Vận dụng quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn toán lớp 4

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

LÊ THỊ LAN ANH

VẬN DỤNG QUY TRÌNH TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG
DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 4

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học

Hà Nội, 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

LÊ THỊ LAN ANH

VẬN DỤNG QUY TRÌNH TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG
DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 4

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học
Người hướng dẫn khoa học

ThS. NGUYỄN THỊ HƯƠNG

Hà Nội, 2018

LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2, khoa Giáo dục Tiểu học, tổ bộ môn Toán và Phương pháp
dạy học Toán ở Tiểu học đã giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trường và
thực hiện khóa luận tốt nghiệp này.
Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo ThS. Nguyễn Thị
Hương, người đã định hướng chọn đề tài, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp
đỡ em trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành khóa luận. Do điều
kiện thời gian nghiên cứu và năng lực có hạn nên đề tài không tránh khỏi những
hạn chế và thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô
giáo và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 4 năm 2018
Sinh viên

Lê Thị Lan Anh


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Vận dụng quy trình
tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4” là công trình
nghiên cứu của riêng tôi, trên cơ sở giúp đỡ của giáo viên hướng dẫn và tham
khảo các tài liệu có liên quan. Kết quả nghiên cứu của tác giả không trùng lặp
với kết quả nghiên cứu của bất kì tác giả nào.
Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, tháng 4 năm 2018
Sinh viên

Lê Thị Lan Anh


MỤC LỤC
Mở đầu ........................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
6. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 3
Chương 1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn toán lớp 4 ....................................................................................................... 4
1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................... 4
1.1.1. Đặc điểm tâm lí và nhận thức của học sinh lớp 4 ............................................. 4
1.1.2. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán ở Tiểu học .......................... 6
1.1.3. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4 .................................. 15
1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 22
1.2.1. Mục đích điều tra ............................................................................................... 22
1.2.2. Nội dung điều tra ............................................................................................... 22
1.2.3. Đối tượng điều tra .............................................................................................. 22
1.2.4. Phương pháp điều tra......................................................................................... 22
1.2.5. Kết quả điều tra .................................................................................................. 22
Chương 2. Vận dụng quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Toán lớp 4 ........................................................................................................... 29
2.1. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4 29
2.1.1. Nguyên tắc vận dụng quy trình ........................................................................ 29
2.1.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4 .... 31
2.2. Sử dụng quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán
cho học sinh lớp 4 qua một số hình thức ........................................................ 34

i


2.2.1. Sân khấu hóa ...................................................................................................... 34
2.2.2. Tổ chức sự kiện.................................................................................................. 38
2.3. Một số yêu cầu khi vận dụng quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Toán lớp 4.................................................................................. 47
2.3.1. Chuẩn bị.............................................................................................................. 47
2.3.2. Thiết kế hoạt động ............................................................................................. 47
2.3.3. Tổ chức hoạt động ............................................................................................. 48
Kết luận và khuyến nghị............................................................................................ 50
Tài liệu tham khảo...................................................................................................... 53
Phụ lục

ii


DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Số lượng giáo viên điều tra ở các trường Tiểu học ................................... 22
Bảng 1.2: Nhận thức của giáo viên về vai trò của hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Toán lớp 4...................................................................................................... 23
Bảng 1.3: Nhận thức của giáo viên về các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học cho học sinh tiểu học ............................................................................ 24
Bảng 1.4: Nhận thức của giáo viên về mức độ tổ chức hoạt động trải nghiệm đối với
học sinh tiểu học ........................................................................................................... 25
Bảng 1.5: Nhận thức của giáo viên về thời điểm tổ chức hoạt động trải nghiệm .... 25
Bảng 1.6: Nhận thức của giáo viên về các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học môn Toán lớp 4 ..................................................................................... 26

iii


DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Chu trình học qua trải nghiệm (David A. Kolb) ....................................... 13
Sơ đồ 1.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm .................................................. 14
Sơ đồ 2.1. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4.... 32

