luận văn thạc sĩ chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện chư păh tỉnh gia lai

ðI HC ðÀ NNG
TR NG ðI HC KINH T

PHM MINH PHNG

CHUYN D CH CƠ CU KINH T
HUYN CHƯ PĂH, TNH GIA LAI

LUN VĂN THC SĨ KINH T PHÁT TRIN

ðà Nng – 2017


ðI HC ðÀ NNG
TR NG ðI HC KINH T

PHM MINH PHNG

CHUYN D CH CƠ CU KINH T
HUYN CHƯ PĂH, TNH GIA LAI

LUN VĂN THC SĨ KINH T PHÁT TRIN
Mã s: 60.31.01.05

Ng i h ng dn khoa hc: PGS.TS BÙI QUANG BÌNH

ðà Nng - 2017


LI CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñ tài “Chuyn dch cơ cu kinh t huyn Chư Păh tnh

Gia Lai” là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
Các s liu cũng như kt qu nêu trong lun văn là hoàn toàn trung thc và
chưa tng ñ c ai công b trong bt kỳ công trình nghiên cu nào khác.

Tác gi

Phm Minh Phng


MC LC
M ðU....................................................................................................................................................... 1
1. Tính cp thi t ca ñ tài...................................................................................................... 1
2. Mc tiêu nghiên cu........................................................................................................... 2
3. Câu hi hay gi thuy t nghiên cu................................................................................. 2
4. ði t ng và phm vi nghiên cu...................................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cu.............................................................................................. 3
6. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca ñ tài........................................................................ 5
7. K t cu lun văn................................................................................................................... 5
8. Tng quan tài liu nghiên cu......................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LUN V CHUYN D CH CƠ CU KINH T
11
1.1. NHNG VN ð CHUNG V CƠ CU VÀ CHUYN D CH CƠ
CU KINH T!...................................................................................................................................... 11
1.1.1. Nh"ng vn ñ chung v cơ cu kinh t................................................................ 11
1.1.2. Nh"ng vn ñ chung v chuy#n d$ch cơ cu kinh t................................ 12
1.1.3. Ý nghĩa và xu th chuy#n d$ch cơ cu kinh t....................................... 14
1.2. CÁC N%I DUNG CHUYN D CH CƠ CU KINH T!...................................... 15
1.2.1. Chuy#n d$ch cơ cu ngành kinh t.............................................................. 15
1.2.2. Chuy#n d$ch cơ cu kinh t theo vùng lãnh th...................................... 18
1.2.3. Chuy#n d$ch cơ cu theo thành ph&n kinh t....................................... 19

1.3. CÁC NHÂN T' (NH H *NG ð!N CHUYN D CH CƠ CU KINH
T!............................................................................................................................................................. 22
1.3.1. Tim năng v ñiu kin t nhiên............................................................................ 22
1.3.2. S phát tri#n kinh t - xã h+i........................................................................ 23
1.3.3. ðiu kin v ngu,n lc................................................................................................ 24
1.3.4. ðiu kin v th$ trư-ng tiêu th............................................................................ 27


K!T LU.N CHƯƠNG 1............................................................................................................. 29
CHƯƠNG 2. THC TRNG CHUYN D CH CƠ CU KINH T
HUYN CHƯ PĂH........................................................................................................................ 30
2.1. TH/C TRNG CƠ CU VÀ CHUYN D CH CƠ CU KINH T!
HUY0N CHƯ PĂH...................................................................................................................... 30
2.1.1. Chuy#n d$ch cơ cu ngành kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia Lai 30
2.1.2 Chuy#n d$ch cơ cu theo vùng lãnh th..................................................... 40
2.1.3. Chuy#n d$ch cơ cu theo thành ph&n kinh t huyn Chư Păh t2nh
Gia Lai.................................................................................................................................................. 44
2.2. CÁC NHÂN T' (NH H *NG ð!N CHUYN D CH CƠ CU KINH
T! HUY0N CHƯ PĂH............................................................................................................... 47
2.2.1. ðiu kin t nhiên và tim năng phát tri#n kinh t...................................... 47
2.2.2. Tình hình phát tri#n kinh t xã h+i ca huyn.......................................... 50
2.2.3. Các ngu,n lc ca nn kinh t................................................................................. 54
2.2.4. ðiu kin th$ trư-ng............................................................................................... 57
2.3. ðÁNH GIÁ CHUNG V CƠ CU VÀ CHUYN D CH CƠ CU
KINH T! HUY0N CHƯ PĂH................................................................................................. 58
2.3.1. Nh"ng thành tu...................................................................................................... 58
2.3.2. Nh"ng hn ch............................................................................................................ 59
K!T LU.N CHƯƠNG 2............................................................................................................. 61
CHƯƠNG 3. GI I PHÁP THÚC ð!Y CHUYN D CH CƠ CU KINH
T HUYN CHƯ PĂH................................................................................................................... 62

3.1. CĂN C3 ð XÁC ð NH GI(I PHÁP CHUYN D CH CƠ CU KINH
T! HUY0N CHƯ PĂH............................................................................................................... 62
3.1.1. Quan ñi#m và mc tiêu phát tri#n kinh t xã h+i...............................62
3.1.2. D báo tác ñ+ng ca bi cnh bên ngoài ñ n huyn huyn Chư
Păh t2nh Gia Lai............................................................................................................................ 64


3.1.3. D báo cơ cu kinh t

huyn............................................................................ 66

3.2. ð NH H 4NG CHUYN D CH CƠ CU KINH T! C5A HUY0N

......

