Đề tài giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học cho trẻ 5 6 tuổi

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1 Lý do khách quan
Trong bối cảnh phát triển của xã hội hiện nay, khi mà cuộc cách mạng
khoa học kỹ thuật công nghệ đang phát triển như vũ bão, cùng với việc có điều
kiện để phát triển đời sống kinh tế, con người đồng thời cũng đứng trước nguy
cơ thoái hóa về đạo đức nhân văn. Vấn đề, giáo dục đạo đức và các hành vi có
văn hóa cho thế hệ trẻ đang là một thách thứ lớn đối với nền giáo dục các nước.
Đối với nước ta, một đất nước đang ở trong thời kì nền kinh tế thị trường mở
cửa, giao lưu, hội nhập với thế giới, bên cạnh những mặt tích cực thì còn những
yếu tố tiêu cực nảy sinh: Trong xã hội xuất hiện một bộ phận dân cư sống chạy
theo đồng tiền và lợi nhuận một cách vô điều kiện. Cùng với tình trạng đó là sự
sói mòn về đạo đức, gia tăng các tệ nạn xã hội…ảnh hưởng đến không nhỏ đến
sự hình thành và phát triển nhân cách thế hệ trẻ. Đặc biệt đáng lo ngại là ở một
bộ phận học sinh, sinh viên hiện nay có tình trạng suy thoái về đạo đức và có các
hành vi thiếu văn hóa trong học tập và cuộc sống, mờ nhạt về lý tưởng sống, lối
sống thực dụng. Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do công tác
giáo dục đạo đức, chính trị, các hành vi văn hóa ….bị xem nhẹ.
Vì vậy, việc tăng cường giáo dục đạo đức và hình thành các hành vi văn
hóa cho thế hệ trẻ ngày càng trở nên là một vấn đề cần thiết. Vấn đề giáo dục
này được xem là một quá trình xuyên suốt từ cấp mầm non đến nhà trường phổ
thông. Hành vi văn hóa vừa mang tính ý thức đạo đức bên trong vừa thể hiện
mặt thẩm mỹ bên ngoài, nên không thể là hành vi bẩm sinh, tự nhiên có mà phải
trải qua một quá trình giáo dục và rèn luyện lâu dài. Sự hình thành hành vi văn
hóa ở mỗi người cần phải bắt đầu từ lúc còn bé, bởi lẽ: “Bé không vin cả
gãy cành” như ông bà xưa đã đúc kết.
Mầm non là môi trường giáo dục đặt nền móng cơ bản cho sự phát
triển nhân cách trẻ nói chung và hình thành các hành vi văn hóa nói riêng
của trẻ sau này. Những biểu hiện nhân cách chuẩn mực nhất định, những quy
tắc hành vi có văn hóa thể hiện ở thái độ ứng xử đối với bạn bè, với gia
GV: Lê Thúy Diểm

1


đình, với xã hội, thể hiện đúng tình cảm đối với các sự vật, hiện tượng xung
quanh phần lớn được hình thành trong môi trường này. Những công trình
nghiên cứu khoa học cũng như thực tiễn chứng tỏ trong điều kiện sinh hoạt
thuận lợi và được sự giáo dục đúng đắn, trẻ đã có những biểu hiện tương
đối rõ nét về mặt xu hướng nhân cách và đó là chỉ số quan trọng của quá
trình giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Chính vì vậy, giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ là một nội dung cốt lõi trong công tác giáo dục trong trường
mầm non. Giáo dục mầm non cần phải xác định việc giáo dục đạo đức, hành
vi văn hoá cho trẻ là nhiệm vụ hết sức cần thiết trong quá trình hình thành
xây dựng và hoàn thiện nhân cách cho trẻ mầm non.
Việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ ở trường mầm non được tổ chức
và thực hiện vô cùng đa dạng và phong phú. Thông thường, việc giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ được tổ chức theo các hình thức khác nhau như hoạt
động tích hợp, hoạt động góc, hay là thông qua các tiết học đặc thù hàng ngày
của trẻ, đặc biệt như tổ chức hoạt động làm quen tác phẩm văn học. Bởi lẽ, với
vai trò và đặc trưng riêng, tác phẩm văn học tác động vào trái tim giàu tình cảm
của trẻ thơ một cách nhẹ nhành, tự nhiên nhưng sâu sắc để rồi dạy trẻ biết bao
điều hay và lẽ phải. Đó chính là những bài học đầu tiên về đạo đức, các hành vi
văn hóa cơ bản, cần có ở mỗi con người.Tuy nhiên, lồng ghép giáo dục hành vi
văn hóa trong hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học ở các cơ sở mầm
non còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ. Chính vì vậy việc làm thế nào để nâng cao
hiệu quả giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với tác
phẩm văn học là điều đặt ra và cần quan tâm thỏa đáng.
1.2 Lý do chủ quan
Việc tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học không chỉ mở ra
cho trẻ cơ hội khám phá thế giới xung quanh mà còn là giải pháp cụ thể

nhằm thực hiện nhiệm vụ phát triển toàn diện nhân cách của trẻ ở tất cả các
bình diện: nhân cách, thẩm mỹ, nhận thức, thể lực. Ngoài ra, nó còn có tác
dụng lớn trong việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non. Trong thực
tế các giáo viên ở trường mầm non đã hiểu được ý nghĩa và hiệu quả của
GV: Lê Thúy Diểm

2


việc sử dụng hoạt động làm quen với tác phẩm văn học để giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ để đạt các kết quả cao.Tuy nhiên, do nhiều lý do khác nhau,
vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với
tác phẩm văn học còn nhiều hạn chế, thiếu đồng bộ, thiếu tính hệ thống. Một
số giáo viên còn thờ ơ, không xem trọng việc lồng ghép giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ khi tổ chức hoạt động làm quen tác phẩm văn học và không
giúp trẻ đức kết và rút ra những bài học liên quan giúp ích cho sự phát triển
nhân cách đạo đức của trẻ nói chung và các hành vi văn hóa nói riêng.
Nghiên cứu vấn đề giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm
quen tác phẩm văn học là việc làm cần thiết, không chỉ cho phép người
nghiên cứu nắm vững các vấn đề lý luận dạy học nói chung, phương pháp
dạy học Mầm non nói riêng mà còn góp phần vào việc nâng cao chất lượng
dạy học ở bậc Mầm non, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ
trong tương lai. Đây là cơ sở đầu tiên thôi thúc tôi chọn đề tài “Giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm
văn học” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình. Hy vọng đề tài sẽ
không chỉ bổ ích với bản thân người nghiên cứu, mà còn giúp ích cho sự
đổi mới phương pháp dạy học ở bậc mầm non.
2. Mục đích nghiên cứu
Thực hiện nghiên cứu này tôi hướng tới mục đích: Thông qua thực trạng giáo
dục hành vi văn hoá cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn

học tại trường mầm non Xuân Lộc. Để đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao việc
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác
phẩm văn học tại các trường mầm non.
3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa
cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học tại trường
mầm non Xuân Lộc.
Phạm vi nghiên cứu: Trường mầm non Xuân Lộc
4. Phương pháp nghiên cứu
GV: Lê Thúy Diểm

3


- Phương pháp quan sát sư phạm
- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp điều tra bằng phiếu.
- Phương pháp thống kê toán học
5. Kế hoạch nghiên cứu:
- Từ 5/9/2017 đến 20/9/2017: Chọn đề tài và trang bị lý luận
- Từ 20/9/2017 đến 10/2/2018: Tiến hành nghiên cứu và áp dụng các biện pháp
giáo dục hành vi văn minh cho trẻ qua thơ – truyện.
- Từ 10/2/2018 đến 25/2/2018: Phân tích kết quả và viết sáng kiến kinh nghiệm.
PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN.
1. Hành vi và hành vi văn hóa
1.1 Khái niệm liên quan.
* Hành vi
Hành vi là cách ứng xử của con người trong một hoàn cảnh cụ thể nhất
định với sự điều khiển, điều chỉnh của tâm lý, ý thức người đó.

