Đặc điểm nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng qua “Giông tố”, “Số đỏ”, “Làm đĩ” (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

VŨ THỊ DUNG

ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT CỦA VŨ TRỌNG
PHỤNG QUA “GIÔNG TỐ”, “SỐ ĐỎ”, “LÀM ĐĨ”

THÁI NGUYÊN 2018


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU…………………………………………………………………….…….1
1.Lí do chọn đề tài…………………………………………………….…………...1
2.Lịch sử vấn đề....................................................................................................... 3
3.Đối tượng và mục đích nghiên cứu……………………………………..……….8
4. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu………………………………...………..9
5. Phạm vi nghiên cứu…………………………………….……………………...10
6.Cấu trúc của luận văn...........................................................................................10
7. Đóng góp của luận văn………………………………………………...………10
NỘI DUNG………………………………………………………………………11
CHƯƠNG 1: THẾ GIỚI QUAN SÁNG TÁC CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG ...11
1.1. Một số khái niệm liên quan………………………………………….............11
1.1.1. Khái niệm thế giới quan sáng tác……………………………….…………12
1.1.2. Khái niệm quan niệm con người trong văn học…………..….…………....11
1.2. Khái lược về thế giới quan sáng tác và quan niệm về con người trong văn học
hiện đại Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến trước Cách mạng tháng Tám 1945…..…12
1.2.1.Khái lược về thế giới quan sáng tác của các nhà văn đương thời……….…12
1.2.2. Khái lược quan niệm về con người trong văn học hiện đại Việt Nam từ đầu
thế kỉ XX đến trước Cách mạng tháng Tám 19450………………....……………..15
1.3. Thế giới quan sáng tác của Vũ Trọng Phụng ………………………..………17

1.3.1. Vài nét về tiểu sử và con người Vũ Trọng Phụng………………………….17
1.3.2. Thế giới quan sáng tác của Vũ Trọng Phụng…………………..…………..19
1.3.2.1. Quan niệm của Vũ Trọng Phụng về con người "tha hóa, biến chất"…....20
1.3.2.2. Quan niệm củaVũ Trọng Phụng về con người bản năng tính dục……....24
TIỂU KẾT……………………………………………………………………….27
CHƯƠNG 2: CÁC KIỂU NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT CỦA VŨ
TRỌNG PHỤNG QUA “GIÔNG TỐ”, “SỐ ĐỎ” ,” LÀM ĐĨ”……………….29
2.1. Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng…………………...29
2.1.1. Đặc điểm của nhân vật trong tiểu thuyết…………………………………..29
2.1.2. Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng…………………31
2.2. Các kiểu nhân vật…………………………………………………………….34


2.2.1. Nhân vật Âu hóa…………………………………………………………...34
2.2.2. Nhân vật tiêu cực…………………………………………………………..45
2.2.3. Nhân vật tích cực……………………………………….…………...……..49
2.2.4. Nhân vật tha hóa, biến chất………………………………………….…….51
2.3 So sánh cách thức xây dựng hệ thống nhân vật trong ba tiểu thuyết (Giông Tố,
Số Đỏ, Làm Đĩ) của Vũ Trọng Phụng với cách thức xây dựng hệ thống nhân vật
trong tiểu thuyết của một số nhà văn cùng thời…………………………………....62
TIỂU KẾT……………………………………………………………………..….68
CHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT
CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG QUA “GIÔNG TỐ”, “SỐ ĐỎ”, “LÀM ĐĨ”………….69
3.1. Xây dựng nhân vật qua miêu tả ngoại hình………………………………….69
3.2. Xây dựng nhân vật qua miêu tả hành động………………………………….72
3.3. Xây dựng ngôn ngữ nhân vật………………………………………………...75
3.3.1. Ngôn ngữ đối thoại………………………………………………………...75
3.3.2. Ngôn ngữ độc thoại nội tâm………………………………………………..79
3.4. Giọng điệu trong xây dựng tính cách nhân vật………………………………83
3.5. So sánh nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng

với nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết của một số nhà văn cùng thời..86
TIỂU KẾT……………………………………………………………………….91
KẾT LUẬN………………………………………………………………………92
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………94


1

MỞ ĐẦU

1.

