Giáo án Sinh học 7 bài 34: Đa dạng và đặc điểm chung của các lớp cá

Giáo án Sinh học 7

BÀI 34: SỰ ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM
CHUNG CỦA CÁ
1. Mục tiêu
a.Kiến thức
- Nêu các đặc tính đa dạng của lớp cá qua các đại diện khác như cá nhám, cá
đuối, lươn, cá bơn....
- Nêu ý nghĩa thực tiễn của cá đối với tự nhiên và đối với con người.
b.Kỹ năng :
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, so sánh, phân tích.
- Kỹ năng sống: Rèn kỹ năng thể hiện mình, hợp tác nhóm
c. Thái độ : Giáo dục HS bảo vệ môi trường sống của cá, bảo vệ - khai thác phát triển nguồn lợi cá.
2.Chuẩn bị:
a. GV: Tranh, ảnh một số loài cá sống trong các điều kiện sống khác nhau.
b. HS: Chuẩn bị bài, kẻ bảng (SGK-Tr.111; phiếu HT).
3.Tiến trình bài dạy
a. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra
*. Nêu vấn đề:

(1’)

? Nêu đặc điểm cơ bản giúp cá thích nghi với đời sống?
HS: Thân cá chép thon dài, đầu thuôn nhọn gắn chặt với thân… Hô hấp = mang,
có bóng hơi, cơ quan đường bên...
GV: Lớp cá đa dạng, phong phú có vai trò thực tiễn ntn? N/cứu bài =>


Giáo án Sinh học 7
b. Dạy bài mới:
tg

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS
I. Đa dạng về thành phần loài và

19

đa dạng về môi trường sống:
- GV yêu cầu đọc kết hợp quan sát

1. Đa dạng về thành phần loài:

tranh thảo luận nhóm nhỏ → hoàn
thành bài tập sau :
Dấu hiệu so

Lớp cá

Lớp cá

sánh
Số loài
MT sống
ĐĐ cơ bản

sụn

xương

- Thảo luận nhóm hoàn thành bài
tập.

để phân biệt
Đại diện
- Đại diện nhóm lên điền bảng →
các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Nhận xét, chốt đáp án.
?. Đặc điểm phân biệt giữa hai lớp cá

- Đại diện nhóm lên điền bảng →

là gì ?

các nhóm khác nhau nhận xét, bổ
sung
- Số lượng loài lớn (24.415)
- Chia 2 lớp:
- Đặc điểm cơ bản phân biệt 2 lớp:
là bộ xương
+ Lớp cá sụn: Bộ xương bằng
chất sụn
+ Lớp cá xương: Bộ xương bằng


Giáo án Sinh học 7
chất xương
Gv. Hướng dẫn họ sinh quan sát bảng

2. Đa dạng về môi trường sống:

và hoàn thiện bảng

Gv. Hướng dẫn học sinh điền

- Quan sát hình, đọc kỹ chú thích
hoàn thành bảng theo nhóm

GV. Nhận xét đưa đáp án đúng

- Điền bảng → lớp nhận xét, bổ
sung

? Qua bảng cho biết: Điều kiện sống
đã ảnh hưởng đến cấu tạo, tập tính

Đối chiếu, sửa chữa sai sót nếu có

của cá ntn?

? Lấy VD để chứng minh?

- Điều kiện sống khác nhau đã ảnh

? Vì sao cá sống tầng mặt bơi nhanh?

hưởng đến cấu tạo ngoài và tập

Cá sống trong bùn vây tiêu giảm, rất

tính của cá

dài, không vẩy?...
- Lớp cá xương: Bộ xương = sụn
xong ngấm thêm canxi → rắn chắc,
vảy hình nón mọc nhô ra từ trong da
cá, bám chắc vào da…
7
- Dựa vào kiến thức đã học: Trả lời
câu hỏi ▼ SGK?

II. Đặc điểm chung của cá

- Cá nhân nhớ lại kiến thức bài


Giáo án Sinh học 7
trướctrả lời câu hỏi, lớp nhận xét,
? Nhận xét rút ra đặc điểm chung của

bổ sung.

cá?

- HS thông qua các câu trả lời →
rút ra đặc điểm chung của cá.