iv


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Tầm quan trọng của việc dạy học môn Toán lớp 4
Trong tất cả các môn học ở chương trình Tiểu học, môn Toán là một môn
học rất quan trọng và được dạy cho học sinh xuyên suốt từ lớp 1 đến lớp 5.
Trong đó, môn Toán lớp 4 là giai đoạn mở đầu cho việc học những kiến thức
chuyên sâu hơn về toán học, cung cấp cho học sinh những kiến thức khái quát
hơn về số học, các yếu tố hình học, đo đại lượng và giải toán so với lớp 1, 2, 3
như: biểu thức chứa ba chữ, nhân với số có ba chữ số, phân số, tỉ số, yếu tố về
góc, biểu đồ, thống kê… Không những vậy, môn Toán lớp 4 còn giúp học sinh
phát triển tư duy, khả năng suy luận logic, hình thành và phát triển những năng
lực toán học cần thiết, kích thích trí tò mò, tự khám phá của trẻ và rèn luyện
cho trẻ một phong cách làm việc khoa học.
1.2. Sự phù hợp của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Toán lớp 4 nhằm phát triển năng lực người học
Trong giai đoạn tiến hành đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, có rất
nhiều phương pháp và hình thức dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực
người học, đặc biệt phải kể đến đó là dạy học môn Toán thông qua các hoạt

động trải nghiệm. Lớp 4 là giai đoạn học sinh bắt đầu được học những kiến
thức Toán nâng cao và chuyên sâu hơn so với các khối lớp khác và các kiến
thức, kĩ năng về môn Toán được hình thành chủ yếu bằng thực hành, luyện tập
và thường xuyên được vận dụng trong đời sống. Chính vì vậy mà việc tổ chức
hoạt động trải nghiệm trong dạy học Toán ở Tiểu học càng góp phần giúp việc
dạy và học môn Toán trở nên thú vị và đạt hiệu quả cao. Hoạt động này giúp
học sinh có thêm nhiều cơ hội để trực tiếp trải nghiệm và vận dụng kiến thức
Toán học để giải quyết các vấn đề thực tiễn một cách sáng tạo nhất, qua đó phát

1


triển và củng cố cho học sinh các năng lực toán học như năng lực giải toán có
lời văn; năng lực thống kê; năng lực tính toán với số có nhiều chữ số; phân số
và tỉ lệ phần trăm...
1.3. Thực tiễn việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán
lớp 4 ở trường Tiểu học
Mặc dù có rất nhiều lợi ích, nhưng hiện nay một số trường Tiểu học vẫn
chưa thực hiện dạy học môn Toán qua hoạt động trải nghiệm hoặc nếu có thì
mới chỉ làm một cách hình thức, không có sự đầu tư về ý tưởng và nội dung
thực hiện. Điều đó khiến nhiều học sinh chưa thực sự hứng thú và học tập có
hiệu quả môn Toán đặc biệt là môn Toán lớp 4 với khối lượng kiến thức lớn.
Những yêu cầu về lí luận và thực tiễn ở trên đặt ra vấn đề phải có những
nghiên cứu sâu và đầy đủ về việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Toán lớp 4. Là một giáo viên tiểu học trong tương lai, kết hợp với những
hiểu biết và những điều mới mẻ trong nghiên cứu, tôi chọn đề tài “Vận dụng
quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4” để
góp phần cho việc dạy và học môn Toán lớp 4 ở trường Tiểu học đạt hiệu quả.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là vận dụng quy trình tổ chức hoạt động

trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Quy trình và vận dụng quy trình tổ chức hoạt
động trải nghiệm trong dạy học môn Toán.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Nội dung chương trình môn Toán lớp 4.
+ Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: Sân khấu hóa và
tổ chức sự kiện.
+ Địa bàn nghiên cứu: 3 trường Tiểu học (Tiểu học Khai Quang,

2


thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc; Tiểu học Đông Anh, huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội; Tiểu học Lê Ngọc Hân, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai).
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Toán cho học sinh lớp 4.
- Tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Toán cho học sinh lớp 4.
- Vận dụng quy trình vào tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Toán cho học sinh lớp 4 dưới 2 hình thức: Sân khấu hóa và Tổ chức sự kiện.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp phỏng vấn - đàm thoại
- Phương pháp thống kê
6. Cấu trúc của khóa luận tốt nghiệp
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ

lục, nội dung chính của khóa luận tốt nghiệp gồm 2 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc tổ chức hoạt động
trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4.
Chương 2: Vận dụng quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Toán lớp 4.

