Quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần á châu chi nhánh hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

CAO THÙY LINH

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU
- CHI NHÁNH HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Hà Nội – 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

CAO THÙY LINH

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU
- CHI NHÁNH HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH THỊ THANH VÂN

XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN

TS.Đinh Thị Thanh Vân

PGS.TS Lê Danh Tốn

Hà Nội – 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi,
chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người
khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của người khác đảm bảo theo
đúng các quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách
báo, thông tin được đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo
danh mục tài liệu tham khảo của luận văn.
Tác giả luận văn

Cao Thùy Linh


LỜI CẢM ƠN
Được sự phân công của Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà
Nội và sự đồng ý của Giáo viên hướng dẫn là TS. Đinh Thị Thanh Vân, tôi đã
thực hiện đề tài: “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ
phần Á Châu – Chi nhánh Hà Nội”.

Để thực hiện Luận văn này tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu,
Phòng đào tạo nhà trường đã tạo điều kiện cho tôi được học tập tại trường; các
thày cô giáo đã tận tình hướng dẫn, giảng dạy trong quá trình học tập, nghiên
cứu và rèn luyện tại Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cám ơn tới Giáo viên hướng dẫn TS. Đinh Thị
Thanh Vân đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn
thành được luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các
bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện luận văn một cách hoàn chỉnh
nhất, song không thể tránh được những sai sót nhất định. Tôi rất mong nhận
được những đóng góp của các Quý thày, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để
luận văn có thể hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 02 tháng 02 năm 2018
Tác giả luận văn

Cao Thùy Linh


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................. ii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................... iii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1
2. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 2
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài ............................................................. 3
3.1. Mục tiêu của đề tài ............................................................................... 3

3.2. Nhiệm vụ của đề tài ............................................................................. 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 4
4.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 4
4.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 4
5. Đóng góp mới của luận văn ..................................................................... 4
6. Kết cấu luận văn....................................................................................... 4
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ
LUẬN VÀ THỰC TIỀN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN
HÀNG THƢƠNG MẠI .................................................................................. 6
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ......................................................... 6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài ..................................................... 6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ..................................................... 8
1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại ... 13
1.2.1. Các khái niệm ................................................................................. 13
1.2.2. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng .................................................... 16
1.2.3. Các tiêu chí đánh giá quản lý rủi ro tín dụng.................................. 28
1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rủi ro tín dụng ........... 31


1.3. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng tại một số ngân hàng thƣơng
mại ............................................................................................................... 33
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng Công thương
Việt Nam ................................................................................................... 33
1.3.2. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng Phát triển Nhà
thành phố Hồ Chí Minh - chi nhánh Hoàn Kiếm ..................................... 34
1.3.3. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Á Châu
– Chi nhánh Sài Gòn ................................................................................. 35
1.3.4. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng cho Ngân hàng TMCP Á Châu
- chi nhánh Hà Nội .................................................................................... 35
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 37

2.1. Nội dung và quy trình nghiên cứu ..................................................... 37
2.1.1. Nội dung nghiên cứu....................................................................... 37
2.1.2. Quy trình nghiên cứu ...................................................................... 37
2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, dữ liệu .............................................. 39
2.2.1. Số liệu sơ cấp .................................................................................. 39
2.2.2. Số liệu thứ cấp ................................................................................ 40
2.3. Các phƣơng pháp xử lý số liệu, dữ liệu............................................. 40
2.3.1. Phương pháp thống kê mô tả .......................................................... 40
2.3.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp ................................................... 41
2.3.3. Phương pháp so sánh: ..................................................................... 42
2.3.4. Phương pháp dùng phần mềm excel ............................................... 43
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN
HÀNG TMCP Á CHÂU - CHI NHÁNH HÀ NỘI ..................................... 44
3.1. Giới thiệu chung về ngân hàng thƣơng mại cổ phần Á Châu - Chi
nhánh Hà Nội .............................................................................................. 44
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển, cơ cấu tổ chức ......................... 44