Lí do chọn đề tài
Giai đoạn 1930-1945 là thời kì phát triển mạnh mẽ và đa dạng của văn học dân

tộc với sự ra đời của nhiều trào lưu gắn liền với các tên tuổi của các nhà văn.
Vũ Trọng Phụng được xem là cây bút tiêu biểu, có vị trí đặc biệt quan trọng
trong nền văn xuôi Việt Nam hiện đại. Ngòi bút Vũ Trọng Phụng có sức sáng tạo
mãnh liệt, tung hoành trên nhiều thể loại như kịch, truyện ngắn, phóng sự, tiểu
thuyết,… .Vũ Trọng Phụng đã để lại một di sản văn học đồ sộ với nhiều kiệt tác bất
hủ cho đời và được dư luận báo chí suy tôn “vua phóng sự đất Bắc”.
Tài năng của Vũ Trọng Phụng không chỉ thể hiện qua những thiên phóng sự
đặc sắc mà còn được thể hiện tập trung nhất, kết tinh nhất trong tiểu thuyết. Ông
viết hàng chục cuốn tiểu thuyết như Dứt tình (1934), Giông tố (1936), Vỡ đê
(1936), Số đỏ (1936), Làm đĩ (1936), Lấy nhau vì tình (1937), Trúng số độc đắc
(1938). Những tiểu thuyết lớn có tầm khái quát cao và giàu chất sống thực tế như
Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê, đã nâng cao tầm vóc giá trị của tiểu thuyết hiện thực.Với tài
năng sáng tạo nhà văn đã xây dựng được nhiều nhân vật điển hình, sinh động và có
bản sắc riêng, có sức sống lâu bền với thời gian. Các nhân vật của Vũ Trọng Phụng
thể hiện rất rõ lịch sử giai đoạn tiếp nhận, tiếp biến, cả sự thay đổi, chuyển biến xã

hội từ Á sang Âu, từ xã hội Nho giáo sang xã hội hiện đại tư bản. Nói cách khác,
bước chuyển từ mô hình xã hội này sang một hình thái xã hội khác đã biểu hiện rõ
nét trong các hệ thống nhân vật của Vũ Trọng Phụng. Đó là những biểu hiện qua
hình ảnh, cách nhìn nhận của nhân vật, cách mô tả với các sắc thái khác nhau của
các quan niệm, tư tưởng, thái độ của tác giả và ý tưởng tiềm ẩn trong các mô tả
hành vi, ngôn ngữ nhân vật.
Ba cuốn tiểu thuyết Giông tố, Số đỏ, Làm đĩ là những cuốn tiểu thuyết “tả
chân đặc sắc” giàu giá trị hiện thực.Tiểu thuyết Giông tố là bước nhảy vọt, là một
trong những đỉnh cao nhất của sự nghiệp sáng tác của nhà văn đồng thời là một
thành tựu xuất sắc của trào lưu văn học hiện thực 1930 - 1945, quả đúng là“ như
một quả bom lớn giữa làng văn khi đó” (Phạm Thế Ngũ). Tiểu thuyết Số đỏ là một
cuốn tiểu thuyết “vô tiền khoáng hậu”, kết tinh tư tưởng và tài năng trào phúng bậc
thầy của nhà văn. Trương Tửu nhận xét: Số đỏ là cuốn tiểu thuyết “tả chân đến tàn


2

ác”, “trào phúng đến chua xót” (Tao đàn số đặc biệt,12 -1939). Nguyễn Quang Sáng
cho rằng: Số đỏ là “lời nguyền rủa chua cay độc địa cái xã hội thối nát” còn Nguyễn
Khải cũng đánh giá rất cao tiểu thuyết này, coi đây là một trong những “cuốn sách
ghê gớm” “có thể làm vinh dự cho mọi nền văn học”. Làm đĩ là một trong số những
tiểu thuyết gây ra nhiều cuộc tranh luận trong hơn suốt nửa thế kỷ qua. Đó là một tác
phẩm mang nhiều giá trị - nó vừa là một thiên "tả chân tiểu thuyết" như tác giả tự
giới thiệu, vừa thấm đẫm tinh thần nhân bản, nhân văn và xét từ góc độ nào đó, đây
là cuốn sách giáo dục giới tính rất sâu sắc và khoa học.Giông tố, Số đỏ, Làm đĩ là
những tác phẩm tiêu biểu trong hệ thống sáng tác của Vũ Trọng Phụng đã nếm trải
nhiều sóng gió của dư luận khác nhau và vị trí của các tác phẩm ấy đến nay đã được
xác lập trong văn hóa, văn học nước nhà.
Văn học là nhân học (M.Gorki).Văn học bao giờ cũng thể hiện cuộc sống con
người. Nói đến nhân vật văn học là nói đến con người được nhà văn miêu tả thể

