhi u m a

l n này.
Th i k ít m a nh t trong vùng nghiên c u th

tháng II đ n tháng IV l

ng t p trung vào 3 tháng, t

ng m a trong 3 tháng này ch chi m kho ng 3 ÷ 5% l

ng

m a c n m.
L

ng m a hàng n m vùng nghiên c u t 2.000 ÷ 4.000mm và phân b nh

sau: T 3.000 ÷ 4.000mm

vùng núi cao nh Trà My. T 2.500 ÷ 3.000mm

vùng

núi trung bình Nông S n. T 2.000 ÷ 2.500mm

vùng núi th p và đ ng b ng ven

bi n: H i Khách, Ái Ngh a, Giao Thu , H i An,

à N ng... Vùng nghiên c u th i

đi m b t đ u mùa m a không đ ng nh t: Vùng núi mùa m a đ n s m h n (do nh
h

ng mùa m a Tây Tr

ng S n) và ch m d n v phía đ ng b ng ven bi n. Tuy

nhiên th i k m a l n nh t trên toàn vùng th
B ng 2-7. L

Tr m

ng t p trung vào 2 tháng X và XI.

ng m a bình quân n m, mùa các tr m

n v : mm

Tháng
1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

N m

à N ng

81,1

25,2 23,6

31,7

86,3

91,3

84,4

126,2 324,1 636,7 418,1 212,6

2141

Ái Ngh a

61,6

29,5 10,9

43,9

148,5 129,8

92,6

158,6 289,6 649,4 458,6 190,1

2241

Câu Lâu

65,6

24,9 19,4

32,0

82,8

92,7

72,3

134,3 273,2 589,9 437,9 196,3

2021

Giao Th y

70,5

33,4 22,1

48,4

133,6 136,1

98,8

155,6 289,3 665,8 488,9 213,8

2356

H i An

72,6

33,4 20,4

33,1

84,4

59,8

121,9 314,7 596,6 478,6 245,7

2148

H i Khách

46,9

24,8 27,6

85,3

213,9 178,2 144,4 171,9 293,3 482,9 389,9 126,4

2185

Nông S n

62,3

36,4 34,3

88,5

222,0 202,0 156,4 190,7 332,4 705,2 593,6 274,2

2898

Thành M

33,3

19,2 34,0

86,9

245,5 210,5 144,3 195,7 286,1 512,5 341,9 104,9

2215

128,7 72,4 62,7 100,6 274,1 221,1 168,8 211,8 382,9 952,2 950,0 490,4

4016

19,6

2019

Trà My
Hiên

17,0 35,7

T Th Mai H

ng

91,5

86,4

204,9 174,3 127,4 161,9 293,4 479,7 315,2

98,1

Lu n v n Th c s K thu t