Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường trung học phổ thông, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình (LV thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN LÊ HẢI

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN LÊ HẢI

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN ĐẦU RA
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN HƯNG HÀ TỈNH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Trần Quốc Thành

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả
nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Lê Hải

i


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu, các
phòng ban, các thầy cô giáo của trường Đại học sư phạm Thái Nguyên dạy dỗ,
hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi nhất để cho tác giả có môi trường học tập,
nghiên cứu hoàn thành tốt khóa học.
Tác giả xin chân thành cảm ơn sự quan tâm tạo điều kiện của các cán bộ
quản lý, các thầy giáo, cô giáo các trường THPT ở Huyện Hưng Hà tỉnh Thái
Bình giúp cho tác giả những điều kiện thuận lợi nhất để thực hiện và hoàn
thành luận văn.
Đặc biệt, tác giả xin gửi tới thầy hướng dẫn khoa học PGS.TS Trần
Quốc Thành lời cảm ơn sâu sắc nhất, người đã tận tình dẫn dắt, chỉ bảo, giúp
đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Xin cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp luôn ở bên

cạnh động viên, giúp đỡ tác giả trong suốt những ngày tháng học tập và hoàn
thành khóa học.
Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2016
TÁC GIẢ

Nguyễn Lê Hải

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3
6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO
CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......... 6
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học theo chuẩn đầu ra .......... 6
1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................... 7
1.2.1. Quản lý ................................................................................................... 7

1.2.2. Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường .................................................... 9
1.2.3. Dạy học ................................................................................................ 11
1.2.4. Quản lý dạy học ................................................................................... 15
1.3. Chuẩn đầu ra và vai trò của chuẩn đầu ra trong dạy học, đánh giá ............ 17
1.3.1. Khái niệm chuẩn đầu ra và những yêu cầu của chuẩn ......................... 17
1.3.2. Vai trò của chuẩn đầu ra trong dạy học, đánh giá ................................ 25
iii


1.4. Trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ................ 27
1.4.1. Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của trường trung học ............................... 27
1.4.2. Đặc điểm dạy học và Quản lý dạy học ở trường trung học
phổ thông ....................................................................................................... 28
1.5. Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ............................................................ 28
1.5.1. Quản lý khâu lập kế hoạch theo chuẩn đầu ra ..................................... 28
1.5.2. Quản lý khâu lập kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra ......................... 29
1.5.3. Quản lý thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra của
giáo viên ........................................................................................................ 30
1.5.4. Quản lý khâu tổ chức, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo chuẩn đầu ra .................................................................................... 32
1.6. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ............... 32
1.6.1. Các yếu tố chủ quan ............................................................................. 32
1.6.2. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 33
Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 35
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN
ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN
HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH.......................................................................... 36
2.1. Tình hình chung ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình................................... 36
2.1.1. Khái quát về kinh tế - xã hội của huyện............................................... 36
2.1.2. Khái quát về giáo dục THPT của huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình .......... 37

2.1.3. Đánh giá chung về giáo dục THPT của huyện Hưng Hà..................... 41
2.2. Thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường trung học
phổ thông huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình ....................................................... 43
2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về việc thực
hiện quy trình dạy học theo chuẩn đầu ra ...................................................... 43
2.2.2. Thực trạng quản lý lập kế hoạch dạy học theo chuẩn đầu ra ............... 46
iv


2.2.3. Thực trạng quản lý việc lập kế hoạch bài học (soạn giáo án) theo
chuẩn đầu ra ................................................................................................... 47
2.2.4. Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch bài học theo chuẩn đầu ra
của giáo viên................................................................................................... 53
2.2.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo chuẩn đầu ra .................................................................................... 57
2.3. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng .......................................... 59
2.3.1. Về ưu điểm ........................................................................................... 59
2.3.2. Các hạn chế .......................................................................................... 60
Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 61
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO
CHUẨN ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN HƯNG HÀ
TỈNH THÁI BÌNH........................................................................................... 62
3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................... 62
3.1.1. Phải quán triệt đường lối lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam
và tuân thủ luật pháp, chính sách của Nhà nước; các quy chế chuyên
môn của ngành giáo dục và đào tạo ............................................................... 62
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ ................................... 62
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ....................................................... 63
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa......................................................... 63
3.2. Các biện pháp quản lý cụ thể ...................................................................... 64

