Cơ sở pháp lý của việc xây dựng hệ thống chuẩn mực kiểm toán kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn việt nam

Trờng ĐHKTQD
môn học

Đề án

LI NểI U
Theo Liờn on k toỏn quc t (IFAC), chun mc kim toỏn l nhng vn
kin mụ t cỏc nguyờn tc c bn v nghip v v x lý mi quan h phỏt sinh
trong quỏ trỡnh kim toỏn m trong quỏ trỡnh hnh ngh, kim toỏn viờn bt buc
phi tuõn theo.
Trong hn 10 nm qua, cựng vi quỏ trỡnh ci cỏch kinh t, ci cỏch h thng
k toỏn, Nh nc ta ó v ang to dng mụi trng, khuụn kh phỏp lý u
tiờn v kim toỏn. Hot ng kim toỏn c lp, kim toỏn nh nc v kim
toỏn ni b Vit Nam (VN) ó hỡnh thnh v dn dn cú v trớ trong nn kinh t
quc dõn.
Tuy nhiờn, hot ng kim toỏn mun phỏt trin mnh m c v cht lng v
s lng cn phi cú mt h thng chun mc kim toỏn mu mc lm nn tng,
c s cho s phỏt trin y. H thng chun mc kim toỏn khụng ch l cn c
tin hnh cỏc hot ng kim toỏn, m cũn l cn c xỏc nh cỏc mi quan h
nhõn qu gia kt qu kim toỏn v vic s dng kt qu kim toỏn, gia kim
toỏn viờn vi cỏc bờn hu quan. Cú h thng chun mc kim toỏn mi xỏc lp
c mụ hỡnh, ni dung o to v thc o cht lng ca i ng kim toỏn
viờn- l nhõn t quan trng ca hot ng kim toỏn.
Nhn thc c tm quan trng ca h thng chun mc kim toỏn i vi
cỏc hot ng kim toỏn, ng thi xut phỏt t yờu cu thc tin ngnh kim
toỏn VN v trờn th gii, em mnh dn chn ti: C s phỏp lý ca vic
xõy dng h thng chun mc kim toỏn- kinh nghim quc t v thc tin VN
lm ỏn mụn hc chuyờn ngnh.
ti c chia lm 2 phn:
Phn I: Khỏi quỏt v xõy dng chun mc kim toỏn
Phn II: Thc trng v tn ti ca vic xõy dng chun mc kim toỏn

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

1


Trờng ĐHKTQD
môn học

Đề án

NI DUNG
PHN 1: KHI QUT V XY DNG CHUN MC KIM TON
1.1

Chun mc kim toỏn v vai trũ ca chun mc kim toỏn

Khỏi nim chun mc kim toỏn
Cú nhiu cỏch hiu v nh ngha khỏc nhau. Nhng theo ngha thụng thng,
chun mc kim toỏn l nhng nguyờn tc c bn v nhng quy nh cú tớnh bt
buc chung v nghip v v x lý cỏc mi quan h phỏt sinh trong quỏ trỡnh
kim toỏn.
Theo IFAC nh ngha: Chun mc kim toỏn l nhng vn kin mụ t cỏc
nguyờn tc c bn v nghip v v x lý mi quan h phỏt sinh trong quỏ trỡnh
kim toỏn m trong quỏ trỡnh hnh ngh, kim toỏn viờn bt buc phi tuõn
theo.

Vỡ sao phi xõy dng chun mc kim toỏn
Chun mc kim toỏn cú vai trũ c bit quan trng trong hot ng kim toỏn.
Mt s vai trũ m chỳng ta khụng th khụng núi n l:

- Trong quỏ trỡnh kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh ca tng cụng ty, tng doanh
nghip khỏc nhau thỡ cú cỏc phng phỏp khỏc nhau kim toỏn v do ú m
cỏc ni dung a ra cng hon ton khỏc nhau. to lũng tin cho nhng ngi
quan tõm (cỏc nh u t, ngõn hng, c ụng, nh cung cp) thỡ hot ng
kim toỏn phi c thng nht chung theo mt quy tc phỏp lý c th m chun
mc kim toỏn ỏp ng c iu ú.
- Trong nn kinh t th trng hin nay, cựng vi s phỏt trin ca h thng
kim toỏn trờn th gii thỡ h thng kim toỏn VN cng phỏt trin ngy cng
mnh. ỏp ng vi tin trỡnh phỏt trin ú chun mc kim toỏn Vit Nam ó

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

2


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
ra i trờn c s chun mc kim toỏn quc t v iu kin thc tin xó hi ca
VN.
Bờn cnh ú, trong quỏ trỡnh hi nhp nn kinh t th gii VN ang cú nhng
chớnh sỏch m ca thỳc y vic u t nc ngoi vo VN v do ú h thng
chun mc kim toỏn ra i to lũng tin cho cỏc nh u t nc ngoi vo
mt c s phỏp lý va phự hp vi tỡnh hỡnh th gii va tuõn th nhng quy
nh chung v k toỏn, kim toỏn ti VN.
Vỡ vy, h thng chun mc kim toỏn khụng ch l cn c tin hnh cỏc
hot ng kim toỏn, m cũn l cn c xỏc nh cỏc mi quan h nhõn qu gia
kt qu kim toỏn v vic s dng kt qu kim toỏn, gia kim toỏn viờn v cỏc
bờn hu quan. Cú h thng chun mc kim toỏn mi xỏc lp c mụ hỡnh, ni
dung o to, hun luyn v mi cú thc o cht lng ca i ng kim toỏn

viờn, nhõn t ct lừi, quan trng ca hot ng kim toỏn.

1.2

Mc ớch ca vic xõy dng chun mc kim toỏn

Ba mc ớch c bn trong vic xõy dng chun mc kim toỏn ti VN l:
- Ph bin nhn thc v vai trũ v trỏch nhim ca hot ng kim toỏn n
cỏc cp giỏm c, hi ng qun tr, c quan cụng cng, cỏc kim toỏn viờn
bờn ngoi, cỏc nh u t, nh cung cp, cỏc c ụng, ngõn hngv cỏc t
chc ngh nghip khỏc.
- Hỡnh thnh c s ch o v ỏnh giỏ thnh tớch hot ng ca kim toỏn.
- Ci tin thc hin hot ng kim toỏn.
Cỏc chun mc phõn bit trỏch nhim gia t chc, b phn kim toỏn, lónh
o kim toỏn v cỏc kim toỏn viờn.