hiện trong tác phẩm bằng phương tiện văn học [16]. Nhân vật giữ vai trò quan
trọng, là hình tượng để khái quát những qui luật cuộc sống con người, thể hiện quan
điểm, tư tưởng của nhà văn. Một tác phẩm văn học, việc sáng tạo nhân vật được
xem như là yếu tố quan trọng hàng đầu. G.N Pospelov, Dẫn luận nghiên cứu văn
học (2 tập), Nxb Giaó dục Hà Nội đã cho rằng nhân vật “là phương tiện tất yếu
quan trọng nhất để thể hiện tư tưởng”, “là phương diện có tính thứ nhất trong hình
thức của các tác phẩm ấy quyết định phần lớn vừa cốt truyện vừa lựa chọn chi tiết,
vừa phương diện ngôn ngữ và thậm chí cả kết cấu nữa”[44].
Nhân vật làm nên phần quan trọng sức sống của tác phẩm và tên tuổi của nhà
văn, điều đó hoàn toàn đúng với Vũ Trọng Phụng, một chân dung văn học tiêu biểu
của thế kỉ XX đã cùng với nhân vật của mình “đi vào cõi bất diệt của văn xuôi Việt
Nam”.Việc đi sâu tìm hiểu vấn đề “Đặc điểm nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ
Trọng Phụng qua“Giông tố”,“Số đỏ”,“Làm đĩ”” để có cái nhìn sâu về quan niệm
và cách miêu tả con người của nhà văn, một trong những phương diện không thể
thiếu khi tìm hiểu về thế giới nghệ thuật của tác giả và chỉ ra nhiều điều mới mẻ chỉ
có trong sáng tác của Vũ Trọng Phụng.
Thực hiện đề tài “Đặc điểm nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng
qua“Giông tố”,“Số đỏ”,“Làm đĩ”” chúng tôi muốn nhìn nhận nhân vật từ nhiều


3

yếu tố, nhiều mặt để thấy được sự phong phú đa dạng trong việc xây dựng tính cách
và hình tượng nhân vật, cũng như sự sáng tạo riêng của Vũ Trọng Phụng để từ đó
có cái nhìn khách quan và toàn diện về những giá trị tinh thần của nhà văn. Đồng
thời đặt trong sự so sánh với nhân vật của các tác giả khác hay của cả giai đoạn văn
học đầy mới mẻ của một xã hội đang hiện đại hóa, đang thay đổi mạnh mẽ, từ đó
nhìn thấy rõ nét hơn những đóng góp độc đáo và đặc sắc của tác giả Vũ Trọng
Phụng. Đó cũng là góp thêm một cách tiếp cận mới về nghiên cứu tác phẩm giúp
người đọc có cách hiểu sâu sắc hơn.

Hơn nữa Vũ Trọng Phụng và các tác phẩm của ông được đưa vào trong
chương trình giảng dạy, nên tiến hành nghiên cứu vấn đề hệ thống, đặc điểm nhân
vật trong các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng sẽ ít nhiều góp phần phục vụ cho việc
nghiên cứu, học tập và giảng dạy ở trường phổ thông về tác giả này.

