Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn (LV thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

BẾ VĂN CHÚC

QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN, NĂM 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

BẾ VĂN CHÚC

QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ

THÁI NGUYÊN, NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực
học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn,
tỉnh Bắc Kạn” là công trình nghiên cứu của bản thân, được thực hiện dưới sự
hướng dẫn của GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ Các kết quả nghiên cứu trong Luận
văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu
nào của tác giả khác.
Thái Nguyên, tháng .... năm 2018
Tác giả luận văn

Bế Văn Chúc

i


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới GS.TSKH
Nguyễn Văn Hộ, những người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp
đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy cô và cán bộ Trường Đại học Sư
phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này.
Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân,
bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tác giả luận văn

Bế Văn Chúc

ii

MỤC LỤC
Trang
TRANG BÌA PHỤ
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii
MỤC LỤC .........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. v
DANH MỤC SƠ ĐỒ......................................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ......................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................................5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG,
CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................................... 6
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..............................................................................6
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường ..................................... 6
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường ....................................................................................................... 10
1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................................ 13
1.2.1. Bạo lực học đường và giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ......... 13
1.2.2. Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ................................ 16

iii


1.3. Giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở trường THPT ....... 17
1.3.1. Trường THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................... 17
1.3.2. Vai trò của giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở
các trường THPT ..................................................................................... 20
1.3.3. Nội dung giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở
các trường THPT ..................................................................................... 22
1.4. Nội dung quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở
các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ............................................ 24
1.4.1. Quản lý lập kế hoạch giáo dục phòng, chống bạo lực học đường .......... 24
1.4.2. Quản lý nội dung giáo dục phòng, chống bạo lực học đường................. 26
1.4.3. Quản lý các con đường giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ....... 27
1.4.4. Tổ chức các lực lượng tham gia giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường ....................................................................................................... 29
1.4.5. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường ....................................................................................................... 31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THPT ............................................................ 32
1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 32
1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 36
Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................................ 41
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THPT
HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN ....................................................... 42
2.1. Thực trạng giáo dục trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn ................................................................................................................ 42
2.1.1. Về quy mô trường lớp và tỉ lệ học sinh THPT ........................................ 42

2.1.2. Về đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên THPT ....................................... 44
2.1.3. Về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học của các trường THPT ............. 46
2.1.4. Về chất lượng giáo dục của các trường THPT ........................................ 47

iv


2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................................... 49
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 49
2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 49
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 49
2.2.4. Cách thức tiến hành khảo sát ................................................................... 49
2.3. Thực trạng giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ................................................... 50
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về bạo lực học đường và giáo
dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường THPT
huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ............................................................... 50
2.3.2. Thực trạng nội dung giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho
học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ................ 54
2.3.3. Thực trạng các hình thức giáo dục phòng, chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ......... 57
2.3.4. Thực trạng các phương pháp giáo dục phòng, chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ........... 60
2.3.5. Kết quả giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ........................................ 61
2.4. Thực trạng quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở
các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ............................................ 63
2.4.1. Thực trạng việc lập kế hoạch giáo dục phòng, chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ........... 63
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục phòng, chống bạo lực học

đường cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .... 65
2.4.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn...... 66
2.4.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .. 68

v


2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực
học đường cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn ....................... 70
Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................ 72
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THPT
HUYỆN NGÂN SƠN, TỈNH BẮC KẠN ....................................................... 73
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp......................................................................... 73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 74
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 74
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính tính khả thi...................................................... 75
3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học
sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn................................. 76
3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan
trọng của giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở
các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn .................................. 76
3.2.2. Kế hoạch hóa công tác quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn 77
3.2.3. Bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý học sinh cho giáo viên chủ nhiệm và cán
bộ Đoàn Thanh niên trong các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn ................................................................................................... 79

