Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua dạy học phần hiđrocacbon hoá học 11

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
======

TRẦN THỊ NGA

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
VÀ SÁNG TẠO THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN
HIĐROCACBON HOÁ HỌC 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
======

TRẦN THỊ NGA

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
VÀ SÁNG TẠO THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN
HIĐROCACBON HOÁ HỌC 11
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số: 814 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ BÍCH ĐÀO

Hà Nội, 2018

LỜI CẢM ƠN
x

y

ế

ế TS. Phạm Thị Bích Đào

,

ệ

x

vă .

y
ọ S

y

N

ọ

yề

ệ

ọ

ế

v

ọ .
x

ế

ọ

ọ S

v

ệ

ệ ,

N

S
ề

ọ

vă .

X

ọ
y

v

THPT L

ọ

T 3

ề

ọ ,

T PT L
ọ

ề

ọ

Tài, THPT L

ệ

,
T

ệ

và

v

.

X

,
ọ

M

,x

x y

v

v

,

yế

,

.
ế

ọ

ế

v

.
T

Trần Thị Nga


MỤC LỤC
MỞ ẦU ................................................................................................................ 1
1. L

ọ

ề

.................................................................................................. 1

. Mụ

........................................................................................... 2

3. N ệ

vụ

4.

........................................................................................... 2
v

v

........................................................................ 3

5. P

..................................................................................... 3

6.

yế

7. D

ọ ............................................................................................. 3

ế

vă .................................................................... 3
vă .......................................................................................... 4

8.
ƯƠN

1

Ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ T Ự

IẢI QUYẾT VẤN

Ề VÀ SÁN

TẠO

TIỄN P ÁT TRIỂN NĂN

LỰ

O

P Ổ

Ọ

SIN

TRUN

Ọ

T ÔN TRON DẠY Ọ P ẦN I RO A ON ÓA Ọ 11 .................... 5
1.1. Lị

........................................................................................... 5

1. . Nă

, ă

1. .1. Nă

yế v
yế v

1.3. D y ọ
1.3.1. K

ềv

ị
v

ể

ặ

ể

1.4. M
yế v

.................................................. 10

ọ

y ọ
y ọ
yế v
ề

....... 10
ể

ă

............................................................. 10

ọ ......................................................... 18
.................................................................. 21

ọ
ềv

ă

......................................................................... 14
y ọ

ĩ

ể

....................................................................... 10

y ọ
ụ

ị
y ọ

y ặ

1.4. . P

1.5.1. Mụ

ĩ

ềv

1.4.1. P

ă

ă

y ọ
v

1.5. T

.......................................................... 7

ệ .................................................................................................... 10

1.3. .

1.4.4. M

.............................................. 6

........................................................................................................ 6

1. . . Nă

1.4.3. S

ềv

,
ọ

ọ 11 v v
ọ

ổ

ề

ể

.............. 26

......................................................................................... 26


1.5. .

ề

........................................................................................ 26

1.5.3. P

ề

1.5.4. N

ề

................................................................................... 26
......................................................................................... 27

1.5.5. T

ế

Tể

1 .................................................................................................. 37

ế
ƯƠN

VẤN

v

ế

M T S

Ề VÀ

I RO A

SÁN

ề

.............................................. 27

IỆN P ÁP P ÁT TRIỂN NĂN

LỰ

TẠO

DẠY

O

Ọ

SIN

TRON

ON ÓA Ọ 11 Ở TRƯỜN TRUN

.1. P

ụ

,

,

v

ặ

ể

Ọ

IẢI QUYẾT
Ọ

P ẦN

P Ổ T ÔN ...... 38

về

y ọ

ọ 11 ...................................................................................... 38

.1.1. Mụ

,

.1. .

,

.1.3. M

ọ 11 ............................................... 38
ọ 11 ....................................................... 39

ể

về

v

y

ọ

– Hóa ọ 11 ..................................................................................... 40
. .T ế
ọ

ế

ụ

ổ

yế v

y ọ

. .1.
ổ

ă

ềv

ọ

ọ ........................................................... 46

ă

yế v

ềv

ọ

ọ

ông ............................................................................................................. 46

. . .