1.3

C s xõy dng chun mc kim toỏn

xõy dng mt h thng phỏp lý chung v h thng chun mc kim toỏn núi
riờng phi da trờn nhng c s nht nh. C s chung ca quy nh phỏp lý l
quy phm phỏp lý. Quy phm phỏp lý cú th bao gm.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

3


Trờng ĐHKTQD

Đề án
môn học
- Quy phm iu chnh: quy nh quyn v ngha v ca cỏc bờn tham gia quan
h phỏp lý.
- Quy phm bo v: xỏc nh cỏc bin phỏp cng ch i vi hnh vi bt hp
phỏp.
- Quy phm nh ra cỏc nguyờn tc, nh hng cho cỏc hnh vi
- Quy phm th tc: quy nh trỡnh t thc hin cỏc quy phm ni dung núi
trờn.
Trong trng hp xõy dng h thng chun mc c th. U ban chun mc
kim toỏn ó gii hn cỏc quan h phỏp lý ch trong hot ng kim toỏn trờn c
s ú hỡnh thnh hai khi quy phm: quy phm o c ngh nghip v quy
phm nghip v chuyờn mụn kim toỏn.
Bt k s khỏc nhau gia c cu v phm vi iu chnh ca tng loi hỡnh phỏp
lý, c s c th ca vic xõy dng iu khon phi i t nhn thc ỳng v c s
v i tng ca tng loi quy phm. Chng hn quy phm v o c ngh
nghip phi xut phỏt t nhn thc v bn cht v truyn thng o c v
nhng quy phm phỏp lý th ch hoỏ nhn thc núi trờn. T ú cn c th hoỏ
bng nhng gii thớch c th v o c. Ch trờn c s ú mi xõy dng c
quy tc v chun mc o c c th.
Cng nh cỏc loi hỡnh chun mc khỏc, vic xõy dng chun mc kim toỏn
gn cht vi vic thc hin chun mc ú bi o c v l cụng bng phỏt sinh
t ý chớ v quyn lc. Mt khỏc, ý chớ v quyn lc li xut phỏt t hin ti. V
mt bin chng, õy l mi liờn h gia khoa hc chun mc v thc tin. Trong
mi quan h ú, thc tin phi cú trc song khoa hc phi mang tớnh cht
hng dn.

1.4

Nhng nguyờn tc c bn xõy dng chun mc kim toỏn

Chun mc kim toỏn dự biu hin di hỡnh thc phỏp lut hay h thng
chun mc c th cng phi xut phỏt t nhng nhn thc ỳng v bn cht ca

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

4


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
lnh vc c th hin v mi liờn h ca nú vi cỏc lnh vc khỏc cú liờn quan.
Nhng nhn thc ny phi t trong mi quan h gia cỏi chung v cỏi riờng
cựng hng lot mi quan h khỏc. ng thi thng nht v nhn thc, nhng
vn v c bn v cỏc mi liờn h ny cng c th ch hoỏ y .
Trong thc tin kim toỏn ca cỏc nc, c bit l cỏc nc mi hỡnh thnh
hot ng kim toỏn, cỏc chun mc c th thng c nghiờn cu vn dng t
nhng chun mc quc t ph bin. Trong trng hp ny vic la chn nhng
chun mc c th cng khụng th tỏch ri c im riờng ca tng nc, c
bit l truyn thng vn hoỏ v trỡnh t chc nhng mt hot ng c chi
phi.
Vic xõy dng chun mc kim toỏn c chia thnh hai phõn h kim toỏn
riờng bit:
1) Chun mc o c ngh nghip: phõn h ny c xõy dng trờn c s
quan nim v truyn thng o c ca mt dõn tc v nhng chun mc
c ỏp dng ph bin trờn th gii.
2) Chun mc chuyờn mụn v kim toỏn: phõn h chun mc ny cn c
xõy dng da trờn c s nhn thc thng nht v bn cht, chc nng,
i tng, khỏch th, phng phỏp kim toỏn cựng nhng chun mc k

toỏn ang c chp nhn ph bin.
Mt khỏc, dự chun mc kim toỏn ch l nhng quy nh ti thiu cn thit
song cng phi c th n mc cú th iu tit c hnh vi v o lng c
cht lng cụng vic ca kim toỏn viờn. Trờn quan im ú, nu chun mc ch
dng cỏc vn bn ch o chung ca IFAC thỡ mc c th hoỏ s khụng ỏp
ng yờu cu trờn. Theo kinh nghim ca cỏc nc phỏt trin, vic c th hoỏ
c thc hin qua ba bc:
Bc I: La chn nhng vn bn ch o ca IFAC ỏp dng cho kim toỏn
tng nc.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

5


Trờng ĐHKTQD
môn học
Bc II: C th hoỏ vn bn trờn thnh cỏc chun mc c th.

Đề án

Bc III: Gii thớch chun mc.
Nhng nguyờn tc c bn xõy dng chun mc kim toỏn
Phi hũa nhp vi thụng l ph bin ca kim toỏn quc t trờn c s nhng
nguyờn lý chung, nhng k thut chung ca kim toỏn, ng thi phi xut
phỏt t thc tin VN c bit l truyn thng vn hoỏ, o c v c im
qun lý chung cú liờn quan.
Rừ rng bn cht kim toỏn l mt ngh cú chc nng chung, cú cụng ngh
v yờu cu t chc chung. Mt khỏc trờn thc t, hot ng kim toỏn ó vt
qua biờn gii ca tng nc v xõm nhp an xen ln nhau trờn cựng mt a

bn, trờn cựng mt nc. c bit, trong iu kin cỏc nc ang phỏt trin
nh VN, ú u t nc ngoi ngy cng tng trong khi mi nh u t
thng gn vi mt n v kim toỏn c th. Do ú, mi bc vn ra ca
cỏc nh u t u ũi hi phm vi hot ng ca cỏc cụng ty (ch th) kim
toỏn phi m rng tng ng. Vic ho nhp cỏc chun mc kim toỏn phi
trờn c s nhng nguyờn lý chung s cú tỏc dng tớch cc trờn nhiu mt c
v chuyờn mụn, qun tr v s tng trng kinh t núi chung.
Cn hoch nh rừ khung phỏp lý chung trong quan h vi khung phỏp lý c
th ca kim toỏn.
C lý lun v thc tin u chng minh mi quan h hu c gia h thng
phỏp lý chung vi phõn h k toỏn c th. c bit, kim toỏn l hot ng
gn vi mi h thng phỏp lý. Do ú, xõy dng phỏp lý kim toỏn khụng th
khụng xem xột k lng mi quan h phỏp lý trong tng phõn h, tng vn
bn, tng iu khon c th.
Trong h thng phỏp lý v kim toỏn li cú th cú nhiu hỡnh thc khỏc nhau:
sc lut, phỏp lnh, chun mc, ch , quy chMi hỡnh thc ny li cú
th thc hin trờn cỏc ch th kim toỏn khỏc nhau: kim toỏn nh nc, kim

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

6


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
toỏn ni b, kim toỏn c lp. Do ú cn thng nht nhng vn bn phỏp lý
cn xõy dng chung hoc riờng cho cỏc ch th kim toỏn. Theo nguyờn tc
ny, lut kim toỏn cú th xõy dng chung cho tt c cỏc loi hỡnh kim toỏn
v quy nh chung v trỏch nhim, quyn hn v quan h gia ch th v

khỏch th kim toỏn. Theo ú, h thng chun mc c th ch quy nh nhng
vn v kim toỏn viờn v v cụng tỏc kim toỏn.
Chun mc kim toỏn cn c xõy dng y , rừ rng, d hiu v bo
m tớnh ton din v kh thi cao.
Nguyờn tc ny ũi hi chun mc kim toỏn phi xỏc nh c cỏc mi liờn
h ti thiu cn iu tit, hng dn. Vỡ vy phi tham kho kinh nghim ca
mt s nc trong vic thc hin cỏc mi quan h ú v phi xut phỏt t
thc t VN, hoch nh rừ cỏc mi liờn h cn hng dn, iu tit, tng
bc xỏc nh rừ cỏc mi liờn h cn iu tit tng nc.
Chng hn, vi Lut kim toỏn cn xỏc nh rừ cỏc mi liờn h cn iu tit
qua Lut v qua cỏc bc th ch hoỏ tip theo ca cỏc b cú liờn quan.
Vi h thng chun mc c th, trc ht cn xem xột mi liờn h cn iu
tit qua cỏc vn bn ch o ca kim toỏn quc t v kh nng thc hin
VN- trờn c s xỏc nh s lng v c cu cỏc chun mc. Sau cựng, cn cú
bng gii thớch cỏc chun mc thng nht nhn thc v thc hin. Trong
hng dn cn chỳ ý n tớnh tiờn tin ca cỏc thc o ny nhm tng
bc nõng cao tớnh k cng v n np qun lý song phi gii hn mc
cú th thc hin c.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