3.2.4. Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường THPT
huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ............................................................... 82
3.2.5. Kết hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường THPT
huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn ............................................................... 84
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................... 89
3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........ 91
3.4.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .... 92

vi


3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 94
Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................ 96
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 97
1. Kết luận....................................................................................................................... 97
2. Khuyến nghị ............................................................................................................... 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 101
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

HS

Học sinh

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. So sánh Bắt nạt học đường và Bạo lực học đường ........................... 14
Bảng 2.1: Quy mô trường lớp và tỉ lệ học sinh THPT huyện Ngân Sơn
(2013 - 2018) .................................................................................. 43
Bảng 2.2. Cán bộ quản lý ở các trường THPT huyện Ngân Sơn ...................... 45
Bảng 2.3. Cơ cấu giáo viên ở các trường THPT huyện Ngân Sơn ................... 45
Bảng 2.4. Một số thành tích thể hiện chất lượng giáo dục THPT ở huyện
Ngân Sơn (năm học 2016 - 2017) ................................................... 48
Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về khái niệm
bạo lực học đường ........................................................................... 50
Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về nguyên
nhân dẫn đến bạo lực học đường..................................................... 51
Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức của học sinh về hậu quả của bạo lực học đường .... 53
Bảng 2.8. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT huyện
Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn về mức độ thực hiện nội dung giáo dục

phòng, chống bạo lực học đường .................................................... 54
Bảng 2.9. Đánh giá của học sinh các trường THPT huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn về mức độ thực hiện nội dung giáo dục phòng, chống
bạo lực học đường ........................................................................... 55
Bảng 2.10. Tự đánh giá của giáo viên về các hình thức giáo dục phòng
chống bạo lực học đường cho học sinh ........................................... 57
Bảng 2.11. Thực trạng các phương pháp giáo dục phòng chống bạo lực học
đường của giáo viên ở các trường THPT huyện Ngân Sơn ............ 60
Bảng 2.12. Chất lượng giáo dục đạo đức .......................................................... 62
Bảng 2.13. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường của giáo viên ở các trường THPT huyện Ngân Sơn ............ 64
Bảng 2.14. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục phòng chống bạo
lực học đường ở các trường THPT huyện Ngân Sơn...................... 65

v


Bảng 2.15. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng,
chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường THPT huyện
Ngân Sơn ......................................................................................... 70
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của một số biện pháp quản
lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ở các trường THPT
huyện Ngân Sơn .............................................................................. 92
Bảng 3.2. Kết quả kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp quản lý giáo
dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh các trường
THPT huyện Ngân Sơn ................................................................... 94

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ 1.1. Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam ..................... 18

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bạo lực học đường là những hành vi cố ý sử dụng vũ lực hoặc quyền
lực của học sinh hoặc giáo viên đối với những học sinh, giáo viên hoặc những
người khác và ngược lại. Đó có thể là những hành vi bạo lực về thể xác, bạo
lực về tinh thần, bạo lực về tình dục, bạo lực ngôn ngữ, những bắt ép về tài
chính hoặc những hành vi khác có thể gây ra những tổn thương về mặt tinh
thần hoặc thể chất cho người bị hại.
Tình trạng bạo lực trong trường học đã và đang diễn ra nóng bỏng trên
khắp cả nước, ở tất cả những cấp học, lớp học khác nhau, ở cả thành thị, nông
thôn và miền núi. Bạo lực học đường không chỉ xảy ra ở học sinh nam mà còn
cả ở học sinh nữ; không chỉ giữa học sinh với học sinh mà còn có bạo lực
giữa học sinh với giáo viên và giáo viên với học sinh.
Bạo lực học đường đã trở thành mối quan tâm của nhiều gia đình, các
nhà trường và là nỗi trăn trở của toàn xã hội bởi hậu quả nghiêm trọng mà nó
gây ra. Với nạn nhân là tổn hại đến thể xác, tinh thần; tổn thương đến gia
đình, người thân, bạn bè; gây ra sự bất ổn trong xã hội, khiến cho học sinh
không an tâm học tập, cha mẹ không an tâm và tin tưởng vào giáo dục. Đối
với người gây ra hành vi bạo lực không những hủy hoại tương lai của bản
thân, bị xã hội lên án và xa lánh, còn có thể phát triển nhân cách ngày càng sai
lệch, là mối quan ngại của xã hội sau này, là mầm mống của những tội phạm
nguy hiểm nếu không được phát hiện và rèn luyện kịp thời. Để vấn nạn bạo
lực học đường có thể giảm thiểu trong tương lai, đòi hỏi các nhà trường phải
cùng kết hợp với gia đình để làm tốt hơn công tác giáo dục.
Ngân Sơn là một huyện miền núi, nằm ở phía đông bắc của tỉnh Bắc
Kạn. Huyện còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ, nhưng