ể

ệ

ă

ọ

yế v

,

. .3. T ế
ọ

ế

ụ

ă
ể

x

y

ă
ệ

.3. .

ệ

1: V

ụ

2.3.3.

ệ

:V

ụ

.3.4.

ệ

3: S

ụ

ọ

ọ 11 ........................ 51

yế v
–

ị

ềv

,

y ọ

.3.1. ị

yế v

y ọ
ệ

T PT

ọ

ọ 11 ........................................................................ 47

ổ

.3. M

ềv

ềv

ọ

ọ 11 ............................................ 57
............................................................. 57
y ặ

t .................................. 57

y ọ
ằ

.................................... 72
ể

ă

yế v

ề và

................................................................................................................. 85


Tể

ế

.................................................................................................. 91

ƯƠN 3 T Ự N
3.1. Mụ

v

ệ

vụ

3.1.1. Mụ
3.1. . N ệ

vụ

3. .
3.3.

v

IỆM SƯ P ẠM ............................................................ 92
ệ

.................................................. 92

ệ

................................................................... 92

ệ

.................................................................. 92

ị

ệ

ế

.................................................... 92

ệ

3.3.1. Tổ

.............................................................. 94

nghiệ ................................................................................... 94

3.3. . N

ệ

3.4. Kế

................................................................... 94

ệ ....................................................................................... 95

3.4.1. Kế

ể

3.4. . Kế

ể

ể

quan

,

ế

ọ ......................................... 95
giá

viên v

ọ

............................................................................................................................ 102
P ẦN 3: KẾT LUẬN VÀ K UYẾN N
1. Kế
.Kế
3.

....................................................... 114

................................................................................................ 114
ịv

ềx
ể

........................................................................................ 115
ề

............................................................................. 115

TÀI LIỆU T AM K ẢO ................................................................................... 116
P Ụ LỤ ........................................................................................................... PL1


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BTHH

Bài t p hóa học

GD

Giáo dục

DH

D y học

DHHH

D y học hóa học
i ch ng

SP
QV

i họ

m
ề

Gi i quyết v

BTNB

Bàn tay nặn b t

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

KTDH

Kĩ

KHGD

Khoa học giáo dục

NL

Nă

NXB

Nhà xu t b n

NCKH

Nghiên c u khoa học

PP

P

PPDH

P

y học

PTHH

P

ọc

SGK

Sách giáo khoa

ST

Sáng t o

T

V

t d y học

c

Tình hu ng có v

ề

THPT

Trung học phổ thông

TN

Th c nghiệm

TNSP

Th c nghiệ

TW

T

m


DANH MỤC BIỂU BẢNG
1.1. N

ể

ệ

ọ

ọ

ổ

1. :

ă
y ọ

........................................................... 16

ế

ọ 11 .................................. 39

. .

ă

QV

.3. X y

S

v ......... 46

v

.4.

ềv

.............................................................................. 9
ệ

.1. N

yế v

NL QV v ST......................... 47

ể

NL QV

.5. P ế

về

v ST

V .... 52

ể NL QV v ST

.6. P ế

ẩ

ọ

v

ụ

S ........... 54

PP D DA v

BTNB ...................................................................................................................... 56
.7.

ềx

v

ụ

y

PP

BTNB ...................................................................................................................... 58
3.1. D

v

3. . Kế

ệ
ọ

ể

3.4.
3.6. P

ế

ọ

3.7. Kế

3.1 . Kế

ế

T

–L

3.1 .

ể

N

T ế

x

.... 97

11A2 – T

T PT

....................................................................... 103
N

ế

Tài 3 – L

X

................................................ 101

ẩ
T -

3.11. Kế

ể

ẩ

T -

X ................................. 96

V ...................................................... 102

ế

T –L

... 93

..................................................... 99
ể

ể

3.9. Kế

ọ
ọ

ể

3.8. Kế

L

ể

y

v

X ............................................ 95

ọ

3.5.

L

.......................................... 93

ể

3.3.

L

ệ

11A1– T

T PT

................................................................ 105
ẩ

11A4 – T

T PT

Ninh .................................................................... 106
ă

yế v

ềv

........... 108


DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ HÌNH VẼ
3.1.

y

T PT L
3. .

y

3.3.