CHƯ PĂH........................................................................................................................................... 67
3.2.1. ð$nh h 6ng chuy#n d$ch cơ cu ngành................................................. 67
3.2.2. ð$nh h 6ng CDCC theo thành ph&n kinh t......................................... 72
3.2.3. ð$nh h 6ng CDCC theo vùng lãnh th...................................................... 73
3.3. GI(I PHÁP THÚC ð7Y CHUYN D CH CƠ CU KINH T!.......................... 74
3.3.1. Gii pháp thúc ñ8y CDCC kinh t

thông qua phát tri#n ngành

kinh t...................................................................................................................................................... 74
3.3.2. Các gii pháp nh9m thu hút, ñiu ch2nh cơ cu vn ñ&u tư và thúc

ñ8y phát tri#n khu vc kinh t tư nhân................................................................................ 76
3.3.3. Phát tri#n các lĩnh vc g:n v6i nâng cao dân trí và cht l ng
ngu,n nhân lc..................................................................................................................................... 77

3.3.4. Phát tri#n cơ s; h t&ng.................................................................................... 80
3.3.5. Nâng cao năng lc qun lý hành chính......................................................... 82
K!T LU.N VÀ KI!N NGH........................................................................................................ 84
DANH MC TÀI LIU THAM KH

O

QUYT ð NH GIAO ð TÀI LUN VĂN (B"n sao)


DANH MC CÁC CH# VIT T$T
CDCC

: Chuy#n d$ch cơ cu

CDCCKT

: Chuy#n d$ch cơ cu kinh t

KH-CN

: Khoa hc công ngh

HNKTQT

: H+i nhp kinh t quc t

NSLð

: Năng sut lao ñ+ng

GTSX

: Giá tr$ sn xut

CCKT

: Cơ cu kinh t

KTTN

: Kinh t tư nhân

LLSX

: Lc l ng sn xut

CNH-HðH

: Công nghip hóa – Hin ñi hóa


DANH MC B

NG

S hi%u
b"ng
2.1.

2.2.

Giá tr

giai ñ

CDCC
2015

2.3.

CDCC

2.4.

CDCC

2.5.

2.6.

2.7.
2.8.
2.9.

2.10.

Chuy#
nông

Chuy#
nông

Chuy#

lâm th

Chuy#

Chuy#

bi n ch

Chuy#
v

2.11.

Chuy#

2.12.

Chuy#

2.13.

Chuy#

2.14.

Chuy#

Chuy#


2.15.

xut


S hi%u
b"ng
2.16.

Chuy#

2.17.

Chuy#

2.18.

Thay

3.1.

D báo

3.2.

D báo

3.3.

D báo


1

M ðU
1. Tính c&p thi't c(a ñ* tài
Chuy#n d$ch cơ cu (CDCC) kinh t là m+t ch ñ rt ñ c quan tâm b;i
nhiu nhà nghiên cu, các nhà hoch ñ$nh chính sách. CDCC kinh t phn ánh tình
hình phân b ngu,n lc ca nn kinh t , quy t ñ$nh năng lc và sn l ng ca nn kinh
t . Chính vì vy trong lý thuy t kinh t , CDCC ngành kinh t là m+t tiêu chí
trong ñánh giá s phát tri#n ca nn kinh t . Có nhiu nghiên cu ; Vit Nam và th
gi6i v ch ñ này. Các nghiên cu tp trung làm rõ xu th chuy#n d$ch cơ cu kinh
t ca th# gi6i và Vit Nam và ch2 ra chiu h 6ng thay ñi trong dài hn ca cơ cu
ngành kinh t trong dài hn. Các k t qu này cũng ch2 ra r9ng ngu,n lc ca nn
kinh t có s d$ch chuy#n t> các ngành truyn thng sang ngành hin ñi, t> khu
vc nông nghip sang khu vc công nghip và d$ch v, t> nh"ng ngành có năng
sut và trình ñ+ công ngh thp sang các ngành có công ngh cao. S thay ñi này
trong dài hn và ch$u s tác ñ+ng ca nhiu nhân t khác nhau. Tuy nhiên các
nghiên cu này ch y u tp trung vào nn kinh t quc gia hay vùng lãnh th l6n, cho
dù có m+t s nghiên cu v6i ñi t ng là nn kinh t ñ$a phương nhưng cũng
nh9m mc tiêu ñánh giá CDCC kinh t chung nn kinh t quc gia.
Chư Păh là m+t huyn phía B:c t2nh Gia Lai, Huyn có din tích hơn 97
ngàn ha, dân s khong 72.000 ngư-i trong ñó s ngư-i trong ñ+ tui lao ñ+ng chi
m g&n 60% dân s. Trong tng giá tr$ sn xut chung, t? trng ca ngành nông nghip
ñã gim nhanh khong t> 45,64% năm 2011 xung còn 38,79% năm 2015. T? trng

công nghip ñã tăng nhanh năm 2011 khong là 34,68% và ñ n năm 2015 là
37,30%. T? trng d$ch v trong GDP tăng t> hơn 19,68% lên khong 23,91%
trong th-i gian này. ð$nh h 6ng phát tri#n kinh t ca Huyn ñã xác ñ$nh: “ñ8y
mnh chuy#n d$ch cơ cu kinh t ñm bo phát tri#n ñ,ng b+, bn v"ng. Phát tri#n
thương mi, d$ch v bo ñm tc ñ+ tăng