3.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần
Á Châu - Chi nhánh Hà Nội...................................................................... 45
3.2. Phân tích thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP
Á Châu - Chi nhánh Hà Nội ...................................................................... 50
3.2.1. Bộ máy quản lý rủi ro tín dụng ....................................................... 50
3.2.2. Quản lý khách hàng vay.................................................................. 51
3.2.3. Thẩm định dự án vay ...................................................................... 53
3.2.4. Tổ chức cho vay .............................................................................. 54
3.2.5. Kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn vay........................................ 56
3.2.6. Xử lý rủi ro tín dụng ....................................................................... 59
3.2.7. Kiểm tra, giám sát công tác quản lý rủi ro tín dụng ....................... 64
3.3. Đánh giá kết quả thực hiện các tiêu chí về quản lý rủi ro tín dụng

ngân hàng .................................................................................................... 65
3.3.1. Nhóm tiêu chí định tính .................................................................. 65
3.3.2. Nhóm tiêu chí định lượng ............................................................... 66
3.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý rủi ro tín dụng tại ngân
hàng TMCP Á Châu - Chi nhánh Hà Nội ............................................... 69
3.4.1. Môi trường bên ngoài ..................................................................... 69
3.4.2. Môi trường bên trong ...................................................................... 70
3.5. Đánh giá chung .................................................................................... 74
3.5.1. Ưu điểm .......................................................................................... 74
3.5.2. Hạn chế ........................................................................................... 75
3.5.3. Nguyên nhân .................................................................................. 77
Chƣơng 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG 81
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU - CHI NHÁNH
HÀ NỘI ........................................................................................................... 81


4.1. Định hƣớng quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại cổ
phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội ............................................................ 81
4.1.1. Bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước tác động đến công tác quản
lý rủi ro tín dụng ....................................................................................... 81
4.1.2. Định hướng chung trong hoạt động kinh doanh ............................. 82
4.2. Các giải pháp chủ yếu hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng
tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội .......... 85
4.2.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện tổ chức, chiến lược và chính sách
trong hoạt động tín dụng tại ngân hàng .................................................... 85
4.2.2. Nhóm giải pháp liên quan đến quản lý ngân hàng ......................... 87
4.2.3. Nhóm giải pháp về nhân sự ............................................................ 91
4.2.4. Nhóm giải pháp từ nhân tố khách hàng .......................................... 93
4.3. Một số khuyến nghị ............................................................................. 94
4.3.1. Khuyến nghị với Chính phủ và các cơ quan Nhà nước .................. 94

4.3.2. Khuyến nghị với Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ............ 96
KẾT LUẬN .................................................................................................... 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 98
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 1


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Các ký hiệu và
chữ viết tắt
ACB
CBTD
DN
DPRRTD
NH

Nghĩa các ký hiệu và chữ viết tắt
Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu
Cán bộ tín dụng
Doanh nghiệp
Dự phòng rủi ro tín dụng
Ngân hàng

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

RRTD

Rủi ro tín dụng

SXKD

Sản xuất kinh doanh

TCTD

Tổ chức tín dụng

TMCP

Thương mại cổ phần

i


DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT

Bảng

1

Bảng 1.1

Nhóm tiêu chí định tính đánh giá hoạt động
quản lý rủi ro tín dụng

29

2

Bảng 1.2

Nội dung điều tra và mã hóa đánh giá tác động
của các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý
rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Á Châu –
Chi nhánh Hà Nội.

33

3

Bảng 3.1

Tình hình dư nợ cho vay từ năm 2014 đến Quý
I/2017

48

4

Bảng 3.2

Tình hình Thẩm định dự án vay từ năm 2014
đến tháng 6/2017

53

5

Bảng 3.3

Hoạt động kiểm tra, giám sát hoạt động tín
dụng (số lần trong năm)

59

6

Bảng 3.4

Kết quả phân loại nợ từ năm 2014 - Quý I/2017

61

7

Bảng 3.5

Trích lập dự phòng giai đoạn 2014 - 2016

63

8

Bảng 3.6

Kết quả khảo sát tiêu chí định tính về quản lý
rủi ro tín dụng giai đoạn 2014 - 2016

65

Bảng 3.7

Các tiêu chí định lượng đánh giá hiệu quả hoạt
động quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng Á
Châu – Chi nhánh Hà Nội

67

9

10

Bảng 3.8

Nội dung

Tổng hợp đánh giá của lãnh đạo, cán bộ TMCP
Á Châu – Chi nhánh Hà Nội về các yếu tố ảnh
hưởng đến hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại
ngân hàng TMCP Á Châu – Chi nhánh Hà Nội.

ii

Trang

72


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
STT

Bảng

Nội dung

Trang

1

Biểu đồ 3.1

Tỉ lệ dư nợ theo đối tượng khách hàng giai
đoạn 2014 - Quý I/2017 (tỷ đồng)

52

2

Biểu đồ 3.2 Phân loại danh mục vay theo mục đích

3

Biểu đồ 3.3

Phân loại danh mục cho vay theo bảo đảm
tiền vay

56

5

Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý
Biểu đồ 3.4 rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á ChâuChi nhánh Hà Nội