3


Chương 1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của hoạt động
trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Đặc điểm tâm lí và nhận thức của học sinh lớp 4
Đối với học sinh tiểu học, tâm lí và nhận thức của các em đang trong giai
đoạn phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là học sinh lớp 4 là giai đoạn hoc sinh bắt
đầu chuyển sang học tập sâu hơn, lượng kiến thức nặng hơn và mang tính tư
duy nhiều hơn. Đặc điểm này rất phù hợp để dạy học các môn học nói chung
và môn Toán nói riêng bằng hình thức trải nghiệm.
1.1.1.1. Đặc điểm chú ý
Sự chú ý ở giai đoạn cuối tiểu học (lớp 4, 5), trẻ dần hình thành kĩ năng
tổ chức, điều chỉnh chú ý của mình. Chú ý có chủ định phát triển dần và chiếm
ưu thế hơn so với giai đoạn đầu tiểu học (lớp 1, 2, 3). Học sinh có khả năng tập
trung trong thời gian lâu dài hơn trước và điều khiển, kiểm soát được các hành
vi cá nhân vào một hoạt động của bản thân hoặc của người khác. Hơn thế nữa,
trong sự chú ý của trẻ đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời gian, trẻ đã
định lượng được khoảng thời gian cho phép để làm một việc nào đó và cố gắng
hoàn thành công việc trong khoảng thời gian nhất định. Đặc điểm này rất quan
trọng, đặc biệt đối với môn Toán lớp 4, khi học sinh càng cần phải hoàn thành
công việc, bài tập một cách chính xác nhất, trong thời gian nhanh nhất.
1.1.1.2. Đặc điểm ghi nhớ

Ở giai đoạn lớp 4 này, trẻ đã có sự nỗ lực về ý chí trong hoạt động học
tập như: ghi nhớ công thức Toán học, ghi nhớ hình ảnh hình học, ghi nhớ dữ
kiện bài toán…. Ghi nhớ máy móc được thay dần bằng ghi nhớ có chủ định.
Học sinh hiểu được lí do, giải thích nguyên nhân của các hiện tượng, kiến thức.
Kết hợp với năng lực trừu tượng hóa, khái quát hóa, học sinh ghi nhớ được

4


những công thức Toán phức tạp, những khái niệm trừu tượng…
Ở lớp 4, loại trí nhớ trực quan hình tượng vẫn chiếm ưu thế hơn trí nhớ
từ ngữ - logic, song ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ từ vựng cũng đang được tăng
cường. Ghi nhớ có chủ định mặc dù đã phát triển, nhưng hiệu quả của việc ghi
nhớ này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ,
sức hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lí tình cảm hay hứng thú học tập
của các em… Do vậy, trong dạy học, giáo viên nên tạo ra được động cơ học tập
đúng đắn, thúc đẩy học sinh có hứng thú sâu sắc với môn học thì học sinh sẽ
dễ dàng ghi nhớ và học tập tốt hơn, đặc biệt là môn Toán. Khi đó, hoạt động
trải nghiệm sẽ giúp học sinh được học tập lý thuyết gắn liền với thực tiễn, được
thực hành nhiều hơn, khiến viêc ghi nhớ của trẻ càng được phát huy tác dụng
một cách tốt hơn.
1.1.1.3. Đặc điểm tư duy
Ở lứa tuổi này, tư duy cụ thể của trẻ được thay thế dần bằng tư duy trừu
tượng, khái quát hơn. Các em vẫn dùng đối tượng trực quan để tư duy nhưng
không đơn thuần chỉ quan sát mà còn sử dụng đối tượng trực quan như một
công cụ hỗ trợ cho tư duy khát quát, logic. Khả năng khái quát hóa phát triển
dần theo lứa tuổi, trẻ bắt đầu biết khái quát hóa lí luận. Tuy nhiên, hoạt động
phân tích, tổng hợp kiến thức còn sơ đẳng. Như vậy, dạy học bằng trải nghiệm
sẽ giúp phát triển tư duy của học sinh một cách mạnh mẽ, nhanh chóng.
1.1.1.4. Đặc điểm trí tưởng tượng

Đối với học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 4, tưởng tượng là một trong
những quá trình nhận thức quan trọng. Đến giai đoạn lớp 4, trí tưởng tượng của học
sinh đã phát triển phong phú hơn so với giai đoạn đầu tiểu học (lớp 1, 2, 3), tưởng
tượng tái tạo đã bắt đầu hoàn thiện, tưởng tượng sáng tạo tương đối phát triển.
Trí tưởng tượng không gian của trẻ tương đối phát triển, trẻ bắt đầu phát triển
khả năng tưởng tượng hình học trong không gian, vẽ hình, …. Đặc biệt tưởng