7


Trờng ĐHKTQD
môn học

Đề án

PHN 2. THC TRNG V TN TI CA VIC XY DNG

CHUN MC KIM TON
2.1

Mụ hỡnh thit lp chun mc kim toỏn quc gia

2.1.1 Cỏc mụ hỡnh thit lp chun mc kim toỏn quc gia ti cỏc nc
phỏt trin.
Quỏ trỡnh hỡnh thnh v phỏt trin chun mc kim toỏn u xut phỏt t
nhng c im kinh t- xó hi riờng ca mi nc. Vỡ vy, cú nhiu mụ hỡnh
khỏc nhau trong vic thit lp chun mc kim toỏn. Mt s mụ hỡnh ph bin
c ỏp dng trờn th gii hin nay l :
a) Mụ hỡnh t kim soỏt: Hai c im ca mụ hỡnh ny l:
- Quỏ trỡnh thit lp chun mc hon ton do t chc ngh nghip m nhn,
khụng cú s tham gia ca cỏc bờn khỏc trong xó hi (cỏc t chc kim toỏn,
k toỏn, cỏc hi ngh nghip) cng nh s hu thun ca mt o lut no.
- S cng ch tuõn th chun mc c mang li bng s tha nhn rng rói
ca xó hi.
in hỡnh cho mụ hỡnh ny l Hoa K, hot ng kim toỏn c lp ti Hoa K
chu s chi phi ch yu ca Lut chng khoỏn c ban hnh vo nm1933 v
Lut giao dch chng khoỏn c ban hnh vo nm 1934, m c quan Nh
nc cú chc nng qun lý l u ban giao dch chng khoỏn (SEC). Theo ú, cỏc
cụng ty c phn cú niờm yt trờn th trng chng khoỏn hoc cú quy mụ nht
nh phi phỏt hnh bỏo cỏo ti chớnh cú kim toỏn.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

8


Trờng ĐHKTQD

Đề án
môn học
T chc ban hnh chun mc kim toỏn ti Hoa K l Hip hi k toỏn viờn
cụng chng Hoa K (AICPA) thnh lp t nm 1887 vi s thnh viờn hin nay
hn 300.000 ngi, õy l mt t chc t nguyn. Cỏc k toỏn viờn cụng chng
hnh ngh ti Hoa K khụng bt buc phi l thnh viờn ca AICPA. Mc dự
vy, cỏc chun mc kim toỏn do AICPA chi phi c kim toỏn viờn hnh
ngh ti Hoa K s dng vỡ cỏc chun mc ny thng c to ỏn dựng xem
xột mc hon thnh cụng vic ca kim toỏn viờn.
b) Mụ hỡnh u ban c lp: L mt dng iu chnh ca mụ hỡnh t kim soỏt.
Trong mụ hỡnh ny t chc ngh nghip vn gi vai trũ ch yu trong vic hỡnh
thnh chun mc, nhng thnh lp mt u ban c lp cú thờm nhng thnh
phn khỏc trong xó hi nhm tng cng s tha nhn trong xó hi. S cng
ch tuõn th ca chun mc ca mụ hỡnh ny cng c mang li bng s tha
nhn rng rói trong xó hi.
in hỡnh cho mụ hỡnh ny l Anh, hot ng kim toỏn c lp chu s chi
phi ca Lut cụng ty ban hnh nm 1989, theo ú mi cụng ty u phi kim
toỏn, ngoi tr cỏc cụng ty hu nh khụng phỏt sinh hot ng gỡ trong k
(Dormant Company) hoc mt s dng cụng ty t nhõn nh.
Vic son tho v ban hnh chun mc kim toỏn do hi ng thc hnh kim
toỏn (APB) thc hin. APB c thnh lp nm 1991 l mt c cu tng i
c lp vi cỏc t chc ngh nghip, bao gm mt na thnh viờn l cỏc kim
toỏn viờn, mt na cũn li l t phớa doanh nghip, trng hc v vin nghiờn
cu, cỏc c quan nh ncAPB c ti tr bi U ban t vn ca cỏc t chc
k toỏn (CCAB). U ban t vn ca cỏc t chc k toỏn c thnh lp nm
1970 do sỏu t chc ngh nghip hot ng thuc Vng quc Anh: bao gm
Hip hi k toỏn viờn cụng chc England v Wales (ICAEW), Hip hi k toỏn
viờn cụng chc (ACCA), Hip hi k toỏn viờn qun tr (CIMA) v Hip hi
chuyờn viờn k toỏn v ti chớnh cụng (CIPFA). Cỏc chun mc ca APB ban

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

9


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
hnh mc dự khụng cú tớnh phỏp lý nhng chỳng cng l c s to ỏn xem xột
v trỏch nhim ca kim toỏn viờn.
c) Mụ hỡnh t chc ngh nghip do lut nh: c im ca mụ hỡnh ny l
vic thit lp cỏc chun mc c giao cho t chc ngh nghip thnh lp theo
lut nh. Cỏc t chc ngh nghip hỡnh thnh trờn c s t nguyn cú vai trũ
thp hn hoc khụng cú vai trũ trong vic thit lp chun mc. Cỏc chun mc
kim toỏn ti cỏc quc gia ny thng mang tớnh cht cng ch vỡ mi cỏ nhõn
hnh ngh u buc phi l thnh viờn ca t chc ngh nghip theo lut nh.
i din cho mụ hỡnh ny l c, hot ng kim toỏn c lp ti c chu s
chi phi ca nhiu o lut: ngoi cỏc o lut chung nh : Lut cụng ty c phn
ra i vo nm 1965 quy nh i tng kim toỏn bt buc l cỏc cụng ty c
phn cú quy mụ trung bỡnh tr lờn, cũn l Lut quy nh v ngh nghip kim
toỏn ra i nm 1961, quy nh v t chc ngh kim toỏn ti c v cỏc tiờu
chun ca kim toỏn viờn.
Ti c tn ti song song hai t chc ngh nghip, c hai u a ra chun
mc kim toỏn vi tớnh cht khỏc nhau.
- T chc gi vai trũ lp theo phỏp lut l on kim toỏn viờn (WPK). WPK
c thnh lp nm 1961 theo Lut quy nh v ngh kim toỏn (WPO) vi
t cỏch l mt hi on liờn bang di s bo tr ca hi kinh t liờn bang.
- Hip hi k toỏn viờn cụng chng c (IDW) l t chc t nhõn t nguyn
c thnh lp nm 1931 n nay ch bao gm khong 7000 thnh viờn, vai
trũ ch yu l a ra cỏc hng dn v tham kho ý kin trong cỏc quỏ trỡnh

a ra quy nh.
d) Mụ hỡnh Nh nc- Hi ng t vn: Trong mụ hỡnh ny, Nh nc l
ngi ban hnh chun mc vi s tr giỳp ca mt hi ng t vn. Do c
Nh nc ban hnh nờn tớnh cng ch ca chun mc l ng nhiờn. Tuy
nhiờn, s cú mt ca Hi ng t vn lm cho quỏ trỡnh hỡnh thnh chun mc

