Tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lí học đường ở các trường trung học cơ sở thành phố thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THẮM

TỔ CHỨC HOẠT ĐÔNG HỖ TRỢ TÂM LÍ HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THẮM

TỔ CHỨC HOẠT ĐÔNG HỖ TRỢ TÂM LÍ HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÙNG THỊ HẰNG

THÁI NGUYÊN - 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn: “Tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
các trường THCS thành phố Thái Nguyên” là của riêng tôi, được thực hiện dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS. Phùng Thị Hằng sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn
gốc, những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực,
chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác.
Thái Nguyên, ngày 09 tháng 7 năm 2018
Tác giả

Nguyễn Thị Thắm

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em
đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan,
trường học.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái
Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa
học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã
giảng dạy trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Phùng Thị Hằng người đã trực
tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo
tỉnh Thái Nguyên, Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thái Nguyên, các trường
THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã
tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và
hoàn thành luận văn được thuận lợi.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những hạn
chế, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng
của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện luận
văn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả

Nguyễn Thị Thắm

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT......................................................................iv
DANH MỤC BẢNG .....................................................................................................v
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1
1.
Lý
do
chọn
đề
.......................................................................................................1

tài

2.
Mục

đích
nghiên
.................................................................................................2
3.
Khách
thể
và
đối
...........................................................................2

tượng

cứu
nghiên

cứu

4.
Giả
thuyết
khoa
...................................................................................................2

học

5.
Nhiệm
vụ
cứu.................................................................................................3

nghiên

6.
Giới
hạn,
phạm
cứu....................................................................................3

vi

nghiên

7.
Phương
pháp
nghiên
...........................................................................................3

cứu

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM
LÝ HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ ...............................5
1.1.
Tổng
quan
về
........................................................................5

vấn

đề

nghiên

cứu

1.1.1.
Trên
thế
........................................................................................................5

giới

1.1.2.
Ở
Việt
.........................................................................................................8

Nam

1.2.

Các khái niệm cơ bản........................................................................................11

1.2.1.
Khái
niệm
tâm
đường.............................................................................11
1.2.2.

Khái

niệm

hỗ

trợ

tư

iii

vấn

tâm

lý
lý

học
học

đường


.......................................................12
1.2.3.
Khái
niệm

tổ
.............................................................................................12

chức

1.2.4.
Khái
niệm
.........................................................................................13

động

1.2.5.
Hoạt
động
hỗ
trợ
..................................................................14
1.2.6.
Tổ
chức
hoạt
động
đường.....................................................16
1.3.

tâm
hỗ

hoạt

lý

trợ

học
tâm

đường
lý

học

Một số vấn đề cơ bản về tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lí học đường ở
trường THCS....................................................................................................17

1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân .............................................17
1.3.2. Hoạt động hỗ
........................................18

trợ

tâm

lý

iii

học

đường

ở

trường

THCS


1.3.3. Hiệu trưởng trường THCS với vai trò tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý
học
đường.........................................................................................................26
1.3.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học
đường ở trường THCS ......................................................................................29
Kết luận chương 1........................................................................................................32
Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM LÝ HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN....................... 33

2.1.

Khái quát về thực trạng các trường khảo sát ....................................................33

2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát
..................................................37
2.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................37
2.2.2. Nội dung khảo sát .............................................................................................37
2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu
........................................37
2.3.

Thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành

phố Thái Nguyên...............................................................................................38

2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường THCS thành
phố Thái Nguyên về tầm quan trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường
.....38
2.3.2. Những khó khăn tâm lý thường gặp của học sinh THCS. ................................40
2.3.3. Hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên
...43
2.3.4. Thực trạng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS
thành phố Thái Nguyên.....................................................................................56
2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các
trường THCS.....................................................................................................65
2.4. Một số đánh giá chung về thực
trạng....................................................................69
Kết luận chương 2........................................................................................................71
Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TÂM LÝ HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ................73

3.1.

Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích
..................................................................73


3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ
....................................................................73
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn
...................................................................73

3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi
......................................................................74

iv


3.1.5. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu
quả....................................................................74
3.2.

Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
trường THCS thành phố Thái Nguyên..............................................................74

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về tầm quan
trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở trường
THCS.........................74
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về hỗ trợ tâm lý học đường cho đội
ngũ cán bộ quản lý, giáo viên tham gia hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường
ở trường THCS .................................................................................................77
3.2.3. Đa dạng hóa nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động hỗ trợ
tâm lý học đường ở trường THCS ...................................................................80
3.2.4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình, và các tổ chức xã hội
trong việc triển khai hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở trường THCS
.......82
3.2.5. Xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị kĩ thuật, sắp xếp thời gian hợp lý,
khoa học cho hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở trường THCS
...................84
3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp
........................................................................87
3.3.

Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất ...............................................................87

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .....................................................................................87
3.3.2. Khách thể khảo nghiệm ....................................................................................88
3.3.3. Nội dung khảo nghiệm......................................................................................88
3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm
...............................................................................88
3.3.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................88
Kết luận chương 3........................................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................90
1. Kết luận chung .........................................................................................................90
2. Khuyến nghị.............................................................................................................90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................93
PHỤ LỤC

v


DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
BCH

:

Ban chấp hành

CBQLGD

:

Cán bộ quản lý giáo dục

ĐHSP

:

Đại học sư phạm

GDĐT

:

Giáo dục đào tạo

GV

:

Giáo viên

HĐTV

:

Hoạt động tư vấn

HS

:

Học sinh

HTTL

:

Hỗ trợ tâm lý

HTTLHĐ

:

Hỗ trợ tâm lý học đường

QLGD

:

Quản lý giáo dục THCS

:

Trung học cơ sở THPT

:

Trung học phổ thông TLGD

:

Tâm lý giáo dục
TP HCM

:

Thành phố Hồ Chí Minh

TP

:

Thành phố XHCN

:

Xã hội chủ nghĩa TLHĐ

lý học đường TLHTH

:
:

Tâm

Tâm lý học

trường học

iv

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê học sinh, lớp học một số trường năm học 2017 - 2018 ........ 34
Bảng 2.2. Quy mô phát triển giáo dục một số trường THCS TP Thái Nguyên .... 34
Bảng 2.3. Thống kê cán bộ quản lý và giáo viên, nhân viên................................. 35
Bảng 2.4a. Xếp loại học lực của học sinh THCS TP Thái Nguyên năm học
2016-2017 ............................................................................................. 36
Bảng 2.4b. Xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS TP Thái Nguyên năm học
2016-2017 ............................................................................................. 36
Bảng 2.5.
Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về tầm quan
trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS
TP. Thái Nguyên ................................................................................... 38
Bảng 2.6. Khó khăn tâm lý thường gặp của học sinh THCS TP. Thái Nguyên ... 40
Bảng 2.7. Vai trò của trang thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động hỗ trợ tâm
lý học đường ở các trường THCS ......................................................... 43
Bảng 2.8.
Vị trí phòng hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS TP. Thái Nguyên
.....45
Bảng 2.9. Mức độ thực hiện các nội dung hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường
ở các trường THCS TP. Thái Nguyên .................................................. 46
Bảng 2.10. Hiệu quả của việc thực hiện các nội dung của hoạt động hỗ trợ tâm
lý học đường ở các trường THCS TP. Thái Nguyên ............................ 48
Bảng 2.12. Đánh giá của các khách thể điều tra về hình thức tổ chức hoạt động
hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS TP. Thái Nguyên........... 52
Bảng 2.13. Đánh giá của các khách thể điều tra về phương pháp hỗ trợ tâm lý
học đường ở các trường THCS TP. Thái Nguyên ................................ 54
Bảng 2.14. Căn cứ để xây dựng nội dung kế hoạch tổ chức hoạt động hỗ trợ
tâm lý học đường ở các trường THCS .................................................. 56
Bảng 2.15. Các loại kế hoạch tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở

trường THCS......................................................................................... 57
Bảng 2.16. Thực trạng về tổ chức thực hiện hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường
ở các trường THCS TP. Thái Nguyên ................................................. 58
Bảng 2.17. Thực trạng về vai trò chỉ đạo của Hiệu trưởng các trường THCS
trong việc tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường .........................
61
Bảng 2.18. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả tổ chức hoạt động hỗ trợ
tâm lý học đường ở các trường THCS TP. Thái Nguyên .................... 63
Bảng 2.19. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý

v


Bảng 3.1.

