Tổ chức các trò chơi học tập trong dạy học Địa lí ở trường THPT (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ CHINH

TỔ CHỨC CÁC TRÒ CHƠI HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên- Năm 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ CHINH

TỔ CHỨC CÁC TRÒ CHƠI HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT
Ngành: Lý luận và phương pháp dạy học Địa lí
Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Phương Liên

Thái Nguyên - 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lí ở
trường THPT” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong
luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào
khác.
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 4 năm 2018
Tác giả luận văn

Trần Thị Chinh

Xác nhận của khoa Địa lí

Xác nhận của giáo viên hướng dẫn

PGS.TS. Nguyễn Phương Liên

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu, khảo sát và triển khai đề tài: “Tổ
chức các trò chơi học tập trong dạy học Địa lí ở trường THPT” tác giả đã
nhận được sự động viên, khuyến khích và giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh
đạo, của các thầy giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
- Các thầy giáo, cô giáo, Khoa Địa lí, các thầy giáo, cô giáo, cán bộ và
chuyên viên các phòng chức năng của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái
Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu.

- Ban giám hiệu, giáo viên các trường THPT Phổ Yên (Phổ Yên - Thái
Nguyên); TrườngTHPT Nguyễn Huệ (Đại Từ - Thái Nguyên); Trường THPT
Lương Ngọc Quyến (TP. Thái Nguyên- Thái Nguyên) đã tạo điều kiện và giúp
đỡ tận tình cho tác giả qua việc khảo sát và thực hiện thực nghiệm trong quá
trình thực hiện đề tài.
- Đặc biệt em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn
Phương Liên người trực tiếp, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, góp ý để em hoàn
thành luận văn này.
Mặc dù cố gắng rất nhiều trong việc nghiên cứu, song do thời gian và kinh
nghiệm thực tiễn của bản thân còn hạn chế, đề tài không tránh khỏi những
khiếm khuyết.
Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các thầy (cô), các bạn đồng nghiệp và
những người quan tâm đến đề tài này để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2018
Tác giả luận văn

Trần Thị Chinh

ii


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa…………………………………………………………………….i
Lời cam đoan………………………………………………………………….....ii
Lời cảm ơn……………………………………………………………………....iii
Mục lục……………………………………………………………………….....iv
Danh mục bảng…………………………………………………………………..v
Danh mục chữ viết tắt…………………………………………………………...vi

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 2
3. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 5
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 5
5. Quan điểm và Phương pháp nghiên cứu ........................................................... 5
6. Giới hạn nghiên cứu .......................................................................................... 8
7. Đóng góp của đề tài........................................................................................... 8
8. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................. 8
NỘI DUNG........................................................................................................... 9
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC TRÒ
CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT ............. 9
1.1. Một số vấn đề về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học....................... 9
1.1.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ................................................... 9
1.1.2. Phương pháp dạy học .................................................................................. 9
1.1.3. Phương pháp dạy học tích cực .................................................................. 10
1.1.4. Năng lực ................................................................................................... 10
1.1.5. Hình thức tổ chức dạy học ........................................................................ 11
1.2. Sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT .................................. 12
1.2.1. Các khái niệm ............................................................................................ 12
1.2.2. Lí luận về trò chơi trong dạy học .............................................................. 14
1.2.3. Nguyên tắc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT ............ 15
iii


1.2.4. Phân loại trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT ............................. 16
1.2.5. Đặc trưng và hình thức tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT . 17
1.3. Đặc điểm chương trình sách giáo khoa Địa lí THPT ................................... 19
1.4. Thực trạng dạy học Địa lí ở trường THPT ................................................... 19
1.5. Đặc điểm tâm-sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh THPT ................. 20

TIỂU KẾT CHƯƠNG I ...................................................................................... 22
Chương 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC CÁC TRÒ CHƠI HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ THPT ................................................................. 23
2.1. Quy trình thiết kế và tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT . 23
2.1.1. Quy trình xây dựng bài học/chủ đề môn Địa lí ......................................... 23
2.1.2. Quy trình thiết kế và tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT ......26
2.2 Giới thiệu một số trò chơi học tập trong dạy Địa lí THPT ........................... 29
2.2.1. Trò chơi ô chữ ........................................................................................... 29
2.2.2. Trò chơi Hỏi đáp địa lí .............................................................................. 30
2.2.3. Trò chơi Hiểu ý đồng đội .......................................................................... 32
2.2.4. Trò chơi Tập làm họa sĩ ............................................................................ 32
2.2.5. Trò chơi Tìm địa danh qua các bài hát ...................................................... 34
2.2.6. Trò chơi Đối đáp nhanh ............................................................................ 35
2.2.7. Trò chơi Tập làm thuyết minh................................................................... 36
2.2.8. Trò chơi Tôi là nhà thông thái ................................................................... 36
2.2.9. Trò chơi Ngôi sao may mắn ...................................................................... 37
2.2.10. Trò chơi Đối mặt ..................................................................................... 40
2.2.11. Trò chơi Đuổi hình bắt chữ ..................................................................... 45
2.2.12. Trò chơi Rung chuông vàng .................................................................... 46
2.3. Thiết kế và tổ chức một số trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT ..... 52
2.3.1. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập thông qua tình huống xuất phát/khởi
động ..................................................................................................................... 52
2.3.2. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập thông qua hoạt động hình thành kiến
thức mới............................................................................................................... 63
2.3.3. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập thông qua hoạt động luyện tập ........ 64
2.3.4. Thiết kế và tổ chức trò chơi học tập thông qua hoạt động ôn tập ............. 67
2.3.5. Thiết kế và tổ chức trò chơi thông qua các hoạt động ngoại khóa Địa lí . 71
iv