trong những năm gần đây, cán bộ quản lý tại hệ thống giáo dục phổ thông nói

1


chung và các trường THPT nói riêng ở Ngân Sơn đã có nhiều cố gắng trong
việc triển khai các chương trình giáo dục lối sống và phát triển nhân cách cho
học sinh, trong đó có việc giáo dục phòng, chống bạo lực học đường, tuy
nhiên, hiệu quả thu được chưa cao. Nhận thức và năng lực trong giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh còn nhiều hạn chế. Công tác
quản lý còn nhiều bất cập… Có thể nói, đối với Ngân Sơn, việc quản lý giáo
dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông là một công việc khó khăn, lâu dài, đòi hỏi rất nhiều điều kiện về tài
chính và năng lực của đội ngũ giáo viên, đội ngũ cán bộ quản lý, cũng như sự
hỗ trợ phối hợp của các lực lượng xã hội. Do đó, để đẩy mạnh việc giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông có hiệu quả cần có sự quan tâm của các cấp, sự chỉ đạo đồng bộ của
mỗi nhà trường và đặc biệt là sự nỗ lực học hỏi, rút kinh nghiệm của bản thân
mỗi cán bộ quản lý, giáo viên ở Ngân Sơn.
Xuất phát từ những lý do trên, để góp phần vào quá trình nghiên cứu,
nâng cao chất lượng hoạt động quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông, tác giả lựa chọn đề tài
“Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn” làm luận văn
Thạc sĩ khoa học Giáo dục, chuyên ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục phòng,
chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông, luận
văn đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh

Bắc Kạn nhằm góp phần cải thiện hiệu quả giáo dục phòng, chống bạo lực
học đường ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn.

2


3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông.

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Lãnh đạo các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn
đã quan tâm đến hoạt động giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học
sinh, tuy nhiên việc quản lý còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế và bất cập.
Nếu đề xuất được những biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo
lực học đường cho học sinh phù hợp, đảm bảo khoa học, có tính khả thi thì sẽ
khắc phục được những hạn chế và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn trong bối cảnh hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục phòng, chống
bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện
Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.

5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện
Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.

3


6.2. Giới hạn khách thể khảo sát
- Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên của các trường trung học
phổ thông trên địa bàn huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.
- Học sinh các trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Ngân
Sơn, tỉnh Bắc Kạn.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Tiến hành nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu
khoa học, các văn kiện của Đảng, Nhà nước, của ngành giáo dục, của tỉnh Bắc
Kạn, của huyện Ngân Sơn… có liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhằm xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài luận văn.

7.2. Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát hoạt động và cách thức xử lý tình huống của cán bộ
quản lý các trường trung học phổ thông ở huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn để
bổ sung và kiểm chứng cho thực trạng nghiên cứu được bằng các phương

pháp nghiên cứu khác.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Xây dựng phiếu hỏi nhằm trưng cầu ý kiến của một số đối tượng là các
Cán bộ quản lý, Tổ trưởng, Tổ phó tổ chuyên môn, giáo viên giảng dạy
chuyên môn, học sinh và phụ huynh học sinh về công tác quản lý giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn.
- Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn một số đối tượng là các Cán bộ quản lý, Tổ
trưởng, Tổ phó tổ chuyên môn, giáo viên giảng dạy chuyên môn, học sinh và
phụ huynh học sinh về công tác quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn.