5


tượng của các em trong giai đoạn này bị chi phối mạnh mẽ bởi các xúc cảm,
tình cảm. Nhờ vậy, việc học qua trải nghiệm sẽ giúp các em, ngày càng nâng
cao trí tưởng tượng và phát huy tính sáng tạo trong giải quyết các vấn đề được
đưa ra.
1.1.1.5. Đặc điểm ngôn ngữ
Trong giai đoạn này, ngôn ngữ của các em học sinh đã khá hoàn thiện,
ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết đã trở nên thành thạo, vốn từ được mở rộng,
phong phú hơn rất nhiều. Vì thế, trẻ có khả năng tự đọc, tự học, tự nhận thức
thế giới xung quanh và tự khám phá bản thân thông qua các kênh thông tin khác
nhau.
Khi học môn Toán, ngôn ngữ lại càng đóng vai trò quan trọng trong quá
trình nhận thức cảm tính và lý tính của trẻ. Nhờ có ngôn ngữ mà cảm giác, tri
giác, tư duy, tưởng tượng của trẻ được phát triển dễ dàng, nhanh chóng. Mặt
khác, thông qua khả năng ngôn ngữ của trẻ, ta có thể đánh giá được sự phát
triển trí tuệ của trẻ trong các hoạt động thảo luận nhóm, bày tỏ ý kiến cá nhân,
đánh giá, nhận xét… từ quá trình học qua trải nghiệm.
1.1.2. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán ở Tiểu học
1.1.2.1. Khái niệm
a. Sự trải nghiệm
Theo từ điển tiếng Việt (1988), trải nghiệm nghĩa là trải qua, kinh qua.

Để học hỏi được những điều mới, con người cần đến sự trải nghiệm, khám phá.
Từ đó giúp con người nhận ra được đâu là điều đúng đắn hay sai trái trong cuộc
sống, rút ra những bài học quý báu để ngày càng hoàn thiện bản thân.
Triết học thì lại đưa ra quan điểm rằng sự trải nghiệm là kết quả của sự
tương tác giữa con người với thế giới khách quan (bao gồm cả hình thức và kết
quả các hoạt động thực tiễn trong xã hội; kỹ thuật và kỹ năng; cả những nguyên
tắc hoạt động và phát triển thế giới khách quan).

6


Và trải nghiệm dưới góc nhìn sư phạm có thể được hiểu theo một vài
cách hiểu sau đây:
- Trải nghiệm là kiến thức, kỹ năng mà trẻ nhận được bên ngoài cơ sở
giáo dục: thông qua sự giao tiếp với nhau, với người lớn, qua những tài liệu
tham khảo…
- Trải nghiệm (qua thực nghiệm, thử nghiệm) là một trong những phương
pháp đào tạo, trong điều kiện thực tế hay lí thuyết nhất định để thiết lập hoặc
minh họa cho một quan điểm lý luận cụ thể.
Không có một định nghĩa nào hoàn hảo về sự trải nghiệm, nhưng tất cả
những quan niệm của các ngành khoa học và các nhà nghiên cứu về trải nghiệm
đều có những ý chung, gần giống nhau. Trong giới hạn đề tài nghiên cứu, chúng
tôi cho rằng trải nghiệm là những kiến thức, kỹ năng mà trẻ nhận được thông
qua việc tương tác với thế giới khách quan bằng hình thức thực hành trực tiếp,
từ đó có cơ sở để kiểm chứng tính đúng đắn của lý thuyết và rút ra được những
bài học để hoàn thiện bản thân.
b. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4
Trên thế giới đã có rất nhiều nhà khoa học nghiên cứu về hoạt động trải
nghiệm hay đưa ra các thuyết về hoạt động này.
Từ giữa thế kỉ XX, nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người Mĩ, John

Dewey, với tác phẩm “Kinh nghiệm và Giáo dục” (Experience and
Education) đã chỉ ra hạn chế của giáo dục nhà trường và đưa ra quan điểm về
vai trò của kinh nghiệm (hay sự trải nghiệm) trong giáo dục. Với triết lí giáo
dục đề cao vai trò của kinh nghiệm, Dewey cũng chỉ ra rằng, những kinh
nghiệm có ý nghĩa giáo dục giúp nâng cao hiệu quả giáo dục bằng cách kết nối
người học và những kiến thức được học với thực tiễn. Như vậy, John Dewey
đã khẳng định rằng kinh nghiệm đối với giáo dục nói chung là rất quan trọng,
hay nói cách khác là việc “học đi đôi với hành” là vô cùng cần thiết.