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 71
Chương 3. THỰC NGHIỆM ............................................................................ 72
3.1 Mục đích thực nghiệm................................................................................... 72
3.2. Nguyên tắc thực nghiệm .............................................................................. 73
3.3. Cách tổ chức thực nghiệm ............................................................................ 73
3.3.1. Chọn trường .............................................................................................. 74
3.3.2. Chọn lớp
3.3.3. Chọn giáo viên .......................................................................................... 75
3.4. Tiến trình thực nghiệm ................................................................................. 75
3.5. Giáo án thực nghiệm .................................................................................... 76
3.5.1. Giáo án số 1 (Địa lí 10) ............................................................................. 76
3.5.2. Giáo án số 2 (Phụ lục 3) ............................................................................ 80
3.5.3. Giáo án số 3 (Phụ lục 3) ............................................................................ 80
3.6. Kết quả ......................................................................................................... 80
3.6.1. Kết quả cụ thể............................................................................................ 80
3.6.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm .................................................................. 83
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 84
PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................ 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 87

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

ĐC

Đối chứng

GV

Giáo viên

HĐ

Hoạt động

HS

Học sinh

KTXH
NL
PPDH
PPDHTC

Kinh tế xã hội
Năng lực
Phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học tích cực

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

iv
vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Các lớp đối chứng và thực nghiệm của các trường ............................ 74
Bảng 3.2. Danh sách giáo viên tham gia dạy thực nghiệm và đối chứng ........... 75
Bảng 3.3. Điểm kiểm tra các lớp ở các trường THPT tiến hành thực nghiệm ... 80
Bảng 3.4. Cơ cấu điểm kiểm tra các lớp ở các trường THPT tiến hành thực
nghiệm ................................................................................................................. 81
Bảng 3.5. Tổng hợp điểm kiểm tra các lớp ở các trường THPT tiến hành thực
nghiệm ................................................................................................................. 82
Hình 3.1. Biểu đồ cơ cấu điểm kiểm tra các lớp ở các trường THPT tiến hành
thực nghiệm ......................................................................................................... 82

v
vii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội Nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo đã nêu rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và

học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng,
kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi
nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở
để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.
Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý
các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng
công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
Nghị quyết số 29 của Hội Nghị Trung ương 8 khóa XI đã nêu mục tiêu cụ
thể của giáo dục phổ thông “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí
tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng
năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại
ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”.
Chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực (định hướng phát
triển năng lực) nay còn gọi là dạy học định hướng kết quả đầu ra được bàn đến
nhiều từ những năm 90 của thế kỷ 20 và ngày nay đã trở thành xu hướng giáo dục
quốc tế. Giáo dục định hướng phát triển năng lực nhằm mục tiêu phát triển năng
lực người học, đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu
phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri
thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải
quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Chương trình này nhấn mạnh
vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức.
Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động phối hợp thống nhất của
người học và người dạy dưới sự chủ đạo của người học nhằm thực hiện tối ưu
1


mục đích và nhiệm vụ dạy học. Phương pháp dạy học ngày càng được cải tiến
theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức - học tập của học sinh. Trong đó,

dạy học dựa trên trò chơi là phương pháp được áp dụng với phương châm “vui
mà học, học mà vui” nó được coi là một hình thức dạy học có hiệu quả, bởi nó
làm cho học sinh say mê, hứng thú với học tập. Trò chơi làm cho học sinh phát
triển các năng lực một cách tự nhiên, giúp các em trao đổi kinh nghiệm, tương tác
lẫn nhau. Từ đó, các em tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng, góp phần đáp ứng
yêu cầu giáo dục toàn diện cho học sinh phổ thông.
Trong nhà trường THPT, Địa lí là môn học giúp học sinh tìm hiểu về Trái
Đất và Môi trường sống của con người; Các vấn đề về tự nhiên, KTXH đại
cương; Các vấn đề KTXH thế giới, địa lí khu vực và quốc gia; Địa lí Việt Nam.
Đối tượng nhận thức của môn học này có tính không gian, thời gian và có mối
quan hệ với nhau, có tính thực tiễn cao và có nhiều trải nghiệm cuộc sống đối với
học sinh.
Trong dạy và học địa lí ở trường phổ thông, giáo viên không chỉ truyền thụ
kiến thức theo nội dung sách giáo khoa mà cần phải có nhiều hoạt động khác để
giúp học sinh dễ học, dễ nhớ và nắm vững kiến thức. Trò chơi địa lí trong dạy và
học ở trường THPT là trò chơi học tập, có tác dụng mở rộng và củng cố hiểu biết
kiến thức, rèn luyện các kĩ năng địa lí của học sinh.Trò chơi địa lí còn có vai trò
tạo hứng thú học tập, niềm tin và tình cảm của học sinh được nâng cao. Qua quá
trình giảng dạy, thực nghiệm và tham khảo các tài liệu tác giả đã lựa chọn đề tài
“Tổ chức các trò chơi học tập trong dạy học Địa lí ở trường THPT”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đối tượng nghiên cứu của Địa lí có tính không gian, thời gian và có mối
quan hệ với nhau. Điều này đòi hỏi trong quá trình dạy học địa lí cần phải có sự
đổi mới một cách toàn diện, đặc biệt là phương pháp dạy học. Vì vậy, trong dạy
học địa lí từ trước đến nay đã có nhiều nhà giáo dục trong và ngoài nước nghiên
cứu. Trong đó, các nhà nghiên cứu cũng khẳng định việc sử dụng trò chơi trong
dạy học là một trong các phương pháp đem lại hiệu quả và hứng thú cao trong
việc tổ chức các hoạt động nhận thức cho học sinh.
2