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

10


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
mm do hn v tng cng tớnh chp nhn rng rói (bờn cnh vic chp hnh
theo lut nh).
Mt thớ d cho mụ hỡnh ny l Nht, hot ng kim toỏn c lp ti Nht Bn
b chi phi ch yu bi Lut chng khoỏn v giao dch chng khoỏn. Lut ny
yờu cu kim toỏn c lp phi c thc hin vi cỏc cụng ty c phn. Bờn
cnh ú l Lut k toỏn viờn cụng chc quy nh v tiờu chun ca kim toỏn
viờn.
S hỡnh thnh cỏc mụ hỡnh trờn phn ỏnh c im ca cỏc quc gia trong vic
tỡm kim mt phng thc thớch hp cho vic thit lp h thng chun mc kim
toỏn ca quc gia mỡnh m theo ú cú th cú mt s nguyờn nhõn nh hng n
s hỡnh thnh mụ hỡnh thit lp h thng chun mc kim toỏn quc gia:
- S phỏt trin ca hot ng kim toỏn c lp: Cỏc quc gia cú mụ hỡnh t
kim soỏt hoc u ban c lp thng l cỏc quc gia cú hot ng kim toỏn
c lp rt phỏt trin xut phỏt t mt nn kinh t da trờn s ti tr ca th
trng chng khoỏn. iu ny th hin qua quy mụ ca th trng chng
khoỏn ti cỏc quc gia ny v v trớ ca nú trong nn kinh t, hot ng kim

toỏn c lp phỏt trin mnh lm tng yờu cu hỡnh thnh chun mc kim
toỏn xut phỏt t ngi s dng bỏo cỏo ti chớnh hn l yờu cu qun lý xó
hi. Do ú, cỏc t chc ngh nghip d tỡm c ting núi thuyt phc trong
vic ban hnh chun mc ca mỡnh. Do ú, ti cỏc quc gia ny mụ hỡnh t
kim soỏt hoc mụ hỡnh u ban c lp thng c s dng.
- Ngc li, cỏc quc gia khỏc cú ngun ti tr ch yu cho cỏc doanh nghip
khụng phi t th trng chng khoỏn ỳng ngha. Thớ d, ngun cung cp ti
chớnh ch yu cho cỏc doanh nghip c l ngõn hng. Cỏc ngõn hng c
cung cp vn cho cỏc doanh nghip khụng ch bng con ng tớn dng m
cũn thụng qua vic mua c phn ca doanh nghip. Trng hp Nht Bn,
cỏc cụng ty ca Nht Bm thng da nhiu vo n hn l vn ch s hu v

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

11


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
ngõn hng l ngun cung cp ch yu. Bi vỡ ngi s dng thụng tin ti
chớnh l ngõn hng, Nh nc hay cỏc nh u t di hn l nhng ngi cú
nhiu kh nng kim soỏt c bỏo cỏo ti chớnh ca cỏc doanh nghip, nờn
yờu cu hỡnh thnh chun mc kim toỏn khụng xut phỏt t phớa nhng
ngi s dng (nh cỏc c ụng bỡnh thng) m li gn vi yờu cu qun lý
xó hi nhiu hn, chun mc kim toỏn do ú chu s chi phi ln hn ca
Nh nc. Do ú cỏc mụ hỡnh c la chn thng l mụ hỡnh t chc ngh
nghip theo lut nh hoc mụ hỡnh Nh nc- Hi ng t vn.
- S phỏt trin ca cỏc t chc ngh nghip: Cỏc t chc ngh nghip phỏt trin
mnh lm tng ting núi ca h trong vic hỡnh thnh cỏc chun mc kim

toỏn quc gia, Hoa K, Anh u l cỏc quc gia cú t chc ngh nghip ra i
sm v ht sc phỏt trin, ngc li vi c v Nht Bn.

2.1.2 Mt s vớ d c th trờn th gii
Cỏc nc chuyn t nn kinh t tp trung sang nn kinh t th trng cú nhng
la chn khỏc nhau i vi vic thit lp cỏc chun mc kim toỏn. Mụ hỡnh
kim toỏn c thit lp ti mt s nc trờn th gii hin nay.
a) Liờn bang Nga: Hot ng kim toỏn c lp bt u hỡnh thnh ti Nga t
nm 1987. Trong khi ch i s hỡnh thnh Lut kim toỏn, hot ng kim toỏn
c lp chu s chi phi ch yu ca Cỏc quy nh tm thi v hot ng kim
toỏn ti Liờn bang Nga c ban hnh theo Sc lnh s 2263, ngy 22.12.1993
ca Tng thng Liờn bang Nga. C quan qun lý trc tip v hot ng ny l
U ban v kim toỏn c lp, c quan ny ban hnh c 11 chun mc kim
toỏn vo u nm 1998, c ỏnh giỏ l rt gn gi vi cỏc chun mc quc t.
Cỏc chun mc kim toỏn ny cú tớnh cng ch tr nhng trng hp ch rừ
trong chun mc l mang tớnh hng dn.
b) Ba Lan: Chc danh k toỏn viờn cụng chng bt u c s dng chớnh
thc ti Ba Lan t nm 1992. Tt c cỏc kim toỏn viờn hnh ngh phi l thnh

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

12


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
viờn ca on kim toỏn viờn Ba Lan, mt t chc c bo tr bi B ti
chớnh v ban hnh cỏc chun mc kim toỏn. Cho n thỏng 7.1999 cú 7 chun
mc c ban hnh trờn c s ca chun mc quục t, nhng trng hp cha