L

ế
T

y

T PT L
ể

ệ

ể

1v

....... 98

T ............................................................................... 98

T PT L

3.4.

ế

ệ

1v

....... 98

........................................................................ 98
ế

T

ể

ệ

ể

1v

....... 99

3 ........................................................................ 99
ế

ệ

ể

1v

T PT

T ................................................................................................... 100
3.5.

ể

T PT L
3.6.
T PT L

ế
T

ể

ể

1v

................................................................................. 100
ế

T

ệ
ệ

ể

1v

3 ................................................................................. 101


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
ă

Thế k XXI là thế k c a tri th c và phát triể
ĩ

toàn c u hoá về

v

i. Quá trình

ễn ra m nh mẽ. H i nh p qu c tế, cách m ng

khoa học công nghệ và thông tin truyền thông, nền kinh tế tri th …
h i và nh ng thách th c cho nền giáo dục

c ta trong việ

l c cho s nghiệp công nghiệp hoá, hiệ
ổi m

th c hiện công cu
t ,
ị
quyế

ă

y họ

PPD

ổi m

ă

c. Vì v y ngành GD c n

… ể

ng yêu c u phát triển c
D

n và toàn diệ
,

,

, ă

c, l i s

x

ịnh trong Nghị
,

ể

ng hiệ

ng GD toàn diệ , ặc biệt là coi trọ

s cách m

c.

“ ổi m

y và họ ,
ch

,

n và toàn diện về mụ

ng l n th XI

ih

o ngu n nhân

D

c hành, tác phong

công nghiệp, ý th c trách nhiệm xã h ”, ể th c hiện s mệnh c
c, xây d ng nề vă

triể
“

c hiệ

ng phát triể

ă

ă

.

ặc thù m

…

c chuyên biệt c

”.

, ặc biệ

ề và sáng t

c gi i quyết v
c sáng t

ị

”v

“

c cụ thể hóa

ị

y
ừ

c học sinh (HS), vừ

l c c n thiết trong xã h i hiệ
, ă

i Việ N

v

qu c, vừa phù h
ă

v

ổi m

D

ng nhân tài, góp ph n quan trọng phát

c phát triển giáo dục 2011 –

trong chiế

i, nâng cao

ng, GD truyền th ng lịch

c sáng t , ĩ ă

dân trí, phát triển ngu n nhân l c, b

i dung,

ă

rõ việc
15

ịnh

m b o tính th ng nh t trong toàn
D

ị

ă

c gi i quyết v

QV &ST , ă

S. N ệm vụ phát triển nh
c th c hiện thông qua các ho

ă

ng phát triể
ề

QV

c t họ , ă
ă

,

ch p

c chung và

ng d y học

các

môn học và các c p học.
Th c tế giáo dục phổ thông (GDPT) hiệ

y

dung, chú trọng trang bị kiến th c các môn học phục vụ cho thi c ,
ến rèn luyệ

ng tiếp c n n i
ọng

học, th c hành và ng dụng th c tiễn cho


2

S;

ể

ă

ă

QV &ST

y học các môn học.
y,

V i nh
học

, ặc biệt là

c c n thiết trong xã h i hiệ
ằm góp ph n nâng cao ch

ng d y và học hóa

ề tài: “Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng

ng THPT tôi chọ

tạo thông qua dạy học phần Hiđrocacbon hoá học 11”.
2. Mục đích nghiên cứu
S

PPD

dụng m t s

T

D DA,

QV , BTNB,…
QV

Hóa học 11 nhằm phát triển NL
ng d y họ ,

cao ch
ă

v ST

HS, góp ph n nâng

ổi m i GD

ng yêu c

y ph n

ị

ng phát triển

c cho HS.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
T

ụ

v

ệ

Nghiên c u lí lu n: Nghiên c u nh ng v

ề lí lu

. .

h

, ề

c

ă

c

ở í

ă

QV

vụ

:

à hực tiễn

QV , ă

yệ

ế

ST, về

ể

ế

ệ

ă

v ST, về ổ

,

ă

c,

ệ

y ọ

ọ

S

THPT.
Nghiên c u th c tiễ :
vệ

11
. .Đ

yệ

ụ

TN ,

. . Th ế
tạo o

QV
h

PPD

ọ

y ọ

,
v

ể

v ST

y ọ

ể

ực

,..