* Hành vi văn hóa
Hành vi văn hóa là những hành vi tốt đẹp, có tác dụng tích cực đối đời sống
với con người và thế giới xung quanh, là hành vi mang tính tích cực mà mỗi người
cần rèn luyện để có được. Nói cách khác hành vi văn hóa nghĩa là cách ứng xử
mang tính đạo đức –thẫm mỹ của con người. Do đó có thể nói rằng, biểu hiện cụ
thể là lối sống đẹp, cư xử đúng mực đối với mọi người, lịch thiệp, hòa nhã, quan
tâm đến vệ sinh cá nhân và nơi cộng động, yêu quý cái đẹp, khát khao vươn tới cái
đẹp, cư xử với mọi người ...đều là thể hiện cụ thể hành vi văn hóa.
1.2 Nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi.

 Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong việc ứng xử với những người xung quanh
* Ứng xử với người thân trong gia đình
Gia đình là tổ ấm được tạo nên trên cơ sở tình thương yêu đùm bọc lẫn
nhau của những người ruột thịt. Đó chính là môi trường văn hóa mà đứa trẻ tiếp
xúc đầu tiên khi mới chào đời. Trong gia đình hành vi văn hóa của trẻ được hình
GV: Lê Thúy Diểm

4


thành và phát triển một cách tự nhiên và mang đậm dấu ấn của môi trường văn
hóa đầu tiên.Trong cuộc sống gia đình, người lớn ai cũng mong cho con em
mình nên người tử tế, điều đó thể hiện ở những yêu cầu của họ đối với đứa trẻ
về cách ứng xử của nó với mọi người xung quanh, cụ thể là:
- Đối với ông bà
Trẻ cần biết vị trí của ông bà và mối quan hệ này, ông bà là người đã sinh
cha mẹ của trẻ, đó là người có công nuôi dưỡng dạy dỗ cha mẹ của trẻ, cho nên
phải giáo dục cho trẻ có các hành vi văn hóa với ông bà, có sự yêu thương kính
trọng ông bà, trẻ phải biết nói năng thưa gửi lễ phép, gọi dạ bảo vâng.
- Đối với cha mẹ

Trong gia đình cha mẹ là người gần gũi với con cái nhất. Cho trẻ biết cha
mẹ không chỉ là người sinh ra mình mà còn là người hy sinh tất cả cho con để
cho trẻ biết có cách ứng xử tốt đẹp tỏ ra là người có hiếu.
Tỏ lòng yêu thương quý trọng với cha mẹ cần giáo dục ở trẻ có các hành
vi văn hóa, những hành vi cụ thể chứ không chỉ bằng lời nói như: làm việc nhỏ
chẳng hạn giúp mẹ dọn nhà, lấy sách cho cha …Biết ơn cha mẹ bằng hành vi
quan tâm chăm sóc, đôi khi ngây thơ theo cách của bé những lại biểu thị một
tình thương yêu thắm thiết.
Giáo dục cho trẻ các hành vi văn hóa lễ phép với cha mẹ, biết vâng lời,
không được bướng bĩnh, nhõng nhẽo với cha mẹ,…
- Đối với anh chị em trong nhà
Đối với anh chị trong nhà thì có các hành vi tôn trọng, biết nghe lời anh
chị, không gây rối phá khi anh chị học bài…
Đối với em thì biết yêu thương em, biết nhường nhịn em nhỏ.Những hành
vi thân tình chính là hành vi văn hóa cần được hình thành và phát triển ở trẻ.
* Đối với những người xung quanh
Con người không chỉ biết sống quanh quần với nhau khép kín trong một
gia đình mà còn biết sống với những người ngoài xã hội. Ngay từ khi rất bé thì
trẻ đã biết ra nhà hành xóm để chơi, trẻ tiếp xúc với làm quen với hàng xóm láng
giềng vừa có cả người lớn vừa có trẻ em, mối quan hệ bắt đầu mở rộng. Đối với
GV: Lê Thúy Diểm

5


người lớn xung quanh thì giáo dục trẻ phải biết lễ phép trong chào hỏi, tôn trọng
người lớn, biết nghe lời.
Đối với cô giáo trẻ cần thương yêu kính trọng như đối với cha mẹ ở nhà,
trẻ biết nghe lời cô dạy, làm những việc cô bảo.
Đối với bạn cùng lứa thì cần vui chơi thân ái, đoàn kết, biết nhường nhịn

nhau, giúp đỡ khi bạn cần, tránh thói bắt nạt bạn, đánh bạn. Đặc biệt cần dạy trẻ
bao giờ cũng nên nhìn bạn bằng con mắt thiện chí, luôn nghĩ tốt về bạn, làm việc
tốt cho bạn, phát hiện những mặt tốt ở bạn mình.
Đối với người tàn tật thì có thái độ thương xót, làm việc gì đó để an ủi giúp
đỡ họ, như những lời hỏi thăm, ánh mắt yêu thương, ở đây giáo dục cho trẻ lòng
thương người.
Hành vi văn hóa cần giáo dục cho trẻ đối với xã hội còn phải kể thêm đó
là hành vi tuân thủ những quy định, những luật lệ chung.Trẻ dưới 5 tuổi trẻ còn
rất biết, quan hệ xã hội chưa thất rộng rãi, tuy nhiên trẻ cũng cần phải làm quen
với một số luật lệ thông thường bảo đảm một đời sống có văn hóa như giữ gìn
vệ sinh nơi công cộng trật tự an ninh cho nhân dân, trước hết là luật giao thông.
Tóm lại, hành vi ứng xử đứng mực đối với người xung quanh được coi là
cái cơ bản nhất trong hệ thống hành vi văn hóa của con người. Hệ thống hành
vi văn hóa đó của trẻ được phát triển tốt đẹp, vững chắc, đó là bảo đảm vững
vàng cho một nhân cách tử tế sau này.

 Giáo dục hành vi văn hóa trong giao tiếp cho trẻ
* Kỹ năng chào hỏi:
Khi gặp mặt người khác, nếu là người lớn thân thích, đồng thời với nét mặt tươi
vui là những lời chào hỏi niềm nở, bằng những câu xưng hô đúng chủ ngữ, vị ngữ và
bổ ngữ, như : “Cháu chào bác ạ!”. Với ngữ điệu thân thiết, mắt nhìn về phía người
giao tiếp, đầu hơi cúi xuống (đối với người già), đầu để tự nhiên (đối với người trẻ
tuổi), trẻ có thể ôm hôn hoặc chìa má cho người khác hôn để tỏ lòng thân thiết.
Khi đến lớp trẻ phải biết chào cô đến lớp và khi ra về, trẻ tự giác biết chào hỏi
khi có người đến thăm lớp học.