học đường ở trường THCS ................................................................... 65
Kết quả khảo nghiệm các biện pháp được đề xuất ............................... 88

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ quan trọng mà Đảng và Nhà
nước đặt lên hàng đầu. Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm
2013 của BCH Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp
ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường
theo định hướng XHCN và hội nhập Quốc tế.
Qua các năm triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII và các chủ
trương của Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lược phát triển giáo dục-đào tạo

trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lĩnh vực giáo dục và đào tạo nước ta đã
đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc. Thành công của sự nghiệp giáo dục tạo được niềm tin tưởng đối
với người học, tuy nhiên một số vấn đề được xã hội quan tâm nổi lên trong giáo dục
đào tạo hiện nay đó là: Tình trạng bạo lực học đường, ma túy học đường, yêu sớm,
tình trạng xâm hại tình dục trẻ em diễn ra có chiều hướng gia tăng và ngày càng
phức tạp, nhiều vụ án xâm hại tình dục trẻ em, bạo lực học đường xảy ra gây hậu
quả nghiêm trọng về mặt tâm, sinh lý cho nạn nhân, tạo bức xúc trong nhân dân.
Việc học sinh “Yêu sớm" ảnh hưởng đến kết quả học tập. Nhằm hạn chế đến mức
tối đa hậu quả của vấn đề trên, cần có cách nhìn cụ thể, rất cần tới sự giáo dục, hỗ
trợ tâm lý học đường, từ đó áp dụng các biện pháp cần thiết, góp phần tạo hiệu quả
phòng ngừa.
Hiện nay cả nước đang tích cực thực hiện việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục phổ thông nói chung và cấp THPT nói riêng, với mục tiêu hình thành những năng
lực cần thiết cho học sinh. Các cấp quản lí giáo dục đã có những giải pháp đồng bộ để
thực hiện được mục tiêu đó.
Bộ Giáo dục đã ban hành Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18 tháng 4
năm 2017 về việc hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong
trường phổ thông. Mục tiêu của công tác tư vấn tâm lý cho học sinh nhằm phòng
ngừa, hỗ trợ và can thiệp (khi cần thiết) đối với học sinh đang gặp phải khó khăn về
tâm lý trong học tập và cuộc sống để tìm hướng giải quyết phù hợp, giảm thiểu tác
động tiêu cực có thể xảy ra; góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành
mạnh, thân thiện và phòng, chống bạo lực học đường; hỗ trợ học sinh rèn luyện kỹ

1


năng sống; tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, thái độ ứng xử phù hợp trong các

2

mối quan hệ xã hội; rèn luyện sức khỏe thể chất và tinh thần, góp phần xây dựng
và hoàn thiện nhân cách.
Thực tế cho thấy hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên trong những năm qua đã có hướng triển khai, song quy
mô còn chưa đồng bộ, do một số khó khăn nhất định mà việc tổ chức thực hiện các
hoạt động trên địa bàn thành phố Thái Nguyên nói chung và tại một số trường nói
riêng còn mang tính hình thức, chiếu lệ, chưa đi vào chiều sâu, hiệu quả chưa
cao. Một trong những nguyên nhân của thực trạng là do công tác tổ chức hỗ trợ tâm
lý học đường các trường THCS chưa được quan tâm một cách thỏa đáng. Cán bộ
quản lý và giáo viên phụ trách chưa có chuyên môn, chưa có những phương pháp
phù hợp để thúc đẩy hoạt động, phát huy vai trò trách nhiệm trong việc tổ chức
hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường. Điều này đòi hỏi phải có những nghiên cứu cụ
thể, tạo cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp quản lý và triển khai hoạt động phù
hợp với tình hình thực tiễn. Chính vì những lý do trên mà chúng tôi lựa chọn vấn
đề: “Tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành phố
Thái Nguyên” làm đề tài luận văn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp
tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành phố Thái
Nguyên, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành
phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học

Quá trình tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành
phố Thái Nguyên còn có những hạn chế như: Nội dung, phương pháp, hình thức tổ
chức hoạt động chưa hiệu quả; một số cán bộ quản lý, giáo viên chưa nhận thức
đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường. Nếu đề xuất và
thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp tổ chức phù hợp với tình hình thực tiễn