2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Các nhà địa lí học và phương pháp dạy học nổi tiếng như David Lambert,
David Balderstone… khi nghiên cứu về phương pháp dạy học địa lí cũng chỉ ra
rằng cần phải tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, đặc biệt là phát triển
khả năng tư duy, năng lực sáng tạo cho học sinh.
Nhiều tác giả đã đưa ra các trò chơi địa lí và khẳng định vai trò của chúng
trong việc giúp học sinh nhận thức dễ dàng hơn các đối tượng địa lí trên các tạp
chí giáo dục, các trang web như www.geographic.org,... Hàng loạt các trò chơi
địa lí đã được ra đời như Explore the World, Geo Quiz, Capitals of the World
nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh kiến thức một cách dễ dàng hơn, tăng tính hấp dẫn
cho môn Địa lí, ngoài ra còn rèn luyện cho học sinh các kĩ năng thiết thực ngoài
cuộc sống. Đây là một hình thức vừa chơi vừa học rất thú vị và có thể áp dụng
cho mọi lứa tuổi.
Tuy nhiên, các trò chơi trên là những trò chơi trực tuyến trên truyền hình,
muốn đưa nó vào trong quá trình dạy học Địa lí ở trường phổ thông cần có sự gia
công và nghiên cứu kĩ lưỡng hơn để phù hợp với nội dung chương trình, đặc điểm
tâm sinh lí lứa tuổi trung học phổ thông.
2.2.Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
Ở trong nước , cũng có nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến vấn đề đổi mới và
sử dụng trò chơi trong dạy học ở nhà trường phổ thông nói chung và môn Địa lí
nói riêng. Các tác giả đều khẳng định vai trò to lớn của việc sử dụng trò chơi
trong dạy học, coi nó là một phương pháp đặc biệt quan trọng để tạo nên tính hấp
dẫn cho các bài học ở trường phổ thông với các mức độ nghiên cứu khác nhau.
Tác giả Nguyễn Thị Tuyết Oanh tìm hiểu về vấn đề lí luận phương pháp trò chơi
nói chung giành cho tất cả các môn học ở nhà trường phổ thông.Tác giả Phan
Trọng Ngọ tìm hiểu về khái niệm phương pháp trò chơi, chỉ ra những ưu, nhược
điểm của phương pháp này và phân loại các trò chơi học tập trong nhà trường phổ
thông. Các công trình trên chỉ mới dừng lại ở việc nhiên cứu tổng quan hay lí
luận chung về phương pháp trò chơi.

3


Tác giả Nguyễn Đức Vũ, Ngô Thị Hải Yến đã đi sâu nghiên cứu về việc
vận dụng phương pháp trò chơi trong môn Địa lí ở nhà trường phổ thông, chỉ ra
sự cần thiết phải sử dụng trò chơi và đưa ra một số trò chơi cụ thể .
Tác giả Nguyễn Thị Bích Hồng, trong bài đăng Phương pháp sử dụng trò
chơi trong học tập trên Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM số 54, năm 2014.
Bài viết trình bày phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy học, trong đó chỉ ra 3
mức độ sử dụng trò chơi trong dạy học tương ứng với 3 loại trò chơi, đồng thời
hướng dẫn cách xây dựng trò chơi và phân tích những yêu cầu đối với GV khi
thực hiện phương pháp này [22].
Tác giả Lê Thị Oanh đã đề cập đến việc tổ chức các hoạt động trò chơi
trong dạy học Địa lí 10 THPT. Tác giả Vũ Thị Đào đề cập đến việc sử dụng
phương pháp trò chơi học tập trong dạy học Địa lí 12 . Còn tác giả Cao Thị Diễm
thì đề cập đến việc Giáo dục kĩ năng sống cho HS qua tổ chức trò chơi trong dạy
học Địa lí 10 THPT.
Tác giả Nguyễn Trịnh Minh Hằng, trong bài đăng Dạy - học Địa lí qua các
trò chơi trên Báo Giáo dục và Thời đại số ra ngày 2/6/2017 đề cập đến những
vấn đề lưu ý khi sử dụng trò chơi trong dạy học Địa lí và đưa ra một số trò chơi
cụ thể.
Hiện nay, trên các phương tiện thông tin đại chúng như truyền hình, mạng
Internet đã và đang có các trò chơi truyền hình, trò chơi trực tuyến như: Đuổi
hình bắt chữ; Chiếc nón kì diệu; Hành trình văn hóa; Rung chuông vàng; Đối
mặt; Ô cửa bí mật … thu hút được đông đảo khán giả theo dõi, tạo sự hứng thú và
hấp dẫn cho người chơi. Thực sự, nó đã trở nên quen thuộc và rất gần gũi với mọi
người đặc biệt là lứa tuổi học sinh.
Kế thừa các thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngoài
nước, tìm tòi và nghiên cứu về các trò chơi ở nhiều góc độ, tác giả nhận thấy nên