ải quyết v

h c
QV ,
ế

đ và sáng tạo

.
y ọ

v

ĩ

ụ

y ọ
,

QV v ST
c

cụ đ

V, S ,

ọ

ọ sinh.

y ọ

ạ h c phầ h đ oc c o
ể

ọ

y

ă

ế à

h

yv

ạ h c hầ h đ oc c o

KTD
ằ

ễ

ă

m

cho h c nh tro
S

ề

ọ 11

ọ
h

ực

ải quyết v

h c
ể

,

,…

đ và sáng


3

. . T ế hà h hực

h m

hạm ại m t s

h m í h hả h à h

ảc

c c

ờng trung h c phổ thông kiểm
h

đ

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
. .Đ

ợng nghiên c u
NL

QV

v ST

a HS thông qua áp dụng PPDH TC (theo BTNB,

DHDA) trong ph

Hóa học 11.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
Ph

Hóa học 11

5. Phƣơng pháp nghiên cứu
S

ụ

:

5. . h m h

h

ọ ,
,

h

c u lí lu n

,

, ổ

ệ về

, ệ

ụ ,

ụ ; về ă

,
v N

QV v ST; về

5. . h m c c h

h

ọ

T PT

ằ

ể

ă

S.

-P

y

:T

ệ

5. . Ph

.

c u thực tiễn

D

-T

về ổ

v KTD

h

-N
QV v ST

vă

h

ổ v

y

ế

y

.

.
h ng kê toán h c

Phân tích kết qu TNSP nhằm xá

ịnh các tham s th

ể

rút ra kết lu n.
6. Giả thuyết khoa học
Nế v

ụ
,

,

PPDH T

ệ

ẽ

v
ể

ụ
ă

y ọ

ọ

ế

v

ụ
QV

v ST

v
ọ

,

THPT.

7. Dự kiến đóng góp mới của luận văn
-

ệ

v

KTD

ệ ,v

ề

ọ


4

v
họ

ễ

ặ

ể

ể

ệ

ă

QV

,

-K

v ST

v ST

y ọ

ọ 11.

ễ v

QV

S

x

y ọ

v

về

ể

y ọ

ọ

ệ

,

ă
,

ọ 11.
ềx

ă

ị

ă

y

,
QV

x

v ST

ị

S

ệ

ể

y ọ

,

ọ

11.
-T ế

ếv

ụ

-T ế

ếv

ụ

ọ

ế

y ọ
ụ

,

ọ
ă

ọ 11

ệ
QV

PPD

ềx

v ST

ềx

y ọ

.

8. Cấu trúc của luận văn
N
3

, ế

yế

ị,

ệ

.L

vă

:
1.

S T PT

v
y ọ

.
ọ

v

ọ

ệ
,
ệ

ể
,

ể

ọ
3. T

ễ
ă

ọ 11
.

ă

QV

v ST

ọ 11
QV

v ST

T PT.

T PT.
S

y

5

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG DẠY HỌC PHẦN
HIĐROCABON HÓA HỌC 11
1.1. Lịch sử nghiên cứu
ă

Trong nh
phổ

y, v ệc nghiên c u nhằm phát triển các NL cho HS
v

c nhiều gi
v

TS Cao Thị Thặ

u ngành c a b môn nghiên c u, thí dụ

TSK

N yễ

, P S.TS P

vă

:
,

PGS.TS Nguyễn Thị S u và PGS. TS Nguyễn Qu c Trung, PGS.TS Tr n Trung
Ninh, P S.TS ặng Thị O

…

Ngoài ra, còn nhiều lu n án, lu

vă

y,

un id

:

15 , Phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT trong

Ph m Thị

dạy học Hóa học hữu cơ, chương trình nâng cao, Lu n án Tiế
dụ , T

SP

N i. Lu
T

ọc giáo

u c s lí lu n về ă

t o d a trên các PPDH tích c c trong d y học Hóa học h
Nguyễn Thị P

ĩK

y

c sáng

.