2

tr ;ng và t? trng cao trong cơ cu kinh t trên ñ$a bàn. Phát tri#n công nghip ti#u th công nghip và xây dng theo h 6ng nâng cao cht l ng, sc cnh tranh, v6i
cơ cu ngành ngh phù hp. Phát tri#n toàn din kinh t nông - lâm - thy sn theo h
6ng sn xut hàng hóa g:n v6i công nghip ch bi n và nhu c&u th$ trư-ng…”.
Do vy chuy#n d$ch cơ cu kinh t là nhim v quan trng trong giai ñon hin nay
ca huyn. Vic xác ñ$nh cơ cu kinh t th nào cho hp lý nh9m to ñiu kin ñ# s@
dng h t các tim năng li th ca huyn ñm bo ñ c các mc tiêu tr 6c m:t cũng như
lâu dài là cơ s; ñ# tôi chn ñ tài “Chuy+n d,ch cơ c&u kinh t' huy%n Chư
Păh t/nh Gia Lai” làm lun văn thc sĩ.
2. M0c tiêu nghiên c1u
2.1. Mc tiêu nghiên cu tng quát
Lun văn tp trung nghiên cu nh"ng vn ñ lý lun và thc tin v Chuy#n d$ch
cơ cu kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia Lai.
2.2. Mc tiêu nghiên cu c th
-

Khái quát ñ c lý lun v Chuy#n d$ch cơ cu kinh t ñ$a phương;

ðánh giá ñ c tình hình Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh t2nh
Gia Lai
-

Ki n ngh$ ñ c các gii pháp ñ# Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư
Păh t2nh Gia Lai th-i gian t6i
-

3. Câu h2i hay gi" thuy't nghiên c1u
Câu h2i nghiên c1u:
Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia như th nào? Nhân t
nào tác ñ+ng t6i s Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư
Păh t2nh Gia Lai nh"ng năm t6i?
Gi" thuy't nghiên c1u
Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia Lai ñang din ra


3
theo ñúng quy lut nhưng vAn chm và chưa thúc ñ8y tăng tr ;ng kinh t .

S Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia Lai ch$u nh h ;ng
ca các y u t như ñiu kin t nhiên, tình hình tăng tr ;ng ca các ngành, vn ñ&u
tư và chính sách ca t2nh.
4. ð i tư3ng và ph4m vi nghiên c1u
-

ði t ng nghiên cu: Nh"ng bi#u hin ca cơ cu và thay ñi ca cơ cu kinh t

-

Phm vi nghiên cu

-

(1) N+i dung:

huyn

Tp trung nghiên cu xu th và nh"ng thay ñi cơ cu ngành kinh t cp I, n+i
b+ các ngành, thành ph&n kinh t theo ñ&u vào và sn l ng. S thay ñi cơ cu
doanh nghip trong nn kinh t
Nghiên cu còn xem xét tác ñ+ng ca CDCC kinh t t6i tăng tr ;ng sn l ng
ca nn kinh t ; ñây.
- (2) Th-i gian:
Th-i gian nghiên cu t> 2011-2016
Th-i gian có hiu lc ca các gii pháp ñ xut là 2017-2022
(3) Khu vc và không gian nghiên cu:
Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn

-

ðìa bàn huyn Chư Păh t2nh Gia Lai
5. Phương pháp nghiên c1u
5.1. Cách tip cn nghiên cu
Cách ti p cn nghiên cu: ð tài s@ dng cách ti p cn thc tin, tc là da trên nn
lý thuy t v chuy#n d$ch cơ cu trong Kinh t Phát tri#n ñ# xem xét thc tin ca
vn ñ. T> ñó lun văn có th# ñánh giá nh"ng thay ñi và xu th CDCC kinh t
v6i nh"ng ñi#m tích cc và hn ch , ñ,ng th-i ki n ngh$ các gii pháp ñ# thúc
ñ8y chuy#n d$ch cơ cu kinh t ; ñây.


4
5.2. Phương pháp nghiên c u
Phương pháp thu thp thông tin và s liu

Do ñi t ng nghiên cu mà lun văn sB ch2 s@ dng s liu và thông tin th cp.
Các s liu và thông tin này ñ c thu thp t>:
+

S liu ca Chi cc thng kê, UBND huyn, Phòng Tài chính k hoch huyn

Chư Păh t2nh Gia Lai. Các s liu thông tin bao g,m tình hình t nhiên, dân s lao
ñ+ng, giá tr$ sn xut ca các ngành và khu vc kinh t ca huyn, ….Các s liu giá
tr$ sn xut hay vn ñ&u tư ñ c tính theo giá hin hành hay giá c ñ$nh 1994 hay
2010 và ñ n v$ là t? ñ,ng. Lao ñ+ng ño b9ng s ngư-i và ñây ch2 tính s
ngư-i làm vic trong nn kinh t .
Các tài liu thông tin ñã ñ c công b trên các giáo trình, báo, tp chí, công
trình và ñ tài khoa hc trong và ngoài n 6c
+

Các báo cáo v tình hình phát tri#n kinh t xã h+i ca UBND huyn,
Phòng Tài chính k hoch huyn Chư Păh t2nh Gia Lai
+

….
Phương pháp phân tích s liu: Ch y u s@ dng phương pháp phân tích
thng kê. Các phương pháp bao g,m:
+

Phương pháp din d$ch trong suy lun: Tc là nghiên cu ti n hành

xem xét tình hình Tăng tr ;ng kinh t , Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư
Păh t2nh Gia Lai t> khái quát ñ n c th#. Trên cơ s; ñó, nghiên cu sB phân
tích nh"ng thành công và hn ch cùng v6i các nguyên nhân ca quá trình này
trong t>ng ñiu kin c th# ca ñ$a phương, có so sánh v6i các ñ$a phương

khác trong c n 6c.
Phương pháp phân tích thng kê mô t thông qua các phương pháp c
th# sau:
+