cú chun mc ca Ba Lan, cỏc kim toỏn viờn c hng dn s dng chun
mc quc t. Trỏch nhim ca kim toỏn viờn c khng nh trong Lut k
toỏn cú hiu lc t nm 1995.
c) Cng ho Czech: Hot ng kim toỏn c lp ti Cng ho Czech bt u
c quy nh t nhng nm 1989- 1990 i vi mt s loi hỡnh doanh nghip.
Cho n nm 1993, nhng quy nh chi tit v hot ng kim toỏn c quy
nh bi Quyt nh s 63/1989 ca B Ti chớnh. Nm 1992, o lut s
526/1992 v kim toỏn viờn v on kim toỏn viờn cng ho Czech c
ban hnh xỏc nh tiờu chun kim toỏn viờn, phm vi kim toỏn, b nhim v
thay i kim toỏn viờn, ỏnh giỏ cht lng cụng vic kim toỏnon kim
toỏn viờn cng ho Czech (CARC) c thnh lp thỏng 2.1993 v n nm
1997 cú khong 1200 thnh viờn gm c kim toỏn viờn v tr lý kim toỏn viờn.
CARC hin l thnh viờn ca IFAC. CARC cú trỏch nhim ban hnh chun mc
kim toỏn. n thỏng 1.1998 ó cú 20 chun mc kim toỏn c ban hnh, cỏc
chun mc ny xõy dng trờn c s chun mc quc t.
d) Hungary: Hot ng kim toỏn c lp ó tng tn ti Hungary t trc
nm 1945, mt t chc ngh nghip ó thnh lp Hungary t nm 1932 cú tờn
l Hip hi kim toỏn viờn Hungary (AHA). Nm 1987, AHA c thnh lp li
v l thnh viờn ca IFAC nm 1992. Nm 1991, AHA i tờn thnh on kim
toỏn viờn Hungary (HCA). Lut s LV/1997 v on kim toỏn viờn Hungary v
hot ng kim toỏn c Quc hi Hungary thụng qua nm 1997 xỏc nh HCA
l t chc ngh nghip theo lut nh, di s bo tr ca B Ti chớnh. Tt c
cỏc thnh viờn hot ng ngh nghip phi l thnh viờn ca HCA. HCA ang

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

13


Trờng ĐHKTQD

Đề án
môn học
tin hnh mt d ỏn v chun mc kim toỏn quc gia da trờn cỏc chun mc
kim toỏn quc t.
e) Trung Quc: Hot ng kim toỏn c lp ó cú ti Trung Quc t nhng
nm 1949 v lỳc ú mt s tin thõn ca chun mc kim toỏn ó xut hin. Sau
nm 1980, khi Trung Quc tin hnh chớnh sỏch m ca, hot ng kim toỏn
c lp phỏt trin mnh v ln lt cỏc t chc ngh nghip ca kim toỏn viờn
ó ra i: Hip hi kim toỏn viờn Trung Quc (CICPA) thnh lp t nm 1988
v Hi k toỏn viờn cụng chng Trung Quc (CACPA) thnh lp nm 1992. C
CICPA v CACPA u tin hnh son tho v ban hnh nhng d tho chun
mc kim toỏn ca mỡnh t nm 1988 (CICPA) v 1993 (CACPA). Tuy nhiờn,
cỏc d tho ny khụng tr thnh chun mc chớnh thc c vỡ lý do nh: khụng
y , thiu nht quỏn, thiu tớnh cng ch v khụng ỏp ng c yờu cu
ho nhp vi thụng l quc t.
Chớnh vỡ vy, nm 1993, Lut k toỏn viờn cụng chng c ban hnh ó xỏc
nh B Ti chớnh l c quan ban hnh chun mc do CIAPA son tho. CICPA
thnh lp u ban chun mc kim toỏn c lp Trung Quc (CIASC) t thỏng
10/1994 son tho chum mc. CIASC gm cỏc thnh viờn t CICPA, cỏc
vin nghiờn cu, trng i hc v cỏc cụng ty kim toỏn. tr giỳp cho vic
son tho v ban hnh chun mc kim toỏn, nm 1995 B Ti chớnh ó thnh
lp hai t t vn, mt t cỏc chuyờn gia trong nc v mt t cỏc cụng ty kim
toỏn quc t. n cui nm 1998, ó cú 24 chun mc v 15 d tho c ban
hnh.
Nhỡn chung, cỏc nc mi chuyn t nn kinh t tp trung sang nn kinh t th
trng la chn mt trong hai mụ hỡnh:
- Mụ hỡnh t chc chuyờn nghip theo lut nh.
- Mụ hỡnh nh nc- Hi ng t vn.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

14


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
S la chn ny do cỏc t chc ngh nghip cha ln mnh v vai trũ quan
trng ca Nh nc trong vic qun lý nn kinh t th trng. Mt s nc nh
cú lch s phỏt trin t chc ngh nghip trc nm 1945 (Hungary, Trung
Quc) ó phỏt trin mụ hỡnh t kim soỏt nhng u khụng thnh cụng v phi
tỡm kim mt mụ hỡnh da vo s bo tr ca Nh nc.

2.1.3 S la chn mụ hỡnh thớch hp ti Vit Nam
Quỏ trỡnh xem xột kinh nghim cỏc nc cho thy mụ hỡnh t kim soỏt ch
thớch hp vi cỏc quc gia cú nhng c im kinh t, xó hi v lch s nht
nh, thng l cỏc quc gia Anglo- Saxon (Anh, Hoa K, Canada, Australia)
v cỏc quc gia tng l thuc a ca Anh. Ngay c khi quc gia ny cng
chuyn dn sang mụ hỡnh U ban c lp tng cng kh nng chp nhn ca
xó hi vi cỏc chum mc kim toỏn (trng hp Anh, Australia). i vi cỏc
quc gia khụng phi Anglo- Saxon, cỏc mụ hỡnh T chc chuyờn nghip theo
lut nh hoc Nh nc- Hi ng t vn s phự hp hn.
p dng vo thc tin VN, VN ó s dng mụ hỡnh nh sau:
Vic ban hnh chun mc kim toỏn s do B Ti chớnh ban hnh. iu ny
m bo tớnh cng ch ca chun mc trong iu kin hin ti ca VN v trong
mt s nm ti.
Vic son tho cỏc chun mc kim toỏn s chuyn dn sang Hi ng quc gia
v k toỏn. Khi ú, cn hỡnh thnh mt T son tho chuyờn nghip trc thuc
Hi ng, lm vic theo ch ton thi gian. Cỏc chuyờn gia bờn ngoi s tham
gia vi t cỏch nhúm t vn, úng gúp ý kin trc tip cho cỏc D tho ca T

son tho.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

15


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
Vic hng dn cỏc chun mc s giao cho T chc ngh nghip ca kim toỏn
viờn ban hnh vi s U quyn ca B Ti chớnh. Vic kim tra giỏm sỏt vic
thc hin cỏc chun mc cng do T chc ngh nghip thc hin.
thc hin cỏc nhim v trờn, T chc ngh nghip ca kim toỏn viờn nờn
hỡnh thnh theo lut nh, thớ d Lut v hot ng kim toỏn c lp v t di
s bo tr chớnh thc ca B Ti chớnh. Lut ny s quy nh tiờu chun v trỏch
nhim kim toỏn viờn, vai trũ ca t chc ngh nghip. Lut nờn quy nh rừ tt
c cỏc kim toỏn viờn hnh ngh v cỏc cụng ty kim toỏn bt buc phi l thnh
viờn ca T chc ngh nghip v chp hnh cỏc quy nh v nghip v v o
c do T chc ngh nghip ban hnh theo u quyn ca B Ti chớnh.
Nhng n lc ca chớnh ph trong vic thỳc y nn kinh t phỏt trin cựng
nhng thi c v thỏch thc mang li t quỏ trỡnh hi nhp kinh t chc chn s
to iu kin cho hot ng kim toỏn c lp phỏt trin mnh trong thi gian
ti. Vic xỏc nh mt mụ hỡnh phự hp v chuyn dn sang mụ hỡnh ny s l
nn tng khụng nhng cho s phỏt trin h thng chun mc k toỏn VN m cũn
cho vic a cỏc chun mc ny vo thc tin hot ng kim toỏn c lp.