4


7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ khác
Phương pháp thống kê toán học để thu thập, xử lý và đánh giá thực
trạng quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn. Dùng thống kê
mô tả và suy luận để phát hiện và rút ra các kết luận cần thiết.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, nội dung luận văn được bố cục thành 3 chương với tên chương lần lượt
như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh trường trung học phổ thông
Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh

Bắc Kạn
Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường
Các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường trên thế giới
Bạo lực học đường là vấn nạn xảy ra ở hầu khắp các quốc gia thuộc các
châu lục khác nhau trên thế giới. Đây cũng là đề tài mà nhiều nước trên thế
giới nghiên cứu để phòng chống, ngăn chặn. Có thể kể đến một số công trình
tiêu biểu như sau:
Nghiên cứu Bắt nạt, tâm lý xã hội điều chỉnh và kết quả học tập ở
trường tiểu học của Glew GM (Khoa Tâm thần và khoa học hành vi, Đại học
Washington School of Medicine, Mỹ) tiến hành năm 2005 trên 3530 học sinh
lớp ba, lớp bốn, lớp năm tại Mỹ. Với mục tiêu xác định tỷ lệ bắt nạt trong
trường tiểu học và mối liên quan của nó với nhà trường, thành tích học tập,
hành động kỷ luật và cảm giác của bản thân, kết quả nghiên cứu đã cho thấy:
22,0% học sinh được khảo sát đã tham gia vào việc bắt nạt, là nạn nhân bị bắt
nạt, hoặc cả hai. Hướng đến nhóm đối tượng có độ tuổi lớn hơn, năm 2007, đề
tài Bắt nạt, bạo lực và hành vi nguy hiểm ở học sinh trung học Nam Phi được
LiangH (Cục trẻ em và vị thành niên tâm thần, Viện Tâm Thần, Vương quốc
Anh) tiến hành. Nghiên cứu kiểm tra tỉ lệ hành vi bắt nạt của 5074 học sinh vị

thành niên đang học lớp 8 và lớp 11 ở 72 trường học ở Cape và Durban, Nam
Phi, làm rõ mối liên quan giữa những hành vi này với mức độ bạo lực và các
hành vi nguy hiểm ở thanh thiếu niên. Kết quả của cả hai nghiên cứu này đều
cho thấy sự phổ biến của hành vi bắt nạt thường xuyên trong trường học là rất
đáng kể [49].

6


Khác với hai công trình trên, nghiên cứu của Wang.J (Viện Y tế quốc
gia, Bethesda, Maryland 20892, Hoa Kỳ) và cộng sự năm 2009 trong đề tài
Bắt nạt trường học trong thanh thiếu niên tại Hoa Kỳ: thể chất, bằng lời nói,
quan hệ, và trên Internet lại hướng đến việc làm rõ các hình thức trong hành
vi bắt nạt trường học. Qua nghiên cứu cho thấy tỉ lệ của việc bắt nạt người
khác và bị bắt nạt ở trường ít nhất 1 lần trong 2 tháng tương ứng với 4 hình
thức bắt nạt là 20,8% về mặt vật chất, 53,6% về lời nói, 51,4% về mặt xã hội
và 13,6% bằng điện tử. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự hỗ trợ của cha mẹ có
thể giúp trẻ chống lại được các hình thức bắt nạn không đáng có [51].
Tiếp đó, vẫn tại Mỹ, năm 2012, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa
bệnh tật (CDC) tiến hành một cuộc khảo sát trên quy mô lớn có tên Hiểu biết
về bạo lực học đường đã đưa ra những con số thống kê về tình trạng môi
trường học đường với những hành vi đe dọa, hành vi bạo lực gây tử vong và
không gây tử vong. Theo đó, trong 12 tháng trước cuộc điều tra, 7,8% học
sinh trung học được thông báo bị đe dọa hay bị thương tích bằng một loại vũ
khí trong trường học ít nhất một lần, tỷ lệ nam cao gấp hai lần nữ; 12,4% học
sinh từng tham gia vào một vụ đánh nhau tại trường ít nhất một lần, tỷ lệ ở
nam cao gấp hai lần nữ. Trong 30 ngày trước cuộc điều tra, 5,5% học sinh
được cảnh báo những nguy cơ không an toàn nên đã không tới trường ít nhất
một ngày, tỷ lệ ở nam và nữ xấp xỉ bằng nhau; 5,9% học sinh mang theo một
loại vũ khí vào trường học, tỷ lệ ở nam lớn gấp ba lần nữ.