3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng cho cán
bộ, giáo viên để tăng nhận thức và nắm được quy trình dạy học theo
chuẩn đầu ra ................................................................................................ 64
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo sát khâu lập kế hoạch dạy học theo hướng
lấy chuẩn đầu ra làm mục tiêu trọng tâm ....................................................... 65
v


3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức tập huấn việc lập kế hoạch bài học theo
hướng lấy chuẩn đầu ra làm cơ sở đồng thời ứng dụng thiết bị dạy học
và công nghệ thông tin trong dạy học theo chuẩn đầu ra............................... 68
3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức triển khai kế hoạch bài học trên lớp theo
hướng dạy học tích cực .................................................................................. 74
3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức tập huấn kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của học sinh theo chuẩn kiến thức, kĩ năng ................................ 78
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 80
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của 5 biện pháp ...................... 82
3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ........................................................................... 82
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 83
Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 87
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAO KHẢO ........................................................ 91
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGD ĐT

Bộ giáo dục đào tạo

BT ĐTN

Bí thư đoàn thanh niên

CBQL

Cán bộ quản lý

CTCĐ

Chủ tịch công đoàn

ĐH

Đại học

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HT, P.HT

Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng

SGK

Sách giáo khoa

TB

Trung bình

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

ThS

Thạc sỹ

TTTCM

Tổ trưởng tổ chuyên môn

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Số lượng lớp và học sinh THPT của huyện Hưng Hà................. 38

Bảng 2.2.

Trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên .............. 39

Bảng 2.3.

Trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT .................... 39

Bảng 2.4.

Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ...................... 43

Bảng 2.5.

Kết quả khảo sát căn cứ xây dựng kế hoạch bài học của
giáo viên ...................................................................................... 48

Bảng 2.6.

Kết quả khảo sát nội dung kế hoạch bài học ............................... 50

Bảng 2.7.

Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc lập kế hoạch bài
học (soạn giáo án) của giáo viên theo chuẩn đầu ra.................... 52

Bảng 2.8.

Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện kế hoạch bài học theo
chuẩn đầu ra của giáo viên .......................................................... 54

Bảng 2.9.

Khảo sát thực trạng quản lý việc thực hiện kế hoạch bài học
theo chuẩn đầu ra của giáo viên .................................................. 56

Bảng 2.10.

Kết quả khảo sát thực hiện việc kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh .................................................................... 58

Bảng 3.1.

Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp đề xuất..... 83

Bảng 3.2.

Kết quả đánh giá về tính khả thi của các biện pháp .................... 84

Bảng 3.3.

Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp ............................................................................... 85

v


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo có vai trò to lớn trong đời sống xã hội, là nền tảng
vững chắc cho sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia trên toàn thế
giới. Thế giới trong thế kỷ XXI có những chuyển biến mới cực kỳ quan trọng
ảnh hưởng to lớn đến tình hình của mọi lĩnh vực trên toàn cầu, nổi bật là sự hình
thành một xã hội thông tin, kinh tế tri thức và sự phát triển nhanh chóng chưa
từng thấy của khoa học công nghệ, xu thế của toàn cầu hóa và hội nhập. Đây là
nguyên nhân tạo lên một làn sóng cải cách giáo dục ở các nước trên thế giới.
Trong đó đặc biệt chú ý đến khuyến cáo về “Giáo dục cho thế kỷ XXI” của tổ
chức liên hiệp quốc về giáo dục, khoa học, văn hóa” (UNESCO) về 4 trụ cột
giáo dục: học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để làm người.
Tại báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI “Đổi mới
chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra
theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục
lí tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực
sang tạo, kĩ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”.
Đến Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khoá XI về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo “Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực
và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy
nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù
hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức
vào thực tiễn. Chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp
luật và ý thức công dân” và “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và
học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận
dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự
học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển
1

năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa
dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.”[6]
Thực tiễn cho thấy giáo dục phổ thông hiện nay phát triển chưa đồng bộ,
còn nhiều bất cập về chương trình, sách giáo khoa và tổ chức dạy học, kiểm tra,
đánh giá kết quả. Do đó Nghị quyết 29TW chỉ đạo giáo dục phổ thông phải từng
bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực
của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học cái gì đến chỗ
quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Trên cơ sở đó học sinh
được “phát triển hài hòa cả thể chất và tinh thần. Học sinh được giáo dục toàn
diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, các kỹ năng cơ bản; được rèn luyện,
phát triển các phẩm chất, năng lực cần thiết và tiếp cận nghề nghiệp”.[6]
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục nói chung và chương trình giáo
dục trung học phổ thông nói riêng, công tác quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra
chiếm vị trí quan trọng đặc biệt và không thể thiếu trong nhiệm vụ giáo dục ở
trường phổ thông. Đặc biệt theo hướng đổi mới trong giáo dục hiện nay, yêu cầu
năng lực của nhà quản lý giáo dục theo hướng chuẩn đầu ra nhằm mục đích nâng
cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường đồng thời giúp cho học sinh một
số năng lực chung cốt lõi, năng lực tính toán, năng lực tư duy..... và năng lực
chuyên biệt....đồng thời phát triển ở học sinh các kĩ năng giao tiếp, quản lý phát
triển bản thân, kĩ năng thích ứng, học tập suốt đời… Thực tế cho thấy hiện nay
nhiều trường THPT, công tác quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra đã có những
chuyển biến tích cực nhưng chưa được tiến hành một cách khoa học và bài bản;
năng lực quản lý của cán bộ quản lý còn hạn chế, điều này ảnh hưởng tới chất lượng
đầu ra của học sinh THPT.
Vì những lý do nêu trên việc chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý dạy học theo
chuẩn đầu ra ở các trường trung học phổ thông huyện Hưng Hà tỉnh Thái
Bình” là cần thiết và có ý nghĩa.
2

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận và thực trạng quản lý dạy học hiện nay ở các trường
THPT huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình, đề xuất các biện pháp quản lý dạy học
theo chuẩn đầu ra tại các trường THPT của huyện nhằm góp phần đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà,
tỉnh Thái Bình.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện
Hưng Hà tỉnh Thái Bình đã được quan tâm và bước đầu đạt được một số kết quả.
Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn một số hạn chế và bất cập trong việc xây
dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo cũng như công tác kiểm tra, đánh giá chưa phù
hợp và hiệu quả quản lý hoạt động dạy học theo chuẩn đầu ra chưa rõ nét.
Nguyên nhân của thực trạng này là do chưa có các biện pháp quản lý thật sự
hiệu quả. Vì vậy nếu đề xuất được các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu
ra phù hợp với điều kiện thực tiễn của các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh
Thái Bình thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra
ở các trường THPT này.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở
trường trung học phổ thông
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các
trường trung học phổ thông huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường
THPT huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình.

3


6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp quản
lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.
6.2. Giới hạn khách thể khảo sát (Thuộc 05 trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh
Thái Bình)
Ban giám hiệu, gồm: 05 hiệu trưởng, 10 phó hiệu trưởng.
Tổ trưởng chuyên môn: 35 đồng chí.
Giáo viên: 270 giáo viên các trường THPT
Học sinh:
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có liên quan
đến quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục
Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên, học
sinh để thu thập thông tin về thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra và các
yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động quản lý của Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, hoạt động
dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh các trường THPT huyện Hưng
Hà, tỉnh Thái Bình; kết hợp với kết quả thu được để so sánh với chuẩn đầu ra
nhằm thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý về công tác quản lý dạy học theo
chuẩn đầu ra.

4


7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Thu thập ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý để khảo nghiệm tính cần
thiết, khả thi của các biện pháp mà đề tài đã đề xuất.
7.2.4. Phương pháp toán thống kê
Dùng để xử lý các số liệu điều tra.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo,
luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở
trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở các trường
THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường THPT
huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.