73

6

Sơ đồ 3.1

Về cơ cấu tổ chức của Chi nhánh

ii
i

55

44


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động tín dụng là hoạt động kinh doanh chủ yếu của ngân hàng và
là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các ngành, các lĩnh vực kinh

tế như sản xuất, thương mại, dịch vụ. Điều quan tâm của các ngân hàng
thương mại đều là mục tiêu lợi nhuận. Lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn.
Rủi ro của một ngân hàng có thể ảnh hưởng đến cả một hệ thống ngân hàng,
một nền kinh tế chứ không riêng gì ngân hàng đó.
Bản chất của rủi ro là sự tiềm ẩn, không dự đoán và lường trước được
nên không thể loại bỏ hoàn toàn được rủi ro. Do đó, quản lý rủi ro là một bộ
phận quan trọng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Quản lý rủi ro tín
dụng phải hướng vào việc đảm bảo hiệu quả của hoạt động tín dụng và không
ngừng nâng cao chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại, từ đó tìm ra
nguyên nhân và các biện pháp hữu hiệu để hạn chế tác hại của rủi ro ngay cả
trong những điều kiện thị trường đầy biến động, nguy cơ rủi ro không ngừng
gia tăng.
Các ngân hàng thương mại Việt Nam đang trong quá trình phát triển
mạnh về cả số lượng và quy mô hoạt động, sức cạnh tranh trên thị trường tài
chính Việt Nam giữa các ngân hàng ngày càng mạnh mẽ tạo ra áp lực rất lớn
cho các ngân hàng thương mại để tạo ra vị thế và uy tín cho mình. Trong áp
lực cạnh tranh ấy Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu – Chi nhánh Hà
Nội (ACB – Chi nhánh Hà Nội) đã và đang có những bước chuyển mình để
có thể cạnh tranh và tồn tại trong môi trường ngày càng khắc nghiệt ấy. Trong
bước phát triển của mình ACB – Chi nhánh Hà Nội luôn coi quản lý rủi ro tín
dụng là một công tác cực kỳ quan trọng và là một thành phần cần được lưu ý
nhất. Trong thời gian vừa qua, hoạt động quản lý rủi ro tín dụng của Ngân
hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội đã được quan tâm và

1


đầu tư cơ sở vất chất, tăng cường công tác đào tạo nghiệp vụ cho cán bộ tín
dụng, nâng cao hiệu quả của hoạt động kiểm tra giám sát và xử lý rủi ro, tuy
nhiên hiện nay còn nhiều vấn đề trong quản lý rủi ro đang đặt ra đối với hoạt

động quản lý rủi ro tín dụng đó là bộ máy quan lý rủi ro tín dụng còn chưa
đầy đủ, một số phải kiêm nghiệm nhiều công việc khác nhau, việc quản lý
khách hàng còn lỏng lẻo, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình cho vay, việc
thẩm tra các dự án còn nhiều sơ hở, đội ngũ cán bộ thẩm tra dự án còn thiếu
kinh nghiệm... là những vấn đề đang đặt ra đối với Ngân hàng thương mại cổ
phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội trong giai đoạn hiện nay, cần được nghiên
cứu và xử lý kịp thời để đảm bảo hiệu quả công tác quản lý rủi ro tín dụng,
vừa phát triển nhưng đảm bảo bảo toàn vốn của Ngân hàng. Chính vì vậy,
việc xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả là một công tác
rất thiết thực nhằm hạn chế tối đa rủi ro tín dụng, góp phần đạt tới mục tiêu
hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả trong tăng trưởng.
Với những vấn đề thực tế đang đặt ra về công tác quản lý rủi ro tín
dụng, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội” để nghiên cứu nhằm làm rõ
hơn kết quả, hạn chế trong công tác quản lý rủi ro tín dụng của chi nhánh, đồng
thời đề xuất các giải pháp phù hợp với tình hình mới, khoa học hơn, tiến dần hơn
với các chuẩn mực quốc tế trong công tác quản lý rủi ro tín dụng, từ đó có những
đóng góp để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng cho Ngân hàng thương
mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội.
2. Câu hỏi nghiên cứu
(1) Thực trạng về quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại cổ
phần Á Châu - Chi nhánh Hà nội như thế nào?
(2) Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hoạt động rủi ro tín dụng của
Ngân hàng TMCP Á Châu – Chi nhánh Hà Nội?

