Nhân giống invitro Lan Hồ Điệp

Giới Thiệu.
Hiện nay Lan Hồ Điệp nói chung và các loại lan nói riêng được xem là
cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao. Do đó cũng đã có nhiều nhà vườn
mạnh dạn đầu tư chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ lúa, hoa màu sang trồng
lan. Hiệu quả kinh tế cao gấp 2-3 lần so với cây trồng khác. Lan Hồ Điệp
hiện nay rất được yêu thích không chỉ về màu sắc, kiểu dáng mà còn mang
một vẻ đẹp sang trọng và trang nhã. Tuy nhiên Hồ Điệp là loài lan khó nhân
giống, hiện tại chỉ có một số cơ sởm trường Đại học, Viện nghiên cứu có
hướng phát triển trên những kỹ thuật mới như: Kỹ thuật nuôi cấy quang tự
dưỡng, Bioreactor. v.v..nhưng vẫn chưa đưa ra áp dụng rộng rãi. Việc nhân
giống bằng kỹ thuật nuôi cấy mô in-vitro tạo ra hàng loạt cây con ổn định về
mặt di truyền và đáp ứng giá cả phải chăng là rất hữu ích.
Tại Trung tâm Công Nghệ Sinh Học TPHCM nghiên cứu thàng công
kỹ thuật nuôi cấy ngập chìm tạm thời đối với cây Hồ Điệp. Với kỹ thuật này,
việc nhân giống hoa lan Hồ Điệp có nhiều ưu điểm như tỉ lệ sống của cây
con trong giai đoạn vườn ươm đạt 95%.. rút ngắn thời gian để cây đạt kích
thướt khi ra vườn ươm. Ở đây do một hạn chế về công nghệ cũng như thiết
bị, kỹ thuật nên chỉ giới thiệu quy trình cơ bản nhân giống lan Hồ Điệp
bằng phương pháp nuôi cấy mô in-vitro.
1
Mục lục.
Phần I: Tổng quan về Lan Hồ Điệp.
I.1 Tên và nguồn gốc.
I.2 Hình dáng.
I.3 Điều kiện sinh thái.
I.3.1 Nhiệt độ và độ ầm.
I.3.2 Nhu cầu nước tưới.
I.3.3 Ánh sáng.
I.3.4 Độ thông thoáng.
I.3.5 Dinh dưỡng.
I.3.6 Sâu bệnh.

I.3.7 Chậu, Giá thể, Cách trồng.
I.4 Tình hình sản xuất ở Việt Nam.
Phần II: Nhân giống invitro Lan Hồ Điệp.
II.1 Lịch sử ra đời.
II.2 Một số phương pháp nuôi cấy.
II.3 Quy trình nhân giống.
II.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến môi trường nuôi cấy.
Phần III: Kết luận.
Tài liệu tham khảo.
2
PHẦN I: TỔNG QUAN VỀ LAN HỒ ĐIỆP.
I.1 Tên và nguồn gốc.
- Hồ Điệp có tên khao học là Phalaenopsis là loài có hoa lớn, bền, đẹp. Có tên
từ chữ grec Phalaina nghĩa là bướm và opsis có nghĩa là sự giống nhau. Lan Hồ
Điệp là loài lan có hoa giống bươm bướm phất phơ rất đẹp.
- Hồ Điệp được khám phá năm 1750, đầu tiên được ông Rumphius đặt tên là
Angraecum album. 1753 Linne đổi tên thành Epidendrum. 1825 nhà thực vật Hà
Lan định danh lại là Phalaenopsis.
- Hồ Điệp phân bố chủ yếu ở: Malay, Indo, Philipin, phía đông Ấn Độ và Úc.
Ở Việt nam cũng có một số loài vì có hoa nhỏ nên được gọi là tiểu Hồ Điệp
(phalaenopsis manni, gibbosa, lobbi, fuscata, cornucervi.). Hồ Điệp có thể mọc ở
khí hậu nhiệt đới và đồi núi cao 2000m nên vừa chịu được khí nóng ẩm vừa chịu
được khí hậu mát.
I.2 Hình dáng Lan Hồ Điệp.
- Hồ Điệp là loài lan đơn thân, mập, ngắn lá to, dày mọc sát vào nhau. Đây là
giống gồm các loài có hoa lớn, đẹp. Phát hoa mọc từ nách lá, dài, đơn hay
phân nhánh, cánh hoa phẳng, trải rộng, hoa nở từng cái, 3 đài to tròn, 2
cánh xòa rộng kín. Môi cong, dẹp có 2 râu dài. Trụ có hình bán nguyệt với
2 phân khối u lên chứa đầy phấn hoa. Ngày nên Hồ Điệp được lai tạo với
nhiều màu sắc và kích thướt đa dạng: trắng, tím, đỏ, vàng, hồng.