5


Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO CHUẨN
ĐẦU RA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học theo chuẩn đầu ra
Ngày 5.5.2006, Bộ giáo dục và đào tạo đã ban hành Quyết định số
16/2006/QĐ - BGD ĐT về chương trình giáo dục phổ thông. Chương trình giáo
dục phổ thông được ban hành lần này đã bao gồm chuẩn đầu ra. Để thực hiện
chương trình theo chuẩn đầu ra, Bộ giáo dục và đào tạo đã tổ chức biên soạn

các tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn đầu ra với tất cả các môn học. Từ đây,
quản lý nhà trường nói chung và quản lý dạy học nói riêng cần bám sát chuẩn
đầu ra. Ở các địa phương trong cả nước đã có những công trình nghiên cứu dạy
học theo chuẩn đầu ra như:
Tác giả Vũ Nho, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, ở đề tài “Dạy học
và kiểm tra đánh giá theo chuẩn” đã phân tích về các loại chuẩn mà các nhà
làm công tác giáo dục Châu Âu đang sử dụng như chuẩn tối thiểu, chuẩn thông
dụng, chuẩn tối đa; từ đó tác giả Vũ Nho liên hệ với các chuẩn kiến thức, kỹ
năng mà dạy học và kiểm tra đánh giá đang sử dụng. Đề tài này kết luận: chúng
ta đã xây dựng chương trình và viết sách giáo khoa theo cả ba mức chuẩn (nhận
biết, thông hiểu, vận dụng); chúng ta dạy học và kiểm tra đánh giá cũng kết hợp
cả ba mức chuẩn. tùy từng vùng miền, tùy từng lớp học cụ thể, người giáo viên
sử dụng phối hợp tỷ lệ ba mức chuẩn đó sao cho hiệu quả nhất. [35].
Tác giả Trần Thanh Tịnh, ở luận văn “Quản lý hoạt động dạy học theo
chuẩn kiến thức, kỹ năng ở trường trung học phổ thông dân tộc nội trú tỉnh
Lạng Sơn” đã nghiên cứu về dạy học, dạy học theo chuẩn kiến thức, kỹ năng;
thực trạng dạy học ở trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lạng Sơn; đề xuất
một số biện pháp quản lý dạy học theo chuẩn. [36].
6


Tác giả Lê Thị Hạnh, ở luận văn “Quản lý hoạt động dạy học ở trường
Tiểu học huyện Đông Anh - thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục” đã nghiên cứu về hoạt động quản lý dạy học; thực trạng quản lý dạy học ở
trường Tiểu học huyện Đông Anh theo hướng yêu cầu đổi mới giáo dục; đề
xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục. [27]
Theo tác giả Tạ Văn Thành với luận văn “Quản lý quá trình thiết kế
chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân thiết kế nội thất
tại Trường Đại học Hòa Bình” đã đưa ra được chuẩn đầu ra theo mục tiêu môn
học và đề xuất các biện pháp quản lý việc thiết kế chuẩn đầu ra.[39]

Các đề tài đã có những nghiên cứu về lý luận dạy học, những điều cơ bản
về chuẩn đầu ra trong chương trình giáo dục phổ thông; kiểm tra đánh giá, quản
lý dạy học theo chuẩn đầu ra; các đề tài cũng đề xuất các biện pháp nhằm quản
lý dạy học theo chuẩn đầu ra trên cơ sở tìm hiểu thực trạng của mỗi đơn vị. Tuy
nhiên, các đề tài chưa đưa ra được hệ thống biện pháp thống nhất, toàn diện
bám sát quy trình dạy học theo chuẩn đầu ra. Đặc biệt ở các trường THPT
huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình thì vấn đề quản lý dạy học theo chuẩn đầu ra
cũng chưa được quan tâm nghiên cứu.
Đề tài này sẽ nghiên cứu về lý luận dạy học theo chuẩn đầu ra ở trường
THPT; đánh giá thực trạng và đưa ra biện pháp (mang tính hệ thống bám theo
quy trình dạy học) của hiệu trưởng nhằm quản lý hoạt động dạy học theo chuẩn
đầu ra ở các trường THPT huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Trước yêu cầu của xã hội loài người, sự phân công và hợp tác trong lao
động trở thành một xu thế tất yếu có tính quyết định đến sự tiến bộ của xã hội.
Đó cũng chính là nguồn gốc của hoạt động quản lý. Khái niệm quản lý được sử
dụng trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, hoạt động quản lý
được hình thành từ sự xuất hiện của tổ chức cộng đồng với nhu cầu hướng tới
đạt hiệu quả tốt hơn. Do đó xuất hiện người quản lý và sự quản lý.
7