GV: Lê Thúy Diểm

6

Hình ảnh: Trẻ chào cô đến lớp
* Kỹ năng xin lỗi: Khi làm phiền người khác thì phải xin lỗi bằng câu:
Cháu xin lỗi! với nét mặt nghiêm chỉnh và cử chỉ tỏ ra hối hận. Trong khi người
lớn dạy trẻ kỹ năng xin lỗi cũng không nên quên dạy trẻ kỹ năng tha lỗi. Tha lỗi
cho người phạm lỗi là thể hiện lòng vi tha, thái độ thông cảm đối với người
phạm lỗi và tôn trọng họ.
*Kỹ năng cảm ơn: Biết cảm ơn khi ai giúp đỡ hay tha thứ cho mình, đó là
những lời nói lịch sự hàm ý biết ơn, bằng những câu đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, bổ
ngữ “Cháu cảm ơn cô ạ!” với cử chỉ tôn kính, đối với bạn bè thì chỉ cần nói:
“Cảm ơn” là được.
*Kỹ năng tham gia trò chuyện: Giao tiếp là nhu cầu quan trọng của con
người. Ngày từ những tháng đầu tiên, lúc còn sơ sinh trẻ đã biết hóng chuyện,
lớn dần lên trẻ có thể chủ động giao tiếp với người xung quanh.. Khi người lớn
nói thì phải lắng nghe, không “hóng hớt”, không “nói leo”. Khi nói cho người
lớn nghe thì phải nói rành rọt, không ê a, ấp úng hay nói lý nhí, lúng búng trong
miệng, lại càng không được nói trống không, cọc lốc. Còn khi trò chuyện với
bạn bè thì giữ thái độ thân mật, bình đẳng, lắng nghe ý kiến của bạn không quát
tháo, cãi cọ hoặc “dùng vũ lực”.
Trên đây là một số kỹ năng giao tiếp cần hình thành cho trẻ em từ khi còn
bé, đó là một phần không thể thiếu được trong hệ thống hành vi văn hóa của con
GV: Lê Thúy Diểm

7


người. Trong thực tế giáo dục trẻ nhỏ những kỹ năng giao tiếp đó được thể hiện
ở các cháu một cách tự nhiên, sinh động và thường theo cách riêng của các cháu,
nên nhiều khi tuy còn khờ khạo, ngô nghê nhưng ở trẻ rất đáng yêu. Do vậy
người lớn không nên uốn nắn quá tỷ mỉ hay yêu cầu quá khắt khe, bắt đứa trẻ

thực hiện một cách máy móc khiến cho lúc nào trẻ cũng cảm thấy gò bó, căng
thẳng mà trở nên dị ứng với những “thể thức lễ giáo này” và có khi lại phản tác
dụng, đem đến hiệu quả ngược với mong muốn của nhà giáo dục.

 Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với bản thân
* Về nét ăn: Hành vi văn hóa trong khi ăn rất đơn giản đối với chúng ta,
tuy nhiên đối với trẻ nhỏ lại không dễ dàng một chút nào. Trẻ em khi đã có ý
thức rồi thì việc dạy trẻ ăn uống sao cho tử tế là hết sức cần thiết. Đầu tiên cần
dạy trẻ trước khi ăn phải mời mọi người, mời người lớn tuổi trước rồi mới đến
người nhỏ tuổi hơn (đầu tiên là ông bà rồi đến cha mẹ, sau đó mới đến anh chị
em). Khi ngồi vào ăn thì ngồi đúng vị trí, ăn phần ăn khẩu phần của mình, không
được vòi vĩnh lung tung, không đòi những mà người lớn không cho ăn, không
được làm nũng không chịu ăn để người lớn dỗ dành mất thời gian. Dạy trẻ cầm
thìa, cầm bát, ngồi đúng tư thế, lớn hơn là dùng đũa và cơm và gắp thức ăn gọn
gàng, không gắp lung tung đánh đổ thức ăn bừa bãi. Cần thường xuyên nhắc nhở
trẻ nhai kỹ rồi mới nuốt, không ngậm cơm trong miệng, không vừa ăn vừa chơi,
không ăn quả xanh, uống nước lã, không ăn những thức ăn bẩn.. Chỉ bằng giáo
dục cẩn thận thì hành vi bản năng mới biến thành hành vi có văn hóa.

Hình ảnh: Hoạt động ăn trưa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê.
GV: Lê Thúy Diểm

8


* Về vệ sinh thân thể: Đối với trẻ nhỏ, vệ sinh thân thể là vấn đề thường
xuyên phải thực hiện tốt. Những thói quen vệ sinh cần được hình thành ở trẻ
càng sớm càng tốt. Người lớn cần dạy trẻ biết rửa mặt khi ngủ dậy, biết đánh
răng sau các bữa ăn và đặc biệt là trước khi đi ngủ. Không dung tay quệt mũi,
không ngồi lê ngồi lết bẩn quần áo, biết rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, biết

đi đại tiện, tiểu tiện đúng chỗ …Đó là những hành vi văn hóa trẻ cần thực hiện
hằng ngày, những không phải là dễ dàng đối với các cháu.Tuy vậy nếu người lớn
dạy trẻ thật tỷ mỉ, chu đáo, lại thường xuyên nhắc nhở sẽ tạo thành thói quen
trong sinh hoạt hằng ngày.
* Về chế độ sinh hoạt hằng ngày: Để đảm bảo sức khỏe và các mặt hoạt
động của trẻ, hằng ngày trẻ được người lớn chăm sóc theo một chế độ hợp lý ở
trường hay ở nhà. Những trẻ có tuân thủ chế độ sinh hoạt đó hay không, một mặt
là do người lớn tổ chức tổ chức tập luyện, mặt khác là do cá tính của mỗi trẻ.
Việc thực hiện đúng chế độ sinh hoạt hằng ngày không những tạo ra nhiều thuận lợi
trong cuộc sống và sinh hoạt cho cả trẻ và người lớn, mà quan trọng hơn là tạo ra cho
trẻ một cách sống có nề nếp, đó chính là hình thành ở trẻ những hành vi văn hóa cần
có của một phong cách sống khoa học rất cần cho cuộc sống sau này.

 Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong học tập, vui chơi
* Trong khi học tập: Cần giáo dục cho trẻ có thái độ nghiêm tức trong học tập,
trong giờ học phải chú ý lắng nghe cô giáo giảng bài, không được nói chuyện riêng,
đánh bạn hay quấy khóc …Khi muốn phát biểu ý kiến thì phải biết giơ tay phát biểu.
Khi học có gì không hiểu thì xin phép đứng dậy hỏi cô, không được ở dưới nói leo
lên. Đối với đồ dùng dạy học thì phải dạy trẻ biết bảo vệ chúng và sử dụng đúng
cách, không phá đồ dùng học tập, hay lén lấy để chơi đùa…
* Trong khi vui chơi : Cần dạy trẻ biết nhường nhịn đồ chơi bạn khi cùng
chơi, không tranh giành đồ chơi của nhau. Dạy trẻ bảo vệ đồ chơi của mình và
đồ chơi chung trên lớp. Chúng ta đồng tình sự tìm tòi khám phá của trẻ đối với
trò chơi, tuy nhiên chúng ta cần khuyên ngăn hay điều chỉnh các hành vi phá
hoại đồ chơi như tháo đồ chơi ra từng mảnh, đập phá đồ chơi.