Năm 2014, Tổ chức phát triển cộng đồng tập trung vào trẻ em Plan
International và Trung tâm nghiên cứu quốc tế về phụ nữ (ICRW) công bố
Báo cáo về tình trạng bạo lực trong các trường học ở châu Á. Báo cáo dựa
trên kết quả nghiên cứu và khảo sát thực tế 9.000 học sinh ở lứa tuổi 12-17,
các giáo viên, hiệu trưởng, phụ huynh... tại 5 quốc gia Campuchia, Việt Nam,
Indonesia, Pakistan và Nepal thực hiện từ tháng 10/2013 đến tháng 3/2014.
Theo đó, tình trạng bạo lực trong các trường học châu Á đang ở mức báo

7


động. Trung bình cứ 10 học sinh thì có 7 em từng trải nghiệm bạo lực học
đường. Quốc gia có số học sinh hứng chịu nạn bạo lực cao nhất là Indonesia
(84%); thấp nhất là Pakistan với 43%.
Có thể nói, các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường trên thế
giới đã giải quyết 3 nội hàm của bạo lực học đường, gồm thực trạng bạo lực
học đường; các hành vi lệch chuẩn dẫn tới bạo lực học đường và các hình
thức biểu hiện của bạo lực học đường. Từ việc khảo sát các môi trường bạo
lực học đường cụ thể, các nghiên cứu đã bước đầu đưa ra những phương
pháp, cách thức tổng quát cho việc ngăn ngừa, giảm thiểu hành vi bạo lực học
đường gắn với từng nhóm đối tượng và không gian áp dụng.
Các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường trong nước
Cùng với các quốc gia trên thế giới, ở Việt Nam, trong vòng khoảng 10
năm trở lại đây, bạo lực học đường có chiều hướng gia tăng. Đây không phải
là vấn đề mới, nhưng mức độ và tính chất của hành vi này thì ngày càng phức
tạp. Trong bối cảnh đó, nhiều nghiên cứu về bạo lực học đường của học sinh
đã được công bố dưới dạng sách chuyên khảo, báo cáo khoa học, bài tạp chí
hay luận án, luận văn.
Về nguyên nhân dẫn tới bạo lực học đường, có thể kể đến nhiều công
trình như báo cáo khoa học của tác giả Nguyễn Văn Lượt về Bạo lực học

đường: nguyên nhân và một số biện pháp hạn chế tại Hội thảo khoa học toàn
quốc “Nhà trường Việt Nam trong một nền giáo dục tiên tiến, mang đậm bản
sắc dân tộc” [25]; các tác giả Đặng Hoàng Minh - Trần Thành Nam với bài
báo khoa học “Hành vi bạo lực ở thanh thiếu niên - con đường hình thành và
cách tiếp cận đánh giá” đăng trên Tạp chí Tâm lý học số 12/2011 [27]; tác
giả Nguyễn Văn Tường với nghiên cứu về Yếu tố nguy cơ dẫn đến hành vi
bạo lực học đường trên Tạp chí Quản lý Giáo dục (2013) [46]; … Theo các
nghiên cứu này, nhiều nguyên nhân cụ thể được đưa ra, bao gồm quan hệ