16 , Vận dụng dạy học dự án trong dạy học

phần hóa học hữu cơ ở trường THPT miền núi phía Bắc nhằm phát triển năng lực
giải quyết vấn đề cho học sinh, Lu n án Tiế

ĩK

Hà N . T
yế v
h

ọc giáo dụ , T
vệ

ề

ọ

SP
ể

ă

y học d án trong d y học ph n hóa học

.
Nguyễn Thị Vụ (2012), Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề

thông qua việc sử dụng các bài tập phần hiđrocacbon- hóa học hữu cơ lớp 11, Lu n
vă

ĩ

ụ ,T

SP

N .

Nguyễn Thị Ngát (2017), Sử dụng phương pháp bàn tay nặn bột trong dạy
học nội dung hiđrocacbon Hoá học 11 nâng cao nhằm phát triển năng lực thực
nghiệm cho học sinh, L

vă

ĩ

ụ ,T

SP

N


6

Thị Thu Th y (2017), Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
cho học sinh trong dạy học chương nh m nitơ lớp 11 THPT, Lu
dụ , T

SP

N . Tác gi

y ọ
yệ

ă

QV

ĩ
về ổ

u về

ọ , về
v ST

vă

ể

ệ

ă

S T PT

,

ệ

:

Bùi Thị Huệ (2017), Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho
học sinh trong dạy học chương oxi – lưu huỳnh hóa học 10, Lu
dụ , T

SP

vă

,

y ọ
ă

QV
x –

gi

v ST

về ổ

u về

ọ , về

ể

ệ

ă

,

ệ

S T PT

v

ỳnh
ề

yế

ặ
, ă
lực giải quyết v
11”

ĩ

N

Trong hai lu
yệ

vă

về

ể

ă

QV

ặ

y ọ

ọ
ă

v
ST. N

,

ă

y, ă

v y, ề tài: “Phát triể

đ và sáng tạo thông qua dạy h c phầ h đ oc c o hóa h c

c tôi nghiên c u d a trên s kế thừa và phát triển c a việc nghiên c

y về ă

QV

v

ă

ST, …

v

ị

về ổ

ổ thông.

dụ

1.2. Năng lực, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
. . .

ực
Từ ă

ĩ

c s dụng v i nhiề

ụ thể, tùy thu

hu ng hay ng c nh khác nhau. Vì v y khái niệ

ă

v

ĩ

v c, tình

c hiểu theo nhiều

ng khác nhau.
Trên g

T

c a tâm lí học,tác

Tọ

T

y và N yễ Quang Uẩ

(1998): “Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với
những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn
thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy” [20].
Theo ừ

ể Tế

V ệ , khái

ệ

ă

ể : “Năng lực là khả


7

năng làm tốt c ng việc [21].
Theo [29]: “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn c
để thực hiện một hoạt động nào đ ; là phẩm chất tâm sinh lí và trình độ chuyên
m n tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đ với chất
lượng cao .
T

M

– N yễ Vă

: Năng lực là khả năng thực hiện

c trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề trong
các tình huống thay đổi thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, x hội hay cá nhân trên cơ
sở hiểu biết, kĩ năng, kĩ xảo và kinh nghiệm c ng như sẵn sàng hành động [1].
OECD (Tổ ch

x

c kinh tế phát triể

ịnh NL là khả

năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện thành công nhiệm vụ

trong một bối cảnh cụ thể .
T

ổ

ổ

ể

17: “Năng lực là thuộc tính cá

nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn c và quá trình học tập, r n luyện
cho ph p con người huy động tổng hợp các kiến thức k năng và các thuộc tính cá
nhân khác như hứng th , niềm tin,

chí, thực hiện thành c ng một loại hoạt động

nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể [8].
ụ

ổ

sau: N

v

NL
ể : NL

ềv

;N

v
NL

ể

1.2.2. N

yế

ể

yế

.
ể

ụ
v

NL : 1
D
đ và sáng tạo

1.2.2.1. Năng lực giải quyết vấn đề
Năng lực giải quyết vấn đề

ị

ệ ,
ụ

, NL
,

,

ệ
ực giải quyết v

ế v

y

v y, NL

ể .