 Các hành vi văn hóa nơi công cộng.
GV: Lê Thúy Diểm

9

Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp
thiên nhiên môi trường sạch sẽ. Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt
hàng ngày như vứt rác đúng nơi qui định, không ngắt lá bẻ cành, dẵm lên
cỏ.Thói quen thực hiện các qui định giao thông: đi bộ trên vỉa hè, đi sang đường
đúng nơi qui định, ngồi trên các phương tiện giao thông đảm bảo an toàn.
2. Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi
Văn học có vai trò to lớn không có gì thay thế được trong việc hình thành
và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm
văn học từ lâu đã được đặt ra như một nội dung, một phương tiện vô cùng quan
trọng trong chương trình giáo dục trẻ.
2.1 Đặc điểm tác phẩm văn học lựa chọn cho trẻ 4-5 tuổi
2.1.1 Tác phẩm văn học phải phù hợp đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non
Độ tuổi của trẻ, hồn nhiên ngây thơ là bản tính của trẻ, vì thế yêu cầu đầu
tiên của các TPVH lựa chọn cho trẻ là phải có sự hồn nhiên, ngây thơ, phù hợp
với đặc điểm tiếp nhận của trẻ. TPVH lựa chọn cho trẻ mầm non, trước hết phải
có yêu cầu chung của một TPVH. Đó là phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua
hình tượng nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ và đảm bảo sự thống nhất
nội dung và hình thức thể hiện. Đề tài phải xuất phát từ những gì quen thuộc gần
gũi, nảy sinh trong cuộc sống xung quanh trẻ. Để đảm bảo tính vừa sức, phù hợp
đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non, TPVH lựa chọn giáo dục trong
chương trình cần ngắn gọn, rõ ràng.

Sự ngắn gọn không chỉ thể hiện ở dung

lượng của tác phẩm mà còn thể hiện trong cả câu văn, câu thơ. Văn xuôi thường
thể hiện bằng câu đơn, ngắn, ít khi dùng câu phức hợp. Nhan đề của tác phẩm bao
giờ cũng cụ thể, thường đúc kết ngay ý nghĩa giáo dục, có khi là tên nhân vật chính,
hoặc một câu hỏi tính định hướng, ví dụ: Bó hoa tặng cô, Cái bát xinh xinh, Ai đáng

khen nhiều hơn, Bài học tốt…Truyện thường có kết cấu theo kiểu đối lập, dễ hiểu nội
dung, ý nghĩa của câu chuyện và có thể kể lại một cách dễ dàng.
Thể loại thơ cho trẻ là thể loại thơ 3 chữ, 4 chữ, 5 chữ, rất gần với đồng dao,
một thể loại văn học dân gian phù hợp với trẻ thơ, câu thơ ngắn gọn, vui nhộn, để trẻ
vừa đọc, vừa chơi, dễ thuộc, dễ nhớ. Sự rõ ràng của các TPVH viết cho trẻ mầm non
GV: Lê Thúy Diểm

10


còn thể hiện ở ý nghĩa từ vụng. Từ ngữ thường mang nghĩa đen, vối lối miêu tả cụ
thể, dễ hiểu.
Về nghệ thuật, ngôn ngữ, TPVH dành cho trẻ mầm non cần có những
hình ảnh đẹp, rực rỡ cùng với vần điệu và nhạc điệu vui tươi làm cho tác phẩm
thêm sinh động, có sức hấp dẫn và lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Có thể nói, vần là
một yếu tố không thể thiếu trong thơ viết cho trẻ, cần phải chọn lựa những tác
phẩm có cách gieo vần thật phù hợp với sự tiếp nhận của trẻ.Không chỉ có vần
điệu mà các TPVH dành cho trẻ còn phải có những hình ảnh đẹp, dễ thương của
các nhân vật.Đặc biệt là có nhiều từ tưởng hình, tượng thanh, nhiều động từ, tính
từ miêu tả, tính từ màu sắc…tạo nên sắc thái vui chơi, vừa khêu gợi, kích thích
trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ, vừa tác động mạnh đến nhận thức, tư tưởng,
tình cảm của trẻ.
Nhưng tác phẩm truyện dành cho trẻ mầm non thường là những câu
truyện ngắn gọn, với nội dung rõ ràng, có cốt truyện đơn giản, thường có kế cấu
đối lập tương phản với hai loại nhân vật thiện – ác, tốt – xấu phù hợp với tuy
duy của trẻ, giúp trẻ dễ nắm được cốt truyện, dễ hiểu nội dung, ý nghĩa của câu
chuyện và có thể kể lại một cách dễ dành. Những câu truyện dành cho trẻ đều có
yếu tố thơ trong truyện, nó như là một chất xúc tác làm cho câu chuyện có thêm
sức lôi cuốn, hấp dẫn mạnh mẽ. Mỗi câu truyện viết cho trẻ là những bài học
nhẹ nhành mà sâu lắng.

2.1.2 Các tác phẩm văn học phải có ý nghĩa giáo dục nhẹ nhành mà sâu lắng
Một trong những chức năng cơ bản của TPVH là chức năng giáo dục. Là
loại hình nghệ thuật ngôn từ, văn học có khả năng tác động mạnh mẽ tới tâm
hồn và nhận thức của con người. Nhất là với tuổi mầm non, văn học đặc biệt là
thơ, càng có sự tác động nhanh nhạy. Những TPVH khi cho trẻ làm quen phải có
những nội dung giáo dục rõ nét, ý nghĩa gắn liền với cuộc sống xung quanh trẻ,
để từ đó trẻ có thể vận dụng những bài học này trong cuộc sống trẻ. Tuy nhiên,
cùng cần chú ý rằng các bài học về giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa cần được
nêu một cách tự nhiên, sinh động trong TPVH. Bỡi lẽ sự áp đặt, gượng ép và

GV: Lê Thúy Diểm

11


khiêng cưỡng sẽ không có sức hấp dẫn và không phải là món ăn tinh thần dành
cho trẻ.
Lựa chọn TPVH phù hợp, hấp dẫn cả về nội dung lẫn hình thức với trẻ là
một trong những việc làm thường xuyên và cần thiết của những người làm công
tác giáo dục mầm non nói chung, đặc biệt là trong công tác giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ thông qua LQTPVH nói riêng.
VD : Như bài thơ “Hoa kết trái” của tác giả Thu Hà không chỉ cho trẻ cảm
nhận vẻ đẹp thiên nhiên mà còn lồng ghép bài học giáo dục trẻ biết yêu quý thiên
nhiên, không bẽ cành hái hoa, biết chăm sóc và bảo vệ thiên nhiên một cách nhẹ
nhàng, tự nhiên.
Cảm xúc thẩm mĩ được hình thành ở trẻ như một sự định hướng tất yếu cho hoạt
động văn hóa tiếp theo hoàn toàn không có sự áp đặt.
2.2 Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi.
Tác phẩm văn học thiếu nhi có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành tri
thức và chuẩn mực đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ.Những nhân vật, hành