8


giữa cha mẹ và con cái trong gia đình; sự khao khát khẳng định cái tôi của
trẻ và ảnh hưởng của văn hóa và phương tiện truyền thông. Các nghiên cứu
cũng đưa ra một số biện pháp nhằm hạn chế tình trạng bạo lực học đường.
Về thực trạng và hậu quả của bạo lực học đường, nhiều nghiên cứu đã
được xuất bản thành sách. Năm 2011, nhóm tác giả Trần Thị Thúy, Bùi Hải
Yến, Hoàng Văn Tuyến công bố Nghiên cứu thực trạng bạo lực học
đường hiện nay [43]. Năm 2013, Nxb Từ điển Bách khoa ấn hành cuốn Bạo
lực học đường ở Việt Nam hiện nay nhìn từ góc độ tâm lý học của Nguyễn
Thị Thanh Bình, Nguyễn Thị Mai Lan [5]. Tiếp đó, năm 2016, cuốn Bạo lực
học đường qua nghiên cứu & khảo sát của tác giả Trần Công Thuận được
hoàn thành [42], … Các công trình đã giới thiệu tổng quan về tình hình
nghiên cứu và cơ sở lý luận về bạo lực học đường; thực trạng một số khía
cạnh tâm lý của bạo lực học đường cũng như nguyên nhân, các biện pháp
ngăn chặn và phòng ngừa hành vi bạo lực học đường. Việc nghiên cứu bạo
lực học đường ở tất cả các cấp học, ở khắp các vùng miền đã cho thấy tình
trạng bạo lực trong trường học đã và đang diễn ra nóng bỏng trên cả nước ở
tất cả những cấp học, lớp học khác nhau. Từ việc khảo sát thực trạng, những
hậu quả của bạo lực học đường cũng đã được đề cập đến trong Đánh giá của

học sinh, sinh viên về hậu quả của bạo lực học đường của tác giả Nguyễn Thị
Thanh Bình đăng trên Tạp chí Giáo dục (2013) [6]; …
Ngoài ra, còn rất nhiều luận án Tiến sĩ, luận văn Thạc sĩ nghiên cứu
về bạo lực học ở góc độ tâm lý học, xã hội học, giáo dục học, quản lý giáo
dục, pháp luật, như Luận án Tiến sĩ Giáo dục học Các biện pháp tổ chức
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh trung học phổ thông của
Nguyễn Thị Thành [39]; Luận án Tiến sĩ Tâm lý học Thái độ của học sinh
trung học phổ thông đối với hành vi bạo lực học đường của Đỗ Thị Nga
[30]; Luận án Tiến sĩ Xã hội học Bạo lực học đường trong học sinh trung

9


học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định hiện nay: Thực trạng
và các nhân tố ảnh hưởng của Đinh Anh Tuấn [45]; … Phần lớn các công
trình trong thể loại luận án, luận văn tiếp cận bạo lực học đường ở từng
không gian nghiên cứu cụ thể gắn với các nhóm đối tượng riêng biệt, nên đã
góp phần làm phong phú cơ sở lý luận và thực tiễn trong việc nghiên cứu
bạo lực học đường.
Tóm lại, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề bạo lực học
đường, nhất là về bạo lực giữa các em học sinh ở Việt Nam. Những nghiên cứu
này đã thống kê về thực trạng bạo lực bằng những số liệu cụ thể, mô tả hiện
trạng về tính chất hoặc hành vi bạo lực học đường, xem xét nguyên nhân và
hậu quả. Những nghiên cứu trên góc độ tâm lý học cũng chỉ ra rằng sự thờ ơ
của học sinh, thái độ bàng quan, sự nhận thức còn hạn chế của các em là một
trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bạo lực học đường ngày
càng gia tăng.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về giáo dục phòng, chống bạo lực học
đường
Bạo lực học đường là vấn nạn của giáo dục Việt Nam trong những năm