sử dụng các trò chơi vào quá trình dạy học , đặc biệt là việc vận dụng các trò chơi
truyền hình, trực tuyến vào việc thiết kế, tổ chức các hoạt động nhận thức của học
sinh trong dạy học Địa lí THPT. Từ đó giúp học sinh dễ dàng chiếm lĩnh kiến
thức, rèn luyện kĩ năng và năng lực tư duy, trải nghiệm cuộc sống. Những tài liệu
4


trên vừa là cơ sở lí luận vừa là những chỉ dẫn, định hướng cho tác giả khi nghiên
cứu đề tài “Tổ chức các trò chơi học tập trong dạy học Địa lí ở trường THPT”.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề tài tập trung thiết kế và tổ
chức các trò chơi học tập trong dạy học môn Địa lí ở trường THPT cho các HĐ
dạy học trên lớp, ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo phù hợp với yêu cầu đổi mới
giáo dục phổ thông hiện nay.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu đề ra, đề tài tập trung vào các nhiệm vụ sau:
- Tổng quan cơ sở lý luận về trò chơi.
- Nghiên cứu chương trình SGK hiện hành, nghiên cứu chương trình giáo
dục phổ thông tổng thể sau 2015.
- Điều tra, nghiên cứu thực tế giảng dạy việc sử dụng trò chơi trong dạy học
Địa lí ở một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- Nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi HS THPT.
- Thiết kế các trò chơi học tập áp dụng trong các hoạt động dạy và học Địa
lí ở trường THPT.
- TN sư phạm để kiểm chứng kết quả nghiên cứu.
- Kiến nghị sử dụng các trò chơi học tập một cách hiệu quả, rèn cho các em
HS có kiến thức kỹ năng sâu, trải nghiệm cuộc sống.
5. Quan điểm và Phương pháp nghiên cứu
5.1. Quan điểm nghiên cứu
- Quan điểm hệ thống:

Hệ thống là một tập hợp những yếu tố nhất định có mối quan hệ biện chứng với
nhau tạo thành một chỉnh thể trọn vẹn, ổn định và có quy luật vận động tổng hợp.
Vận dụng quan điểm hệ thống trong đề tài này khi nghiên cứu mỗi sự vật
hiện tượng nào phải xem xét các đối tượng một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều
mối quan hệ, trong những hoàn cảnh điều kiện cụ thể để tìm ra bản chất và các
quy luật vận động của đối tượng.
- Quan điểm thực tiễn:
5


Thực tiễn là toàn bộ hoạt động vật chất lịch sử - xã hội của con người nhằm
cải tạo thế giới khách quan.
Việc học lí thuyết cần gắn liền với thực tiễn, biết vận dụng và liên hệ với
thực tế, đồng thời có thể có những việc làm, hành động cụ thể để thực hành và
trải nghiệm thông qua các hoạt động giáo dục trong và ngoài giờ lên lớp.
- Quan điểm hoạt động:
Vận dụng quan điểm này trong việc tổ chức cho HS các hình thức học tập
khác nhau nhằm tích cực hóa các kỹ năng xử lý tình huống, giải quyết vấn đề ở
các em, bên cạnh việc học cá nhân tăng cường hoạt động tự học, học nhóm nhằm
khuyến khích các em cùng trao đổi thảo luận, nêu và giải quyết vấn đề…
- Quan điểm lấy học sinh làm trung tâm:
Dạy học lấy HS làm trung tâm là thuật ngữ dùng để miêu tả cách dạy của
GV và cách học của HS nhằm tạo cơ hội cho HS tự khám phá, tìm tòi các khái
niệm và thông tin mới với sự hỗ trợ, khuyến khích và hướng dẫn của GV.
Tổ chức các hoạt động giáo dục đề cao việc tự học, phát huy tối đa tính tích
cực tự giác của HS, tìm tòi và khám phá ra những tri thức mới thông qua các bài tập
kĩ năng mà HS làm dưới sự hướng dẫn và hỗ trợ của người Thầy.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Ngoài việc vận dụng lý luận về phương pháp nghiên cứu, đề tài này còn sử
dụng các phương pháp cụ thể như sau:

- Phương pháp thu thập và xử lí thông tin
Việc thu thập tài liệu được thực hiện dựa vào mục đích và nhiệm vụ nghiên
cứu của đề tài. Các nguồn tài liệu gồm sách báo, tạp chí chuyên ngành, các báo cáo
khoa học, các đề tài nghiên cứu, các trang web cung cấp thông tin và các chỉ thị, nghị
quyết của ngành giáo dục có liên quan đến đề tài. Để đề tài đảm bảo tính khoa học và
tính sư phạm, trong quá trình thu thập tài liệu phải đặc biệt chú ý đến nội dung chương
trình SGK Địa lí khối 10,11,12 ban cơ bản, sách hướng dẫn của giáo viên, cùng với
các tài liệu tham khảo khác. Vì vậy, nguồn tài liệu thu thập được hết sức phong phú và
đều liên quan đến nội dung của đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên, việc lựa chọn và sắp xếp