Theo từ điển tiếng Việt: “Quản lý là trông coi và giữ gìn theo những yêu
cầu nhất định”. Theo khía cạnh khác “Quản lý là tổ chức và điều khiển các
hoạt động theo yêu cầu nhất định”. [40, tr.991].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Bảo, thì quản lý gồm hai quá trình: quản và
lý kết hợp lại với nhau. Quá trình “quản” gồm coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ thống
ở trạng thái ổn định; quá trình “lý” gồm sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa tổ chức
vào thế phát triển. Vì thế, quá trình quản và quá trình lý cần được phối hợp với

nhau một cách nhuần nhuyễn để đưa tổ chức đạt được mục tiêu, giúp tổ chức
vừa ổn định, nhưng phải đạt tới sự phát triển. Do đó, trong “quản” phải có “lý”
và ngược lại trong “lý” phải có “quản”.
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Quản lý là sự tác
động có tính định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến
khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức
vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. [15, tr.9].
Tuy nhiên có nhiều định nghĩa về quản lý song có thể hiểu: Quản lý là
tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý
nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra của tổ chức.
Qua định nghĩa quản lý ta thấy: Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa đối
tượng quản lý và chủ thể quản lý, đây là mối liên hệ giữa ra lệnh và phục tùng,
không đồng cấp và có tính bắt buộc.
Chủ thể quản lý đề ra mục tiêu dẫn dắt, điều khiển các đối tượng quản lý
để đạt được mục tiêu định sẵn.
Cơ chế quản lý là những phương thức mà nhờ đó hoạt động quản lý được
thực hiện và quan hệ tương tác, qua lại giữa chủ thể quản lý và khách thể quản
lý được vận hành và điều chỉnh.
Mục tiêu chung cho cả đối tượng quản lý và chủ thể quản lý là căn cứ
chủ thể quản lý tạo ra hoạt động quản lý.
8


Công cụ quản lý là các phương tiện (bao gồm khách quan và chủ quan)
mỗi chủ thể quản lý dùng nó để tác động vào quá trình quản lý thông qua chức
năng quản lý bao gồm: Chế định luật là chính sách quy định về mục tiêu; về nội
dung; về phương pháp; về tổ chức thực hiện; các chính sách; chế độ quy định
đối với các hoạt động trong hoạt động quản lý.
Các chế định được xây dựng từ các quy luật khách quan của sự vận động
và phát triển xã hội. Do đó, quản lý là tác động mang tính chủ quan của chủ thể

quản lý nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan.
1.2.2. Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
1.2.2.1. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục là một khoa học quản lý chuyên ngành được nghiên
cứu trên nền tảng của khoa học quản lý nói chung. Cũng giống như quản lý,
quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Ở đây tôi chỉ đề cập
tới khái niệm giáo dục trong phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục nói chung
mà hạt nhân của hệ thống là các cơ sở trường học.
Theo Trần Kiểm: “Quản lý giáo dục thực chất là những tác động của
chủ thể quản lý vào quá trình giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân
cách học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường”. [32, tr.23].
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác
động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho
hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được
các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là
quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến,
tiến lên trạng thái mới về chất”. [36, tr.32].
Như vậy, quản lý giáo dục thực chất là một quá trình tác động có định
hướng của nhà quản lý trong việc vận hành những nguyên lý, phương pháp
chung nhất của khoa học quản lý vào lĩnh vực giáo dục nhằm đạt được những
mục tiêu giáo dục đã đề ra. Những tác động đó, thực chất là những tác động
khoa học đến nhà trường, làm cho nhà trường tổ chức một cách khoa học, có kế
hoạch quá trình dạy học - giáo dục theo mục tiêu đào tạo.
9


Cụ thể hơn, quản lý giáo dục bao gồm hai cấp độ sau:
Phải có chủ thể quản lý giáo dục, ở cấp vĩ mô là quản lý của Nhà nước
mà các cơ quan trực tiếp quản lý là Bộ giáo dục và đào tạo, Sở giáo dục và đào
tạo và Phòng giáo dục. Phải có hệ thống tác động quản lý theo nội dung,