động của nhân vật trong truyện tác động vào tâm hồn trẻ. Từ đó hình thành ở trẻ
những khái niệm đạo đức, những quy tắc hành vi văn hóa phải thực hiện cho đúng
khi tiếp xúc với người khác, nhất là với người trên hay có thể gọi đó là cách ứng xử
của một người đối với những người xung quanh theo các chuẩn mực đã được xã
hội quy định như : gặp người lớn phải chào, ai cho gì phải cảm ơn, làm phiền ai
phải xin lỗi…Ngoài ra còn giúp trẻ biết đồng tình với cái thiện, lên án cái ác, tin
vào sự chiến thắng của chính nghĩa.
Chẳng hạn được làm quen TPVH câu truyện “Bác gấu đen và hai chú
thỏ”, trẻ như hóa thân vào nhân vật bác Gấu trong truyện để tham gia vào tình
tiết của truyện. Thông qua câu truyện này giúp trẻ hiểu được hành động của
nhân vật nào đáng khen, và đáng khen vì sao? không đáng khen vì sao? (giúp
đỡ người khác khi gặp khó khăn là đáng khen, đuổi bác Gấu ra khỏi nhà mà
không giúp đỡ gì là hành động không đáng khen), giúp trẻ có thái độ đúng đắn, biết
lối cư xử với những người xung quanh, biết giúp đỡ người khác khi họ gặp khó
khăn, biết kính trọng người lớn tuổi đồng thời trẻ hiểu được khi mắc lỗi thì phải xin
GV: Lê Thúy Diểm

12


lỗi (thỏ Nâu đã xin lỗi bác Gấu khi biết mình sai) và biết cảm ơn khi nhận được sự
giúp đỡ của người khác. Có thể nói, TPVH mở ra trước mắt trước mắt trẻ một thế
giới tâm hồn phong phú, khơi gợi và kích thích trẻ bước vào thế giới nội tâm của
nhân vật. Chính trong quá trình LQTPVH, trẻ sẽ làm quen và học cách đồng cảm
với nhân vật, đồng thời trẻ sẽ bắt đầu chú ý tới thái độ của người xung quanh. Đây
là cơ sở để hình thành những xúc cảm, tỉnh cảm lành mạnh ở trẻ.
Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo có đời sống tình cảm phát triển mạnh mẽ.Trẻ rất
giàu xúc cảm và tình cảm mà các tác phẩm văn học ở lứa tuổi này lại chứa chan
lòng nhân ái của người viết muốn gửi đến các em. Lòng nhân ái được thể hiện
trong các tác phẩm đó không phải là những gì quá cao siêu mà được biểu hiện

rất cụ thể, rất đời thường, gần gũi với trẻ thơ. Đó là tình yêu thương giữa con
người với con người, là sự gắn bó chia sẻ trong gia đình khi hạnh phúc cũng như
khi ốm đau, hoạn nạn, là sự cảm thông giúp đỡ những người khi gặp khó khăn…
Bên cạnh việc đóng góp nhắm hình thành chuẩn mục đạo đức, trong nội
dung của TPVH còn có vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi văn hóa,
đạo đức ở trẻ một cách cụ thể và sinh động nhất.
VD: Bài thơ “Rửa tay”, của Phạm Mai Chi và Hoàng Dân sưu tầm có viết:
Miếng xà phòng nho nhỏ
Em xát lên bàn tay
Nước máy đây trong vắt
Em rửa đôi bàn tay…..
Bài học giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa được thể hiện một cách tự
nhiên, qua bài thơ trẻ biết được những thói quen hành vi tốt trong vệ sinh ăn
uống. Đó là phải rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Bài thơ đã cụ thể hóa
cách thức rửa tay như thế nào cho đúng để đôi bàn tay nhỏ xinh của các bé luôn
được sạch sẽ, thơm tho. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học giúp trẻ nâng
cao năng lực cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, biết sáng tạo ra cái đẹp, bằng trí
tưởng tượng phong phú, bay bổng và kỳ diệu của mình.
Tác phẩm văn học còn giúp trẻ có lối sống giàu lòng nhân ái, yêu thiên
nhiên, biết nâng niu trân trọng con người và những sản phẩm của con người tạo ra.
GV: Lê Thúy Diểm

13


Không chỉ vậy, khi được làm quen với tác phẩm văn học trẻ còn có cơ hội
được mở rộng vốn từ, nhất là từ ngữ nghệ thuật, học cách diễn đạt mạch lạc, giàu
sức biểu cảm.
II. THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA
CHO TRẺ 4-5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN TPVH

TẠI TRƯỜNG MẦM NON XUÂN LỘC.
1 Vài nét về địa bàn nghiên cứu
Trường đạt chuẩn quốc gia cấp độ I.
Về phía lãnh đạo, quản lí nhà trường: Tổ chức quản lý có 1 Hiệu trưởng và 2
Hiệu phó.
Trường đã phát triển quy mô giáo dục theo quy định Điều lệ trường mầm
non. Thành lập ra các tổ chuyên môn trong có 2 tổ trưởng.
Thực hiện dạy bán trú 12 lớp.
Đội ngũ CBCC – VC: gồm có 32 người.
Trong đó: + CBQL: 3 người
+ GV: 24 người
+ NV: 5 người
Trình độ chuyên môn:

+ CBQL trên chuẩn 3/3, tỷ lệ 100%
+ GV đạt trên chuẩn 100%

Tổng số các nhóm lớp gồm có :+Mẫu giáo nhỡ : 3 lớp
+ Mẫu giáo lớn :5 lớp
+ Mẫu giáo ghép :4 lớp
* Thuận lợi
Luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, chính quyền
địa phương, sự tin tưởng và ủng hộ nhiệt tình của quý bậc phụ huynh học sinh.
Tập thể cán bộ công nhân viên nhà trường đoàn kết, nhiệt tình, năng nổ,
sáng tạo; nói không với các hành vi vi phạm đạo đức nhà giáo. Hoàn thành
nhiệm vụ, chủ trương công văn do ngành triển khai và phát động. Có kinh
nghiệm trong công tác chăm sóc – giáo dục trẻ mầm non.

GV: Lê Thúy Diểm

14


Các đoàn thể trong nhà trường phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động nên
hoạt động phong trào, hội thi nhà trường đạt hiệu quả cao.
Có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh học sinh trong
công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
Nhận được sự quan tâm của các bậc phụ hunh học sinh đến hoạt động chăm
sóc – giáo dục trẻ.
Trẻ ở trường tích cực tham gia vào các hoạt động ở trường.
* Khó khăn
Sân trường hẹp nên còn gặp nhiều khó khăn trong công tác chăm sóc giáo
dục trẻ.
Đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị dạy học còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế.
Một số điểm trường sân trường rất hẹp không tiện cho việc giáo dục ngoài
trời cho trẻ. Ngoài ra các điểm trường không có nhiều đồ chơi ngoài trời cho trẻ
Các thiết bị đồ dùng dạy học trong trường còn nhiều hạn chế, các khu vệ
sinh còn sử dụng chung với nhau.
2. Thực trạng việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm quen
tác phẩm văn học tại trường mầm non Xuân Lộc.
Để có cơ sở tìm hiểu, phân tích cụ thể thực trạng vấn đề giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ.Tôi bắt đầu từ việc, thâm nhập thực tế, với việc sử dụng hệ
thống câu hỏi (phiếu điều tra / phụ lục) tìm hiểu về nhận thức của giáo viên về
vấn đề này, cụ thể thu được kết quả:
2.1 Nhận thức của giáo viên về vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
Tôi chú trọng tìm hiểu nhận thức, vì ảnh hưởng trực tiếp đến công tác
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non qua hoạt động LQTPVH của giáo
viên mầm non trên các phương diện cụ thể:
2.1.1 Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi.
Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên đối với việc giáo dục hành vi văn

hóa. Chúng tôi đã tiến hành đưa ra câu hỏi điều tra:
Câu 1: Theo cô việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi là…
A.Rất cần thiết
GV: Lê Thúy Diểm