2. Lịch sử vấn đề
Vũ Trọng Phụng được xem là cây bút tài ba nhưng phức tạp nhất của văn học
Việt Nam thế kỉ XX. Nhân vật trong các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng đã được rất
nhiều các nhà văn, nhà phê bình văn học nghiên cứu và quan tâm đến.
Trong Phê bình - bình luận văn học, tác giả Vũ Tiến Quỳnh đã đưa ra ý kiến:
“Các nhân vật trong tác phẩm của Vũ Trọng Phụng đều có sự chuyển biến cương vị
xã hội; từ đầu đến cuối tác phẩm không bao giờ một nhân vật chịu đứng yên ở một
cương vị nhất định”[5]. Cũng trong cuốn này, tác giả Trương Chính nhận xét:
“Nhân vật trong tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng được cá thể hóa cao độ, đa dạng,
phong phú về mặt thẩm mỹ, những con người đang đuổi theo những dục vọng cá
nhân.”[5]. Do mối quan hệ giữa các nhân vật trong tiểu thuyết được bộc lộ một cách
sinh động, chân thật đến tàn nhẫn nên đã để lại trong lòng người đọc không chỉ về ý
nghĩa về xã hội mà còn cho chúng tôi thấy được tài năng xây dựng nhân vật trong
tiểu thuyết của ông.
Trương Chính (Dưới mắt tôi, Hà Nội,1939), sau khi nhắc tới một loạt nhân vật
trong Giông tố như Long “thất vọng vì tình”, Tuyết “phóng đãng, lẳng lơ”,Vạn Tóc
Mai “đểu giả, trụy lạc”, Hải Vân “một người phong trần, có chí khí lớn, hoài bão
lớn” đã khái quát được tài năng và nghệ thuật xây dựng nhân vật của Vũ Trọng
Phụng: “lần lượt diễn ra trên màn ảnh tất các hạng người thuộc về các giai cấp, địa


4

vị khác nhau. Mỗi nhân vật có những cử chỉ riêng, một vẻ mặt thích hợp. Ông Vũ
Trọng Phụng là một tiểu thuyết gia có óc quan sát và nhiều kinh nghiệm” [4]. Lan

Khai (Phê bình các nhân vật hiện thời, NXB Minh Phương, Hà Nội 1941) đã chỉ ra một
đặc điểm nổi bật của nhà văn: “Khi đọc các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng , ta thấy
lúc nhúc một nhân vật đen tối, ngu xuẩn, ích kỉ, tàn nhẫn và dâm dật một cách vô
cùng lố bịch” “sự thật các vai truyện do anh tạo ra đều chín phần mười là những kẻ
đa dâm có khi rất quái ác” [28].
Trong Vũ Trọng Phụng con người và tác phẩm của Nguyễn Hoành Khung Lại Nguyên Ân, NXB Hội văn học, Hà Nội, 1994, lời giới thiệu nhận xét tiểu thuyết
Vũ Trọng Phụng của Hoàng Cầm ông nhận thấy “Đọc đi đọc lại Số Đỏ, đối chiếu
với cuộc sống thành thị lúc bấy giờ, tôi tìm ra rất nhiều nhân vật ấy trong thực tế:
những Xuân Tóc Đỏ, những bà Phó Đoan, những thầy Min-Đơ, Min-Toa nhan nhản
trên hè phố, trong tiệm nhảy và trong những chỗ sâu kín, tối tăm nhất của xã hội
thuộc địa, phong kiến” [28]. Năm 1957, trong bài viết “Người thư ký” của thời
đại của tác giả Văn Tâm đã có những nhận xét: “Những nhân vật trong tác phẩm
của Vũ Trọng Phụng hoạt động trên một địa bàn rất rộng, bao gồm thành thị và
nông thôn; từ những dinh cơ đồ sộ của địa chủ, quan lại, tới nơi nhà tranh vách đất;
từ những biệt thự tối tân muôn hồng nghìn tía của tư sản đến những mảnh đất ngập
ngụa rác rưởi của hạng người cùng khổ…”(…) “Dưới ngòi bút của Vũ Trọng
Phụng, những nhân vật nằm trong cảnh thế sự thăng trầm này hầu hết lại xuất thân
từ thành phần tiểu tư sản. Vũ Trọng Phụng đã thấy được rằng trong lúc giai cấp tiểu
tư sản bong ra từng mảng, ba con đường đã vạch sẵn trước mắt nó: tư sản hóa, vô
sản hóa, lưu manh hóa.”[63]. Qua nhân vật Vũ Trọng Phụng muốn phản ánh tầng
lớp tiểu tư sản. Thứ hai, Vũ Trọng Phụng sử dụng nhân vật phản diện để phản ánh
hiện thực xã hội.
Nguyễn Tuân trong lời giới thiệu Giông tố cũng đề cao tài năng xây dựng
nhân vật, đặc biệt là nhân vật Nghị Hách của Vũ Trọng Phụng, ông hết lời khen
chương XXIX của tác phẩm. Ông cho rằng :“Đọc đến đây thấy sợ Vũ Trọng
Phụng” [66]. Nhóm Lê Qúy Đôn trong “ Lược thảo lịch sử văn học” các tác giả
nhận xét nhân vật Nghị Hách trong Giông Tố “Vũ Trọng Phụng chú ý đến những
tay tư bản, Nghị Hách trong Giông Tố không phải là một ông Nghị gật tầm thường,

