Bài giảng phương pháp luận trong nghiên cứu xã hội học

PHƯƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU XHH
 Các

khái niệm: Phương pháp NC XHH,
Phương pháp luận, PP hệ
 Các đặc trưng của NC XHH
 Một số dạng NC XHH
 Quá trình nhận thức và các giai đoạn của
NC XHH
 Một số yêu cầu PP luận trong NC XHH


Phương pháp NC XHH
Nghiên cứu xã hội học?

Là sự phân tích tình huống xã hội nào đó trên cơ sở
thực nghiệm, quan sát để cho các bằng cứ thực tế
xã hội, là cơ sở cho sản xuất tri thức xã hội học
Phương pháp NC XHH?

- Là tập hợp các phương pháp, kỹ thuật, thủ tục
đối với việc triển khai, thu thập, xử lý thông tin từ
thực tế xã hội cho việc giải quyết một vấn đề, tình
huống xã hội nào đó được lựa chọn cho nghiên
cứu.
- Phương pháp luận và phương pháp hệ


Các đặc trưng của nghiên cứu XHH
a)

Tính thực nghiệm của NC XHH
+ Thể hiện qua khâu thiết kế
+ Thể hiện qua nguồn thông tin

b) Tính khoa học của NCXHH
+ Tính đại diện của thông tin
+ Tính khách quan của thông tin


Một số loại NCXHH
 Nghiên

cứu mô tả
 Nghiên cứu giải thích
 Nghiên cứu định lượng
 Nghiên cứu định tính


Nghiên cứu mô tả


Nhằm thiết lập trạng thái thực tế của đối tượng



Trả lời câu hỏi: Như thế nào? Bao nhiêu?



Mô tả mới chỉ dùng lại bên ngoài đối tượng



Mô tả là tiền đề cho giải thích và các dạng thức nghiên cứu khác hướng đến bản chất của đối tượng


Nghiên cứu giải thích


Chỉ ra mối quan hệ tất yếu, nguyên nhân dẫn đến việc hình thành vấn đề nghiên cứu



Câu hỏi: Tại sao? Nguyên nhân từ đâu?



Sự tiếp nối của nghiên cứu mô tả, chỉ ra được bản chất của đối tượng, giúp nhận thức về tính quy
luật chi phối đối tượng



Khó có sự phân định rạch ròi với n.c. mô tả


Nghiên cứu định tính









Tìm hiểu sâu về đặc tính, tính chất của đối tượng,
tìm hiểu sâu bên trong động cơ của hành vi, tư
tưởng. Câu hỏi: Tại sao? Mô tả bằng lời
Sử dụng trong NC tìm kiếm, khám phá, thăm dò;
Mẫu được chọn theo mục tiêu, quy mô nhỏ, không
đại diện
Các phương pháp sử dụng: pv sâu, thảo luận
nhóm tập trung….
Thông tin mang tính chủ quan;
Tiến hành mềm dẻo, linh động, không nhất thiết
tuân thủ đầy đủ các thủ tục điều tra.


Nghiên cứu định lượng








Cho sự hiểu biết về khía cạnh lượng; đo mức độ phản
ứng, thái độ. Câu hỏi: bao nhiêu? Mô tả bằng con số.
Cung cấp chứng cứ để chứng minh, kiểm chứng giả
thuyết, có tính khẳng định.

Mẫu chọn mang tính đại diện, kích thước lớn.
Các phương pháp sử dụng: Các phương pháp gắn với
bảng hỏi được chuẩn bị kỹ.
Mang tính khách quan.
Tuân thủ chặt chẽ các thủ tục điều tra
Nghiên cứu mang tinh thời điểm


Các giai đoạn tiến hành nghiên cứu


Cơ sở khoa học cho phân chia các GĐ

Xây dựng
khái niệm

Lý thuyết

Diễn giải
lý thuyết

Giả thuyết

Khái quát
Lược đồ mô hình khoa học của Wallace

Triển khai
công cụ đo

Phép đo tóm

tắt mẫu

Các quan sát


Các giai đoạn tiến hành nghiên cứu


Giai đoạn 1. Thiết kế nghiên cứu (hình thành cơ sở phương pháp luận cho NC):
- Xác định vấn đề, mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu; định nghĩa và thao tác hóa khái niệm đo lường; xây
dựng công cụ thu thập thông tin
- Xác định phương pháp nghiên cứu
- Xây dựng kế hoạch ĐT và xử lý thông tin


Các giai đoạn tiến hành nghiên cứu


Giai đoạn 2

.

Tiến hành thu thập thông tin:

- Xác định địa điểm thời gian khảo sát
- Các công việc với điều tra viên
- Thu thập, ghi chép
- Kiểm tra giám sát
- “Làm sạch” kết quả ghi chép

Các giai đoạn tiến hành nghiên cứu


Giai đoạn 3

.

Xử lý, phân tích thông tin, viết báo cáo

- Xử lý, phân tích thông tin
- Viết báo cáo
- Công bố kết quả điều tra


Sơ đồ hóa quy trình
Quá trình thực hiện NC XHH

Đầuvào

Vấn đề
XH cần
có
thông
tin thực
nghiệm
để đánh
giá, giải
quyết

Quá trình thiết kế:

- Thiết kế công cụ
- Thiết kế mầu,
phương pháp thu thập
thông tin và điều tra
- Xử lý thông tin, báo
cáo kết quả

Đầu ra:
Các
thông tin
thực
nghiệm
cho việc
đánh giá,
giải quyết
vấn đề


Một số yêu cầu PP luận trong NC XHH


Quan điểm của Durkheim, M. Weber



Từ góc độ nhà nghiên cứu



Từ góc độ khách thể nghiên cứu