qua, phản ánh thực trạng xuống cấp trầm trọng về đạo đức của một bộ phận
không nhỏ học sinh và một số giáo viên. Giáo dục để giảm thiểu, tiến tới ngăn
chặn hoàn toàn nạn bạo lực học đường đang là mối quan tâm hàng đầu của
các ngành chức năng, trong đó, có ngành giáo dục, gia đình và toàn xã hội. Đã
có nhiều nghiên cứu, nhiều cuộc luận bàn, Hội thảo về vấn đề bạo lực học
đường được tổ chức, đã có những biện pháp ngăn chặn bạo lực học đường
được đưa ra.
Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như:
Các sách chuyên khảo được xuất bản có sách của Đặng Huỳnh Mai,
Phạm Văn Tây với tiêu đề Tuyên truyền giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh và

10


pháp luật phòng tránh bạo lực học đường; ma tuý, mại dâm; vệ sinh an toàn
thực phẩm; phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm trong cơ sở giáo dục [26].
Cùng năm này, Nxb Công an nhân dân cũng ấn hành cuốn Phòng, chống vi
phạm pháp luật và tội phạm trong học đường của tác giả Nguyễn Minh Đức
(chủ biên) [13]. Năm 2015, tác giả Ngô Hiền công bố cuốn Giáo dục phòng
chống các hành vi xấu và tệ nạn ma tuý ở lứa tuổi học đường, [18]; …
Giáo dục phòng chống bạo lực học đường cũng được đề cập thường
xuyên trên các Tạp chí Giáo dục học, Tâm lý học dưới dạng các bài nghiên
cứu, như: Thái độ và hành động đối với hành vi bạo lực học đường ở nước
ta hiện nay [22, tr. 66-75]; …
Trong xu hướng nghiên cứu chung về bạo lực học đường và giáo dục
phòng chống bạo lực học đường, có một số công trình đi sâu, khoanh vùng
nghiên cứu về giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ở các trường trung
học phổ thông. Ví dụ: tác giả Lê Vân Anh với đề tài Giải pháp ngăn ngừa
các hành vi bạo lực trong học sinh trung học phổ thông [2]; kỷ yếu Hội thảo
khoa học Thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường trong

trường phổ thông (Viện Nghiên cứu Giáo dục Trường Đại học Sư phạm Tp.
Hồ Chí Minh, 2014); tác giả Nguyễn Văn Tường với chuyên khảo Hành vi
bạo lực học đường của học sinh trung học và mô hình phòng ngừa - can
thiệp [47]; …
Từ kết quả nghiên cứu, khảo sát, các công trình nói trên đã mổ xẻ thực
trạng, phân tích nguyên nhân và báo động vấn nạn bạo lực học đường có xu
hướng gia tăng nhanh. Bạo lực học đường xảy ra ở mọi lứa tuổi, cấp học và từ
trường học đến bên ngoài cổng trường. Đặc biệt là nó thể hiện chiều hướng
trẻ hóa, nữ hóa và hành vi bạo lực không có giới hạn trong quan hệ bạn bè,
giữa học sinh với giáo viên và ngược lại. Hậu quả do bạo lực học đường gây
ra rất lớn. Nó không chỉ ảnh hưởng đến tâm sinh lý học sinh mà còn đe dọa