5

không phải Nghị Quế của Ngô Tất Tố trong Tắt Đèn, Nghị Lại của Nguyễn Công
Hoan trong Bước Đường cùng (..) Nghị Hách lại sắp ứng cử ghế nghị trưởng, sắp có
Bắc đẩu bội tinh. Nói tóm lại hắn là một nhân vật quan trọng trong xã hội ngày
trước”.Về nhân vật Mịch các tác giả viết:“Đối với Mịch, nạn nhân trong Giông Tố,
ngòi bút của Vũ Trọng Phụng cũng không đều. Đoạn đầu ông tả Thị Mịch là một cô
gái quê hiền lành, chất phác, giản dị, chung tình và bị Nghị Hách làm nhục, ông có
một chút thương hại nhưng về sau dưới ngòi bút của ông, Thị Mịch trở thành một
nhân vật dâm đãng và có những cử chỉ vô duyên đáng ghét của một người đang ở
cảnh nghèo khổ bỗng được sống trong cảnh giàu có phong lưu”[15].
Phan Cự Đệ trong Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại (tập I-1994) đã từ góc độ
phương pháp sáng tác cố gắng đi sâu lí giải những thành công của Vũ Trọng Phụng
trong việc xây dựng các nhân vật điển hình. Ông đánh giá cao giá trị điển hình của
nhiều hình tượng nhân vật :“Qua Nghị Hách, Vũ Trọng Phụng đã làm nổi bật tính
chất đa dạng của một tính cách điển hình hiện thực chủ nghĩa” [10]. “Xuân Tóc Đỏ
đã trở thành một con người sống lừng lẫy trong tác phẩm.Vũ Trọng Phụng phải
phục tùng sự phát triển hợp logic nội tại của nó (....). Xuân Tóc Đỏ là một điển hình
khá sinh động có cá tính riêng biệt có một sự phát triển hợp logic nội tại” [10].
Nguyễn Hoành Khung viết Số Đỏ và các nhân vật trong tác phẩm này cũng được
đánh giá thật chính xác “Số Đỏ đã đưa ra một loạt chân dung biếm họa rất sinh
động về gần đủ loại nhân vật tiêu biểu cho cái xã hội tư sản nhố nhăng.Với trình độ
tiểu thuyết già dặn, bút pháp châm biếm đặc biệt sắc sảo, Số Đỏ là một trong những
thành tựu nghệ thuật đặc sắc của văn xuôi Việt Nam hiện đại, nhất là trong thể loại
tiểu thuyết trào phúng”[27].
Nguyễn Đăng Mạnh trong Tuyển tập Vũ Trọng Phụng có nhận xét “nhân vật
trong Giông Tố không chỉ toàn những người vô nghĩa lí, lẻ tẻ thấy xuất hiện trong
tác phẩm một số nhân vật được tác giả miêu tả như những con người biết sống có
nghĩa lí”, Nguyễn Đăng Mạnh nhấn mạnh sự đa dạng trong hệ thống nhân vật đồng
thời cho thấy tài năng của Vũ Trọng Phụng trong việc miêu tả khắc họa hình tượng

nhân vật. Năm 1990, trên tạp chí văn học số 2, trong bài viết Đọc lại Giông Tố của
Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Đăng Mạnh có nhận xét:“cho đến nay, có thể nói chưa có
một nhân vật địa chủ tư sản nào trong văn học Việt Nam địch nổi nhân vật Nghị