2.2

Nhng tn ti v hn ch ca phỏp lnh k toỏn

a) Phỏp lnh b gim hiu lc qun lý do ho ln hai loi hch toỏn:
K toỏn v thng kờ l hai loi hch toỏn tuy cú quan h vi nhau, nhng cú s
khỏc nhau khỏ cn bn v: h thng cỏc phng phỏp, nguyờn tc v chun mc,
yờu cu, i tng nghiờn cuVỡ vy quy nh chung hai loi hch toỏn trong
mt phỏp lnh s lm cho cỏc quy nh phỏp lý khụng c th, khụng y , ln
ln gia thng kờ, k toỏn

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

16


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
K toỏn l cụng c qun lý vi giỏ tr phỏp lý cao, phm vi ỏp dng rng, vic
ban hnh phỏp lnh iu chnh mi hnh vi, hot ng trong lnh vc k toỏn
l tt yu trong bc quỏ ; Tuy nhiờn, trong bi cnh nn kinh t th trng
VN ang hỡnh thnh v hon thin thỡ nn tng v c s phỏp lý phi c th
ch thnh Lut.
b) Phm vi v i tng iu chnh ca phỏp lnh cha bao quỏt, y v
ton din:
Phm vi v i tng iu chnh theo quy nh ca Phỏp lnh mi ch tp trung
ch yu vo cỏc doanh nghip (Nh nc, cụng t hp doanh); Cỏc n v tp
th v t nhõn hot ng sn xut kinh doanh; Cỏc c quan v t chc cú s
dng kinh phớ ca Nh nc, ca on th. Cỏc xớ nghip cú vn u t nc
ngoi thc hin ch k toỏn theo nhng nguyờn tc v tiờu chun quc t
c chớnh ph VN tha nhn v chu s kim tra ca Chớnh ph VN. Nh vy,
xột trờn bỡnh din nn kinh t, cụng tỏc k toỏn cũn nhiu mng trng khỏ ln.

Thc trng ny cú th thy khỏ rừ trong cỏc lnh vc k toỏn: Nh nc (c bit
l khu vc qun lý Qu NSNN); NHNN v cỏc T chc tớn dng; chng khoỏn;
Cỏc t chc kinh doanh v cỏc Vn phũng i din ca Vit Nam nc ngoi.
c) Phỏp lnh cũn thiu nhiu so vi nhng quy nh phỏp lý cn cp:
Do Phỏp lnh ra i trong bi cnh nn kinh t nc ta ang tng bc chuyn
sang kinh t th trng, iu kin giao lu vi quc t v cỏc nc cũn nhiu hn
ch, do vy khi xõy dng Phỏp lnh cha hỡnh dung y cỏc hot ng s tip
tc phỏt sinh trong kinh t th trng nờn cũn nhiu lnh vc cha cp nh:
- Hot ng kim toỏn (k c kim toỏn c lp, kim toỏn Nh nc, kim
toỏn ni b).
- Cỏc t chc ngh nghip k toỏn, kim toỏn (Hi k toỏn Vit Nam, Hi ng
K toỏn Quc gia).
- K toỏn, kim toỏn vi t cỏch mt ngh t do, kinh doanh dch v.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

17


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
- iu kin phỏt trin k toỏn, kim toỏn ó phỏt trin trỡnh cao (k toỏn
trờn mỏy vi tớnh, truyn tin, kim toỏn trờn h thng mng vi tớnh).
- Mt s phng thc qun lý mi phỏt sinh ca kinh t th trng (khoỏn
trong xõy dng) nhng tớnh hp phỏp, hp lý ca chng t lm c s quyt
toỏn ti chớnh cha c quy nh c th.
Nhiu nguyờn tc, thụng l k toỏn, kim toỏn quc t ph bin ca nn kinh t
th trng thc t ó c thc hin Vit Nam (ó c quy nh trong cỏc ch
k toỏn c th, c bit l trong ch k toỏn doanh nghip) nhng cha

cp trong vn bn phỏp lý cao nht v k toỏn, kim toỏn:
- Chun mc k toỏn, chun mc kim toỏn.
- Cỏc nguyờn tc k toỏn mi: nguyờn tc hot ng liờn tc, thn trng, phự
hp
- Phõn chia k toỏn ti chớnh, k toỏn qun tr
- Cỏc quan nim v chng t, ti khon, s k toỏn, bỏo cỏo k toỏn, niờn ti
chớnh cng thay i.
d) Nhiu quy nh trong Phỏp lnh khụng cũn phự hp vi nn kinh t th
trng nhiu thnh phn ca nc ta:
V kim tra k toỏn: trc õy ch quy nh kim tra vic thc hin ch , th
l v k toỏn ca ni b doanh nghip, ca cp trờn hoc c quan chc nng Nh
nc. Hin nay, vic kim tra k toỏn khụng ch nh quy nh trc õy m cũn
c phỏt trin thnh hot ng kim toỏn, trong ú ch yu l kim tra cht
lng thụng tin ti chớnh, ớt quan tõm n kim tra ch k toỏn.
V chc nng ca k toỏn trng doanh nghip: Phỏp lnh quy nh k toỏn
trng doanh nghip cú chc nng va l ngi giỳp giỏm c doanh nghip t
chc ch o thc hin cụng tỏc ti chớnh, k toỏn v thụng tin kinh t, ng thi
l kim soỏt viờn kinh t ca nh nc t n v thỡ hin nay, quy nh trờn

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

18


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
cn c xem xột li cho phự hp vi cỏc loi hỡnh doanh nghip thuc mi
thnh phn kinh t.
V quy nh cỏn b k toỏn khụng c kiờm nhim th kho, th qu, khụng

c b trớ ngi thõn rut tht (b, m, v, chng) ca lónh o doanh nghip
lm nhõn viờn k toỏn s khụng ỳng vi doanh nghip ngoi quc doanh (c
bit l vi cụng ty TNHH, ).
Chc danh k toỏn trng mi ch quy nh cho doanh nghip (cỏc n v k
toỏn khỏc cũn vn dng tu tin: ph trỏch k toỏn, trng phũng k toỏn).
Bờn cnh vai trũ qun lý nh nc v k toỏn, kim toỏn ca B Ti chớnh, cỏc
t chc ngh nghip v k toỏn, kim toỏncng dn tham gia vo cụng vic
qun lý ngh nghip k toỏn, kim toỏn viờn.
Vic quy nh niờn k toỏn ch theo nm dng lch s khụng phự hp i
vi mt s i tng thc hin k toỏn (c bit l i vi cỏc doanh nghip cú
vn u t nc ngoi, cỏc trng cụng lp).

2.3

S cn thit khỏch quan ca vic ban hnh lut k toỏn?