2


(3) Giải pháp nào nâng cao hiệu quả của công tác Quản lý rủi ro tín
dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội trong thời

gian tới?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài
3.1. Mục tiêu của đề tài
Phân tích, đánh giá thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi
ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội
giai đoạn từ năm 2014 đến Quý I năm 2017. Từ đó đề xuất các giải pháp
nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi
nhánh Hà Nội.
3.2. Nhiệm vụ của đề tài
(i) Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân
hàng thương mại dựa trên các nguyên tắc trong hoạt động quản lý rủi ro
tín dụng ngân hàng;
(ii) Nghiên cứu kinh nghiệm về quản lý rủi ro tín dụng tại một số ngân
hàng thương mại và rút ra bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng thương mại cổ
phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội;
(iii) Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội giai đoạn 2014 –
Quý I/2017;
(iv) Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội giai đoạn 2014 –
Quý I/2017;
(v) Đề xuất một số giải pháp chủ yếu, một vài khuyến nghị nhằm hoàn
thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á
Châu - Chi nhánh Hà Nội.

3


4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu

Công tác quản lý rủi ro tín dụng của lãnh đạo ngân hàng thương mại
cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu các nội dung của hoạt
động quản lý rủi ro tín dụng đó là: Bộ máy quản lý rủi ro tín dụng, quản lý
khách hàng vay, thẩm định dự án vay, tổ chức cho vay, kiểm tra, giám sát
việc sử dụng vốn vay, xử lý rủi ro tín dụng; công tác kiểm tra, giám sát hoạt
động quản lý rủi ro tín dụng.
- Về không gian: Luận văn nghiên cứu công tác quản lý rủi ro tín dụng
tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội.
- Về thời gian: Từ năm 2014 đến Quí I/2017. Các đề xuất phương
hướng và giải pháp tính đến năm 2020.
5. Đóng góp mới của luận văn
Luận văn góp phần làm sáng tỏ hơn một số vấn đề chung về quản lý rủi
ro tín dụng. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể trở thành tài liệu tham
khảo cho lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ tài chính, Ngân hàng
TMCP Á Châu trong quá trình quản lý hoạt động tín dụng nói chung và hoạt
động quản lý rủi ro tín dụng nói riêng, cũng như là tài liệu tham khảo hữu ích
cho những người quan tâm khác.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ
lục, luận văn có kết cấu gồm 04 chương như sau:
• Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn
về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại

4


• Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
• Chương 3: Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương

mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội
• Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng
thương mại cổ phần Á Châu - Chi nhánh Hà Nội

5


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỀN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Cho đến nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về rủi ro tín dụng, quản
lý rủi ro tín dụng trên thế giới và Việt Nam, từ các nghiên cứu này góp phần
rất lớn trong tăng cường tính bền vững trong hoạt động kinh doanh của các tổ
chức tín dụng, có thể thấy qua một số nghiên cứu như sau:
1.1.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Trên thế giới có rất nhiều công trình nghiên cứu về rủi ro tín dụng, tiêu
biểu như Joke Basis (1998) nghiên cứu các khái niệm cơ bản về rủi ro tín
dụng và các mô hình đo lường rủi ro tín dụng; Charles (2001) Các điều kiện
cần thiết để đảm bảo và nâng cao hiệu quả của mô hình kiểm soát rủi ro tín
dụng; Nicolae petria (2013), nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận
ngân hàng của 27 nước EU từ năm 2004-2011, trong đó sử dụng chỉ số ROE
(Lợi nhuận sau thuế/Vốn chủ sở hữu) làm biến phụ thuộc và nghiên cứu tác
động của RRTD đến hiệu quả ngân hàng, kết quả cho thấy RRTD có ảnh
hưởng đến tiêu cực đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng; Hasan Ayaydin
(2014), nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến vốn và lợi nhuận của các ngân
hàng Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2003-2011, thông qua chỉ số ROE cũng đã chỉ ra rằng
RRTD có ảnh hưởng ngược chiều đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Giáo sư Joel Bessis tốt nghiệp Thạc sỹ Quản trị Kinh doanh của Đại

Học Columbia New York và Tiến sỹ Tài chính từ Universite Paris-Dauphine,
ông hiện là Giáo sư Tài chính tại HEC, trường kinh doanh hàng đầu của Pháp,
nơi ông đào tạo quản lý rủi ro ở châu Âu, Mỹ và châu Á. Trong cuốn Quản lý