(i) Phương pháp phương pháp ñ, th$ và bng thng kê ñ# tng hp như s@
dng h thng các loi ñ, th$ toán hc và nh"ng bng thng kê s liu theo chiu dc và chiu
ngang mô t hin trng Chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn


5

Chư Păh t2nh Gia Lai trong nh"ng ñiu kin th-i gian c th#. * ñây s@ dng s
tương ñi ñ# ch2 ra s thay ñi ca cơ cu kinh t theo th-i gian.
Phương pháp s bình quân, s tương ñi, phân tích tương quan,
phương pháp dãy s th-i gian … ñ# phân tích tình hình Chuy#n d$ch cơ cu
kinh t huyn Chư Păh t2nh Gia Lai.
(ii)

+Phương pháp chuyên gia: Vì ñánh giá các nhân t nh h ;ng t6i CDCC
kinh t cho ñ$a phương cp huyn nên không th# x@ dng s liu thc cp. Lun văn
sB thông qua phng vn cách chuyên gia – nh"ng nhà qun lý và hoch ñ$nh
chính sách ca huyn ñ# có ñ c nh"ng nhn ñ$nh và ñánh giá v các nhân t nh h
;ng t6i CDCC kinh t ; ñây
+ Công c x@ lý s liu
Vic x@ lý và tính toán các s liu, các ch2 tiêu nghiên cu ñ c ti n hành
trên máy tính theo các ph&n mm Excel, SPSS.
6. Ý nghĩa khoa hc và th6c ti7n c(a ñ* tài
Lun văn ñã tp trung gii quy t m+t vn ñ cp thi t hin nay ca huyn Chư
Păh t2nh Gia Lai- m+t ñ$a phương ; t2nh Tây Nguyên. Nn kinh t này qua

nhiu năm qua vAn ch y u da vào sn xut nông nghip nht là cây công nghip lâu
năm. Sn xut công nghip nht là công nghip ch bi n chm phát tri#n. Ngành
d$ch v thương mi có quy mô nh và y u kém không hC tr nhiu cho phát tri#n
nông nghip. Do ñó tăng tr ;ng kinh t chm và nhiu vn ñ xã h+i chưa ñ c gii
quy t. Do ñó nh"ng k t qu nghiên cu sB là nh"ng tài liu h"u ích trong hoch
ñ$nh chính sách phát tri#n y t công c+ng ti ñ$a phương.
7. K't c&u lu8n văn
Chương 1. Cơ s; lý lun v chuy#n d$ch cơ cu kinh t
Chương 2. Thc trng chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh
Chương 3. Gii pháp thúc ñ8y chuy#n d$ch cơ cu kinh t huyn Chư Păh


6
8. T9ng quan tài li%u nghiên c1u
Trong lý thuy t Kinh t Phát tri#n ch ñ Chuy#n d$ch cơ cu (CDCC)
kinh t ñã và ñang là m+t n+i dung ñ c quan tâm rt nhiu b;i các nhà nghiên
cu và các nhà hoch ñ$nh chính sách ; trong n 6c và n 6c ngoài. Do vy, ph&n
tng quan này cũng sB b:t ñ&u t> tng quan các nghiên cu có liên quan t6i
CDCC kinh t . B:t ñ&u t> các nghiên cu ; n 6c ngoài.
Trong l$ch s@, các nhà kinh t ñã c g:ng nghiên cu nh"ng y u t n9m sau
quá trình tăng tr ;ng và CDCC kinh t ñ# ñ a ra nh"ng quan ñi#m v ñ$nh h
6ng CDCCKT m+t cách hiu qu. Trong các tác ph8m như Smith A.D (1776),
Marshall A (1890) và Keynes J.M (1936), các hc gi ñu tp trung vào tho lun, phân
tích v vai trò, t&m quan trng ca các y u t tác ñ+ng
ñ

n tăng tr ;ng và CDCCKT như: vai trò ca vn, lao ñ+ng, tài nguyên thiên

nhiên, KH-CN,... ðây là nh"ng quan ñi#m có giá tr$ nn tng ñ# các nhà
nghiên cu ñi sau ti p tc k th>a và phát tri#n lý thuy t v tăng tr ;ng và

CDCCKT.
T> ñ&u th k? th 19, ñã có nhiu công trình nghiên cu v các mô hình, lý
thuy t chuy#n d$ch cơ cu kinh t . M+t trong các nghiên cu này là ca E. Engel
(1821-1896). Ông ñã ñã tìm ra Quy lut tiêu dùng và sau này mang tên ca ông.
ðây là Quy lut phn ánh mi quan h gi"a thu nhp và phân phi thu nhp cho các nhu
c&u tiêu dùng cá nhân. Theo ñó khi khi thu nhp ca dân chúng tăng lên thì nhu
c&u sn ph8m nông nghip tăng theo, nhưng ñ n m+t lúc nào ñó sB b$ bão hòa
và không tăng n"a. Nhu c&u và t? l sn ph8m nông nghip trong tng sn ph8m quc
gia có xu h 6ng gim d&n. Qua nghiên cu quy lut này, các nhà kinh t ñã nhn thy
r9ng: khi thu nhp tăng lên thì t? l chi tiêu cho hàng hóa thi t y u (hàng nông sn)
gim xung, t? l chi tiêu cho hàng hóa lâu bn (hàng công nghip) có xu h 6ng tăng,
nhưng tăng nh hơn tc ñ+ thu nhp, còn t? l chi tiêu cho hàng hóa cht l ng cao
(d$ch v) có


