Tình hình vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên ở việt nam hiện nay và các biện pháp phòng chống

LỜI MỞ ĐẦU
Ở nước ta, công tác đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật và phạm tội của
thành niên thuộc về trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, các cơ quan, tổ chức và toàn thể
nhân dân. Trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương,
chính sách và pháp luật nhằm bảo đảm sự phát triển toàn diện của trẻ em và người chưa
thành niên. Chính phủ, các Bộ, ngành và chính quyền các cấp đã đề ra nhiều chương
trình, kế hoạch cũng như áp dụng nhiều biện pháp để tăng cường bảo vệ an ninh, trật tự
an toàn xã hội, đấu tranh phòng và chống vi phạm pháp luật nói chung trong đó có vi
phạm pháp luật của thanh, thiếu niên. Tuy nhiên, tình hình thanh, thiếu niên vi phạm
pháp luật và phạm tội ở nước ta hiện nay vẫn có xu hướng gia tăng và diễn biến phức
tạp.
Nhận thấy rằng đây là một vấn đề hết sức quan trọng, em đã quyết định chọn đề
tài: “Tình hình vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên ở Việt Nam hiện nay và các
biện pháp phòng chống”.
Em xin chân thành cảm ơn sự giảng dạy nhiệt tình và tư vấn của các thầy cô đã
giúp em hoàn thành bài viết này. Tuy nhiên do kiến thức còn hạn chế nên bài viết không
tránh khỏi những thiếu xót. Em mong được thầy cô và các bạn đọc cho em lời nhận xét
để bài viết lần sau rút ra được kinh nghiệm và hoàn chỉnh hơn.
Trước khi giải quyết vấn đề chúng ta nên hiểu vi phạm pháp luật là gì?
Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi do chủ thể có năng lực trách
nhiệm pháp lí thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vê. 1
Cấu thành vi phạm pháp luật gồm:
• Mặt khách quan là những biểu hiện ra bên ngoài của vi phạm pháp luật.
• Mặt chủ quan là những biểu hiện tâm lí bên trong của chủ thể vi phạm pháp luật.
• Chủ thể vi phạm pháp luật là cá nhân hoặc tổ chức có năng lực trách nhiệm
pháp lí, nghĩa là họ phải có trách nhiệm đối với hành vi vi phạm.
• Khách thể vi phạm pháp luật là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ
nhưng bị hành vi vi phạm pháp luật xâm hại.
1

Giáo trình lí luận nhà nước và pháp luật. NXB công an nhân dân, năm 2010, trang số 211.

1


Phần 1. Thực trạng vi phạm pháp luật của người chưa thành niên
Theo thống kê của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, số người vi phạm pháp luật hình
sự bị khởi tố, truy tố, xét xử trong năm 2003 khởi tố 4.578 người, truy tố 3.260 người,
xét xử 2.940 người.
Theo số liệu thống kê của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội (Bộ Công
an) thì trong 6 tháng đầu năm 2008 đã xảy ra 5.746 vụ, với khoảng 9.000 người người
chưa thành niên vi phạm pháp luật hình sự, tăng 2% số vụ so với cùng kỳ năm ngoái.
Về độ tuổi, theo thống kê của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội thì tình
hình tội phạm do người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện có
chiều hướng gia tăng và chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 60%; từ đủ 14 tuổi đến dưới 16
tuổi chiếm khoảng 32% và dưới 14 tuổi chiếm khoảng 8% trong tổng số các vụ phạm
tội do người chưa thành niên và trẻ em thực hiện.
Về cơ cấu tội phạm, theo thống kê mới nhất của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, thì hành vi vi phạm pháp luật hình sự
của người chưa thành niên tập trung nhiều nhất vào các nhóm tội xâm phạm sở hữu;
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và danh dự con người, một số tội xâm
phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng. Trong đó tội danh trộm cắp tài sản chiếm
38%, cố ý gây thương tích chiếm 11%, đặc biệt là giết người chiếm 1,4% .
Về địa bàn hoạt động, các vụ vi phạm pháp luật và phạm tội do người chưa thành
niên thực hiện không chỉ xảy ra ở các thành phố, thị xã mà còn xảy ra ở các vùng nông
thôn, kể cả vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, đánh giá một cách tổng thể trên phạm vi toàn
quốc thì tại các thành phố lớn, nơi kinh tế phát triển mạnh thu hút nhiều lực lượng lao
động, nhiều thành phần xã hội sinh sống, thì tỷ lệ thanh, thiếu niên vi phạm pháp luật và
phạm tội chiếm tỷ lệ cao hơn và có chiều hướng tăng nhanh hơn.
Từ thực trạng nêu trên, chúng ta có thể thấy trong những năm gần đây, số vụ và số
lượng người chưa thành niên vi phạm pháp luật và phạm tội có chiều hướng ngày càng