6


rủi ro trong ngân hàng, đã được tái bản nhiều lần, Joel Bessis đã được chỉnh
sửa và cập nhật toàn diện để nghiên cứu gương mặt thay đổi của quản lý rủi
ro. Trong đó ông cập nhật những tài liệu và thảo luận mới về những sản phẩm
tài chính mới, phái sinh, Basel II, mô hình tín dụng dựa trên mô hình cường
độ thời gian, thực thi những hệ thống rủi ro và mô hình cường độ của vỡ nợ,
nó còn bao gồm một mục về dưới chuẩn để nói về những cơ chế khủng hoảng
và những điều kiện tài chính khó khăn gần đây, khảo sát mọi khía cạnh của
quản lý rủi ro và nhấn mạnh sự cần thiết phải hiểu những vấn đề khái niệm,
tính thực thi của quản lý rủi ro và xem xét những kỹ thuật, những vấn đề thực
tế mới nhất, bao gồm: Quản lý rủi ro tại ngân hàng, Quản lý nợ tài sản, Quy
định rủi ro và tiêu chuẩn kế toán, Các mô hình rủi ro thị trường, Các mô hình
rủi ro tín dụng, Mô phỏng những sự phụ thuộc, Các mô hình danh mục đầu tư
tín dụng, Phân bổ vốn, Hoạt động điều chỉnh theo rủi ro, Quản lý danh mục
đầu tư tín dụng.
Nghiên cứu của Takyi, Emmanuel Ankrah (2011) với chủ đề “Microcredit management in rural Bank: The case of Baduman rural Bank Ltd”.
Nghiên cứu này nhằm đánh giá những món vay nhỏ theo chuẩn quy định của
Ngân hàng Ghana. Đánh giá những tiêu chí nhằm xác định khách hàng vay
vốn. Kiểm tra hiệu quả quy trình giải ngân, giám sát và trả nợ. Tìm hiểu mức
độ khách hàng được ngân hàng đào tạo và giám sát khách hàng từ khi bắt đầu
đến khi tất toán. Đánh giá sự phù hợp của các chính sách tín dụng so với mục
tiêu của Ngân hàng. Và cuối cùng là xác định chắc chắn những vấn đề mà
ngân hàng phải đối mặt khi thu hồi các khoản vay.
Các tác giả Stephan Cowan, Glen Bullivant, Robert addlestone trong

"Effective credit control & debt recovery handbook - Tottel Publisher" đã chỉ
ra rằng, quản lý tín dụng lỏng lẻo và nợ xấu thường là nguyên nhân tự
làm suy yếu các NHTM đang thành công. Vì thế, điều quan trọng, theo tác

7


giả là phải đảm bảo có được một hệ thống giữ cho mức rủi ro tín dụng luôn
thấp nhất, đồng thời nắm rõ thủ tục thu hồi nợ trong trường hợp không được
thanh toán. Cuốn sách này cập nhật hầu hết các vấn đề pháp lý mới nhất đồng
thời cung cấp thông tin thực tế về mọi khía cạnh của kiểm soát tín dụng và
thu hồi nợ bao gồm: Chỉ dẫn tín dụng đối với khách hàng mới; thực hiện tín
dụng đối với khách hàng mới, những thay đổi đối với luật thu hồi nợ, ban
hành luật bảo vệ số liệu, giải quyết việc nâng hạn mức tín dụng cho các công
ty nhỏ, làm thế nào để đưa ra một chính sách tín dụng, các điều khoản thanh
toán, thu hút các khách hàng lớn, thủ tục đối với các doanh nghiệp không trả
nợ hoặc phá sản và hiệu lực của chế tài bảo vệ thông tin.
Glen Bullivant trong "Credit Management" đã trình bày bao quát
các khía cạnh của quản lý tín dụng. Nội dung trọng tâm, xuyên suốt mà tác
giả đưa ra là vấn đề dòng tiền, quản lý dòng tiền, vấn đề về lợi nhuận có thể
được cải thiện, nâng cao bằng nhiều kế hoạch tương thích. Tất cả các vấn đề
kiểm soát tín dụng quan trọng được đề cập một cách chi tiết, bao gồm cả
hướng dẫn về chính sách tín dụng và quản lý các chức năng tín dụng, điều
kiện tín dụng, đánh giá rủi ro, quản lý và mô hình hóa, thu hồi nợ, bảo hiểm
tín dụng, tín dụng xuất khẩu, tín dụng tiêu dùng, luật tín dụng thương mại và
các dịch vụ tín dụng.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Lê Nguyễn Phương Ngọc (2007), Quản lý rủi ro tín dụng trong hoạt
động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng thương mại cổ phần kỹ
thương Việt Nam chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn thạc sỹ, tác giả

đã nêu được hệ khái niệm về rủi ro tín dụng, đánh giá được thực trạng quản lý
rủi ro tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, nêu được những vấn đề và giải
pháp để hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương
Việt Nam. Tuy nhiên tác giả mới đề cập đến đối tượng cho vay còn hạn hẹp là
là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa có tính bao quát chung về đối tượng cho vay.
8