7

xu h 6ng ngày càng tăng và ñ n m+t mc thu nhp nào ñó thì tc ñ+ tăng tiêu
dùng sB cao hơn tc ñ+ tăng thu nhp. Và chính nhu c&u và xu h 6ng tiêu
dùng ca th$ trư-ng ñã ch2 ra cơ s; cho chuy#n d$ch cơ cu kinh t .
Công trình quan trng ti p theo là Nghiên cu ca A. Lewis (1954) v mi
quan h gi"a nông nghip và công nghip trong quá trình tăng tr ;ng d 6i tên gi
“Mô hình hai khu vc c ñi#n”. Tác gi xut phát t> cách ti p cn ca Ricardo khi
cho r9ng: nông nghip có li nhun biên gim d&n theo quy mô (và ti n t6i b9ng
không) và hin t ng dư th>a lao ñ+ng nông nghip ngày càng ph bi n. Do ñó
c&n gim d&n quy mô, t? l ñ&u tư, chuy#n d&n lao ñ+ng nông nghip dư
th>a sang công nghip và m; r+ng quy mô, tc ñ+ phát tri#n công nghip ñ#
duy trì tăng tr ;ng, ñây chính là cơ s; ñ# ông xây dng mô hình này. Mô hình
phân thành khu vc truyn thng (nông nghip) và khu vc hin ñi (công nghip).
Ông cho r9ng: trong khu vc truyn thng, sơ ñ, sn xut nông nghip ph thu+c

vào vn, công ngh, nhân lc. Gi ñ$nh vn và khoa hc kD thut không thay ñi. Sn
ph8m lao ñ+ng cn biên ngành nông nghip gim d&n và cui cùng b9ng 0. ði
v6i khu vc hin ñi thì ngoài y u t vn, kD thut thì phi thu hút nhân lc t> khu vc
nông nghip v6i mc tin công cao hơn. Theo th-i gian, Sn ph8m lao ñ+ng cn
biên ngành công nghip gim nhưng không b9ng 0. Theo th-i gian, quan h gi"a
hai khu vc sB thích ng, tính nh$ nguyên sB gim d&n và c hai ngành ñu phi
ñ&u tư chiu sâu ñ# duy trì tăng tr ;ng.
Trong l$ch s@ ñã xut hin "trư-ng phái cơ cu lun", nh"ng hc gi tiêu bi#u
có th# k# ñ n Chenery R.S và Syrquin M (1986) ñã ñi sâu nghiên cu v s phát
tri#n kinh t , các ñ$nh h 6ng CDCC kinh t trong bi cnh các quan h hp tác kinh t
quc t ñang phát tri#n. ð# phát tri#n kinh t trong bi cnh h+i nhp quc t , các n
6c c&n phi tìm cho mình nh"ng cách CDCC kinh t m+t cách hiu qu trên cơ s;
phát huy ñ c y u t n+i lc, li th so sánh và


8

tn dng ñ c nh"ng li th t> bên ngoài. ði v6i các n 6c ñang phát tri#n, vn ñ quan
trng là phi CDCC kinh t như th nào ñ# chuy#n t> xã h+i nông nghip truyn
thng sang xã h+i công nghip v6i ngành công nghip và ngành d$ch v hin ñi làm
nòng ct. ðây là nh"ng quan ñi#m có giá tr$ thc
t

ñ# các nhà nghiên cu, các nhà hoch ñ$nh chính sách và qun lý kinh t

tham kho ñ# ñ xut ñiu ch2nh quá trình CDCC kinh t ca mCi quc gia phù hp
v6i xu th HNKTQT ngày càng sâu r+ng.
Nghiên cu v tác ñ+ng ca KH-CN ñi v6i CDCC kinh t : Các hc gi Roy J.
R (1993), Maddison A (1991) ñã tng k t k# t> th k? 18, nh"ng quc gia có nn
công ngh hàng ñ&u v6i NSLð ngày m+t tăng lên ñu ñt ñ c s tăng tr ;ng

kinh t nhanh. Các hc gi Jaffe A.M (1993) và Lucas R (1988) có chung quan
ñi#m “S lan ta tri thc gi"a các quc gia phát tri#n giúp cho h có li th ñ&u vào
ñó là ngu,n nhân lc trình ñ+ cao, li th này ñóng góp vào vic nâng cao NSLð
và nâng cao các y u t năng sut tng hp t> ñó ñóng góp vào tăng tr ;ng ca nn
kinh t ”. ðây là quan ñi#m có giá tr$ thc
tin, ñiu này ñ c khEng ñ$nh rõ trong bi cnh ngày nay khi xu th h+i nhp quc t
ngày càng phát tri#n. Vai trò ca tri thc, KH-CN trong phát tri#n kinh t và quá
trình thay ñi cơ cu sn xut ca m+t nn kinh t ngày càng quan trng. Nhà kinh t hc
Ricardo D và Hartwell R.M (1971) ñã khEng ñ$nh “M+t quc gia sB thu ñ c li
nhun ; mc cao nht khi quc gia ñó tn dng ñ c li th v công ngh ñ# sn xut các loi
hàng hóa, d$ch v v6i giá c thp nht và nhp kh8u nh"ng loi hàng hóa d$ch v sB
phi sn xut v6i giá cao nht ti quc gia ñó”. Các hc gi như Kuznets S (1967) và
Syrquin M (1998) có chung quan ñi#m CDCC kinh t có mi liên h chFt chB v6i
nn kinh t tri thc, phát tri#n KH-CN. Các hc gi Locke J.M (1996); Streeck W
(1988); Frenkel S (1988) ñu nhn ñ$nh nh"ng năm 1980 và 1990 là quá trình
chuy#n giao công ngh din ra trên quy mô toàn th gi6i và s nh