15


 B.Cần thiết
C.Không cần thiết
Kết quả thu được:
Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về tính cần thiết của việc giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi.
Ý kiến
Các điểm trường
Chánh Lộc ( 6 giáo viên)
Thọ Lộc ( 2 giáo viên)
Mỹ Phụng ( 2 giáo viên)
Mỹ Lộc ( 2 giáo viên)
Diêm trường ( 2 giáo viên)
Thạch Khê( 2 giáo viên)
Long Thạnh ( 2 giáo viên)
Tổng cộng (%)

A

B

C

5
1
2
2
2
2
1
83,3%

1
1
0
0
0
0
1
16,7%

0
0
0
0
0
0
0
0%

Qua bảng số liệu cho thấy, trong bốn trường mầm non cũng có những ý
kiến khác nhau về sự cần thiết của vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5
tuổi. Tỉ lệ giáo viên đồng ý với ý kiến A: Rất cần thiết là rất cao chiếm 83,3%, tỉ

lệ giáo viên đồng ý với ý kiến B: Cần thiết thấp hơn, chiếm 16,7% .
Tuy có những ý kiến khác nhau về tầm quan trọng của việc giáo dục hành
vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, nhưng tất cả các giáo viên đều nhận thức đúng đắn về
vấn đề này. Không có giáo viên nào cho rằng vấn đề này không cần thiết, nhận
thức này hoàn toàn phù hợp với yêu cầu chuẩn mực đối với giáo viên mầm non.
Hầu hết các giáo viên đều nhận thấy rằng giai đoạn tuổi mầm non là giai
đoạn tiền đề cho sự phát triển nhân cách sau này của trẻ, đặc biệt là trẻ mẫu
giáo. Vì ở giai đoạn này đời sống tình cảm của trẻ phát triển khá mãnh liệt, đặc
biệt là tình cảm thẩm mĩ– đạo đức. Lúc này tính hình tượng và tính dễ xúc cảm
chi phối mạnh hoạt động tâm lí của trẻ mẫu giáo, đây là thời điểm thuận lợi để
xây dựng nền tảng đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ. Giáo viên đã nhận rõ
được thời kì này là thời kì hoàng kim để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
2.1.2 Nhận thức của giáo viên về việc sử dụng tác phẩm văn học để giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi.
Để tìm hiểu về nhận thức của giáo viên trong việc sử dụng TPVH để giáo
dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, tôi đã tiến hành điều tra theo hướng tìm
GV: Lê Thúy Diểm

16


hiểu về việc các cô có khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa
của các tác phẩm văn học, từ đó thấy được nhận thức của giáo viên. Tôi đã đưa ra
câu hỏi điều tra:
Câu 2: Trong các tiết học CTLQVTPVH ở các lớp mẫu giáo, cô có khai thác
nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học hay không?
A. Có
B. Không
Bảng 2: Nhận thức của giáo viên về việc khai thác nội dung và ý nghĩa giáo
dục hành vi văn hóa của các TPVH.

Kết quả
Có
Không
Điểm trường
Số phiếu
%
Số phiếu
%
Chánh Lộc
6
100%
0
0%
Thọ Lộc
2
100%
0
0%
Mỹ Phụng
2
100%
0
0%
Mỹ Lộc
2
100%
0
0%
Diêm trường
2

100%
0
0%
Thạch Khê
2
100%
0
0%
Long Thạnh
2
100%
0
0%
Dựa trên kết quả vừa rồi, có thể thấy tất cả giáo viên đều đã nhận thức
được vai trò của tác phẩm văn học đối với trẻ 4-5 tuổi, việc khai thác nội dung
và ý nghĩa giáo dục các hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học đã được giáo
viên quan tâm và chú ý trong mỗi tiết học, để giúp trẻ có thể nắm được một số
hành vi văn hóa cơ bản trong cuộc sống xung quanh trẻ.
2.2 Thực trạng tổ chức giáo dục hành vi văn hóa thông qua tác phẩm văn
học cho trẻ 4-5tuổi
Để tìm hiểu thực trạng sử dụng các TPVH để giáo dục hành vi văn hóa cho
cho trẻ, thì tôi đã tiến hành điều tra theo các hướng như sau:
* Mức độ khai thác nội dung giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học
thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học
Để làm rõ vấn đề này, thì tôi đã điều tra bằng câu hỏi câu như sau:
Câu 4: Nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ được khai thác trong
các tiết học CTLQVTPVH tại lớp mẫu giáo ở mức độ nào?
A. Thường xuyên
GV: Lê Thúy Diểm

17


B. Đôi khi
C. Không thực hiện
Kết quả thu được:
Bảng 4: Mức độ khai thác nội dung giáo dục hành vi văn hóa của các TPVH.
Điểm trường
Chánh Lộc
Thọ Lộc
Mỹ Phụng
Mỹ Lộc
Diêm trường
Thạch Khê
Long Thạnh

A
5
2
1
2
2
2
2

Kết quả
83,3%
100%
50%
100%

100%
100%
100%

Hình thức
B
Kết quả
1
16,7%
0
0%
1
50%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%

C
0
0
0
0
0
0
0

Kết quả
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%

Từ kết quả của bảng 4 ta thấy, mức độ khai thác nội dung của các giáo viên
ở các trường không chênh lệch với nhau. Tất cả các giáo viên đã hoàn toàn khai
thác các nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ một cách thường xuyên. Điều
này cho chúng ta thấy được, các giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của
việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua TPVH, giúp cho mục tiêu giáo dục đạt
được kết quả tốt hơn.
2.3 Đánh giá thực trạng kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp mẫu
giáo Thạch Khê.
* Mục đích: Giáo viên đánh giá được kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ
trong lớp mình phụ trách để phân loại kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ
trong lớp từ đó xây dựng kế hoạch và áp dụng các biện pháp phù hợp với trẻ.
* Cách làm: Căn cứ vào khung chương trình giáo dục mầm non, bộ chuẩn phát
triển trẻ 4-5 tuổi, đặc điểm phát triển của trẻ, tôi đã xác định các tiêu chí đánh
giá kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ dựa trên các tiêu chí sau:
- Tiêu chí 1: Các hành vi văn hóa trong giao tiếp.
+ Có thói quen chào hỏi, cám ơn, xin lỗi và xưng hô lễ phép với người lớn, phù
hợp với tình huống.
+ Không nói tục chửi bậy.