Nguyễn Tuấn Anh (2012), Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, luận án tiến sĩ, áp dụng các
quan niệm về mặt rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng vào bối cảnh ngân
hàng Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, Luận án đã đưa ra
các dấu hiệu cơ bản để nhận biết rủi ro tín dụng Việt Nam, bao gồm nhóm các
dấu hiệu phát hiện và cảnh báo sớm rủi ro và nhóm các yếu tố nhận diện rủi
ro, cũng như cách đo lường rủi ro tín dụng. Trên cở sở đó, Luận án đã đề xuất
mô hình quản trị rủi ro tín dụng theo các quy tắc và chuẩn mực của ngân hàng
hiện đại đáp ứng yêu cầu phát triển ổn định, bền vững của ngành ngân hàng
Việt Nam. Luận án đề xuất mô hình đo lường rủi ro hiện tại và tương lai, qua
đó xây dựng hệ thống chấm điểm và xếp hạng khách hàng theo chuẩn mực
quốc tế. Tiếp cận các chuẩn mực quản lý rủi ro tín dụng theo Ủy ban BASEL,
kết hợp với các tiêu chuẩn của Việt Nam, Luận án đã đưa ra một hệ thống đầy
đủ các tiêu chí định tính và định lượng để đánh giá hiệu quả công tác quản trị
rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại ở Việt Nam – điều mà các nghiên
cứu trước đây tại Việt Nam chưa đưa ra đầy đủ. Các nội dung và tiêu chí đánh
giá này là cơ sở khoa học quan trọng để xây dựng và đảm bảo thành công cho
một chiến lược quản trị rủi ro tín dụng hoàn thiện tại các ngân hàng thương
mại ở Việt Nam nói chung và Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn Việt Nam nói riêng. Tác giả đã đề xuất những đóng góp mới đó là trên
cơ sở sử dụng hệ thống các tiêu chí đã được xây dựng, luận án đã chỉ ra nhiều
hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn Việt Nam như: Mô hình quản trị rủi ro còn nhiều lạc hậu; Hệ số
CAR thấp nhất so với các ngân hàng thương mại quốc doanh khác; Cơ cấu
vốn chủ sở hữu thấp; Hệ thống đánh giá chấm điểm khách hàng chưa đánh giá
đúng khả năng khách hàng và còn mang tính hình thức; Công tác phân loại nợ
chưa thực hiện đầy đủ, việc trích lập dự phòng rủi ro chưa thực sự hoàn hảo.

9


Luận án đã đưa ra khuyến nghị về tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro của Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cũng như đề xuất nhấn
mạnh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cần nhanh
chóng thay đổi mô hình quản trị rủi ro tín dụng, thành lập Ủy ban quản trị rủi
ro, phân công lại chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị, xây dựng hệ thống
báo cáo theo chuẩn quốc tế. Luận án cũng đưa ra một số kiến nghị đối với
Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước và một số bộ ngành có liên quan tập trung
vào hoàn thiện mộ trường pháp lý, cụ thể là việc chứng nhận quyền sử dụng
đất tại các địa phương, sửa đổi Luật đất đai, quy chế xử lý phát mại tài sản,
sửa đổi quyết định 493 của Ngân hàng Nhà nước, chuyển sang sử dụng công
cụ gián tiếp trong điều hành chính sách tiền tệ và giảm các biện pháp hành
chính trong quản lý của Ngân hàng Nhà nước.
Nguyễn Thanh Hương (2013),

Giải pháp hoàn thiện hoạt động bảo đảm tiền vay

và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Đống Đa, luận

văn

thạc sỹ, Tác giả đã nêu được hệ khái niệm cơ bản về Ngân hàng thương mại,

rủi ro tín dụng, đánh giá được thực trạng của hoạt động bảo đảm tiền và và
quản lý rủi ro tín dụng, đã đưa được phương thức đánh giá theo Basel II trong
hoạt động quản lý rủi ro, đồng thời đưa ra một số giải pháp để thực hiện. Tuy
nhiên do phạm vi rộng, nhiều vấn đề về quản lý rủi ro tín dụng chưa được
đánh giá sâu, khai thác hết những yếu tố gây rủi ro cho hoạt động tín dụng của
ngân hàng.
Bùi Ngọc Quỳnh (2013), Quản trị rủi ro tín dụng theo Basel II tại
Ngân hàng Nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam, luận văn thạc sỹ, tác
giả đã có những nghiên cứu sâu về lịch sử của Basel trong quản trị ngân hàng,
đặc biệt là quản lý rủi ro tín dụng ngân hàng, trong nội dung nghiên cứu, tác
giả có đánh giá sâu tác động của Basel II trong quản lý rủi ro tín dụng ngân
hàng trong đó phân tích sâu các trụ cột chính của Basel II, đây là những kiến