9

h ;ng ca quá trình chuy#n giao công ngh có tác ñ+ng l6n ñ n cơ cu sn xut
ca nhiu nn kinh t .
Các tác gi: Shenggen Fan, Xiaobo Zhang và Sherman Robinson (2003)
ñã nghiên cu, phân tích chuy#n d$ch cơ cu và tăng tr ;ng kinh t Trung Quc
giai ñon 1978 - 1995. Trong bài vi t này, các tác gi xem xét ngu,n tăng tr ;ng
da vào hai y u t: y u t ñ&u vào (ñt ñai, lao ñ+ng và vn) và
y

u t tăng năng sut tng hp (TFP) hoFc s thay ñi kD thut; thông qua k t qu thc

nghim và ng dng mô hình tăng tr ;ng Solow ñã chng minh s phân b ngu,n lc
t> các thành ph&n năng sut thp sang năng sut cao làm thay ñi cơ cu ngành
kinh t và tác ñ+ng ñáng k# ñ n kinh t Trung Quc.
Nghiên cu ca Lê Du Phong và nhóm tác gi (1999) ñã ñ cp các lun c khoa
hc ca CDCC kinh t theo h 6ng h+i nhp trong “Chuy#n d$ch cơ cu kinh t
trong ñiu kin h+i nhp v6i khu vc và th gi6i”. Các tác gi phân tích, ñánh giá
thc trng CDCC kinh t theo ngành ; n 6c ta trong giai ñon 1991 - 1997, thc
trng CDCC kinh t ; các vùng và phương h 6ng, bin pháp CDCC kinh t theo h
6ng h+i nhp kinh t th gi6i ca n 6c ta. Theo ñó, các tác gi ñã phân tích và ñ
xut các gii pháp chuy#n d$ch cơ cu ngành kinh t . Tuy nhiên, vic phân tích
và ñánh giá còn ñ$nh tính, mang
nhiu tính lý thuy t; chưa s@ dng các mô hình kinh t l ng ñ# ñ xut. Nghiên
cu ca Bùi Quang Bình (2010) ñã phân tích chuy#n d$ch cơ cu
kinh t trong quá trình tăng tr ;ng kinh t Vit Nam t> năm 1986 ñ n năm 2009.
Tác gi ñã ch2 ra m+t s khi m khuy t ca mô hình tăng tr ;ng kinh t Vit Nam
như da vào m; r+ng quy mô qua thâm dng vn nhưng hiu qu thp - y u t mà Vit
Nam thi u phi ñi vay; không th# khai thác tt y u t tim năng l6n nht ca Vit
Nam là lao ñ+ng; chưa thúc ñ8y s phát tri#n ca khu vc nông nghip. ð,ng thi tác gi ñã ñ a m+t s ki n ngh$.
Tóm li, ñ# thúc ñ8y nhanh và bn v"ng quá trình chuy#n d$ch cơ cu


10

ngành kinh t thì phi căn c vào ñiu kin c th# ca mCi quc gia, ñ$a phương và
tình hình quc t ñ# xây dng m+t chi n l c cơ cu ngành mang tính tng th#.
Trên cơ s; ñó, ly ưu tiên phát tri#n nh"ng ngành s@ dng nhiu lao ñ+ng,
c&n l ng vn ñ&u tư ít và ñ$nh h 6ng xut kh8u cao làm ch lc; mFt khác la
chn m+t s lĩnh vc có tri#n vng thành nh"ng ngành có sc cnh tranh cao trong
tương lai ñ# hC tr m+t cách mnh mB, liên tc, kiên trì ñ# to b 6c ngoFt ca s
chuy#n d$ch cơ cu ngành kinh t theo h 6ng hin ñi hóa trong tương lai.

11
CHƯƠNG 1

CƠ S LÝ LUN V CHUYN D CH CƠ CU KINH T
1.1. NH#NG VN ð CHUNG V CƠ CU VÀ CHUYN D CH CƠ CU KINH
T
1.1.1. Nh:ng v&n ñ* chung v* cơ c&u kinh t'
Cơ cu (hay k t cu) là khái nim trong tri t hc duy vt bin chng dùng ñ#
ch2 cách thc t chc bên trong ca m+t h thng, bi#u hin s thng nht ca các mi
quan h qua li v"ng ch:c gi"a các b+ phn ca nó. Trong khi ch2 rõ mi quan h
bin chng gi"a b+ phn và toàn th#, nó bi#u hin như là m+t thu+c tính ca s
vt, hin t ng và bi n ñi cùng v6i s bi n ñi ca s vt, hin t ng .
ði v6i m+t nn kinh t , khi xem nó là m+t h thng phc tp thì có th# thy
CCKT g,m nhiu b+ phn cu thành v6i các ki#u cơ cu khác nhau, s vn ñ+ng
và bi n ñi ca nn kinh t theo th-i gian bao hàm trong ñó s thay ñi bn thân các
b+ phn cũng như s thay ñi ca các ki#u cơ cu. Vì vy có th# rút ra khái nim
như sau:
Khái nim v CCKT: Cơ cu kinh t ñ c hiu là tng th nhng mi quan h v s l
ng và cht l ng gia các b phn cu thành ñó trong mt thi gian và trong nhng ñiu
kin kinh t - xã hi nht ñnh.
Mi quan h v s l ng gi"a các b+ phn cu thành có th# bi#u hin qua t? trng
ca mCi ngành trong GDP, trong tng lao ñ+ng hay tng vn ca nn kinh t ti m+t
th-i ñi#m nào ñó. N u xem xét theo th-i gian và trong mi quan h gi"a các y u
t ñó sB phn ánh mi quan h v cht l ng mà thc cht là s chuy#n d$ch cơ cu.
Cơ cu kinh t có th# ñ c phân chia thành:
+ Cơ cu kinh t theo ngành
Cơ cu kinh t