GV: Lê Thúy Diểm

18


+ Chăm chú lắng nghe người khác, đáp lại bằng cử chỉ, nét mặt, ánh măt phù
hợp và chờ đến lượt trong trò chuyện.
+ Không nói leo, không ngắt lời người khác.
+ Biết hỏi han quan tâm, giúp đỡ người khác.
- Tiêu chí 2: Các hành vi văn hóa trong khi ăn và vệ sinh cá nhân.
+ Không nói chuyện khi ăn.
+ Biết nhặt cơm rơi vãi bỏ vào đĩa.
+ Khi ăn không nhai nhồm nhoàm, không nuốt vội, phải nhai từ tốn.
+ Không xúc quá đầy hoặc giành hết thức ăn cho riêng mình, không bỏ dở suất ăn.
+ Biết và không ăn những thứ có hại cho sức khỏe.
+ Biết dùng tay, khăn che miệng khi ho, ngáp, hắt hơi, hỉ mũi…
+ Biết giữ gìn vệ sinh cá nhân.
- Tiêu chí 3: Các hành vi văn hóa nơi công cộng.
+Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp thiên
nhiên môi trường sạch sẽ.
+ Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như vứt rác đúng nơi
qui định, không ngắt lá bẻ cành, dẵm lên cỏ.
+ Thói quen thực hiện các qui định giao thông: đi bộ trên vỉa hè, đi sang đường
đúng nơi qui định, ngồi trên các phương tiện giao thông đảm bảo an toàn.
=> Qua việc tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 4-5 tuổi, tôi và giáo viên
trong lớp phân nhóm đánh giá kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp Mẫu
giáo Thạch Khê. Kết quả như sau:

Kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê
vào đầu năm học:2017-2018
GV: Lê Thúy Diểm

19


ST
T

Họ tên trẻ

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

22
23
24
25
26
27
28
29
30

Xuân Hào
Hữu Chí
Quang Phúc
Quốc Bảo
Gia Kiệt
Minh Thùy
Thùy Dương
Phúc Hậu
Nhã Linh
Chí Kiệt
Minh Hằng
Tú Quyên
Hoàng Nam
Minh Tiến
Anh Khoa
Xuân Tính
Thanh Tâm
Đức Nhân
Thị Nga
Chí Thương

Khắc Hậu
Khánh Linh
Kim Ngọc
Diệu Linh
Thành Trung
Văn Thìn
Tấn Thành
Vạn Vạn
Đông Lâm
Thu Giang
Tổng số
Tỷ lệ

Hành vi văn hóa
trong giao tiếp
Đạt
Chưa đạt
x
x
x
x
x
x
x
x

Các tiêu chí
Hành vi văn hóa
trong ăn uống
Đạt

Chưa đạt
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x

x
x
x
x
x
x
x
x
x

x
x
x
x
x
x
11

36,6%

19
63,4%

x
x
x
x
x
x

x

x
x
x
x
x
x

x
x
x
x
x
x
x
x

x
x
x

x
x
x
x
x
x

x

x
x
x
x

Hành vi văn hóa
nơi công cộng
Đạt
Chưa đạt

x
x
x
x
x

x

x
x
x
x
x

x
x
x
x

x
x
x
14
46,6%

16
53,4%

x
x
10
33,3%

20
66,7%

Như vậy, tổng hợp và phân tích các kết quả điều tra chúng tôi nhận thấy rằng:
Tại trường mầm non Xuân Lộc, vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm

non thông qua hoạt động LQTPVH đã được đặt ra và thực hiện dưới mức độ
thường xuyên. Việc tổ chức hoạt động cho trẻ LQTPVH là một hoạt động không
GV: Lê Thúy Diểm

20


thể thiếu trong hoạt động giáo dục cho trẻ, tuy nhiên hoạt động này chủ yếu là
thực hiện nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ, phát triển nhận thức. Vấn đề lồng ghép
giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ chưa được chú trọng đúng mức, vẫn gói gọn
trong những bài học giáo dục đạo đức chung chung. Ngoài ra chưa có sự thống
nhất về cách thức triển khai nội dung, phương pháp thực hiện giáo dục hành vi
văn hóa của các giáo viên trong trường. Vì vậy trong công tác giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH ở trường còn gặp nhiều khó khăn.
Ngoài ra dựa vào kết quả đánh giá thực trạng thể hiện các hành vi văn hóa của trẻ
tại lớp Thạch Khê, cho ta thấy tình trạng trẻ không thể hiện các hành vi văn hóa
chiếm tị lệ cao, cho nên việc cần tìm ra các biện pháp giáo dục hành vi cho trẻ
thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học là rất cần thiết.
III.MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC GIÁO DỤC
HÀNH VI VĂN HÓA THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN TPVH
TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON .
1. Giáo viên tự học hỏi, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao nhận thức của bản
thân về giáo dục hành vi văn hóa.
* Mục đích: Giúp giáo viên có kiến thức đúng, hiểu sâu và đúng bản chất vấn đề
giáo dục hành vi văn hóa. Từ đó có kiến thức vững vàng về vấn đề này. Khi có
kiến thức và nhận thức đúng, người giáo viên mới có thể truyền đạt kiến thức
đến học sinh của mình một cách chính xác.
* Cách làm: Tìm hiểu, nghiên cứu các công văn hướng dẫn của Bộ, Sở, Ngành
triển khai giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong nhà trường. Qua tham khảo các
bài viết trên tạp chí giáo dục trẻ em, giáo dục mầm non, giáo dục thủ đô, sách

hành vi văn hóa của trẻ em, tham gia thông tin trên mạng, qua các trang giáo dục:
qua tham dự các lớp tập huấn bồi dưỡng, học hỏi các chị em đồng nghiệp qua thăm
quan, kiến tập. Tiếp thu ý kiến, sự chỉ đạo từ Ban Giám Hiệu, qua các buổi họp
hàng tháng để tích lũy kinh nghiệm rèn nề nếp, hành vi văn hóa cho trẻ.
* Kết quả:
- Bản thân tôi đã hiểu rõ: Hành vi văn hóa là gì? Vì sao lại phải giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ? Các tác động của hành vi văn hóa đối với đời sống con người, môi
GV: Lê Thúy Diểm

21


trường hay nói cách khác là bản thân tôi đã nắm rõ bản chất của việc giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ. Trang bị cho mình những kiến thức đầy đủ về giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ và tôi đã nhận thức được việc giáo dục hành vi văn hóa
cho trẻ là rất quan trọng. Từ đó tôi nhận thấy mình phải có trách nhiệm, phải có
biện pháp thiết thực giúp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
2. Giáo viên cần nhận thức đứng đắn về vài trò quan trọng của việc giáo
dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các
tác phẩm văn học.
* Mục đích: Giúp giáo viên nhận thức được tác phẩm văn học có vai trò và ý
nghĩa rất lớn trong việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Có thể nói, đó là một
trong những phương tiện hữu hiệu nhất để hình thành và phát triển nhân cách
cho trẻ em mà đặc biệt là trẻ 4-5 tuổi một cách toàn diện. Sẽ là rất thiết thòi cho
những đứa trẻ không thường được tiếp xúc với tác phẩm văn học.
* Cách làm: Chính vì vậy vai trò quan trọng như vậy,cho nên giáo viên cần đưa
văn học – nghệ thuật của ngôn từ đến với trẻ từ rất sớm, thậm chí ngay từ khi trẻ
mới chào đời, bằng những lời ru, những câu chuyện. Bản thân các cô giáo mầm
non phải trau dồi những kiến thức cơ bản để cảm thụ thật tốt các tác phẩm văn
học thì mới có thể truyền dạy cho trẻ được hết những cái hay, cái đẹp của tác

phẩm văn học, đó chính là những bài học đầu tiên, những bài học đó sẽ cùng trẻ
lớn lên dần theo năm tháng, và là cơ sở để hình thành các hành vi văn hóa cơ bản
ở trẻ.Đây là phương tiên giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ rất tốt, bỡi lẽ trẻ có thể
bắt chước được những hành vi tốt đẹp của các nhân vật trong TPVH mà trẻ được
làm quen, và tránh xa, chê bai những hành vi xấu của các nhân vật. Từ việc này sẽ
giúp trẻ có một số kiến thức cơ bản về các hành vi văn hóa, giúp trẻ định hướng
được những hành vi của mình.Vì vậy, ta có thể thấy TPVH là một phương tiện giáo
dục hết sức tinh tế, văn học có khả năng tác động sâu vào tâm hồn, tư tưởng và
nhận thức của con người mạnh mẽ. TPVH đã được đưa vào giáo dục nhân cách,
đạo đức cho trẻ nói chung và giáo dục hành vi văn hóa nói riêng.