ụ

ụ

, ĩ ă ,
ặ

ă

ọ , NL

ọ v
N

ọ
ọ v

,
v

ể

v

ụ ;

ệ .
yể

ế .

ề yế
ổ v


8

yế v
y
ề x

ề
,

ị

ế

ă

y

ĩv

ụ ,

.N

ụ

,

ể

.S

ụ

vệ
NL QV

y

ể
ế

v
v

ể
ế

ề, v

ể

y

QV .

ổ h p các NL thể hiện

ng) trong ho

QV

ĩ ă

yv

t

ng học t p nhằm gi i quyết có hiệu qu nh ng nhiệm vụ c a bài

toán.
NL QV

ă

.N

khi mà gi i pháp gi i quyế
quyết tình hu ng v
ị

ề

– thể hiện tiề

ĩ

ề

a m t cá nhân hiểu và gi i quyết tình hu ng v

m s s n sàng tham gia vào gi i
ă

c và xây d ng

PISA, 2012).

Vì vậy, năng lực GQVĐ là khả năng cá nhân sử dụng hiệu quả các quá trình
nhận thức, hành động và thái độ, động cơ, x c cảm để giải quyết những tình huống
vấn đề mà ở đ không có sẵn quy trình, thủ tục, giải pháp th ng thường [6].
1.2.2.2. Năng lực sáng tạo
v

S: “Năng lực sáng tạo là các khả năng của học sinh hình thành

tưởng mới, đề xuất được các giải pháp mới hay cải tiến cách làm mới một sự vật, c
các giải pháp khác nhau để giải quyết một vấn đề, sự tò mò, thích đặt các câu hỏi
để khám phá sự thật xung quanh, năng lực tưởng tượng và tư duy sáng tạo... [7]
N
và ST

v y,

ể
ể

ệ

NL QV

: Là khả năng của học sinh vận dụng một cách hiệu quả

các kiến thức, kĩ năng, thái độ để tìm ra nhiều giải pháp theo các hướng khác nhau
sao cho phù hợp với thực tế để giải quyết vấn đề
1.2.2.3. Cấu tr c năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo

T
ệ

ụ phổ
NL QV v ST

S T PT

ổ

ể ă
ể

ệ

17 [8],
1.1

ể
y:


9

Bảng 1.1. Những biểu hiện tiêu chí của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
của học sinh trung học phổ th ng
Năng lực thành phần
P

ệ v

v

ề

Biểu hiện tiêu chí
ệ

tiễn;
T

T

trong ọ

Phân

y

V

v

, trong
v

nêu

ề

.

ặ

ề

ị, không dễ
ề ;

v

ề;

yế

ục; s

ế

x

x ,

v

uan t
x

x ,

v

ề.
N

X

ị

v

,

v

ừ

;
ể

thông tin
y
ề x

,

ọ

y

v

ềx

ế v

v
.

v triển khai N

ề

S y

ng

ọ

ĩ

;
ể

ng; n

ệ

v
QV

T

v
v

.
QV ;

ế

QV
.

ế
y ổ

ệ v
v

ễn;

y ổ

;
T

v

yế

;
t

ề;

QV ;

ọ

ý

v

.

T

pháp

y

ể

ề

y
v v

về

ụ


10

1.3. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực
1.3.1. Khái ni m
D

ị

ọ .T
v

ể NL

D

ổ

,

ị

ể

S

ọ

ể NL S,
, ị

ổ

S

ể

ọ

S

ế

ĩ

S
, V

S

,x y

ế

c.

à đặc đ ểm c a dạy h c heo đị h h ớng phát triể

1.3.2. Bản ch

ực

Bản chất:
-T
ế

vệ ổ
, ... về

ẽ

- Tổ
vệ

ọ

S

ụ
-Y
v

về

ọ

ể

ệ ; ế

ể

.

ể

KTD

S
ế

S

ệ

ọ ;

ệ ...

Sv

ụ

ề

ụ

ọ

v

yế

ễ .