3
I.3 Điều kiện sinh
thái.
I.3.1 NHiệt độ và độ ẩm.
- Hồ Điệp là loại hoa của nhiệt đới,
nhiệt độ tối thiểu 22oC- 25oC ban ngày và
18oC vào ban đêm. Tuy nhiên Hồ Điệp là
loại lan chịu nóng nhiều hơn đa số các loài khác. Cây có thể phát triển tốt ở nơi
có nhiệt độ cao 35oC vào ban ngày và 25oC vào ban đêm. Nhiệt độ lý tưởng để
phát triển tốt là 25oC-27oC. Hồ Điệp phát triển quanh năm hầu như không có
mùa nghĩ thuận lợi trổ hoa lúc thời tiết lạnh.( Ở Việt Nam thường nở hoa vào
cuối tháng 12,1.)
- Hồ Điệp chịu ẩm cao, tối thiểu 60% nhưng không chịu nước. Làm gìan
che phải che 70% nắng. Ẩm độ này rất phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam.
I.3.2 Nhu cầu nước tưới.
- Hồ Điệp là cây đơn thân nên không có giả hành để dự trữ dinh dưỡng và
nước. Nước thường tập trung ở lá. Vì Hồ điệp có lá lớn, diện tích tiếp xúc nhiều
nên rất dễ thoát hơi nước. Vào mùa nắng có thể tưới 3 lần/ngày: Sáng, trưa,
4
chiều. Chú ý khi tưới vào buổi trưa phải tưới thật đẩm để tránh nắng sẽ làm sốc
cây lan. Mùa mưa thì tuỳ theo điều kiện thời tiết mà tưới nước cho phù hợp. tóm
lại Hồ Điệp cần ẩm nhiếu hơn nước.
I.3.3 Ánh Sáng.
- Hồ Điệp cần ánh sáng yếu vì đây là loài ưa bóng mát, biên độ biến thiên
khá rộng 5.000 – 15.000m/m2, ánh sáng chỉ cần 20%-30% là đủ. Tuy nhiên
không trồng Hồ Điệp ở nơi quá răm mát vì ánh sáng rất cần cho sự sinh trưởng
và trổ hoa. Ánh sáng khuyếch tán vừa phải tất tốt. Nếu chiếu sáng được 12h/ngày
thì cây sẽ phát triển tốt hơn. Ở châu Âu Hồ Điệp được trồng trong nhà kính có hệ
thống làm mát, máy điều hòa nhiệt độ và ánh sáng nhân tạo nên Hồ Điệp phát
triển rất đồng đều, xanh tốt. Thuận lợi cho việc điều khiển ra hoa đồng loạt.