6

Hách, một con quỷ dâm ô, độc ác, đểu giả, trắng trợn cỡ bạo chúa”. Như vậy Vũ
Trọng Phụng thành công nổi bật đã khắc họa nhân vật địa chủ phản diện điển hình.
Năm 1996, trên báo Nhân Dân, trong bài viết Đọc lại truyện Giông Tố, Nguyễn
Tuân nhận xét “Tiểu thuyết Giông Tố gồm nhiều thứ người:thôn quê, thành thị và
cả những nhân vật từ quê ra tỉnh. Có người là thôn nữ bị bán làm lẽ thứ 12 cho nhà
giàu, có người lại là thư kí, có người là du thủ du thực, có người là gái tân thời, có
người là đốc học, có người làm cách mạng”[66]. Như vậy Nguyễn Tuân đã nói tới
sự đa dạng trong thế giới nhân vật, đó là sự sáng tạo của Vũ Trọng Phụng trong
nghệ thuật xây dựng nhân vật. Năm 1999, trong cuốn Nhà văn và tác phẩm trong
nhà trường, Vũ Dương Quỹ có nhận xét: “Nhân vật trong tiểu thuyết Giông tố là
những con người ở thành thị (Hà Nội, Hải Phòng), ở nông thôn, ở vùng
mỏ,….thuộc đủ mọi tầng lớp: bọn tư sản mại bản kiêm chính khách rởm hợm, trụy
lạc, bất nhân, vô học, lũ lưu manh” (Giông tố, Số đỏ); những người nông dân đói
khát hoặc bị tha hóa, vài ba tri thức tiến bộ nhưng lúng túng (Vỡ đê); những cô gái
con nhà lành bị sa ngã (Làm đĩ); mấy nhà cách mạng bí hiểm,…”[51]. Nhận xét trên
của Vũ Dương Qũy giúp ta phần nào nhận thấy một khía cạnh quan trọng ở nhân
vật của Vũ Trọng Phụng, đó là thế giới nhân vật đông đúc, đa dạng như một thế giới
con người thật của xã hội. Nhà nghiên cứu Đỗ Đức Hiểu cho rằng: Vũ Trọng Phụng
sáng tạo một loại tiểu thuyết mới, tiểu thuyết cười, tiểu thuyết đa thanh, đa âm, đa
sắc diện. Số đỏ là một siêu tiểu thuyết và nhân vật Xuân Tóc Đỏ là một siêu nhân
vật. Nhân vật Xuân Tóc Đỏ đã vượt khỏi giới hạn của một hoàn cảnh, một thành thị
mà trở thành một nhân vật phiêu lưu, có mặt ở nhiều cảnh ngộ.
Năm 2008, cuốn Đặc sắc văn chương Vũ Trọng Phụng của tác giả Trần Đăng

Thao đã nói về nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng như sau: “Nhân vật
của Vũ Trọng Phụng trước hết là nhân vật của thời đại. Họ là những con người cụ
thể bằng xương, bằng thịt, tắm gội trong bầu không khí cụ thể của lịch sử Việt Nam
đúng vào cái thời điểm của những năm 30, họ là hiện thân, là sản phẩm tiêu biểu
của xã hội thành thị dưới chế độ thực dân phong kiến bạo tàn.”[59]… “Tiểu thuyết
phóng sự của Vũ Trọng Phụng thường được xây dựng có quy mô lớn, vì vậy kéo
theo một hệ quả tất yếu là bao hàm trong đó một thế giới nhân vật đông đúc, những
nhân vật ấy có thể có những mối liên quan trực tiếp, song đều thống nhất với nhau