3


thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các
trường

4


THCS thành phố Thái Nguyên, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các
nhà trường.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường
ở trường THCS.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
5.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
6.1. Về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động
hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
6.2. Về khách thể điều tra và địa bàn khảo sát
- Về khách thể điều tra: Đề tài tiến hành khảo sát 264 khách thể, trong đó có

31cán bộ quản lý; 73 giáo viên; 160 học sinh.
- Về địa bàn khảo sát: Đề tài tiến hành khảo sát tại 4 trường THCS của thành
phố Thái Nguyên, bao gồm: Trường THCS Quang Trung, Trường THCS Chu Văn An,
Trường THCS Trưng Vương, Trường THCS Gia Sàng. Ngoài ra chúng tôi còn khảo sát
thêm một số cán bộ quản lý ở các trường THCS khác trên địa bàn TP Thái Nguyên.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa các tài liệu lý luận như nghiên cứu lý
luận về hỗ trợ tâm lý học đường; nghiên cứu chủ trương của Đảng, Nhà nước, của Bộ
Giáo dục và Đào tạo về chiến lược phát triển giáo dục nói chung và giáo dục THCS
nói riêng để xây dựng khung lý thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tễn
7.2 1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát các hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS
thành phố Thái Nguyên, các hình thức tổ chức hoạt động của nhà quản lý... nhằm
thu thập thông tin thực tiễn cho đề tài.
7.2.2. Phương pháp đàm thoại
Trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn một số cán bộ quản lý, tư vấn viên, giáo viên
ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên để tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân của

5


thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường THCS trên địa bàn
thành

6


phố, đồng thời làm sáng tỏ những thông tin thu nhận được từ phương pháp điều

tra bằng phiếu hỏi.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Phương pháp này được sử dụng với mục đích khảo sát nhu cầu, nhận thức,
sự đánh giá của các khách thể điều tra về các hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Phương pháp này được sử dụng với mục đích xin ý kiến của các chuyên gia, các
nhà quản lý, các giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm về việc xây
dựng và đề xuất các biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường các
trường THCS, đồng thời kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề
xuất.
7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
Phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá, tổng kết công tác
quản lý hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường cho học sinh của Hiệu trưởng các trường
THCS thành phố Thái Nguyên để thu thập thêm thông tin thực tiễn cho đề tài.
7.3. Các phương pháp bổ trợ
Sử dụng một số công thức toán thống kê, biểu đồ để xử lý và biểu đạt các
kết quả nghiên cứu thực tiễn.
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở
trường THCS.
Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường
THCS thành phố Thái Nguyên.
Chương 3: Biện pháp tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường ở các trường
THCS thành phố Thái Nguyên.

7

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
HỖ TRỢ TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Hỗ trợ tâm lý học đường là một lĩnh vực nghiên cứu được bắt đầu chú trọng
từ những năm 80 của thế kỷ XX khi vấn nạn rối nhiễu tâm lý trở nên nghiêm trọng
trong xã hội công nghiệp hiện đại. Đặc biệt, nhu cầu hỗ trợ tâm lý học đường của
học sinh, sinh viên được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm nghiên cứu bởi đó là một
trong những cơ sở quan trọng cho việc thành lập và nội dung hoạt động của các
phòng tâm lý học đường trong trường học. Từ đó cho đến nay, có khá nhiều cách
tiếp cận về lĩnh vực này, tuy nhiên, có thể khái quát một số xu hướng nghiên cứu
chính như sau:
* Xu hướng thứ nhất: Nghiên cứu đánh giá thực trạng nhu cầu hỗ trợ tâm lý
học đường của học sinh, sinh viên ở các bậc học và trẻ khuyết tật.
Đây là xu hướng nghiên cứu khá phổ biến trên thế giới. Các nội dung nghiên
cứu thường tập trung làm rõ nhu cầu nhận hỗ trợ từ các trung tâm tư vấn, các vấn
đề cần tư vấn, tần suất đến phòng tâm lý học đường, nguyên nhân cản trở đến các
dịch vụ hỗ trợ, tư vấn, mối quan hệ giữa stress và nhu cầu tư vấn… Các nghiên cứu
theo khuynh hướng này cho thấy những vấn đề mà học sinh, sinh viên cần hỗ trợ
tâm lý thường là các mối quan hệ xã hội, sự phát triển nghề nghiệp, giá trị sống, kĩ
năng học tập, việc rèn luyện và phát triển bản thân (Egbochuku, 2008; Nyutu &
Gysbers, 2007; Morgan, Stifan, Shaw & Wilson, 2007). Các kết quả nghiên cứu
khẳng định rằng, tần suất đến phòng tâm lý học đường của học sinh, sinh viên là khá
hạn chế vì họ bị cản trở bởi nhiều nguyên nhân, như: lo ngại về tính bảo mật của
thông tin cá nhân; sự phức tạp của một số quy trình tư vấn, hỗ trợ tâm lý; không tự
tin vào bản thân và không tin tưởng vào trình độ chuyên môn nghiệp vụ của của
đội ngũ hỗ trợ tâm lý học đường (Morgan, Stiffan, Shaw Wilson, 2007). Kết quả của
các nghiên cứu đồng thời cho thấy học sinh, sinh viên với nhu cầu khác nhau sử
dụng các dịch vụ hỗ trợ, tư vấn tâm lý khác nhau. Có thể nói, xu hướng khảo sát