gia tăng. Tính chất, mức độ vi phạm pháp luật, đặc biệt là tội phạm hình sự do người
chưa thành niên thực hiện ngày càng nghiêm trọng. Nếu như những năm 2000 trở về
trước, người chưa thành niên thường thực hiện các hành vi trộm cắp, gây rối trật tự
công cộng, cố ý gây thương tích không gây nguy hại lớn, thì những năm gần đây tính
2


chất, mức độ của tội phạm lại nguy hiểm hơn vượt quá giới hạn của độ tuổi người chưa
thành niên như: hình thành các băng nhóm tội phạm có tổ chức, có cơ cấu chặt chẽ.
Thực hiện các hành vi phạm tội: giết người (con giết cha mẹ, cháu giết ông bà); cướp
tài sản có sử dụng vũ khí nóng; hiếp dâm; mua bán, sử dụng trái phép các chất ma túy.
Sự gia tăng về số lượng, mức độ vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên có sự khác
nhau giữa các địa phương, theo đó tỷ lệ tăng nhiều nhất chủ yếu tập trung ở các thành
phố lớn.
Đặc biệt một số loại tội phạm có tính chất xuyên quốc gia, tội phạm công nghệ cao
phát triển. Đây cũng là một trong những yếu tố sẽ có tác động mạnh đến tình hình vi
phạm pháp luật của thanh, thiếu niên. Vì vậy, dự báo trong thời gian tới, số lượng các
vụ vi phạm pháp luật và số người vi phạm vẫn tiếp tục gia tăng; tính chất của hành vi vi
phạm ngày càng nghiêm trọng và diễn biến phức tạp; các tội phạm hoạt động theo băng
nhóm, có tổ chức, có cơ cấu chặt chẽ ở độ tuổi này vẫn tiếp tục gia tăng. Hành vi vi
phạm pháp luật, đặc biệt là các hành vi phạm tội vẫn chủ yếu tập trung vào các nhóm
tội như: xâm phạm tính mạng sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người; xâm phạm
an toàn công cộng và trật tự công cộng; các tội phạm về ma túy. Trong tương lai gần,
thanh, thiếu niên có thể tham gia vào các đường dây tội phạm xuyên quốc gia như tội
phạm về ma túy, tội phạm công nghệ cao, tội mua bán phụ nữ với tính chất và hậu quả
đặc biệt nghiêm trọng.
Phần 2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật của người chưa thành
niên
Thực trạng tình hình vi phạm pháp luật của người chưa thành niên có nhiều nguyên
nhân gây ra. Song, xuất phát từ thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống vi phạm và

tội phạm, đồng thời thông qua hoạt động thống kê tội phạm, có thể rút ra một số nguyên
nhân cơ bản sau:
2.1. Từ phía gia đình
Đây là nguyên nhân đầu tiên và chủ yếu, bởi môi trường sống trong gia đình có tác
động đầu tiên và ảnh hưởng sâu sắc tới quá trình phát triển nhân cách của trẻ em. Vai
trò của gia đình trong việc quản lý, giáo dục trẻ em - đặc biệt là vai trò của cha mẹ - là
hết sức quan trọng. Gia đình nào tạo dựng được môi trường giáo dục tốt, có nề nếp kỷ
cương thì mặc dù điều kiện kinh tế có khó khăn nhưng vẫn có cuộc sống hạnh phúc,
3