chương trình, kế hoạch thống nhất từ trung ương đến địa phương nhằm thực
hiện mục tiêu giáo dục trong mỗi giai đoạn cụ thể. Ở cấp vi mô là hoạt động
quản lý của hiệu trưởng các trường học. Phải có một lực lượng những người
làm công tác giáo dục với hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật tương ứng và đông
đảo các em học sinh.
Dù ở cấp độ nào chúng ta cũng thấy rõ bốn yếu tố của quản lý giáo dục, đó
là: chủ thể quản lý, đối tượng bị quản lý, khách thể quản lý và mục tiêu quản lý.
Rõ ràng bốn yếu tố vừa nêu cũng nằm trong hệ thống lý luận chung về quản lý.
1.2.2.2. Quản lý nhà trường
Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành
theo nguyên lý quản lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo
đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và đối với từng học sinh”. [24,tr.61].
Quản lý nhà trường phổ thông trước hết là quản lý hoạt động dạy và học,
đưa hoạt động đó từ trạng thái này đến trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu
giáo dục.
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Vậy, quản lý trường học là quản lý tập thể
giáo viên và học sinh, để chính họ lại quản lý (đối với giáo viên) và tự quản lý
(đối với học sinh) quá trình dạy học - giáo dục, nhằm đào tạo ra sản phẩm là
nhân cách người lao động mới”. [36, tr.54].
Như vậy quản lý nhà trường chính là quản lý giáo dục nhưng trong mỗi
phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nền tảng là nhà trường. Do đó, quản
lý nhà trường phải vận dụng tất cả các nguyên lý chung của quản lý giáo dục để
đẩy mạnh hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo.
10


Quản lý nhà trường phổ thông bao gồm: Quản lý các mối quan hệ giữa
nhà trường và xã hội và quản lý chính nhà trường.
Quản lý bên trong nhà trường gồm: Quản lý các quá trình giáo dục đào

tạo và quản lý các điều kiện (vật chất, tài chính, nhân lực …).
Vậy, quản lý nhà trường cũng chính là quản lý giáo dục nhưng trong một
phạm vi xác định cụ thể của một đơn vị giáo dục nền tảng đó là nhà trường. Do
vậy quản lý nhà trường vận dụng tất cả các nguyên lý chung của quản lý giáo
dục nhằm đẩy mạnh hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo. Nói như
thế không có nghĩa là quản lý trường học là sự sao chép một cách máy móc
toàn bộ hệ thống lý luận về quản lý giáo dục để vận dụng trong nhà trường. Có
thể hiểu rằng: quản lý trường học là cấp độ vi mô của hoạt động giáo dục.
Trong khi đó quản lý giáo dục là một khái niệm rộng dùng chung cho cả một hệ
thống giáo dục. Quản lý trường học chính là sự vận dụng các nguyên lý quản lý
giáo dục một cách linh hoạt đối với từng cấp học.
1.2.3. Dạy học
1.2.3.1. Quá trình dạy học
Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Bản chất của quá trình dạy học là quá
trình nhận thức độc đáo của học sinh, là quá trình hoạt động của hai chủ thể,
trong đó dưới sự tổ chức, hướng dẫn và điều khiển của giáo viên, học sinh
nhận thức lại nền văn minh nhân loại và rèn luyện hình thành kỹ năng hoạt
động, tạo lập thái độ sống tốt đẹp”. [41, tr.58].
Quá trình dạy học là một hệ toàn vẹn gồm hoạt động dạy và hoạt động
học luôn tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau, sinh thành ra nhau. Sự tương
tác giữa dạy và học mang tính chất cộng tác, trong đó dạy giữ vai trò chủ đạo.
Quá trình dạy học là một quá trình xã hội gắn liền với hoạt động của con
người: hoạt động dạy và hoạt động học. Các hoạt động này có mục tiêu rõ ràng,
có nội dung nhất định, do các chủ thể thực hiện - đó là thầy và trò, với những
phương pháp và phương tiện nhất định. Sau một chu trình vận động, các hoạt
động dạy và hoạt động học phải đạt tới những kết quả mong muốn.
11