6


nội dung sao cho chính xác, phù hợp với quá trình dạy học hiện nay cần khá nhiều
thời gian và công sức của tác giả.
- Phương pháp điều tra, quan sát
Đó là phương pháp đi khảo sát thực tế ở một số trường phổ thông trong
tỉnh Thái Nguyên để nắm rõ thực trạng dạy và học địa lí ở các trường THPT hiện
nay. Dự giờ của một số giáo viên đang dạy Địa lí 10,11,12, phỏng vấn và phát
phiếu điều tra cho học sinh và giáo viên để rút ra những nhận xét chính xác,
khách quan. Đồng thời để đưa ra những kiến nghị cần thiết, giúp cho việc giảng
dạy và học tập bộ môn Địa lí.
- Phương pháp phân tích hệ thống
Trong quá trình dạy học thì nội dung, phương pháp và phương tiện dạy
học cũng như xu hướng dạy học là một tổng thể thống nhất với những quy luật
nội tại riêng của nó. Do đó để đảm bảo tính khoa học và tính sư phạm của đề tài,
trong quá trình thực hiện đề tài cần phải xem xét, phân tích các đối tượng nghiên
cứu trong một hệ thống hoàn chỉnh. Có như vậy, mới rút ra được những kết luận
khách quan, chính xác về vấn đề đưa ra.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Để kiểm chứng tính khoa học và thực tiễn của đề tài, nhất định phải tiến
hành thực nghiệm sư phạm. Đó là cách trực tiếp giảng dạy hoặc nhờ một số giáo
viên có kinh nghiệm ở một số trường phổ thông giúp đỡ giảng dạy phần bài giảng
do tác giả thiết kế theo mục đích của đề tài. Sau đó dùng phiếu thăm dò lấy ý kiến
của giáo viên và học sinh nhằm kiểm nghiệm các kết quả lý thuyết mà đề tài đưa
ra. Phân tích các kết quả thực nghiệm thu được, rút ra những nhận định cần thiết
và từ đó đề ra một số kiến nghị giúp cho việc dạy học địa lí có được hiệu quả như
mong muốn.
- Phương pháp thống kê toán học
Vận dụng lý thuyết xác suất thống kê và thống kê toán học để xử lý, phân
tích các kết quả thu được sau khi tiến hành thực nghiệm sư phạm ở các trường
THPT ở tỉnh Thái Nguyên, nhằm đánh giá tính khả thi của đề tài, đồng thời là căn

7


cứ khoa học để xác định xu hướng phát triển của đối tượng để đề xuất những biện
pháp thực hiện cho tốt.
6. Giới hạn nghiên cứu
- Nghiên cứu việc thiết kế và tổ chức các trò chơi học tập trong dạy học địa
lí ở trường THPT tỉnh Thái Nguyên (theo chương trình chuẩn).
- Thời gian nghiên cứu: 8 tháng
7. Đóng góp của đề tài
- Đề tài đã xây dựng được cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế và tổ
chức trò chơi học tập trong dạy học địa lí ở trường THPT theo định hướng phát
triển năng lực HS.
- Đưa ra một số phương pháp, kĩ thuật và hình thức tổ chức trò chơi học tập
địa lí theo định hướng phát triển năng lực.
- Thiết kế các bài học địa lí sử dụng trò chơi học tập theo định hướng phát
triển năng lực cho HS.

- Kết quả của đề tài có hiệu quả sẽ là tài liệu tham khảo cho việc dạy và học
địa lí theo định hướng phát triển năng lực cho HS THPT.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung của luận văn gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức trò chơi học tập trong dạy
học Địa lí THPT.
Chương 2: Thiết kế và tổ chức các trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

8


NỘI DUNG
Chương 1.
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC TRÒ CHƠI
HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT
1.1. Một số vấn đề về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học
1.1.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học
Giáo dục phổ thông nước ta đang từng bước thực hiện chuyển từ chương
trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ
chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS làm được cái gì
qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc
chuyển từ PPDH nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng
kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời chuyển
cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá
NL vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá
trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt
động dạy học và giáo dục.
Định hướng cơ bản trong đổi mới PPDH là nhằm phát huy tính tích cực và
sáng tạo của người học. Đó cũng là xu hướng quốc tế trong đổi mới PPDH. Từ mục

tiêu “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để tự khẳng định mình”,
trước hết giáo dục nhà trường phải hình thành và bồi dưỡng cho HS NL tự học, tự
giải quyết vấn đề (việc trang bị tốt NL này là một trong những HĐ trọng tâm của
việc đổi mới PPDH trong điều kiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông).
Đổi mới PPDH là phải đổi mới cách dạy, cách truyền đạt hệ thống kiến
thức cho HS (Phát triển NL nội sinh của người học, đổi mới quan hệ thầy trò,…),
biết cách ứng dụng các phương tiện và thiết bị hiện đại, ứng dụng công nghệ
thông tin vào quá trình dạy học.
1.1.2. Phương pháp dạy học
PPDH là cách thức tổ chức hoạt động nhận thức, hiện nay PPDH thường
được hiểu theo ba nghĩa: PPDH là cách thức hoạt động của GV để truyền thụ kiến
thức, rèn luyện kĩ năng và giáo dục HS theo mục tiêu giáo dục. Theo quan niệm
này thì GV là nhân vật trung tâm, giữ vai trò chủ đạo, còn HS thụ động ghi nhớ
9


và tiếp thu những điều thầy dạy; PPDH là sự kết hợp các biện pháp, phương tiện
làm việc của GV và HS trong quá trình dạy học nhằm đạt tới mục đích giáo dục.
Quan niệm này coi PPDH là một sự dung hoà giữa nhiệm vụ truyền thụ tri thức
của thầy cũng quan trọng như nhiệm vụ lĩnh hội tri thức của trò; PPDH là cách
thức hoạt động của GV trong việc chỉ đạo, tổ chức hoạt động nhận thức và hoạt
động thực hành của HS nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
1.1.3. Phương pháp dạy học tích cực
Theo các nhà giáo dục Việt Nam: PPDHTC là các phương pháp được sử
dụng trong quá trình dạy học nhằm phát huy cao nhất tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của người học dưới vai trò tổ chức, điều khiển của GV. Trong Tiếng Anh
người ta không dùng thuật ngữ PPDHTC (active teaching methods) mà chỉ dùng
thuật ngữ “dạy và học tích cực”( active teaching and learning). Từ “dạy” và “học”
ở đây hàm nghĩa là các hoạt động hay các quá trình thực hiện bởi người dạy hay
người học.