con cái có lối sống trong sáng, lành mạnh. Ngược lại, môi trường giáo dục trong gia
đình không tốt sẽ là nguyên nhân dẫn con cái đến con đường vi phạm pháp luật. Những
thiếu sót, sai lầm từ phía gia đình có thể là do:
Một là, lựa chọn phương pháp quản lý, giáo dục không đúng, như: thỏa mãn và đáp
ứng đầy đủ yêu cầu vật chất của con cái khi các yêu cầu này là không chính đáng,
không phù hợp với lứa tuổi hoặc điều kiện kinh tế của gia đình. Sự nuông chiều thái
quá, không bắt làm lụng, coi nhẹ hoặc bỏ qua lỗi lầm, nghĩa vụ của con cái, từ đó tạo ra
thói quen, tâm lý đòi hỏi, hưởng thụ sống ích kỷ, ỷ lại.
Hai là, gia đình thiếu trách nhiệm, không quan tâm trong việc quản lý và giáo dục
con cái, ỷ lại cho nhà trường và xã hội như: bố mẹ lo làm ăn buôn bán, do phải đi công
tác xa thường xuyên, bố mẹ ốm đau bệnh tật không quản lý chặt chẽ việc học tập, sinh
hoạt của con cái. Có trường hợp con cái bỏ học hàng tháng, đi chơi qua đêm, nghiện hút
và có hành vi vi phạm pháp luật mà bố mẹ không hề hay biết, chỉ đến khi nhận được
thông báo của cơ quan công an hoặc hàng xóm, bạn bè mách bảo thì mọi việc đã muộn.
Ba là, một số gia đình có hoàn cảnh đặc biệt như bố mẹ ly hôn; bố mẹ đang chấp
hành án phạt tù, bố hoặc mẹ đã chết, sống với gì ghẻ hoặc bố dượng, mồ côi cả bố mẹ
các em phải ở với ông bà, anh chị em ruột, sống một mình, sống lang thang. Những trẻ
em rơi vào hoàn cảnh này thường bị tổn thương về tâm lý do tự ti, mặc cảm, thiếu thốn
tình cảm, thiếu điều kiện học tập vui chơi, thiếu quản lý, giáo dục dẫn đến mất phương

hướng khi hành động dễ bị lôi kéo vào những hành vi tiêu cực, phạm tội.
2.2. Từ phía xã hội
Do những tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường cùng với những thiếu sót trong
việc quản lý văn hóa - xã hội của các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, vì vậy
chúng ta chưa đánh giá hết tính chất phức tạp, nghiêm trọng của tình hình vi phạm và
tội phạm người chưa thành niên để đề ra những chủ trương, biện pháp phòng ngừa ngăn
chặn và đấu tranh phù hợp.
Hệ thống pháp luật về trẻ em và người chưa thành niên thiếu đồng bộ, việc thi hành
chưa nghiêm. Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật còn thiếu chặt
chẽ, các ngành, các cấp chính quyền chưa coi trọng đúng mức và chưa thực hiện hết
trách nhiệm của mình trong công tác phòng, chống vi phạm pháp luật của người chưa
thành niên, coi đó là trách nhiệm chủ yếu của gia đình và nhà trường.
4