thực trạng tư vấn, hỗ trợ tâm lý học đường cũng là một xu hướng nổi bật ở các
nước Châu Á hiện nay, nơi mà hỗ trợ tâm lý học đường, hỗ trợ giáo dục vẫn là một
lĩnh vực còn khá mới mẻ. Vì thế, những nghiên cứu về thực trạng hỗ trợ tâm lý học
đường nói chung và tổ chức hoạt động hỗ trợ tâm lý học đường của nhà quản lý nói

8


riêng ở các trường là hết sức cần thiết nhằm phát triển thế hệ trẻ một cách toàn
diện theo xu thế chung của thời đại.

9


Đối với các nước Âu Mỹ, xu hướng khảo sát thực trạng hoạt động hỗ trợ tâm
lý học đường chỉ phát triển và được chú trọng vào những năm 80 và 90 của thế kỷ
XX. Hiện nay, việc điều tra về nhu cầu hỗ trợ tâm lý học đường ở học sinh, sinh viên
nói chung là điều tất yếu mà các trung tâm tư vấn trong các trường học từ bậc
tiểu học đến bậc đại học ở các nước Âu Mỹ phải chú trọng thực hiện hàng năm, hàng
quý. Việc khảo sát này hầu hết được tiến hành và xử lý một cách chuyên nghiệp và
khoa học qua các hệ thống trực tuyến trên các website. Ngoài ra, có thể nhận thấy
hiện nay việc nghiên cứu thực trạng hoạt động tư vấn, hỗ trợ tâm lý học đường ở
các nước Âu Mỹ hầu như chỉ hướng đến các đối tượng đặc biệt như trẻ khuyết tật,
học sinh, sinh viên có năng khiếu đặc biệt (Peterson, 2006), những học sinh nổi bật
nhưng lại bị khuyết tật học tập (academically talented students with learning
disability) (Reis & Colbert, 2004) [dẫn theo 3].
* Xu hướng thứ hai: Phát triển các thang đo về nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm lý
Theo Nyutu (2001), ban đầu, những nghiên cứu về nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm
lý theo xu hướng điều tra (survey research) được thực hiện dựa trên một số công
cụ và phương pháp đơn giản như phỏng vấn theo nhóm, phỏng vấn trọng tâm (focus