10


thức hay, có giá trị áp dụng đối với các ngân hàng nói chung, và là tài liệu có
thể tham khảo có giá trị trong quá trình nghiên cứu về rủi ro tín dụng.
Lê Thúy Nga (2015), Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam chi nhánh Thanh Hóa,

luận văn thạc sỹ,

Tác giả đã đề cập được hệ thống khái niệm về rủi ro, phân loại được các loại
rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng, đánh giá rõ thực trạng
của hoạt động tín dụng, cũng như những rủi ro mang lại. Tuy nhiên, tác giả
chưa đề cập hết các nguyên nhân, cũng như đánh giá rõ tác động của các
nguyên nhân gây ra hiện tượng rủi ro tín dụng trong quá trình tác nghiệp các
nghiệp vụ ngân hàng.
TS. Nguyễn Thị Tuyết Nga (Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại

học Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh) (2017), Nghiên cứu những khả năng áp
dụng Hiệp ước Basel III trong quá trình kiểm soát rủi ro các ngân hàng
thương mại Việt Nam, Tạp chí Công thương, tác giả đã nghiên cứu khá rõ việc
thực hiện Hiệp ước Basel III trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng của ngân
hàng, đánh giá hoạt động bảo đảm an toàn vốn qua các giai đoạn rất chi tiết,
cụ thể. Đồng thời nêu được nguyên nhân hạn chế đối với hệ thống NHTM
Việt Nam khi áp dụng hiệp ước Basel III như: Điều kiện hỗ trợ thông tin chưa
đầy đủ, thiếu cơ sở xếp hạng tín dụng, về năng lực giám sát, vấn đề nguồn
nhân lực, NHTM Việt Nam chưa đáp ứng đủ điều kiện của Basel III, yêu cầu
cao về vốn, chi phí để áp dụng Basel III cao và khả năng tài chính của các
NHTM Việt Nam còn có hạn, đồng thời tác giả nêu ra các giải pháp và
khuyến nghị về chính sách. Đây là vấn đề đang đặt ra đối với các ngân hàng
thương mại trong giai đoạn hiện nay và cần được nghiên cứu rất chi tiết, cụ
thể, đa dạng các tổ chức tín dụng, đối tượng vay và cho vay.
Nguyễn Chí Trung (P. Quản lý KTTC, Ngân hàng TMCP Công thương
Việt nam) (2017), Về quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM, Thời báo Ngân hàng,

11


tác giả từ thực tế công tác trong lĩnh vực ngân hàng đã có những đánh giá,
phân tích tình hình về hoạt động quản lý rủi ro tín dụng, trong đó có những
đúc kết kinh nghiệm để hạn chế thấp nhất rủi ro tín dụng, đó là Thứ nhất,
hoàn thiện hệ thống cảnh báo sớm RRTD, trong đó, các chỉ số cảnh báo sớm
rủi ro cần bao phủ được các nguyên nhân gây ra vỡ nợ chủ yếu cho khách
hàng doanh nghiệp như: triển vọng kinh doanh, tình hình tài chính, khả năng
thanh toán, Tài sản đảm bảo và hồ sơ tín dụng, những thay đổi về mặt quản lý
hoặc chiến lược… Đồng thời, tăng cường sử dụng các chỉ tiêu có thể tính tự
động như tỉ lệ sử dụng hạn mức, số ngày quá hạn, độ biến động dòng tiền vào
ra… nhằm tăng tính hiệu quả, bảo đảm số liệu cập nhật theo thời gian thực.

Thứ hai, hoàn thiện và nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng, trong đó bên
cạnh các phương pháp truyền thống, nên áp dụng phân tích và thẩm định tín
dụng sử dụng mô phỏng dòng tiền. Đây là phương pháp rất phù hợp với việc
đánh giá thẩm định tín dụng đối với các giao dịch mà độ tín nhiệm của khách
hàng dựa chủ yếu trên dòng tiền tương lai mà tài sản được tài trợ mang lại.
Thứ ba, xây dựng chính sách riêng biệt cho các ngành đặc thù và ngành trọng
điểm. Bởi mỗi ngành có những đặc thù riêng, phải đối mặt với những rủi ro
khác nhau. Do vậy nếu sử dụng hệ thống quản lý chung sẽ không hiệu quả.
Đây là kinh nghiệm quý để các ngân hàng tham khảo trong quá trình thực
hiện hoạt động quản lý rui ro tín dụng.
Từ những vấn đề thực tế hoạt động tín dụng cần phải đảm bảo an toàn
để phát triển đã đòi hỏi các tổ chức tín dụng phải tiếp tục nâng cao hoạt động
quản lý rủi ro tín dụng cụ thể là làm sáng tỏ các vấn đề về bộ máy quản lý rủi
ro tín dụng, quản lý khách hàng vay, thẩm định dự án vay, tổ chức cho vay,
kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn vay, xử lý rủi ro tín dụng cả về lý luận và
thực tiễn để từ đó đề ra giải pháp phù hợp với thực trạng của từng tổ chức tín
dụng, trong đó có Ngân hàng TMCP Á Châu – Chi nhánh Hà Nội. Cho đến
nay, chưa có công trình nào nghiên cứu về đề tài quản lý RRTD tại NH
TMCP Á Châu - CN Hà Nội.
12