2.3. Từ chính bản thân người chưa thành niên
Người chưa thành niên có những đặc thù riêng, đó là nhóm đối tượng còn chưa được
hoàn thiện về thể chất và tinh thần. ở độ tuổi này, họ luôn hướng tới sự ham thích mới
lạ, hiếu động, muốn thể hiện tính anh hùng, hảo hán, do đó có trường hợp chỉ vì cái
nhìn thiếu thiện cảm hay chỉ vì xích mích nhỏ mà các em thực hiện những hành vi
phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như cố ý gây thương tích, giết người hoặc dễ bị các đối
tượng xấu trong xã hội kích động, lôi kéo vào con đường vi phạm pháp luật.
Phần 3. Phương hướng và giải pháp phòng chống
3.1. Phương hướng
- Xây dựng và thực hiện cơ chế phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn bộ hệ thống
chính trị, nâng cao trách nhiệm vai trò chủ động của các ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội
và các tầng lớp nhân dân tham gia phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh các loại tội phạm,
tệ nạn xã hội nói chung và các hành vi vi phạm pháp luật của người chưa thành niên nói
riêng.
- Đổi mới và thực hiện nghiêm chỉnh cơ chế phối hợp giữa các cơ quan bảo vệ pháp

luật; nâng cao trách nhiệm, phát huy chức năng của các cơ sở Đảng, các cơ quan nhà
nước, các đơn vị vũ trang, các tổ chức chính trị - xã hội. Xây dựng lực lượng công an
nhân dân và các cơ quan bảo vệ pháp luật khác thật sự trong sạch, vững mạnh để thực
hiện tốt vai trò nòng cốt, xung kích trong đấu tranh phòng, chống vi phạm pháp luật của
người chưa thành niên.
- Xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức tuyên truyền giáo dục
ý thức chấp hành pháp luật để phục vụ kịp thời, có hiệu quả cho công cuộc đấu tranh
phòng, chống tội phạm trước mắt và lâu dài. Tiếp tục nâng cao chất lượng công tác
quản lý giáo dục, cải tạo người chưa thành niên bằng nhiều hình thức, giúp họ cải tạo
tiến bộ, hoàn lương, tái hòa nhập gia đình và cộng đồng xã hội.
- Các Bộ, ngành, ủy ban nhân dân các địa phương hàng năm phải sơ kết và có kế
hoạch tiếp tục chỉ đạo thực hiện các văn bản pháp luật của Quốc hội, ủy ban thường vụ
Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp
luật; tăng cường quản lý các hoạt động văn hóa, bài trừ các tệ nạn xã hội.

5


- Đặt nhiệm vụ phòng, chống vi phạm, tội phạm của thanh, thiếu niên thành Chương
trình quốc gia. Trước mắt phải ngăn chặn kịp thời một số loại tội phạm nguy hiểm do
người chưa thành niên thực hiện, đẩy lùi một bước các loại tệ nạn xã hội như ma túy, cờ
bạc, mại dâm.
3.2. Giải pháp
Thứ nhất, tăng cường vai trò của gia đình với ý nghĩa là rào cản của hiện tượng vi
phạm pháp luật của thanh, thiếu niên.
- Công tác giáo dục được thể hiện cụ thể như việc lựa chọn phương pháp giáo dục
đúng, tăng cường trách nhiệm trong quản lý và giáo dục con cái, kiểm tra các hoạt động
hằng ngày của các em để kịp thời uốn nắn, sửa chữa các lệch lạc trong suy nghĩ và hành
động, không để các em bị lợi dụng, lôi kéo vào con đường tiêu cực là việc làm hết sức
cần thiết.