Hoạt động dạy và hoạt động học có mối quan hệ chặt trẽ với nhau, thể

hiện ở mối quan hệ tương tác giữa các thành tố: mục tiêu, nội dung, phương
pháp của hoạt động dạy và hoạt động học.
Phân tích mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học, chúng ta có
thể đi đến kết luận: Hoạt động học, trong đó có hoạt động nhận thức của học
sinh có vai trò quyết định kết quả dạy học. Để hoạt động học có kết quả thì
trước tiên chúng ta phải coi trọng vai trò người giáo viên, giáo viên phải xuất
phát từ logic của khái niệm khoa học, xây dựng công nghệ dạy học, tổ chức tối
ưu hoạt động cộng tác của dạy và học, thực hiện tốt các chức năng của dạy
cũng như học, đồng thời bảo đảm liên hệ nghịch thường xuyên, bền vững. Vì
vậy, muốn nâng cao mức độ khoa học của việc dạy học ở trường phổ thông thì
người lãnh đạo, quản lý phải đặc biệt chú ý đến việc hoàn thiện hoạt động dạy
của giáo viên; chuẩn bị cho họ có khả năng hình thành và phát triển ở học sinh
các phương pháp, cách thức phát hiện lại các thông tin học tập. Đây là khâu cơ
bản để tiếp tục hoàn thiện tổ chức hoạt động học của học sinh.
Nếu xét quá trình dạy học như là một hệ thống thì trong đó, quan hệ giữa
hoạt động dạy của thầy với hoạt động học của trò thực chất là mối quan hệ điều
khiển. Với tác động sư phạm của mình, thầy tổ chức điều khiển hoạt động của trò.
Từ đó, chúng ta thấy công việc của người quản lý nhà trường là: hành động quản
lý của hiệu trưởng chủ yếu tập trung vào hoạt động dạy của thầy và trực tiếp đối
với thầy; thông qua hoạt động dạy của thầy mà quản lý hoạt động học của trò.
1.2.3.2. Hoạt động học
Theo thuyết hoạt động, dạy học gồm hai hoạt động: hoạt động dạy của
thầy và hoạt động học của trò. Hai hoạt động này luôn gắn bó với nhau, tồn tại
trong một quá trình thống nhất.
Hoạt động dạy: là sự tổ chức, điều khiển quá trình lĩnh hội tri thức, hình
thành và phát triển nhân cách học sinh. Vai trò chủ đạo của hoạt động dạy được
biểu hiện với ý nghĩa là tổ chức và điều khiển hoạt động học tập của học sinh,
12

giúp học sinh hình thành kỹ năng, thái độ để tiếp nhận các kiến thức có hiệu
quả. Hoạt động dạy có chức năng kép là truyền đạt, tiếp nhận thông tin ngược
và điều khiển hoạt động học.
Hoạt động học: là quá trình tự điều khiển tối ưu sự lĩnh chiếm tri thức
khoa học, hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân cách. Vai trò tự điều
khiển hoạt động học thể hiện ở sự tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo dưới sự
tổ chức, điều khiển, hướng dẫn của thầy. Khi chiếm lĩnh tri thức, học sinh đồng
thời đạt được ba mục đích đó là: tiếp nhận tri thức khoa học, phát triển năng lực
trí tuệ và hình thành những phẩm chất, nhân cách. Hoạt động học có hai chức
năng: lĩnh hội và điều khiển quá trình chiếm lĩnh tri thức, các khái niệm một
cách tự giác, tích cực. Nội dung hoạt động học bao gồm hệ thống khái niệm của
môn học, phương pháp đặc trưng của môn học để biến tri thức của nhân loại
hình thành những kiến thức của bản thân, hình thành và phát triển năng lực con
người theo đúng mục tiêu giáo dục.
Như vậy, hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giao tiếp sư
phạm mang ý nghĩa xã hội. các chủ thể của hoạt động dạy học tiến hành các
hoạt động khác nhau nhưng không đối lập nhau mà tồn tại và phát triển song
song với nhau trong một quá trình thống nhất, cùng hướng tới mục tiêu chung,
đó là sự biến đổi của người học về nhận thức, kỹ năng và thái độ. Kết quả của
học sinh được đánh giá không chỉ là kết quả của quá trình học mà còn là kết
quả của hoạt động dạy.
Tóm lại, dạy học là quá trình hoạt động cộng đồng hợp tác giữa thầy và
trò, giữa học sinh với học sinh. Dạy tốt, học tốt là đảm bảo thống nhất của điều
khiển, bị điều khiển, tự điều khiển và mối liên hệ ngược thường xuyên bền
vững. [41, tr.58].
1.2.3.3. Quy trình dạy học
Quy trình dạy học là thứ tự các bước tiến hành hoạt động dạy học phù
hợp với điều kiện và kỹ thuật hiện có nhằm đạt được mục tiêu dạy học.
13