group) và bảng hỏi…hoặc chỉ sử dụng các công cụ đánh giá về nhu cầu (Students
Needs Assessment Survey) ở học sinh, sinh viên. Về sau, nhằm đánh giá chính xác,
khách quan và khoa học về thực trạng nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm lý ở học sinh,
sinh viên nói trên, việc xây dựng và phát triển các thang đo về nhu cầu tư vấn, hỗ trợ
tâm lý có đầy đủ tính hiệu lực và độ tin cậy được chú trọng.
Ở Châu Phi, thang đo “The Students Counseling Needs Scale” (Thang đo nhu
cầu tư vấn cho học sinh) của Nyutu (2007) được sử dụng khá phổ biến. Thang đo này
cũng được chính Nyutu & Gysbers (2010) sử dụng trong một nghiên cứu gần đây
“Nhu cầu tư vấn của học sinh trung học phổ thông Kenya”. Nghiên cứu được thực
hiện trên học sinh THPT ở Kenya. Nghiên cứu một lần nữa khẳng định tầm quan
trọng của việc sử dụng công cụ đánh giá để xác định nhu cầu tư vấn tại Kenya thay
cho các công cụ đánh giá nhu cầu chung ở học sinh, sinh viên. Xu hướng này vẫn
đang rất được khuyến khích tại các nước Châu Á và Châu Phi.
Riêng ở các nước Châu Âu và Châu Mỹ, các nghiên cứu về phát triển thang đo
và công cụ đánh giá nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm lý học đường đang dần được
chú trọng. Các công cụ này hỗ trợ rất lớn cho các nhà tư vấn xây dựng mô hình tư
vấn, hỗ trợ đáp ứng đúng nhu cầu của học sinh, sinh viên như McGannon, Carey &
Dimmitt (2007) có nhận định: “Tư vấn học đường có tiềm lực to lớn trong việc giúp

10


học sinh, sinh viên đạt các têu chuẩn cao hơn trong các lĩnh vực học đường và
cuộc sống;

11


điều này phần lớn phụ thuộc vào các công cụ đo lường nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tâm lý
và các phương pháp cải thiện hành vi của học sinh,

sinh viên” (Corey Gerald

(1991), Theory and Practce of Counseling and Psychotherapy, Brooks/Cole
Publishing Company) [dẫn theo 3].
* Xu hướng thứ ba: Nghiên cứu xây dựng các mô hình hỗ trợ tâm lý học
đường thay đổi nội dung, chương trình hoạt động tư vấn học đường.
Đây là một xu hướng nghiên cứu mang tính thực tiễn và có ý nghĩa xã hội rất
lớn. Nhiều mô hình hỗ trợ tâm lý đã và đang được phát triển, mang lại hiệu quả
cao tại một số trường đại học và các trường phổ thông.
Ở Hoa Kỳ có mô hình tư vấn học sinh dựa trên kinh nghiệm; mô hình tư vấn của
Trường Illinois (2007), mô hình tư vấn của Trường đại học tổng hợp Winsconsin
(2008) và đặc biệt là mô hình tư vấn chuyển đổi của các tác giả Eschenauer và Chen Hayes (2005) dành cho các trường học ở đô thị... Bên cạnh đó, còn có các mô hình
tâm lý học đường như mô hình phân phối dịch vụ tâm lý học trường học 3 tầng
(năm
2008), mô hình dịch vụ tư vấn học đường tích hợp và toàn diện (năm
2010).
Ở Pháp đã hình thành một mạng lưới hỗ trợ đặc biệt (RASED). Đây là mô hình
trợ giúp đặc biệt bao gồm những hoạt động cùng nhau phòng ngừa và khắc phục khi
GV không có biện pháp thay thế nào. Mạng lưới RASED có hai nhiệm vụ chính là
phòng ngừa và chỉnh trị, hỗ trợ.
Ở Singapore có mô hình Dịch vụ chăm sóc học sinh (Student Care Service SCS). Ở Trung Quốc có mô hình chăm sóc sức khỏe tâm thần tại các nhà trường cho
học sinh các cấp… Các nghiên cứu đã cho thấy được nội dung, đặc điểm, biểu hiện,
mức độ của nhu cầu được tư vấn hỗ trợ tâm lý học đường cho học sinh khi học
sinh có khó khăn tâm lý. Các nghiên cứu này nói chung đều có thể được ứng dụng
hiệu quả trong việc xây dựng các chương trình, kế hoạch chẩn đoán, phòng ngừa và
can thiệp sớm trong học đường.
Hiện nay, Hiệp hội các nhà Tâm lý học đường Hoa Kỳ được xem như nguồn
tham khảo và kiểu mẫu cho các chương trình tư vấn hỗ trợ tâm lý học đường của
hầu hết các nước trên thế giới. ASCA hiện tại có hơn 23.000 hội viên trên toàn thế

giới và là một phân hội của ACA với hơn 60.000 hội viên trên toàn thế giới. Các dịch
vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý học đường đã trở nên phổ biến và không thể thiếu được

12


trong các trường học, các cơ sở đào tạo ở Anh, Pháp, Nga, Đức…. và nhiều quốc gia
khác trên thế giới [45].

13