- Các bậc cha mẹ cần được nâng cao tri thức về phòng, chống vi phạm, tội phạm, tệ
nạn xã hội để hiểu được vi phạm tội phạm và tệ nạn xã hội là gì; nguyên nhân chủ quan
và khách quan dẫn đến việc gây ra các hành vi này; cách nhận biết người phạm tội, vi
phạm pháp luật, mắc nghiện ma túy; tội phạm và tệ nạn xã hội gây ra tác hại gì cho bản
thân, gia đình, xã hội; có thể cai nghiện ma túy được không; cai nghiện bằng cách nào
để họ có định hướng và có biện pháp quản lý, giáo dục con cái.
- Xây dựng gia đình thực sự là tổ ấm cho các em lớn khôn và trưởng thành, không vi
phạm pháp luật, không phạm tội và mắc tệ nạn xã hội; đảm bảo được đời sống kinh tế
gia đình để trẻ em có được những điều kiện sống tối thiểu như ăn ở, mặc, sinh hoạt, học
hành.
Thứ hai, tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, giữa nhà trường và các
cơ quan chức năng khác trong việc quản lý, giáo dục các em và phòng chống vi phạm
pháp luật của học sinh, sinh viên. Cụ thể là, các cơ sở đào tạo có trách nhiệm quản lý
giáo dục học sinh, sinh viên trong các trường học, đưa nội dung giáo dục, pháp luật và
các quy định bảo vệ an ninh, trật tự vào chương trình giáo dục chính khóa ở các cấp
học; phối hợp tốt với gia đình trong việc quản lý, giáo dục học sinh, sinh viên, bảo vệ
an ninh, trật tự trong khu vực nhà trường.
Thứ ba, tăng cường công tác quản lý, tuyên truyền và phát huy hiệu lực, hiệu quả của
các cơ quan nhà nước trên các lĩnh vực sau đây:
6


- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; ý thức tôn trọng
pháp luật, trách nhiệm công dân trong phòng, chống vi phạm tội phạm; thông qua các
loại hình văn hóa nghệ thuật, phổ biến rộng rãi những gương người tốt, việc tốt; phản
ảnh kịp thời những hiện tượng tiêu cực, giúp các cơ quan chuyên trách phát hiện kịp
thời những hành vi vi phạm, phạm tội, thường xuyên kiểm tra và kiên quyết khắc phục
những hiện tượng không lành mạnh trong các hoạt động văn hóa, báo chí, văn nghệ; xử
lý nghiêm minh các hành vi vi phạm Luật Báo chí, Luật Xuất bản.
- Cần nâng cao hiệu quả các biện pháp quản lý nhà nước về an ninh trật tự, củng cố

các lực lượng nghiệp vụ trực tiếp phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, nhất là các
lực lượng ở cơ sở, bảo vệ dân phố, dân phòng, bảo vệ chuyên trách, bán chuyên trách
của các cơ quan, xí nghiệp; đẩy mạnh phong trào quần chúng tham gia bảo vệ an ninh
Tổ quốc, liên tục phát động quần chúng tấn công trấn áp tội phạm; kịp thời phát hiện,
phòng ngừa đấu tranh ngăn chặn các loại tội phạm nguy hiểm; phối hợp với ngành nội
chính tiến hành điều tra, truy tố, xét xử kịp thời các đối tượng phạm tội; nghiên cứu, dự
báo tình hình tội phạm, đề xuất chủ trương, biện pháp đấu tranh phù hợp.
- Triển khai tốt việc dạy nghề cho các đối tượng ở các trại giam, đưa chương trình
việc làm vào các trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh hỗ trợ giải quyết
việc làm cho các đối tượng vừa ra khỏi các trường giáo dưỡng hoặc trại giam nhanh
chóng tái hòa nhập với cộng đồng.
KẾT LUẬN
Qua những thống kê, phân tích về thực trạng vi phạm pháp luật của thanh niên hiện nay,
chúng ta đã phần nào biết được thực trạng, nguyên nhân xảy ra những sự việc vi phạm
pháp luật của thanh niên. Và đồng thời cũng từ đó tìm kiếm được những giải pháp thích
hợp để có thể giải quyết được một cách triệt để vấn đề xã hội này. Làm được như vậy
chúng ta cũng cần phải có sự chung tay của cả cộng đồng trước tiên là về phía mỗi cá
nhân là cân nâng cao ý thức của bản thân khi tham pháp luật nói chung. Bên cạnh đó là
hành động của Nhà nước, các cơ quan có thẩm quyền như tuyên truyền, giáo dục luật lệ
một cách sâu rộng đến xã hội; đó còn là sự ban hành các luật lệ phù hợp với thực trạng,
cơ sở vật chất của nước ta; và đó còn là sự đầu tư một cách có hiệu quả để nâng cao
chất lượng của pháp luật.

7