Xoỏ b c ch tp trung, quan liờu, bao cp chuyn sang vn hnh nn kinh t
theo nhng quy lut kinh t khỏch quan ca kinh t th trng l mt trong
nhng bc ngot cú ý ngha lch s ca nc ta. Bc ngot quan trng ny ũi
hi chỳng ta phi iu hnh nn kinh t bng cỏc b lut, o lut. Do ú, trong
nhng nm qua, Quc hi nc ta ó dnh nhiu thi gian v trớ tu cho cụng tỏc
xõy dng lut. Nhiu Lut v Phỏp lnh ó c ban hnh. Trong giai on hin
nay, ban hnh Lut K toỏn l cn thit khỏch quan, l ỏp ng ũi hi cp bỏch
vỡ cỏc lý do sau:
1)

Vn bn cú giỏ tr phỏp lý cao nht hin nay ch o v qun

lý hot ng k toỏn trong nn kinh t VN l Phỏp lnh K toỏn Thng kờ ban
hnh 10/05/1988. Phỏp lnh K toỏn - Thng kờ ó gúp phn to ln trong vic

xỏc lp k cng v qun lý ti chớnh, k toỏn trong nhng nm trc õy. Song,

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

19


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
n nay Phỏp lnh K toỏn Thng kờ ó bc l nhiu hn ch, khụng phự hp
vi yờu cu ca nn kinh t th trng v tin trỡnh hi nhp kinh t quc t.
2)

S minh bch trong hot ng kinh t cú ý ngha rt quan

trng. iu ú li cng quan trng hn trong nn kinh t th trng cú s tham
gia ca nhiu thnh phn kinh t v s ra i, hot ng ca th trng chng
khoỏn. Cụng tỏc k toỏn l cụng c quan trng thc hin s minh bch ú. Vỡ
vy, cụng tỏc k toỏn phi c ch nh bng mt vn bn lut.
3)

Hon thin khung phỏp lut trong qun lý kinh t l yờu cu

cp bỏch ca nc ta trong tin trỡnh hi nhp kinh t quc t. Vic ban hnh
Lut K toỏn l ỏp ng yờu cu ú
4)

Yờu cu cp bỏch trong qun lý kinh t nc ta hin nay

l thng nht qun lý k toỏn, bo m k toỏn l cụng c giỏm sỏt cht ch, cú
hiu qu trong mi hot ng kinh t, ti chớnh, cung cp thụng tin y , trung
thc, kp thi, cụng khai, minh bch, ỏp ng yờu cu t chc, qun lý, iu
hnh ca c quan nh nc, doanh nghip: ngn chn tỡnh trng tham ụ, tham
nhng, lóng phớ ang xy ra trong nhiu lnh vc nc ta.
T nhng hn ch ca Phỏp lnh K toỏn Thng kờ v s cn thit khỏch
quan ca vic ban hnh Lut K toỏn thỡ Lut K toỏn ó ra i v l cụng c
c lc cho cụng tỏc k toỏn, kim toỏn sau ny.

2.4

Phng hng xõy dng h thng chun mc kim toỏn
Vit Nam trong giai on hin nay

2.4.1 Quỏ trỡnh xõy dng cỏc chun mc kim toỏn Vit Nam
Quỏ trỡnh xõy dng cỏc chun mc kim toỏn Vit Nam (CMKTVN) bt u
chớnh thc t thỏng 9.1997 sau hi tho v chun mc kim toỏn c B Ti

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

20


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
chớnh v D ỏn EUROTAPVIET v k toỏn v kim toỏn t chc ti Nha Trang.
Hi tho ó xỏc nh phng hng xõy dng CMKTVN l da trờn c s ca
chun mc kim toỏn quc t (CMKTQT) v cú nhng iu chnh cho thớch hp
vi iu kin VN.

Sau hn sỏu nm, hin nay ó cú 21 chun mc kim toỏn c B Ti chớnh
ban hnh, sỏu chun mc ang trong d tho ú l:
* Theo Quyt nh s 120/1999/Q-BTC ngy 27/9/1999 ca B trng
B Ti chớnh v vic ban hnh bn CMKTVN t I:
CMKTVN s 200: Mc tiờu v nguyờn tc c bn chi phi kim toỏn bỏo
cỏo ti chớnh.
CMKTVN s 210: Hp ng kim toỏn.
CMKTVN s 230: H s kim toỏn.
CMKTVN s 700: Bỏo cỏo kim toỏn v bỏo cỏo ti chớnh.
* Theo Quyt nh s 219/2000/Q- BTC ngy 29/12/2000 ca B trng
B Ti chớnh v vic ban hnh v cụng b sỏu CMKTVN t II:
CMKTVN s 250: Xem xột tớnh tuõn th phỏp lut v cỏc quy nh trong
kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh.
CMKTVN s 310: Hiu bit v tỡnh hỡnh kớnh doanh.
CMKTVN s 500: Bng chng kim toỏn.
CMKTVN s 510: Kim toỏn nm u tiờn- s d u nm ti chớnh
CMKTVN s 520: Quy trỡnh phõn tớch.
CMKTVN s 580: Gii trỡnh ca giỏm c.
* Theo Quyt nh s 143/2001/Q- BTC ngy 21/12/2001 ca B
trng B Ti chớnh v vic ban hnh v cụng b sỏu CMKTVN t III:
CMKTVN s 240: Gian ln v sai sút.
CMKTVN s 300: Lp k hoch kim toỏn.
CMKTVN s 400: ỏnh giỏ ri ro v kim soỏt ni b.

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

21


Trờng ĐHKTQD

Đề án
môn học
CNKTVN s 530: Ly mu kim toỏn v cỏc th tc la chn khỏc.
CMKTVN s 540: Kim toỏn cỏc c tớnh k toỏn.
CMKTVN s 610: S dng t liu ca kim toỏn ni b.
* Theo Quyt nh s 28/2003/Q-BTC ngy 14/3/2003 ca B trng
B Ti chớnh v vic ban hnh nm CMKTVN t IV
CMKTVN s 220: Kim toỏn cht lng hot ng kim toỏn.
CMKTVN s 320: Tớnh trng yu trong kim toỏn.
CMKTVN s 501: Bng chng kim toỏn b sung i vi cỏc khon mc
v s kin c bit.
CMKTVN s 560: Cỏc s kin phỏt sinh sau ngy khoỏ s k toỏn lp bỏo
cỏo ti chớnh.
CMKTVN s 600: S dng t liu ca kim toỏn viờn khỏc.
* Sỏu chun mc kim toỏn ang trong d tho ch Quc hi thụng qua:
CMKTVN s 401: Thc hin kim toỏn trong mụi trng tin hc.
CMKTVN s 550: Cỏc bờn hu quan.
CMKTVN s 570: Liờn tc hot ng.
CMKTVN s 800: Bỏo cỏo kin toỏn v nhng cụng vic kim toỏn c
bit.
CMKTVN s 910: Cụng tỏc soỏt xột bỏo cỏo ti chớnh.
CMKTVN s 920: Kim toỏn thụng tin ti chớnh trờn c s th tc tho
thun trc.
Ngoi vic cho ra i cỏc chun mc kim toỏn u tiờn ca VN phự hp vi
thụng l quc t v c im nc ta, quỏ trỡnh ny ó bc u to lp mt i
ng chuyờn viờn VN trong son tho chun mc v hỡnh thnh mt quy trỡnh
phi hp gia B Ti chớnh, cỏc cụng ty kim toỏn v cỏc trng i hc trong
cụng vic mi m ny. Trong quỏ trỡnh son tho va qua ó cú rt nhiu nhõn

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

22


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
viờn ca B Ti chớnh, kim toỏn viờn thc hnh cng nh ging viờn i hc ó
tham gia nghiờn cu v xỏc lp h thng chun mc nh ngy nay.