1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại
1.2.1. Các khái niệm
1.2.1.1. Khái niệm, đặc điểm của tín dụng ngân hàng.
a) Khái niệm Tín dụng ngân hàng:
Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê (chủ biên) thì Tín dụng là giao
dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên cho vay (ngân hàng và các định
chế tài chính khác) và bên vay. Trong đó bên cho vay chuyển giao tài sản cho
bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay

có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến
hạn thanh toán.
Tín dụng ngân hàng là một hình thức phát triển cao của tín dụng. Tín
dụng ngân hàng được hiểu là sự chuyển nhượng quyền sử dụng một lượng giá
trị giữa một bên là Ngân hàng thương mại và một bên là các cá nhân, các tổ
chức kinh tế, các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức tín dụng, ngân hàng thương
mại khác theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi trong một khoảng thời gian
nhất định.
b) Đặc điểm Tín dụng ngân hàng: Có 2 đặc điểm quan trọng và đặc
trưng nhất đó là:
- Tín dụng là quan hệ được thiết lập trên cơ sở tin cậy và uy tín
- Tín dụng là hoạt động mang tính rủi ro đa chiều
Hoạt động tín dụng ngân hàng là hoạt động tiêu biểu của hầu hết các
ngân hàng. Chỉ có lãi suất thu được từ cho vay mới bù nổi chi phí tiền gửi, chi
phí dự trữ, chi phí kinh doanh và quản lý, chi phí vốn trôi nổi, chi phí thuế các
loại và các chi phí rủi ro đầu tư.
1.2.1.2. Rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại.
a) Khái niệm
- Khái niệm rủi ro: Nhiều nhà kinh tế học đã định nghĩa “rủi ro” theo
các cách khác nhau. Frank Knight, một học giả người Mỹ đầu thế kỷ 20 định
13


nghĩa “rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được”. Alain Willet cho rằng “rủi
ro là sự bất trắc có thể liên quan đến biến cố không mong đợi”. Còn Irving
Perfer lại nói “rủi ro là tổng hợp của những sự ngẫu nhiên có thể đo lường
bằng xác suất”. Một nhà kinh tế học người Anh là Marilic Hurt Carty quan
niệm “rủi ro là tình trạng trong đó các biến cố xảy ra trong tương lai có thể
xác định được”. Theo ông “kinh nghiệm hoạt động của một doanh nghiệp có
thể cung cấp chứng cứ của tần số các biến cố riêng biệt trong quá khứ và do đó

cho phép các nhà quản trị doanh nghiệp xác định được phân bố xác suất xuất
hiện các biến cố trong tương lai. Dưới góc độ hoạt động kinh doanh và đầu tư
tài chính thì rủi ro được định nghĩa một cách đơn giản là những sự thay đổi
không lường trước được về giá trị của tài sản và khoản nợ, luôn được thể hiện
ở hai đặc tính cơ bản: Biên độ rủi ro ở mức độ nào và xác suất xảy ra rủi ro
cao hay thấp hoặc tần số xuất hiện nhiều hay ít.
Như vậy, các định nghĩa tuy có khác nhau nhưng đều thống nhất ở một
nội dung coi rủi ro là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động tín dụng do
khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của
mình như đã cam kết với NHTM.
- Khái niệm về rủi ro tín dụng: Rủi ro tín dụng là ngôn từ thường được sử
dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng hoặc trên thị trường tài chính. Rủi ro tín
dụng trong hoạt động của ngân hàng thương mại có rất nhiều khái niệm.
Theo the World Bank thì: “Rủi ro tín dụng là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc
tồi tệ hơn là không chi trả được toàn bộ, điều này gây ra sự cố đối với dòng chu
chuyển tiền tệ và ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng”.
Theo khoản 1 điều 2 quyết định 493/2005/QĐ – NHNN ngày 22/4/2005
của Thống đốc NHNN thì: “Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong
hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện
hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”.

14