7


Kolb (1984) cũng đưa ra một lí thuyết về học từ trải nghiệm (Experiential
learning), theo đó, học là một quá trình, trong đó kiến thức của người học được
tạo ra qua việc chuyển hóa kinh nghiệm, nghĩa là bản chất của hoạt động học
là quá trình trải nghiệm.
Theo Ngô Thị Tuyên (2015) “Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường
cần được hiểu là hoạt động có động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ
chức bằng các việc làm cụ thể của học sinh, được thực hiện trong thực tế, được
sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường.”
Khi đổi mới chương trình Giáo dục phổ thông 2018, Bộ Giáo dục và Đào
tạo đã đưa ra quan niệm: “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, trong
đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh
được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống
nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua
đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng
sáng tạo của cá nhân mình.”
Trong giới hạn nghiên cứu của đề tài, chúng tôi cho rằng hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Toán ở Tiểu học là hoạt động giáo dục môn Toán
thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của cá nhân trong việc kết nối kinh nghiệm

học được trong nhà trường với thực tiễn đời sống, nhờ đó các kinh nghiệm về
Toán học được tích lũy thêm và dần chuyển hoá thành năng lực, bồi dưỡng
phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình.
1.1.2.2. Vai trò
Như đã trình bày ở trên, hoạt động trải nghiệm đóng một vai trò vô cùng
quan trọng trong giáo dục nói chung và giáo dục Tiểu học trong môn Toán nói
riêng. Hoạt động này cũng đã thực hiện được những mục tiêu mà chương trình
giáo dục phổ thông mới đã đưa ra.
- Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận quan trọng của chương trình giáo dục.

8


Trong chương trình sửa đổi và bổ sung giáo dục phổ thông năm 2018,
hoạt động trải nghiệm là một hoạt động thường xuyên và liên tục tại các trường
Tiểu học. Nó sẽ được phân chia thời lượng phù hợp và bố cục hợp lí trong
chương trình như các môn học khác. Không những vậy, hoạt động này còn giúp
liên kết các môn học với nhau một cách chặt chẽ và mang tính thực hành cao.
- Hoạt động trải nghiệm là con đường quan trọng để gắn học với hành,
lý thuyết với thực tiễn.
Thông qua hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ được tham gia tích cực
vào việc đặt câu hỏi, tìm tòi, trải nghiệm, phát hiện và giải quyết vấn đề. Khi
đó, học sinh được vận dụng kiến thức, lý thuyết đã được học vào giải quyết các
tình huống thực tiễn. Kết quả của hoạt động trải nghiệm sẽ giúp học sinh kiểm
chứng được tính đúng đắn của lý thuyết và phát hiện ra năng lực của bản thân.
- Hình thành, phát triển nhân cách hài hòa và toàn diện cho học sinh.
Trong quá trình trải nghiệm, học sinh phải sử dụng trí tuệ, cảm xúc, kỹ
năng, năng lực của bản thân để giải quyết các tình huống thực tiễn ở mọi lĩnh
vực trong cuộc sống. Vì vậy, hoạt động này sẽ giúp hình thành và phát triển
nhân cách một cách toàn diện và cân đối nhất cho trẻ

- Điều chỉnh và định hướng cho hoạt động dạy - học.
Kết quả của hoạt động trải nghiệm sẽ đem lại kết quả ngược cho cả giáo
viên và học sinh. Học sinh thông qua trải nghiệm sẽ tự rút ra bài học kinh
nghiệm cho học sinh về cả kiến thức, kỹ năng và năng lực. Còn đối với giáo
viên, khi dựa vào kết quả này, giáo viên sẽ đánh giá được năng lực của học
sinh, đánh giá xem cách tổ chức hoạt động dạy và học đã đạt được mục đích đề
ra hay chưa. Từ đó, học sinh sẽ điều chỉnh cách thức học tập của mình, giáo
viên sẽ định hướng hoạt động học cho trẻ và điều chỉnh hoạt động dạy sao cho
phù hợp, phát huy hiệu quả tối đa nhất.

9


1.1.2.3. Hình thức tổ chức
Hoạt động trải nghiệm trong dạy học được tổ chức dưới nhiều hình thức
khác nhau như: Hoạt động câu lạc bộ; Tổ chức trò chơi; Sân khâu hóa; Tham
quan, dã ngoại; Tổ chức hội thi, cuộc thi; Hoạt động giao lưu; Tổ chức sự
kiện…
a) Hoạt động câu lạc bộ (CLB)
Câu lạc bộ là hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm mà qua đó, giáo
viên hiểu và quan tâm hơn đến khả năng, nhu cầu, nguyện vọng, mục đích chính
đáng của học sinh. Câu lạc bộ hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, thống nhất,
sinh hoạt định kì và được tổ chức trong nhiều lĩnh vực khác nhau như: CLB
Toán học, CLB Tiếng Anh, CLB Hoạt động thực tế…
b) Tổ chức hội thi, cuộc thi
Đây là hình thức tổ chức nhằm thu hút học sinh tham gia một cách chủ
động, tích cực vào các hoạt động giáo dục của nhà trường và khối lớp học; thu
hút tài năng của học sinh; phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác
của học sinh; kích thích hứng thú nhận thức và đáp ứng nhu cầu vui chơi lành
mạnh cho học sinh.