I.3.4 Độ thông thoáng.
- Rất cần thiết cho Hồ Điệp, Hồ Điệp hay bị bệnh thối nhũn lá (phõng lá),
sự thông thoáng giúp lá cây mau khô sau khi tưới và bộ rễ không bị úng nước
nên hạn chế bệnh rất nhiều. Ở nước ta vào mùa mưa Hồ Điệp tăng trưởng mạnh
những giọt mưa nặng hạt có thể làm thối đọt. Do đó để ngăn ngừa tình trạng trên
nên dùng những tắm tôn nhựa xanh để che. Có một số trường hợp trồng Hồ Điệp
trên cao (Sân thượng) có hiệu quả hơn. Tuy nhiên gió nhiều và mạnh dễ làm cây
mất nước nhanh nếu ta không cung cấp đủ lá cây sẽ héo rũ, nhăn.
I.3.5 Dinh dưỡng.
- Hồ Điệp cần dinh dưỡng thường xuyên, quanh năm vì không có mùa
nghỉ . Khi tưới phân không nên tưới với nồng độ cao cà đừng tưới lên đọt, nhất
là lúc lá non mới nhú ra từ đỉnh sinh trưởng. Hồ Điệp cần phân bón tưới với
nồng độ loãng và có thể tưới nhiều lần trong tuần. Có thể tưới thêm phân hữu cơ
như: bánh dầu 15ngày/lần, vitamin B1, kích thích ra rễ…
5
- Cách tưới phân:
+ Cây dưới 12 tháng tuổi dùng phân có công thức 30-10-10, sau đó
dùng phân loại 20-20-20 hoặc 18-18-18 cho đến lúc ra hoa. Tuy nhiên vào mùa
mưa nếu tưới phân 30-10-10 thấy cây yếu mềm quá có thể tăng cường lượng lân
và kali bằnng cách xen kẻ phân 20-20-20 hoặc 18-18-18(dù là cây con), để cây
được cứng cáp, tăng cường sức đề kháng sâu bệnh.
+ Lúc cây trưởng thành (18-24 tháng tuổi) vào thời điểm cuối năm, thời
tiết lạnh có thể kích thích cây ra hoa bằng cách tưới phân 10-30-30 đến khi cây
bắt đầu nhú cành hoa rồi ta trở lại tưới phân 20-20-20 cho đến lúc hoa nở và tàn.
KHông nên để cành hoa lâu quá trên cây, khi nụ hoa cuối cùng đã nở và có 1,2
hao bắt đầu héo, thì ta nên cắt cành hoa bỏ đi để dưỡng sức cho cây. Khi cắt cành
hoa càng sớm thì lá mới ra mau và cây sinh trưởng tốt hơn để lần ra hoa sau sẽ
mạnh hơn.
I.3.6 Sâu bệnh.
-Đối với phong lan, việc phòng bệnh hết sức quan trọng, vì khi cây đã bị

bệnh rất khó trị và có thể làm chết cây. Ngoài việc chăm sóc lan kỹ lưỡng đều
đặn, tưới nưới và dinh dưỡng cần phải tưới thêm thuốc trừ nấm bệnh nhằm tăng
sức đề đề kháng cho cây. Lan Hồ Điệp hay bị con bọ trĩ chích tạo vết thương trên
lá từ đó vi khuẩn xâm nhập gây bệnh thối nhũn trên lá. Có thể dùng một số loại
thuốc để phòng trị như Malathion, lannat… để phòng trị
I.3.7 Chậu, giá thể và cách trồng.
- Cách trồng chung nhất cho các loại Hồ điệp là chậu thật thoáng, có nhiều
lỗ có thể sử dụng chậu đất nung có nhiều lỗ hay chậu nhựa cũng được. Chậu phải
thật sạch không có rêu bám trên thành chậu. Thông thường các nhà vườn trồng
lan với số lượng lớn (vài ngàn cây) thường dùng than, dớ, xơ dừa, mút… làm giá
thể để trồng lan Hồ Điệp. Có rất nhiều cách trồng lan HĐ tuỳ theo từng vùng.
Nhưng có điểm chung là than, mút nằm dưới đáy chậu, còn xơ dừa hay dớn sẽ
nằm trên miệng chậu. cách trồng này giúp cây thóat nước tốt vào mùa mưa,
không bị thối rễ và phát triển tốt. Trong thời gian khoảng 2 năm ta thay chậu một
lần, nếu cây lớn quá mau có thể thay chậu sớm hơn.
I.4 Tình hình sản xuất.
- Hiện nay tại TP.HCM cây lan Hồ Điệp được xem là cây trồng chiến lượt
trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng và vật nuôi. Đây là cây trồng đem
lại hiệu quả cao gấp 2-3 lần so với việc trồng lúa, hoa màu v.v.. Trong xu
6