Theo tác giả Nguyễn Đức Chính [17], quy trình dạy học gồm ba bước sau:
Bước 1: Chuẩn bị. Bước này gồm các phần việc sau:
- Phân tích nhu cầu:
+ Nghiên cứu mối quan hệ giữa môn học với các môn học khác để xác
định được vị trí và mối quan hệ giữa các môn trong chương trình, nhằm sắp xếp
các mục tiêu theo một trình tự logic, khoa học.
+ Tìm hiểu những thông tin về người học để xác định nội dung dạy học
hoặc có những biện pháp tác động phù hợp nhằm điều chỉnh những mong đợi,
thái độ tiêu cực của học sinh.
+ Các nhu cầu xã hội đối với người học sau khi tốt nghiệp để xác định
các kiến thức, kỹ năng, thái độ của người học cần, đáp ứng nhu cầu của học
sinh sau khi tốt nghiệp.
- Xác định mục tiêu dạy học
Xác định được các cấp độ của mục tiêu dạy học như: mục tiêu của nền
giáo dục, mục tiêu của giáo dục phổ thông, mục tiêu môn học, bài học.
- Tổ chức nội dung, lựa chọn phương pháp, thiết bị phù hợp với các cấp độ
mục tiêu, đối tượng học sinh và phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của nhà trường.
- Thiết kế công cụ và quy trình đánh giá kết quả học tập của học sinh.
- Lập kế hoạch dạy học dựa trên cơ sở văn bản chương trình, kế hoạch
năm học và những thông tin có được từ sự phân tích nhu cầu.
Bước 2: Thực thi
- Xây dựng kế hoạch bài dạy (giáo án):
+ Xác định mục tiêu bài dạy chi tiết ứng với từng đơn vị nội dung của
bài dạy. Những mục tiêu này hướng tới mục tiêu bài học. Mục tiêu của bài
hướng tới tục tiêu của bộ môn và của chương trình giáo dục nói chung.
+ Cấu trúc lại nội dung SGK, phù hợp với đối tượng học sinh.
+ Lựa chọn hình thức, tổ chức dạy học, phương pháp dạy học, thiết bị
dạy học.
+ Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.

14


- Chuẩn bị môi trường dạy học: Tùy vào điều kiện cơ sở vật chất, hoàn
cảnh cụ thể của nhà trường, giáo viên chuẩn bị các đồ dùng, phương tiện…
- Lập hồ sơ môn học: Lịch báo giảng, giáo án, sổ theo dõi kết quả học
tập của học sinh, sổ dự giờ, đề kiểm tra …
Bước 3: Đánh giá, cải tiến
- Ghi chép, đánh giá: Giáo viên cần ghi chép thông số, số liệu, đặc biệt
chú ý ghi chép các mặt được, chưa được trong quá trình thực hiện chương trình
giáo dục; các ý kiến nhận xét của đồng nghiệp, của cán bộ thanh tra chuyên
môn, phản hồi của học sinh…
- Xây dựng kế hoạch cải tiến chương trình: Từ những thông tin có được, giáo
viên xây dựng kế hoạch cải tiến những hạn chế, phát huy những điểm mạnh.
1.2.4. Quản lý dạy học
1.2.4.1. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học
Chúng ta đã biết, quản lý giáo dục là hoạt động có ý thức của nhà quản lý
nhằm đạt tới mục tiêu quản lý. Nhà quản lý cùng với đông đảo đội ngũ giáo
viên, học sinh, các lực lượng xã hội, … bằng hành động của mình biến mục
tiêu đó thành hiện thực.
Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất với nhau là hoạt động trung tâm
của nhà trường. Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp khác của nhà trường đều
hướng vào tiêu điểm này. Vì vậy quản lý nhà trường thực chất là quản lý quá
trình sư phạm của thầy và hoạt động học tập - tự giáo dục của trò, diễn ra chủ
yếu trong quá trình dạy học.
Như vậy, quản lý hoạt động dạy học thực chất là các hoạt động của
chủ thể quản lý vào quá trình dạy học (được tiến hành bởi tập thể giáo viên
và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực lượng xã hội) nhằm góp phần
hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo
của nhà trường.

15