7

chịu sự chi phối chặt chẽ của thế giới nghệ thuật trong tác phẩm với tư cách là một
chỉnh thể ”[59].
Năm 2012, trong bài viết “Vũ Trọng Phụng - tài năng và thời cuộc”, Hà
Minh Đức nhận xét: “Nói đến tiểu thuyết phải nói đến nhân vật, Vũ Trọng Phụng có
tài khắc họa nhân vật. (…), mỗi nhân vật có một vóc dáng riêng, tính cách riêng, từ
những tên gọi như bà Phó Đoan mà không đoan chính; ông Văn Minh nhưng thực
sự là thụ động, bế tắc;các tên cảnh sát Min Đơ, Min Toa; rồi ông Lang Tỳ, Lang
Phế cho đến em Chã, cụ cố Hồng... Mỗi người đều có những đặc điểm độc đáo. Vũ
Trọng Phụng am hiểu xã hội, các loại người đến chân tơ kẽ tóc để góp phần tạo
dựng nhân vật.”[11]. Qua đây, cho thấy thành công của Vũ Trọng Phụng trong việc
xây dựng tính cách của nhân vật đạt đến mức điển hình ở xã hội 1930-1945 mà còn
đến hôm nay vẫn còn quanh quẩn đâu đây. Nhìn chung, Vũ Trọng Phụng về con
người, cuộc đời cũng như tiểu thuyết của ông luôn là đề tài cho các nhà nghiên cứu
phải đào sâu tìm tòi, khám phá vì những mâu thuẫn, những hình tượng độc đáo.
Người ta từng phủ nhận rồi lại khẳng định tài năng của ông vì ông chuyên viết về
những chuyện ăn chơi trụy lạc, lưu manh, gái điếm, tha hóa,…để qua đó chúng tôi
thấy được cách xây dựng tính cách nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng
một tính cách phong phú, đa dạng mà không lẫn lộn với bất kì tính cách của nhân

vật nào khác.
Công trình nghiên cứu khá sâu sắc về nhân vật trong tiểu thuyết Vũ Trọng
Phụng, đó là luận án Nhân vật trong tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng của Đinh Trí Dũng
năm 1999, trường ĐHSP Hà Nội I. Đinh Trí Dũng có nhận xét như sau: “Với các
tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng, người đọc không thể quên được thế giới nhân vật
độc đáo của ông, một thế giới đông đúc với đủ kiểu người, đủ các khuôn mặt, chen
chúc, ồn ào, náo loạn trong bối cảnh xã hội thăng trầm, điên đảo.”[9] “...trong thế
giới nhân vật đông đúc đó, ngòi bút Vũ Trọng Phụng đặc biệt thành công trong việc
khắc họa các nhân vật phản diện.”[9]. Phạm vi nghiên cứu khá rộng, toàn diện các
nhân vật đa dạng, phức tạp của tiểu thuyết. Đồng thời luận án đã đi sâu tìm hiểu
quan niệm về con người của nhà văn như một nhân tố quyết định, chi phối trực tiếp
các nhân vật của ông và khái quát hóa những điểm mạnh, điểm yếu và hạn chế


8

trong bút pháp xây dựng nhân vật, đặt trong tiến trình hiện đại hóa của tiểu thuyết
Việt Nam giai đoạn 1930-1945.
Ngoài ra còn có luận văn thạc sĩ của Trần Thị Lệ Thanh với đề tài “Hai hình
tượng Long, Mịch trong tiểu thuyết Giông Tố của Vũ Trọng Phụng”, Trường ĐHSP
Hà Nội I, 1995. Luận án của Trần Đăng Thao “Đóng góp của Vũ Trọng Phụng đối
với lịch sử văn học Việt Nam hiện đại qua hai thể loại phóng sự và tiểu thuyết”.
Qua các ý kiến đánh giá và nhận định với nhiều cách tiếp cận khác nhau của
nhiều công trình nghiên cứu đi trước, nhân vật trong các tác phẩm của Vũ Trọng
Phụng thật phong phú và đa dạng nhưng một số nhân vật chưa được quan tâm, phân
tích sâu sắc để thấy được từng “cung bậc” đểu giả, tha hóa của một kiểu nhân vật,
thông qua tiến trình sáng tác của ông. Ví dụ như kiểu con người tha hóa, biến chất
của các cặp nhân vật như: Mịch - Huyền; Long - Xuân Tóc Đỏ… trong tiểu thuyết
của ông. Chưa có một công trình nghiên cứu nào nghiên cứu chi tiết đặc điểm nhân
vật trong ba tác phẩm “Giông tố”, “Số đỏ”, “Làm đĩ” của Vũ Trọng Phụng để chỉ ra