* Cá là động vật có xương sống
? Nhắc lại khái niệm: Thụ tinh ngoài,

ĐV biến nhiệt?

thích nghi đời sống hoàn toàn ở
nước
- Bơi bằng vây, hô hấp bằng mang

12

- Tim 2 ngăn, 1 vòng tuần hoàn,
- Dựa vào thực tiễn đời sống kết hợp

máu đi nuôi cơ thể là máu đỏ tươi

với SGK…trả lời câu hỏi:

- Thụ tinh ngoài
- Là động vật biến nhiệt

? Nêu các lợi ích của cá trong tự

III. Vai trò của cá

nhiên và đời sống con người? Lấy
VD?

- HS thu thập thông tin SGK và
hiểu biết của bản thân → trả lời, 1
vài HS trình bày → lớp bổ sung
1. Lợi ích:
- Cung cấp thực phẩm: Vây cá

nhám, trứng cá...
- Nguyên liệu chế thuốc chữa
bệnh: Gan cá thu...
- Cung cấp nguyên liệu cho các
ngành công nghiệp: Da cá nhám
đóng giày, cặp, giấy ráp...
- Trong chăn nuôi: Xương cá, bã


Giáo án Sinh học 7
mắm...
- Diệt ĐV có hại (bọ gậy, sâu bọ
hại lúa...)
? Có phải mọi loài cá đều có lợi? Sử
dụng TP là cá cần chú ý vấn đề gì?
? Nhận xét nguồn lợi cá TN hiện nay
ở VN và ở địa phương em?
? Lý do nào dẫn đến tình trạng đó?

- Làm cảnh, phát tán ĐV khác (trai
sông)
2. Một số loài cá gây độc:
- Cá nóc, mật cá trắm…

- Dần bị cạn kiệt…

? Đưa ra biện pháp bảo vệ, phát triển
nguồn lợi cá?

-Khai thác không hợp lí.

* Bảo vệ nguồn lợi cá:
+ Tận dụng vực nước tự nhiên để
nuôi cá.
? Thế nào là đánh bắt hợp lí?

+ Cải tạo các vực nước, bảo vệ
nguồn nước.
+ Đánh bắt hợp lí.

Dấu hiệu so sánh
Số loài
MT sống

Lớp cá sụn

Lớp cá xương

850
Nước mặn, nước lợ

24565
Nước mặn, nước lợ, nước

Đặc điểm cơ bản

Bộ xương bằng chất sụn

ngọt
Bộ xương bằng chất xương

để phân biệt

Khe mang trần, da nhám,

Có xương nắp mang, da phủ

miệng ở mặt bụng...

vảy, miệng ở đầu mõm


Giáo án Sinh học 7
Đại diện

Cá nhám, cá đuối...

Cá trắm, chép...

* Bảng: Ảnh hưởng của điều kiện sống tới cấu tạo ngoài của cá
S
T
T
1

2

3
4

Đặc điểm môi

Đại

Hình

Đặc

Đặc

Bơi: nhanh,

diện

dạng

điểm

điểm

bình thường,

thân

khúc

vây

chậm, rất

đuôi

chẵn
Bình

trường
Tầng mặt, thiếu nơi ẩn

Cá

náu
Tầng giữa và tầng đáy

nhám

nơi ẩn náu thường
nhiều
Trong những hốc bùn
đất ở đáy
Trên mặt đáy biển

Thon dài

Cá vền,

Tương

cá chép..

đối ngắn

Lươn

Rất dài

Cá bơn,

Dẹt,

cá đuối

mỏng

Khoẻ

Yếu

Rất yếu
Rất yếu

thường
Bình
thường
Không
có
To hoặc
nhỏ

c.Củng cố - Luyện tập. (4)
? Bài tập: Đánh dấu "x" vào câu trả lời đúng

1. Lớp cá đa dạng vì:
a. Có số lượng loài nhiều
b. Cấu tạo cơ thể thích nghi với các điều kiện sống khác nhau
c. Cả a và b
2. Dấu hiệu cơ bản để phân biệt cá sụn và cá xương:
a. Căn cứ vào đặc điểm bộ xương
b. Căn cứ vào môi trường sống
c. Cả a và b
- Đáp án 1c, 2a

chậm
Nhanh

Bình thường

Rất chậm
Chậm


Giáo án Sinh học 7
? Nêu vai trò của cá trong đời sống con người?
d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà

(1’)

- Học bài trả lời các câu hỏi và kết luận trong SGK
- Đọc “ Em có biết ” - Chuẩn bị: Mỗi nhóm 1 con ếch đồng, kẻ bảng SGK tr.114