Hội thi, cuộc thi có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức và nội dung
khác nhau như: thi vẽ, thi tìm hiểu, thi tiểu phẩm, thi kể chuyện, thi sáng tác
nghệ thuật, Cuộc thi Toán học, Cuộc thi Ngoại ngữ, Cuôc thi Văn học và nghệ
thuật… trong quy mô toàn trường hoặc do khối lớp tổ chức.
c) Tổ chức trò chơi
Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn không thể thiếu
được trong cuộc sống con người nói chung, đặc biệt là đối với học sinh. Trò
chơi là hình thức tổ chức hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều
lĩnh vực khác nhau, có tác dụng “chơi mà học, học mà chơi”.
Trò chơi giúp học sinh năng động, hứng thú hơn với việc học tập, chuyển

10


tải được nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau,… Trò chơi được sử dụng
trong hoạt động trải nghiệm để làm quen, khởi động, dẫn dắt vào nội dung học
tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện kĩ năng…
Cùng với các hình thức tổ chức khác, hoạt động trải nghiệm đã được cụ
thể hóa, diễn ra chân thực và đa dạng, giúp học sinh có cơ hội được trải nghiệm
thực tế và vận dụng kiến thức đã học giải quyết vấn đề.
d) Tổ chức diễn đàn
Diễn đàn là hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm mà trong đó học
sinh được tham gia trực tiếp bày tỏ ý kiến, quan điểm của mình với bạn bè, nhà
trường, phụ huynh và những người khác có liên quan. Thông qua đó, học sinh
có cơ hội bày tỏ suy nghĩ, ý kiến hay những câu hỏi, thắc mắc, đề xuất của mình
về nội dung kiến thức liên quan đến các môn học. Như vậy, diễn đàn là sân chơi
bổ ích, tạo điều kiện cho các em được thể hiện ý kiến cá nhân và biết lắng nghe,
chia sẻ với ý kiến của mọi người. Hình thức tổ chức diễn đàn rất phong phú,
được lựa chọn phù hợp với từng lứa tuổi học sinh.
Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm theo hình thức diễn đàn có tác dụng

hai chiều, vừa giúp học sinh chủ động bày tỏ ý kiến trực tiếp, thể hiện tiếng nói
của mình, khẳng định bản thân; vừa giúp thầy cô, phụ huynh học sinh và những
người có liên quan nắm bắt được suy nghĩ của trẻ về các mối quan hệ trong
trường học, gia đình và cuộc sống xung quanh… Không những vậy, hình thức
này còn giúp học sinh phát triển sự tự tin trước đám đông, tạo điều kiện giao
lưu giữa trẻ và mọi người. Các nhà quản lí và giáo viên trong nhà trường cũng
thu được ý kiến phản hồi để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cách tổ chức hoạt
động cho phù hợp với trẻ.
e) Tham quan, dã ngoại
Đây là hoạt động trải nghiệm thực tế vô cùng hấp dẫn, thu hút học sinh
đặc biệt là học sinh giai đoạn đầu Tiểu học. Mục đích của hình thức này là để

11


học sinh được trực tiếp đi thăm, tìm hiểu, học hỏi, khám phá các kiến thức liên
quan đến các di tích lịch sử, văn hóa, khu sản xuất,… ở khắp mọi nơi, giúp trẻ
có những trải nghiệm thực tế, có những kinh nghiệm nhất định trong cuộc sống.
Khi tham quan, dã ngoại, học sinh sẽ được khám phá nhiều kiến thức thuộc
nhiều lĩnh vực khác nhau như: Toán học, Văn học, Lịch sử, Địa lí, Khoa học…
Đối với học sinh tiểu học, các trường học thường tổ chức cho trẻ đi tham quan
những địa điểm như: bảo tàng, khu di tích lịch sử, các cơ sở sản xuất, làng nghề…
f) Hoạt động giao lưu
Gần giống hình thức tổ chức diễn đàn, hoạt động giao lưu cũng là một
hình thức mà học sinh được tiếp xúc, bày tỏ quan điểm, ý kiến một cách trực
tiếp nhưng đặc biệt hơn là trẻ sẽ được gặp, trò chuyện và trao đổi với những
nhân vật điển hình trong các lĩnh vực khác nhau.
Đối tượng giao lưu phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học phải là những
người điển hình, có những thành tích xuất sắc, thành đạt trong lĩnh vực nào đó,
là tấm gương sáng để học sinh học hỏi và noi theo.