PPDHTC là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước, chỉ đạo những
PP giảng dạy, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của
người học.
PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận
thức của người học nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học
chứ không phải tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy.
1.1.4. Năng lực
Khái niệm NL được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau.
Theo từ điển giáo dục học: “Năng lực là khả năng được hình thành hoặc phát
triển, cho phép một con người thành đạt thành công trong một hoạt động thể lực, trí
lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào khả năng thi hành một hoạt động,
thực hiện một nhiệm vụ. Năng lực được coi như khả năng của con người khi đối mặt
với những vấn đề mới, tình huống mới, gợi tìm được những thông tin và những kỹ
thuật đã được sử dụng trong những thực nghiệm trước đây” [12].
Trong định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, NL được xác
định: “ Năng lực là sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc
10


tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,…để thực hiện một loại công việc
trong bối cảnh nhất định”. Định hướng này cho thấy NL là sự kết nối kiến thức,
hiểu biết, khả năng, mong muốn…của con người thông qua các hoạt động để đạt
được mục tiêu. Mỗi con người đều có những NL nhất định nhưng kết quả đạt
được thường khác nhau. Để đạt được mục tiêu trong giáo dục cần có các NL
chung, NL chuyên biệt.
- NL chung: là các NL cơ bản, thiết yếu mà bất kỳ một người nào cũng cần
có để sống và làm việc.
- NL chuyên biệt: là NL được hình thành bởi ưu thế đặc thù của môn học.
1.1.5. Hình thức tổ chức dạy học
Hình thức tổ chức dạy học là toàn bộ những cách thức tổ chức hoạt động của

GV và HS trong quá trình dạy học ở thời gian và địa điểm nhất định với những
phương pháp và phương tiện dạy học cụ thể nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học.
* Các hình thức tổ chức dạy học
- Hình thức dạy học tiết học là hình thức dạy học cơ bản chính của quá
trình dạy học địa lí ở trường phổ thông, được diễn ra trong một khoảng thời gian
xác định tại một địa điểm nhất định với một số lượng HS ổn định có cùng độ tuổi,
cùng trình độ học lực. Trong hình thức này GV có thể tổ chức dạy học linh hoạt:
cá nhân, nhóm, cả lớp.
+ Dạy học cá nhân là hình thức yêu cầu HS thực hiện các bài tập/nhiệm vụ
một cách độc lập. Loại hình thức này nhằm tăng cường khả năng làm việc độc lập
của HS. GV cần đặc biệt coi trọng hình thức này vì nếu thiếu nó, nhận thức của
HS sẽ không đạt tới mức độ sâu sắc và chắc chắn cần thiết, cũng như các kĩ năng
sẽ không được rèn luyện một cách tập trung.
+ Dạy học theo nhóm là hình thức tổ chức dạy học hợp tác, qua đó HS
được tổ chức để chia sẻ những hiểu biết của mình và đối chiếu sự hiểu biết của
mình với bạn học.
+ Dạy học cả lớp là hình thức tổ chức dạy học mà đối tượng tiếp nhận kiến
thức là toàn bộ HS trong lớp.
- Hình thức dạy học ngoài giờ lên lớp là cách thức sử dụng phương pháp
học tập bên ngoài lớp học để thúc đẩy giáo dục vì sự phát triển bền vững. Dạy

11


học ngoài lớp là hình thức tổ chức dạy học sinh động, tạo hứng thú học tập cho
HS. Một số hình thức tổ chức dạy học ngoài giờ lên lớp:
+ Tổ ngoại khóa là một hình thức tổ chức cơ bản của hoạt động ngoại khóa,
vì tính gọn nhẹ, dễ tập hợp các HS có cùng sở thích, hứng thú và thuận tiện cho tổ
chức các HĐ ngoài giờ theo những chuyên đề nhất định.
+ Câu lạc bộ là hình thức hoạt động ngoài giờ dựa trên sự tham gia tự

nguyện của HS nhằm khuyến khích HS học tập, tìm hiểu, mở rộng kiến thức.
+ Dự án ngoại khóa là HĐ, trong đó một nhóm HS (hay cá nhân HS) thiết
lập và thực hiện một dự án có nội dung là các vấn đề thực tiễn xung quanh các
em, liên quan trực tiếp hoặc gần gũi đến môn học.
+ Tham quan ngoại khóa là thức tổ chức cho HS thâm nhập thực tế bằng
cách tham quan viện bảo tang, nhà máy, cơ sở sản xuất có liên quan đến các nội
dung môn học.
+ Ấn phẩm ngoại khóa là sản phẩm của HĐ ngoại khóa, bao gồm: báo
tường, tập san, tranh ảnh chuyên đề…
+ Trò chơi (Game show) trong HĐ ngoài giờ lên lớp là trò chơi (hệ thống
các trò chơi) học tập có tác dụng mở rộng, nâng cao hiểu biết và các kĩ năng HĐ
của HS [10].
1.2. Sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT
1.2.1. Các khái niệm
* Trò chơi
Một số nhà tâm lý - giáo dục học theo trường phái sinh học như K.Gross,
S.Hall, V.Stern… cho rằng, trò chơi là do bản năng quy định, chơi chính là sự
giải tỏa năng lượng dư thừa. Còn G.Piagie cho rằng, trò chơi là hoạt động trí tuệ
thuần túy là một nhân tố quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ. Trên quan điểm
Macxit, các nhà khoa học Xô Viết đã khẳng định rằng, trò chơi có nguồn gốc từ
lao động và mang bản chất xã hội. Trò chơi được truyền thụ từ thế hệ này sang
thế hệ khác bằng con đường giáo dục.
Còn tác giả Đặng Thành Hưng thì cho rằng trò chơi là một thuật ngữ có hai
nghĩa khác nhau tương đối xa. Một là kiểu loại phổ biến của chơi. Nó chính là chơi
có luật (tập hợp quy tắc định rõ mục đích, kết quả và yêu cầu hành động) và có tính
12