GV: Lê Thúy Diểm

22


* Kết quả: Bản thân tôi nói riêng và các cô trong trường nói chung cũng đã nhận
thức đứng đắn về vai trò quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ
thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học.
3. Giáo viên tự bồi dưỡng bản thân về kỹ năng sáng tác thơ, truyện mới phù
hợp nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.
* Mục đích: Giúp giáo viên có kỹ năng sáng tác thơ, truyện nhằm có được
những bài thơ, câu chuyện hay, lôi cuốn, hấp dẫn trẻ phù hợp nội dung giáo dục
hành vi văn hóa.
* Cách làm:
-Đọc nhiều truyện viết cho thiếu nhi, truyện cổ tích
- Nghiên cứu các bài giảng về sáng tác văn học, thơ .
- Tìm hiểu, nghiên cứu, học hỏi về kết cấu truyện.
- Trau dồi ngôn ngữ để có ngôn ngữ trong sáng phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
- Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý của trẻ từ đó lựa chọn hình tượng nhân vật, tình

huống hấp dẫn, thu hút trẻ.
- Ví dụ: Cô có thể sáng tác một câu chuyện phù hợp để giáo dục hành vi văn hóa
vệ sinh cho trẻ như sau:
Truyện: “Chú bé lọ lem”
Bạn Tít chẳng phải là em của cô Lọ Lem trong truyện cổ tích đâu nhé. Mọi
người gọi Tít là “lọ lem” chỉ vì cậu rất lười tắm. Cứ mỗi lần bà nhắc đi tắm là
Tít trốn chạy hoặc hét vang lên: “Hôm qua cháu tắm rồi!”. Buổi chiều, mẹ gọi
Tít về tắm. Tít lại tìm mọi cách trốn mẹ để không phải tắm gội. Như vậy, không
ai có thể bảo Tít tắm được, lúc nào thích cậu còn ngồi bệt ra đất nghịch bẩn nữa.
Một hôm, thấy các bạn chơi đùa ngoài sân vui quá, Tít cũng chạy ra chơi cùng.
Mặc dù Tít đã cười thật tươi mà các bạn cứ nhìn Tít chằm chằm, rồi tất cả bịt mũi
bỏ chạy. Tít giận dỗi ra chơi với cún con, nhưng Tít vừa đưa tay vuốt ve thì cún con
đã khịt khịt mũi và co cẳng chạy. Tít đứng một mình buồn thiu, chả ai muốn chơi
với cậu. Vừa lúc đó Tít thấy có cậu bé đang ngồi một mình. Tít mừng quá: A! Mình
đã có bạn rồi. Tít chạy lại gần, hai bạn nhìn nhau, mỉm cười làm quen, rồi bỗng
dưng cả hai cùng bịt mũi bỏ chạy. Quái lạ, sao thế nhỉ?. Sau đó Tít hiểu ra rằng:
GV: Lê Thúy Diểm

23


Lười tắm gội, bẩn thỉu như Tít và cậu bé kia thì chẳng ai muốn chơi cùng. Từ đó
Tít quyết tâm để không bị gọi là “lọ lem” nữa, ngày nào cậu cũng tắm rửa sạch sẽ,
giữ gìn quần áo, mặt mũi đầu tóc gọn gàng.

Hình ảnh: Cô giáo kể chuyện sáng tạo theo tranh cho trẻ nghe.
* Kết quả: Bản thân tôi nhận thấy việc tự sáng tác các câu truyện, bài thơ để giáo
dục trẻ các hành vi văn hóa đã đem lại cho giáo viên kiến thức về ngôn ngữ, văn
học. Rèn luyện cho giáo viên những kỹ năng viết văn, trau dồi các vốn từ phong
phú và đặc biệt đó là giúp giáo viên có thể nắm hết những nội dung giáo hành vi

văn hóa cho trẻ một các chủ động nhất, từ đó sẽ truyền đạt lại cho trẻ một cách hiệu
quả nhất.
4. Lựa chọn nội dung các bài thơ -câu truyện giáo dục hành vi văn hóa cho
trẻ và phân chia theo chủ đề.
* Mục đích: Hành vi văn hóa bao gồm nhiều nội dung khác nhau, có những nội
dung chưa phù hợp để cung cấp cho trẻ mầm non. Chính vì vậy, biện pháp này
giúp giáo viên sàng lọc, lựa chọn nội dung giáo dục hành vi văn hóa sao cho phù
hợp với đặc điểm tâm sinh lý theo lứa tuổi của trẻ.
* Cách làm:
- Nghiên cứu các hành vi văn hóa cần giáo dục phù hợp với trẻ 4-5 tuổi. Từ đó lựa
chọn nội dung phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
- Sưu tầm và sáng tác các bài thơ, câu chuyện có nội dung giáo dục hành vi văn hóa
theo từng mảng: hành vi văn hóa trong giao tiếp, ăn uống...
GV: Lê Thúy Diểm

24


- Căn cứ vào nội dung bài thơ – câu chuyện và kế hoạch xây dựng giáo dục hành vi
văn hóa cho trẻ từ đầu năm học, tôi đã phân chia thơ – truyện theo từng chủ đề.
* Kết quả:
- Tôi đã lựa chọn được những nội dung giáo dục hành vi văn hóa phù hợp với trẻ
mầm non: giao tiếp, ăn uống, nơi công cộng...
- Tôi đã sáng tác được nhiều câu chuyện theo từng mảng nội dung về giáo dục
hành vi văn hóa cho trẻ.
- Nội dung các câu chuyện tôi sáng tác và sưu tầm phù hợp gần gũi với trẻ nên
có sự tác động rõ rệt đến nhận thức, suy nghĩ và hành vi của trẻ. Hành vi văn
hóa của trẻ lớp tôi được nâng cao rõ rệt.
Các chủ đề

Nội dung giáo dục

Tên bài thơ, câu chuyện

1. Trường mầm non

Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Đồ của chung”,
giao tiếp,nơi công cộng. “Giúp bạn”
- Truyện : “Cám ơn”
2.Bé và gia đình
Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Giống ngoan
giao tiếp, trong ăn uống
của bà”, “Giờ ăn cơm”
- Truyện: “Cậu bé không
ngoan”.
3. Nghề nghiệp
Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Em cũng làm cô
giao tiếp, ăn uống và nơi giáo”, “Bé chẳng sợ
công cộng
tiêm”
- Truyện: “Cô bác sĩ tí
hon”
4.Thế giới động vật
Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Đón bạn”, “Xin
giao tiếp, ăn uống
lỗi”
- Truyện: “Gia đình
Gấu”
5.Thế giới thực vật
Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Cây thược

giao tiếp, ăn uống và nơi dược”, “Quả chanh”
công cộng
- Truyện: “Cậu bé và cây
bằng lăng”
6.Tết và lễ hội mùa xuân Hành vi văn hóa trong - Thơ: “Đón tết của bé”,
giao tiếp
“Mùa xuân”
- Truyện: “Nước tắm kỳ
diệu.
7. Phương tiện và các Hành vi văn hóa nơi - Thơ: “Xe đổ rác”, “Bài
quy định giao thông
công cộng
học giao thông”
- Truyện : “Một phen sợ
hãi”
GV: Lê Thúy Diểm

25