Trong quá trình giao lưu, phải có sự trao đổi thông tin hai chiều một cách
trung thực, tình cảm từ học sinh và từ nhân vật, không khí giao lưu phải thoải
mái, sôi nổi. Nội dung giao lưu cũng phải phù hợp với học sinh, là những vấn
đề mà học sinh quan tâm, khiến học sinh hào hứng, hứng thú.
Nếu đảm bảo được những yếu tố trên thì hoạt động giao lưu sẽ rất phù
hợp với việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học các môn học cho học
sinh tiểu học.
1.1.2.4. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán ở
Tiểu học
Để tổ chức được một hoạt động trải nghiệm phù hợp, giáo viên cần xem
xét các nội dung trong chu trình học qua trải nghiệm mà các nhà nghiên cứu đã
đưa ra.

12


KINH
NGHIỆM
MỚI

Bài tập tình huống,
trò chơi, kinh
nghiệm thực tế…
KINH NGHIỆM

HS thực hành, lập
kế hoạch với sự
phản hồi của GV

(hành động,

việc làm)

ÁP DỤNG

PHÂN TÍCH

(Thực hành, vận
dụng vào thực tế,
lập kế hoạch,…)

(chia sẻ, so sánh,
xử lý, hồi tưởng,
suy ngẫm)

KHÁI QUÁT HÓA
GV nêu câu hỏi
dẫn dắt, HS rút ra
bài học

(rút ra kết luận,
nguyên tắc tổng quát)

GV đặt câu hỏi dẫn
dắt hướng dẫn đến
nội dung bài học,
HS phân tích

Sơ đồ 1.1. Chu trình học qua trải nghiệm (David A. Kolb)
Từ chu trình học qua trải nghiệm trên, giáo viên sẽ thiết kế hoạt động trải
nghiệm và lập kế hoạch tổ chức sao cho phù hợp và hợp lý nhất. Các nhà giáo

dục đã đưa ra quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm để giáo viên thuận lợi
trong việc thực hiện kế hoạch đã lập như sau:

13


Giáo viên
- Tìm hiểu đối tượng học sinh
- Xác định mục tiêu, nội dung dạy học
- Đề xuất nhiệm vụ

Học sinh
Trải nghiệm trong thực tiễn

Chiếm lĩnh kiến thức

Sáng tạo

Học sinh
Làm báo cáo kết quả trải nghiệm
Khẳng định
giá trị bản thân

Cá nhân đối diện với
tập thể

Học sinh
Trình bày, thảo luận tập thể các báo cáo trải nghiệm
Thể chế hóa kết quả học tập

Kết luận, rút kinh nghiệm

Học sinh
Kết luận, thể chế hóa kiến thức đã học qua trải nghiệm

Kiến thức môn
học, bài học thu
được

Kiến thức

Tổ chức trải
nghiệm, hoạt
động nhóm

Năng lực

Kinh nghiệm
thực tiễn, trải
nghiệm

Kĩ năng

Giáo viên
Đánh giá

Sơ đồ 1.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm

14

1.1.3. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4
1.1.3.1. Định hướng dạy học môn Toán lớp 4
a. Mục tiêu dạy học môn Toán lớp 4
Dạy học Toán lớp 4 nhằm giúp học sinh có những kiến thức cơ bản và
cần thiết, cụ thể:
- Giúp học sinh biết được kiến thức về số tự nhiên và các phép tính với
số tự nhiên có ba chữ số, nhận biết các dấu hiệu chia hết cho 2, 3, 5, 9; phân số
và các phép tính với phân số; nhận biết và đổi được các đơn vị đo đại lượng
(yến, tạ, tấn, ki-lô-gam…); các đơn vị đo thời gian (giây, phút, giờ, ngày, năm,
thế kỉ…) và mối quan hệ giữa chúng; các đơn vị đo diện tích; nhận biết được
các yêu tố hình học (góc tù, góc bẹt, hai đường thẳng song song, hai đường
thẳng vuông góc…); tính được chu vi hình bình hành, hình thoi; biết một số
yếu tố cơ bản dùng trong thống kê và ứng dụng tỉ lệ bản đồ; biết giải và trình
bày lời giải một số dạng toán cơ bản và nâng cao.
- Hình thành và rèn luyện cho học sinh các kĩ năng tính toán và giải bài
toán có lời văn; các thao tác linh hoạt trong khi áp dụng lý thuyết vào thực tiễn;
bồi dưỡng và phát triển khả năng tư duy logic và suy luận hợp lý, khái quát
trong phát hiện và giải quyết vấn đề.
- Bồi dưỡng cho học sinh hứng thú học tập môn Toán, tiếp tục rèn luyện
cho học sinh các đức tính: chăm học, cẩn thận, trung thực, nhanh nhẹn, làm
việc có kế hoạch và khoa học…
- Phát triển năng lực phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, cụ thể hóa, phát
hiện và giải quyết vấn đề...
b. Nội dung chương trình môn Toán lớp 4
* Về số và phép tính
+ Số tự nhiên
- Nhận biết một số đặc điểm của số tự nhiên.