cạnh tranh hoặc thách thức đối với người tham gia. Hai là những công việc được tổ
chức và tiến hành dưới hình thức chơi, như chơi bằng chơi, chẳng hạn: học bằng

chơi, giao tiếp bằng chơi, rèn luyện thân thể dưới hình thức chơi…Các trò chơi đều
có luật lệ, quy tắc, nhiệm vụ, yêu cầu tức là có tổ chức và thiết kế, nếu không có
những thứ đó thì không có trò chơi mà chỉ có sự chơi đơn giản.
Như vậy, trò chơi là tập hợp các yếu tố chơi, có hệ thống và có tổ chức, vì
thế luật hay quy tắc chính là phương tiện tổ chức tập hợp đó. Tóm lại, trò chơi
chính là sự chơi có luật, là một hoạt động thường dùng để giải trí và đôi khi cũng
được sử dụng như một công cụ giáo dục.
* Trò chơi học tập
Trò chơi học tập là loại trò chơi có chứa nội dung dạy học, được trình bày
ra để thông qua việc chơi mà học.
A.I Xôrôkina đã đưa ra một luậ điểm vô cùng quan trọng về đặc thù của trò
chơi học tập: “Trò chơi học tập là một quá trình phức tạp, nó là hình thức dạy
học và đồng thời nó vẫn là trò chơi…Khi các mối quan hệ chơi bị xóa bỏ, ngay
lập tức trò chơi biến mất và khi ấy, trò chơi biến thành tiết học, đôi khi biến
thành sự luyện tập”.
Sách giáo viên môn Khoa học viết: Trò chơi học tập là Trò chơi có nội
dung gắn với hoạt động học tập của học sinh.
Như vậy, các nội dung học tập được thể hiện vào trong trò chơi và thông
qua trò chơi HS nắm được nội dung mà GV cần truyền đạt.
Trò chơi, khi đưa vào giờ học thì nhất thiết phải là một bộ phận của nội
dung bài học, phải góp phần vào việc hình thành các kiến thức cơ bản hoặc rèn kỹ
năng cơ bản của Địa lí. Việc thiết kế các trò chơi trong quá trình dạy học là một
nghệ thuật sư phạm trong dạy học và việc tổ chức trò chơi lúc này được xem như
một phương pháp dạy học thực thụ - một phương pháp sư phạm tích cực.
* Trò chơi Địa lí
Trò chơi địa lí trong dạy và học ở trường THPT là trò chơi học tập, có tác
dụng mở rộng và củng cố hiểu biết kiến thức, rèn luyện các kỹ năng địa lí của HS.
Ngoài ra trò chơi địa lí còn có vai trò tạo hứng thú học tập, niềm tin và tình cảm
13

của HS được nâng cao. Và đối với các em HS, môn Địa lí trở nên sinh động, gần
gũi, thiết thực hơn, giúp các em yêu thích môn Địa lí hơn.
* Phương pháp trò chơi
Phương pháp được hiểu là cách thức, con đường phương tiện để đạt tới
mục đích, để giải quyết những nhiệm vụ nhất định.
Theo Nguyễn Thị Bích Hồng trong “Phương pháp sử dụng trò chơi trong
dạy học” cho rằng: Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động phối hợp thống
nhất của người dạy và người học dưới sự chỉ đạo của người dạy nhằm thực hiện
tối ưu mục đích và nhiệm vụ dạy học. Khái niệm “Phương pháp dạy học” thường
được hiểu trên ba cấp độ:
- Cấp độ 1 (nghĩa rộng): PPDH là sự định hướng tổ chức hoạt động dạy học.
- Cấp độ 2 (PPDH cụ thể): PPDH là cách thức tiến hành hoạt động dạy học tạo
phong cách riêng của từng GV.
- Cấp độ 3 (mặt kỹ thuật): PPDH là những hành động, thao tác thực hiện theo tiến
trình nhằm đảm bảo sự thành công của phương pháp [22].
Vậy phương pháp trò chơi học tập là phương pháp tổ chức HĐ học tập của
HS mà trong đó HS lĩnh hội được các kiến thức cần thiết nhờ tham gia tích cực
vào các HĐ của trò chơi.
Dạy học dựa trên trò chơi là một phương pháp gây nhiều hứng thú cho
người học nhưng đòi hỏi tính sáng tạo của người dạy.
1.2.2. Lí luận về trò chơi trong dạy học
Giáo dục thông qua trò chơi được định nghĩa là việc áp dụng các yếu tố
điển hình của trò chơi (luật chơi, ghi điểm, tính cạnh tranh) vào các lĩnh vực hoạt
động khác, đặc biệt nhằm thu hút người sử dụng trong việc giải quyết vấn đề. [từ
điển Oxford] Nó đã được sử dụng trong tiếp thị và cũng có ứng dụng trong giáo
dục. Ngoài việc thúc đẩy lợi ích học tập cụ thể, trò chơi là một hình thức học tập
tích cực.
Trò chơi không đơn thuần là giải trí. Chúng có thể là cuộc tìm kiếm giải
pháp cho các vấn đề hệ trọng như McGonigal đã nói:“Nhiều trò chơi của tôi thách