11


môi trường học đường, gây bất ổn xã hội. Để can thiệp thành công, giảm thiểu
các hành vi dẫn đến bạo lực từ thể xác đến tinh thần của nạn nhân, các nghiên
cứu đều thống nhất cần phải: phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, xã
hội; nâng cao nhận thức và giúp học sinh điều chỉnh hành vi, hóa giải những
mâu thuẫn, hiềm khích phát sinh; tạo môi trường học đường an toàn; đầu tư
các trung tâm tư vấn, tham vấn học đường; đào tạo đội ngũ giáo viên tư vấn
chuyên nghiệp; mở rộng sân chơi lành mạnh, tăng cường hoạt động ngoại
khóa, trang bị kỹ năng sống…
Trong những nghiên cứu về giáo dục phòng chống bạo lực học đường,
có những nghiên cứu đề cập đến vấn đề xây dựng môi trường văn hoá lành
mạnh trong trường học, cơ sở quan trọng cho việc giáo dục phòng chống bạo
lực học đường, như cuốn Giáo trình văn hoá tổ chức: Vận dụng vào phân tích
văn hoá nhà trường của tác giả Nguyễn Vũ Bích Hiền đã khái quát những vấn
đề cơ bản về văn hoá tổ chức và vận dụng vào nhận diện văn hoá nhà trường.
Trình bày cụ thể về văn hoá nhà trường: vai trò, thực trạng ở Việt Nam, xu

hướng phát triển trong thời đại mới và nội dung xây dựng.
Tóm lại, các công trình nghiên cứu về bạo lực học đường và giáo dục
phòng chống bạo lực học đường rất phong phú, đa dạng. Tuy nhiên, chưa có
công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về việc phòng, chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh
Bắc Kạn từ góc độ quản lý giáo dục.
Từ đó, trên cơ sở xử lý những số liệu thống kê địa phương, khai thác
những tài liệu, tham khảo và kế thừa kết quả nghiên cứu của các tác giả đi
trước, luận văn Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn là công
trình đầu tiên nghiên cứu về đề tài này.

12


1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Bạo lực học đường và giáo dục phòng, chống bạo lực học đường
Bạo lực học đường
Có nhiều cách giải thích về khái niệm bạo lực học đường.
- Bạo lực học đường là hành vi hành hạ, ngược đãi, đánh đập; xâm hại
thân thể, sức khỏe; lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm; cô lập, xua đuổi
và các hành vi cố ý khác gây tổn hại về thể chất, tinh thần của người học xảy
ra trong cơ sở giáo dục hoặc lớp độc lập [10].
- Hay khái niệm bạo lực học đường được tiếp cận ở 3 mức độ bao gồm:
Theo nghĩa hẹp: Là những hành vi xâm hại giữa học sinh với học sinh
trong cùng một trường diễn ra bên trong hay bên ngoài khuôn viên nhà trường.
Theo nghĩa rộng: Là những hành vi xâm hại giữa học sinh với học sinh
hoặc giữa học sinh với giáo viên hoặc giữa giáo viên với giáo viên diễn ra bên
trong hay bên ngoài khuôn viên nhà trường.
Theo nghĩa lấy học sinh làm trung tâm: Là những hành vi xâm hại mà

chủ thể gây hại là học sinh, người bị hại là bất kỳ ai diễn ra bên trong hay bên
ngoài khuôn viên nhà trường. Đây là cách tiếp cận được nhiền người quan
tâm vì ý nghĩa lý luận và thực tiễn của nó trong công tác giáo dục.
Mỗi cách tiếp cận sẽ có cách nhận diện và đưa ra các nguyên nhân, giải
pháp ngăn ngừa tương đối khác nhau về bạo lực học đường. Cách tiếp cận
như trên cũng giúp chúng ta phân biệt đâu là bạo lực học đường, đâu là
không. Ví dụ một phụ huynh học sinh vì bênh vực con vào trường gây gổ,
hành hung thầy cô giáo, một học sinh bị bọn trấn lột hành hung buộc phải
chống trả tự vệ thì đó cũng không phải là bạo lực học đường. Cần phân biệt
bạo lực học đường với bạo lực xã hội, đạo đức xã hội…
Để hiểu rõ về nội hàm của khái niệm bạo lực học đường, cần đặt khái
niệm này trong mối tương quan với khái niệm bắt nạt học đường. Theo đó,
một sự đối sánh được đặt ra như sau:

13