2.4.2 Bi cnh mi v thỏch thc mi
2.4.2.1

Nhng xu hng mi trong hot ng kim toỏn c lp trờn th gii.

Quỏ trỡnh ton cu hoỏ nn kinh t th gii din ra nhanh chúng dn n s gia
tng ca nhu cu thụng tin ton cu n nhiu lnh vc ngoi cỏc thụg tin ti
chớnh lch s truyn thng. Vỡ vy, cỏc t chc lp quy trờn th gii ó v ang
tớch cc phỏt trin cỏc chun mc liờn quan ti vic kim toỏn cỏc thụng tin khỏc
ngoi thụng tin ti chớnh. U ban thụng l kim toỏn quc t (IAPC) ang phỏt
trin mt khuõn mu mi cho h thng CMKTQT trong ú xỏc nh hng phỏt
trin ca dch v kim toỏn cỏc thụng tin chi phớ ti chớnh.
Trong khng hong ti chớnh nm 1997, s phờ phỏn ó nhm vo cỏc cụng ty
kim toỏn ó xỏc nhn cho bỏo cỏo ti chớnh ca nhng cụng ty cú tớnh hỡnh ti
chớnh yu kộm. Cỏc t chc lp quy ó mau chúng rỳt ra cỏc bi hc v vn
ny bng cỏch nõng cao cỏc chun mc kim toỏn cú liờn quan, thớ d chun
mc v tỡnh hỡnh hot ng liờn tc
Mt s vn khỏc cng nm trong s quan tõm ca cỏc t chc lp quy trờn
th gii l trỏch nhim phỏt hin gian ln ca kim toỏn viờn. Trong nm 2000,
IAPC cng ó ban hnh mt d tho mi iu chnh CMKTQT s 240 v Gian

ln v sai sút theo ỳng hng ny.
Cụng ngh thụng tin, c bit l nhng vn mi nh Internet, hot ng
thng mi in t, cỏc giao dch trc tuyncng l nhng thỏch thc t ra
cho cỏc t chc lp quy v kim toỏn.
2.4.2.2

Nhng bin chuyn trong mụi trng kinh doanh phỏp lý ti Vit Nam
nh hng n hot ng kim toỏn c lp.

S ra i ca Lut doanh nghip cựng nhng n lc ca Chớnh ph trong vic
thỳc y nn kinh t phỏt trin ó to c hi tng nờn ca th trng kim toỏn b

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

23


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
trỡ tr do nh hng ca u t nc ngoi gim sỳt sau khng hon ti chớnh
chõu . ng thi, vic bói b giy phộp hnh ngh kim toỏn s dn vic B
Ti chớnh phi cú nhng bin phỏp kim toỏn tr thnh mt yờu cu cp thit
hn na.
S ra i ca th trng chng khoỏn VN ó ỏnh du mt bc ngot trong
lch s phỏt trin ca hot ng kim toỏn c lp ti VN. Khi th trng chng
khoỏn VN phỏt trin thỡ vai trũ ca hot ng kim toỏn c lp s tr nờn quan
trng v yờu cu xõy dng CMKTVN s gia tng gii quyt mt lot cỏc vn
t ra t s phỏt trin ca th trng chng khoỏn v cỏc dch v liờn quan.
Quỏ trỡnh ho nhp vo nn kinh t th gii ca VN tip tc c y mnh

vi s kin ni bt l Hip nh thng mi Vit- M. Quỏ trỡnh ny tip tc m
ra c hi cho s phỏt trin kinh t nhng cng lm gia tng cỏc thỏch thc v vai
trũ qun lý ca Nh nc v s cnh tranh ca cỏc doanh nghip trong nc,
khụng loi tr lnh vc kim toỏn c lp.
Yờu cu v mt h thng chun mc kim toỏn phự hp vi tp quỏn quc t
nhng vn ỏp ng c yờu cu qun lý v mt Nh nc li cng tng lờn.
2.4.2.3

Nhng thỏch thc t ra cho tin trỡnh xõy dng h thng chun mc
k toỏn Vit Nam.

Nhng bin chuyn trong tỡnh hỡnh ngh nghip kim toỏn trờn th gii cng
nh nhng c hi phỏt trin ca hot ng kim toỏn c lp ti VN ó t ra
nhng thỏch thc mi cho tin trỡnh xõy dng chun mc kim toỏn.
Phi y mnh tin xõy dng h thng CMKTVN mau chúng hỡnh thnh
mt h thng chun mc tng i y cho cụng tỏc kim toỏn bỏo cỏo ti
chớnh.
Phi khn trng nghiờn cu v ban hnh chun mc hoc hng dn ngay khi
cú th v cỏc dch v kim toỏn liờn quan ca kim toỏn c lp (thớ d: dch v

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

24


Trờng ĐHKTQD
Đề án
môn học
son tho dch v ti chớnh, kim tra theo th tc tho thun), ỏp ng yờu cu
qun lý ca dch v ny.

2.4.3 Phng hng xõy dng h thng chun mc kim toỏn Vit Nam
trong iu kin hin nay
Cỏc gii phỏp xõy dng CMKTVN trong iu kin hin nay cn da trờn c s
cỏc phng hng c bn sau:
2.4.3.1

H thng CMKTVN c xõy dng trờn c s cỏc CMKTQT v cú
xem xột chun mc kim toỏn cỏc quc gia khỏc.

CMKTQT c xõy dng vi mc tiờu t c nhng chun mc tt nht
cho ngh nghip kim toỏn trờn phm vi ton th gii. Tuy nhiờn, do phi tho
món yờu cu ca nhiu thnh viờn l cỏc quc gia cú mc phỏt trin khỏc
nhau v ngh nghip nờn cỏc chun mc quc t khụng trỏnh khi mt s nhc
im:
- Phi dung ho quan im khỏc bit gia cỏc quc gia bng cỏch a ra hai
gii phỏp khỏc nhau cho cựng mt vn .
- Khụng ban hnh mt s vn mang tớnh cht c im riờng ca mt nhúm
quc gia, khụng mang tớnh ph bin trờn th gii
- Phỏt trin chm hn chun mc kim toỏn ca cỏc quc gia vỡ quan im bt
ng gia cỏc quc gia thnh viờn v mt s vn c th.
Trc tỡnh hỡnh ú, vic ra i cỏc CMKTVN l vụ cựng cn thit. CMKTVN
vn dng mt cỏch trit cỏc CMKTQT vo iu kin VN nht l vn dng cỏc
chun mc chung hỡnh thnh mt h thng c s phỏp lý cho nghnh ngh
kim toỏn.
Tuy nhiờn, do nhng bt cp nờu trờn ca CMKTQT m CMKTVN khụng ch
s dng cỏc CMKTQT lm c s m cũn xem xột trờn vic xõy dng chun mc
ca cỏc quc gia khỏc (nht l cỏc quc gia cú iu kiờn phỏt trin kinh t xó hi
tng t VN). c bit, chỳng ta khụng th khụng núi n cỏc quc gia cú ngh

Đỗ Thị Hậu- Kiểm toán 42 C

25