14


thức người chơi giải quyết các vấn đề của thế giới thực ở quy mô toàn cầu: đói
nghèo, biến đổi khí hậu, hòa bình toàn cầu.”[Http://janemcgonigal.com]
“Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, giáo dục thông qua trò chơi đã trở
thành một chiến thuật phổ biến nhằm khuyến khích hành vi cụ thể và tăng cường
động lực cũng như sự tham gia. Mặc dù phương pháp này thường được tìm thấy
trong các chiến lược tiếp thị, nó hiện đang được thực hiện trong nhiều chương
trình giáo dục, giúp các nhà giáo dục tìm ra sự cân bằng giữa việc đạt được các
mục tiêu và đáp ứng nhu cầu học sinh” [Huang, Wendy Hsin - Yuan và Dilip
Soman. “Giáo dục thông qua trò chơi”.2013.trang 5].
Ben Leong, trợ giảng Máy tính, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) cho
biết cần phải nhận thức rõ ràng rằng giáo dục thông qua trò chơi độc lập với kiến
thức và kỹ năng. Giáo dục thông qua trò chơi tác động trực tiếp đến sự tham gia
và động cơ, gián tiếp dẫn đến việc hình thành thêm kiến thức và kỹ năng.
Tuy nhiên, tùy từng trường hợp, các trò chơi được tích hợp vào một loạt
các hoạt động giảng dạy khác nhau. Trò chơi góp phần nâng cấp các công cụ giáo
dục truyền thống như bài giảng, buổi thảo luận, báo cáo thực hành, bài tập về nhà,
các chuyến khảo sát, ngoại khóa, bài kiểm tra và sách giáo khoa.
1.2.3. Nguyên tắc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT
* Nguyên tắc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học
- Xác định rõ mục tiêu dạy học - giáo dục của mỗi trò chơi: cần làm rõ
những nhiệm vụ, quan hệ, nội dung và tình huống chơi bên cạnh đó là những
quan hệ, nội dung và tình huống dạy học - giáo dục.
- Trò chơi cần được xem như môi trường hoạt động của người học, để học
chính nội dung của đề tài, bài học thông qua ứng xử, xử lý, thực hiện hành động
với các đối tượng, quá trình, quan hệ và tình huống chơi.
- Trò chơi phải có quan hệ chặt chẽ với nội dung học tập và nội dung cần

phù hợp với thực tế tổ chức trò chơi.

15


- Chỉ lựa chọn những yếu tố, vấn đề quan trọng, cần thiết và thích hợp với
phương thức chơi để đưa vào trò chơi với phán đoán rằng trò chơi sẽ mang lại
hiệu quả cao hơn so với bài bọc bài bản.
- Trong trò chơi các vai chơi và vai trò của người chơi cần được xác định rõ
ràng. Đặc biệt tránh làm cho người chơi lẫn lộn vai chơi trong các trò chơi phân
vai đóng kịch và một số trò chơi phóng tác.
* Nguyên tắc thực hiện trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT
Để có một trò chơi đúng nghĩa và bổ ích phải hội tụ 3 yếu tố sau:
- Xây dựng bầu không khí vui tươi, sống động, thu hút tất cả mọi người
cùng tham gia.
- Rèn luyện kỹ năng phản ứng nhanh, tháo vát, quyết đoán…
- Giáo dục chiều sâu: thông qua các trò chơi giúp cho HS nhận thức được
tinh thần đoàn kết, tình đồng đội và kỷ luật tập thể, tính trung thực.
Để thực hiện trò chơi địa lí cần thực hiện những nguyên tắc sau:
- Tổ chức trò chơi địa lí phải phù hợp với tâm lý, trình độ nhận thức và
hoàn cảnh học tập của HS, phù hợp với điều kiện vật chất và không gian, thời
gian thực hiện.
- Nội dung trò chơi là nội dung địa lí hoặc có liên quan trực tiếp, giúp mở
rộng, nâng cao kiến thức, kỹ năng địa lí.
- Trò chơi địa lí tuy mang tính tự nguyện tham gia nhưng phải đề cao tinh
thần kỷ luật, ý thức tập thể của HS; đề cao được vai trò, tính tích cực, sáng tạo
của các cá nhân HS.
1.2.4. Phân loại trò chơi học tập trong dạy học Địa lí THPT
* Phân loại trò chơi học tập
- Trò chơi học tập có thể phân loại theo số người tham gia: trò chơi tập thể,

trò chơi các nhân.
- Hoặc phân theo tính chất: trò chơi với đồ vật, trò chơi vận động, trò chơi
trí tuệ, trò chơi kết hợp (vận động và trí tuệ).
- Hoặc phân loại theo môn học: trò chơi toán học, trò chơi tìm hiểu lịch sử,
trò chơi địa lí,…Trong các môn học lại được phân ra theo các mạch kiến thức,
phân theo chủ đề học tập.
* Trò chơi học tập trong môn Địa lí THPT
16