theo ngành là tương quan gi"a các ngành trong tng th#


12

kinh t , th# hin mi quan h h"u cơ và s tác ñ+ng qua li c v s và cht l ng gi"a
các ngành v6i nhau. Các mi quan h này ñ c hình thành trong nh"ng ñiu kin
kinh t - xã h+i nht ñ$nh, luôn luôn vn ñ+ng và h 6ng vào nh"ng mc tiêu c
th#. Như vy c&n phi hi#u cơ cu ngành kinh t theo nh"ng n+i dung sau:
Nguyên t:c phân ngành xut phát t> tính cht phân công lao ñ+ng xã h+i,
bi#u hin c th# qua s khác nhau v quy trình công ngh ca các ngành trong quá
trình to ra sn ph8m vt cht và d$ch v. Các ngành kinh t ñ c phân thành 3 khu
vc hay gi là 3 ngành g+p: Khu vc I bao g,m các ngành nông - lâm - ngư
nghip; Khu vc II là các ngành công nghip và xây dng; Khu vc III g,m các
ngành d$ch v.
+ CCKT theo thành ph&n kinh t
CCKT ñ c chia theo các hình thc s; h"u. Có th# nghiên cu CCKT theo 5
thành ph&n kinh t : kinh t nhà n 6c, kinh t tp th#, kinh t cá th# h+ gia ñình,
kinh t tư bn tư nhân và kinh t có vn ñ&u tư n 6c ngoài. Bên cnh ñó, có th#
phân loi theo thành ph&n kinh t nhà n 6c và kinh t ngoài nhà n 6c.
+ CCKT theo lãnh th:
Có th# phân chia CCKT theo lãnh th quc gia ñ c phân thành nh"ng
vùng có quy mô l6n v dân s và v lãnh th ñ# hoch ñ$nh chính sách và chi n l
c, mCi vùng bao g,m các t2nh. Ti p ñ n, lãnh th các t2nh ñ c phân chia thành
các ti#u vùng.
1.1.2. Nh:ng v&n ñ* chung v* chuy+n d,ch cơ c&u kinh t'
CDCC kinh t là quá trình ci bi n KT-XH t> tình trng lc hu b 6c vào
chuyên môn hóa hp lý, trang b$ kĩ thut, công ngh hin ñi, trên cơ s; ñó, to ra
năng sut lao ñ+ng cao, hiu qu kinh t cao và nh$p ñ+ tăng tr ;ng mnh cho
nn kinh t nói chung. CDCC kinh t bao g,m ci bi n kinh t theo

13

ngành, theo vùng lãnh th và cơ cu các thành ph&n kinh t . CDCC kinh t là vn
ñ mang tính tt y u khách quan và là m+t quá trình ñi lên t>ng b 6c da trên s
k t hp mt thi t các ñiu kin ch quan, các li th KT-XH, t nhiên trong n 6c, trong
vùng, trong ñ n v$ kinh t v6i các kh năng ñ&u tư, hp tác, liên k t, liên doanh
v sn xut, d$ch v, tiêu th sn ph8m ca các n 6c, các vùng và ñ n v$ kinh t khác
nhau.
Vì th# có th# rút ra khái nim v Chuyn dch cơ cu (CDCC) kinh t là s thay
ñi ca các b phn cu thành ca nn kinh t theo thi gian t trng thái và trình ñ này ti mt
trng thái và trình ñ khác phù hp vi s phát trin kinh t- xã hi và các ñiu kin vn có
nhưng không lp li trng thái cũ. Vì th mà cơ cu kinh t phn ánh s thay ñi v cht và
là cơ s ñ so

sánh các giai ñon phát trin.
Có nhiu nhân t nh h ;ng t6i CDCC kinh t như ñiu kin t nhiên, ngu,n
nhân lc, vn, công ngh, th$ trư-ng, và chính sách. Cũng có cách ti p cn khác
da trên cách phân loi các nhân t theo khía cnh ñ&u vào như các ngu,n t nhiên,
ngu,n lc con ngư-i, vn, hay khía cnh ñ&u ra chEng hn th$ trư-ng, thói quen
tiêu dùng và nhóm nhân t v cơ ch . Tuy nhiên dù phân chia theo cách nào thì
ñu khEng ñ$nh cơ cu kinh t ca mCi n 6c hay ñ$a phương hình thành và
thay ñi tuỳ theo s thay ñi ca các y u t này. Trong quá trình phát tri#n kinh t ,
cơ cu kinh t (ñFc bit là cơ cu ngành) luôn chuy#n d$ch theo m+t xu h 6ng
nào ñó qua ñó thay ñi trình ñ+ phát tri#n kinh t . Quá trình phát tri#n kinh
t ca các quc gia có 5 giai ñon: xã h+i truyn thng, chu8n b$ ct cánh, ct cánh,
tr ;ng thành và tiêu dùng cao, mCi giai ñon ñó có m+t cơ cu kinh t ñFc
trưng. Nhưng tính quy lut ñ c quan tâm và s@ dng ñ# ñánh giá nhiu nht
trong chuy#n d$ch cơ cu kinh t ñó là chuy#n t> kinh t nông nghip sang

công nghip như các lý thuy t v chuy#n d$ch cơ cu kinh t ñã ch2 ra.