những điểm nổi bật, cái chung và cái riêng trong việc xây dựng hình tượng từng
nhân vật của Vũ Trọng Phụng cũng như miêu tả chi tiết, tỉ mỉ chân dung nhân vật.
Điều đó, dù có sự kế thừa những thành tựu người đi trước, dù các nhà nghiên cứu
các tác phẩm khá nhiều và sâu sắc về Vũ Trọng Phụng thì đặc điểm nhân vật qua ba
tác phẩm “Giông tố”, “Số đỏ”, “Làm đĩ” vẫn là đề tài mới và có ý nghĩa sâu sắc.
Chúng tôi triển khai đề tài “Đặc điểm nhân vật trong tiểu thuyết của Vũ Trọng
Phụng” mong muốn góp phần nhỏ vào việc đánh giá chung để cùng khẳng định tài
năng và những sáng tạo, đóng góp của tác giả trong nền văn học Việt Nam.
3. Đối tượng và mục đích nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Chúng tôi hướng đến đối tượng là các nhân vật với những đặc điểm của nó
trong tác phẩm của Vũ Trọng Phụng. Trong đó tập trung cao nhất vào các kiểu nhân
vật được phản ánh trong ba tác phẩm Giông Tố, Số Đỏ, Làm Đĩ của Vũ Trọng
Phụng.
3.2. Mục đích nghiên cứu
- Khảo sát và nghiên cứu đặc điểm nhân vật trong ba tác phẩm Giông Tố, Số
Đỏ, Làm Đĩ của Vũ Trọng Phụng nhằm thấy rõ được cách lựa chọn các vấn đề của


9

thời đại, của xã hội thông qua đặc điểm nhân vật mà nhà văn thiết lập, đồng thời
thấy được sự tha hóa biến chất trong từng nhân vật và cả trong xã hội Âu hóa. Bức
tranh hiện thực về con người đó, thể hiện rõ trong xã hội Việt Nam qua các nhân vật
thông qua sự sáng tạo của nhà văn.
- So sánh với cách tiếp cận, cách thức xây dựng tính cách nhân vật của Vũ
Trọng Phụng với các nhà văn khác cùng thời và với các nhà viết tiểu thuyết hiện
nay để thấy được thế giới quan sáng tác độc đáo của Vũ Trọng Phụng và tài năng
xây dựng hình tượng nhân vật của ông.
- Chỉ ra những đóng góp của Vũ Trọng Phụng về cách thức xây dựng nhân vật

cũng như giá trị tác phẩm được khảo sát của ông trong toàn bộ sự nghiệp sáng tác
của ông và trong mảng văn học hiện thực phê phán Việt Nam lúc bấy giờ.
4. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu
4.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khảo sát toàn diện, thống kê đầy đủ và phân tích sâu về hệ thống nhân vật tầng, lớp người được thể hiện trong ba tác phẩm: Giông Tố, Số Đỏ, Làm Đĩ của Vũ
Trọng Phụng.
- Tìm hiểu thế giới quan sáng tác, cách tiếp cận, các hình thức thể hiện con
người trong tác phẩm của Vũ Trọng Phụng.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện luận văn này, chúng tôi sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp tiểu sử tác giả: sử dụng phương pháp này, đặt đối tượng nghiên
cứu trong mối quan hệ với cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Vũ Trọng Phụng, đặc
biệt là quan điểm sáng tác để tìm hiểu chiếm lĩnh được nhân vật trong tác phẩm của
ông.
- Phương pháp phân loại - thống kê: khi đi vào hệ thống nhân vật, chúng tôi
phân loại để khảo sát, thống kê tần số xuất hiện của từng nhân vật, ngôn ngữ độc
thoại, đối thoại để nghiên cứu thêm xác đáng hơn.
- Phương pháp phân tích- tổng hợp: phân tích một số nhân vật tiêu biểu trong ba tác
phẩm từ đó chỉ ra đặc điểm của thế giới nhân vật và biểu hiện nghệ thuật xây dựng nhân
vật. Trên cơ sở đó đúc kết những đặc điểm nổi bật về nhân vật trong tác phẩm của nhà văn.


Luận văn đủ ở file: Luận văn full