15

- Biết đọc, viết, so sánh, sắp xếp thứ tự các số tự nhiên.
- Biết cộng, trừ các số tự nhiên, nhân số tự nhiên với số tự nhiên có đến
ba chữ số (tích không quá 6 chữ số); chia cho số có ba chữ số.
- Biết tìm thành phần chưa biết của phép tính.
- Vận dụng tính chất giao hoán và kết hợp để tính theo cách thuận tiện.
- Biết tính nhẩm, nhân số có hai chữ số với 11.
- Nhận biết dấu hiệu chia hết cho 2, 3, 5, 9.
+ Phân số
- Bước đầu nhận biết về phân số.
- Biết đọc, viết về phân số, nắm được tính chất cơ bản của phân số.
- Biết cộng, trừ, nhân, chia phân số đơn giản.
* Về đo lường
- Biết mối quan hệ giữa tấn, tạ, yến, ki-lô-gam; giây, phút, giờ; ngày và
giờ; năm và thế kỷ; đề-xi-mét vuông và xăng-ti-mét vuông.
* Về các yếu tố hình học
- Nhận biết góc nhọn, góc tù, góc bẹt, hai đường thẳng vuông góc, hai
đường thẳng song song.
- Biết cách tính chu vi, diện tích của hình bình hành, hình thoi.
* Về thống kê và tỉ lệ bản đồ
- Biết đọc và nhận biết các số liệu trên biểu đồ hình cột.
- Biết một số ứng dụng của tỉ lệ bản đồ trong thực tế.
* Về giải toán có lời văn
- Biết giải và trình bày lời giải các bài toán có đến ba bước tính, trong đó
có các dạng toán: tìm số trung bình cộng, tìm hai số khi biết tổng và hiệu, tìm
hai số khi biết tổng (hiệu) và tỉ số của chúng.
1.1.3.2. Nội dung hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4
Khi áp dụng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 4,

16


giáo viên vẫn phải đảm bảo được các nội dung dạy học cơ bản trong chương
trình môn học hiện hành, đồng thời kết hợp gắn nội dung dạy học vào thực tiễn
nhiều hơn. Giáo viên có thể dựa vào nội dung tiết học để lựa chọn dạy một bài
thông qua hoạt động trải nghiệm hay tổ chức thành một chủ đề bao gồm nhiều
nội dung có mối liên hệ với nhau. Lựa chọn nội dung cho hoạt động trải nghiệm
phải gắn liền với lựa chọn hình thức tổ chức sao cho phù hợp nhất, học sinh
được trải nghiệm và phát huy tính sáng tạo cao nhất, tạo được hứng thú học tập
môn Toán cho học sinh một cách hiệu quả nhất.
Yêu cầu về nội dung của hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán
lớp 4:
- Kiến thức của môn Toán lớp 4 nhưng phù hợp thực tiễn, gắn bó với đời
sống, địa phương, cộng đồng, đất nước, mang tính tổng hợp nhiều lĩnh vực giáo
dục, nhiều môn học; dễ vận dụng vào thực tế.
- Được thiết kế thành các chủ điểm mang tính mở, không yêu cầu mối
liên hệ chặt chẽ giữa các chủ điểm.
- Hình thức tổ chức: Đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về
không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng...
- Học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm.
- Có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm
với các mức độ khác nhau (giáo viên, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, chính
quyền, doanh nghiệp,...).
- Tương tác đa chiều, học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính.
1.1.3.3. Hình thức tổ chức
Có rất nhiều hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp khi dạy
học môn Toán lớp 4 như: Tổ chức cuộc thi, hội thi Toán học; Tổ chức trò chơi;
Hoạt động câu lạc bộ Toán học…

17