14

Ngoài ra Quá trình CDCCKT ñ c din ra d 6i s ñiu hành ca các chính
sách, ñ$nh h 6ng phát tri#n kinh t ca nhà n 6c. Nhà n 6c xác ñ$nh nh"ng
mc tiêu, ñ$nh h 6ng cho quá trình CDCCKT, t> ñó nhà n 6c s@ dng công c
pháp lut, chính sách, các quy t ñ$nh qun lý,... ñ# ñiu ch2nh các quan h kinh
t trong xã h+i. Nhà n 6c ñóng vai trò là ch th# phát ñ+ng, ñiu hành, v>a
tham gia v>a ñiu ch2nh và bo ñm v mFt pháp lý và ñiu kin h t&ng, xã h+i
ñ# quá trình CDCCKT din ra theo nh"ng ñ$nh h 6ng, mc tiêu ñ ra.
1.1.3. Ý nghĩa và xu th' chuy+n d,ch cơ c&u kinh t'
Trên quan ñi#m tăng tr ;ng và phát tri#n kinh t thì dng cơ cu ngành ñ
c xem là quan trng nht, ñ c quan tâm nghiên cu nhiu nht vì nó phn ánh s phát
tri#n ca khoa hc công ngh, lc l ng sn xut, phân công lao ñ+ng chuyên môn
hoá và hp tác sn xut. Trng thái cơ cu ngành là du hiu phn ánh trình ñ+ phát
tri#n kinh t ca mCi quc gia.
Quá trình chuy#n d$ch cơ cu ngành là m+t quá trình din ra liên tc và
g:n lin v6i s phát tri#n kinh t . Ng c li, nh$p ñ+ phát tri#n, tính cht bn v"ng
ca quá trình tăng tr ;ng li ph thu+c vào kh năng chuy#n d$ch cơ cu ngành
linh hot, phù hp v6i nh"ng ñiu kin bên trong, bên ngoài và các li th tương ñi
ca nn kinh t .
Mi quan h gi"a chuy#n d$ch cơ cu kinh t và s phát tri#n chung ca nn kinh
t có ý nghĩa h t sc quan trng. CDCC kinh t th# hin m+t ñ+ng thái v phân b các
ngu,n lc hn h

ñ+ng sn xut riêng. S chuy#n d$ch cơ cu kinh t th# hin tính hiu qu ca vic phân
b ngu,n lc. Trong nn kinh t h+i nhp quc t và khu vc ngày càng phát tri#n thì vic
la chn và chuy#n d$ch hp lý cơ cu ngành th# hin ñ c các li th tương ñi và kh
năng cnh tranh ca m+t quc gia trong nn kinh t toàn c&u, là cơ s; cho s ch

15

ñ+ng tham gia và thc hin h+i nhp th:ng li. Nn kinh t Vit Nam hin nay ñang
ñòi hi phi ñ c tái cu trúc li ñ# phát tri#n bn v"ng trong nh"ng năm t6i theo
h 6ng khai thác tt tim năng và theo chiu sâu.
1.2. CÁC N;I DUNG CHUYN D CH CƠ CU KINH T
1.2.1. Chuy+n d,ch cơ c&u ngành kinh t'
Chuyn dch cơ cu ngành cp 1
Theo Tng cc Thng kê, các ngành kinh t cp I ca Vit Nam g,m nông - lâm thy sn, công nghip- xây dng và d$ch v. ðây cũng chính là ba ngành l6n nht
và to ra toàn b+ sn l ng và GDP ca nn kinh t . T? trng ca các ngành này quy t
ñ$nh năng lc sn xut và tăng tr ;ng ca nn kinh t .
Nn kinh t ñ c vn hành theo các cơ ch khác nhau theo th-i gian ñ# phân b
các ngu,n lc cho các ngành kinh t , vùng và thành ph&n kinh t . Quá trình phân b
này ñã to ra năng lc sn xut ca các ngành và quan h gi"a chúng. Trong nn kinh t
th$ trư-ng, cách thc vn hành nn kinh t này ñ,ng th-i cũng ch$u nh h ;ng rt l6n
ca cu trúc nhu c&u th$ trư-ng. Nh"ng nhn ñ$nh này ñã ñ c khEng ñ$nh t> các
lý thuy t v cơ cu và CDCC kinh t .
Theo ñ$nh nghĩa v cơ cu kinh t thì ñây là tng th# nh"ng mi quan h v s l
ng và cht l ng gi"a các b+ phn trong toàn b+ nn kinh t quc dân trong m+t th-i
gian và trong nh"ng ñiu kin kinh t - xã h+i nht ñ$nh. Trong ñó, cơ cu ngành ñ
c th# hin b9ng t? trng giá tr$ gia tăng ca t>ng ngành trong tng sn l ng GDP ca
nn kinh t . V6i cp huyn, do không th# thc hin ño lư-ng k t qu sn xut b9ng GDP
nên sB s@ dng thay b9ng ch2 tiêu giá tr$ sn xut - GO. Do ñó cơ cu ngành kinh
t ca huyn ñ c th# hin b9ng t? trng giá tr$ sn xut ca t>ng ngành trong giá tr$ sn
xut - GO ca nn kinh t . N u ti p cn theo ñ&u vào thì cơ cu ngành kinh t còn ñ c
bi#u th$ b9ng t? trng vn, lao ñ+ng, tài nguyên… cho t>ng ngành trong nn