Đặc điểm:
-D y ọ

ổ

-D y ọ

ọ
ọ

yệ PP

-D y ọ ă

ọ

-D y ọ

S.
ọ .

ể,

v

ế

ọ

.

yv

.

1.4. Một số phƣơng pháp và kĩ thuật dạy học tích cực góp phần phát triển năng
lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh
h

1.4.1. Ph

à

ặn b t

a. Khái niệm
T

ệ [9]

là La Main à la pâte–v ế
y ọ
V

. P
ă

199 .

y ặ

LAMAP; ế
–

ọ
N

y ọ “

” TN
–

,

ụ
x

vệ

, ế

,
y ọ

P


11

T

PP TN ,

v

ề

V,

S

ặ

ế

ệ

y

Mụ

ề

ể ừ

ế

PP TN
ọ

vế

,

.

,

S. N
ề

ệ ,

vệ

ế vệ

yệ

ọ

ế

ĩ ă

ễ

v

ế

y

ọ , PP TN
v

S.

b. Quy trình thực hiện dạy học theo phƣơng pháp bàn tay nặn bột
P

TN
ể

ế,

ệ

ềx

ế

ế

ọ

x y

ằ

,

ằ

,

ể

,

ể
.

S

.
;

ằ

v

S ọ

, ằ
v về

y

ệ

ĩv

ằ
vệ

ặ v

,
ể

ể

v ; S ọ

ể

ế

ừ
,

(theo nhóm

y

ệ ,x y

S ọ

ế

S

.

x
ệ ,

ế

v

,

ế

ệ

ể

ệ

v

ể

v

ể
ệ

nó
V

y

, ừ

S
ẽ; V

V

S

v

vệ
ừ

ế

,

S

yệ

S
ể

; V

S

ế

v

ể ế

ể ềx
y;
,

ể

ý

ế
ế

ĩ
ọ ;

V

ề

.

Căn cứ vào các cơ sở trên, ta c thể làm rõ tiến trình sư phạm của phương
pháp dạy học BTNB theo 5 bước cụ thể sau đây.


12

Bƣớc 1: Tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề.
T

x

y

v
v

ọ ,
v

ễ

ể

ề. T

v

ề

V

ọ .T

S. T

x

x

x

ằ

vệ

v

ễ. T y

ế

v

ềx

ụ

ể.

v

S ẽ
,

ề

yv

ế

v

ề

ằ

ẩ

ị

y

ế

v

,

ế

ƣ

y

v

S

v ừ

ọ

ọ .

y

x

ừ

ề

ề

,

S

, ĩ

ế

.

Bƣớc 2: Bộc lộ biểu tƣợng ban đầu
ể

ọ , ặ

pháp BTN .

y

yế
ọ

S
ế

, V
ế

,

V

S

ọ .K

ểy

ề
ể

y

ểy

ế

ằ

ĩ,

.

ể
ọ

y

y

S

ể
, ằ

ế
y

ệ
vế

S,
y vẽ ể

ể
ể

ể

ệ

ĩ.
Bƣớc 3: Đề xuất câu hỏi và phƣơng án thí nghiệm
Từ

ệ v

S ềx

ừ

ệ
y
ể

về

ế

.

ọ

, ừ

ọ .
Đề xuất thí nghiệm nghiên cứu:

x y
ọ

ọ
S

S,

ệ

ế

V

ể
v

y

ế

ể
S ặ

V
.Ở
ệ

ế


13

–T y

ế

yv

ệ
x

ề ặ

– nghiên c

ể

v

– Nế

ể .
ừ

V
S

vệ
v

T

yế

ĩ

ễ

y

ị

ế

V

ề

ệ
ệ

V

.

v

ệ

S
,

ặ

S.

S ềx

x

ệ

.

yệ

–S

ẩ x

S

và từ

ểy

S ề

V

S

ễ
ọ

ệ
ệ

S

ế

ể ềx

.

ể

ể

x

S

ể

ặ

ềx

ụ

,

V

ẩ

ị

.

S

a

–

ể

ế

.
–L

ằ

ệ
ể

các
ệ

–

i–

.

ệ ,

y

ể

ề

,

ệ ….

Bƣớc 4: Tiến hành thí nghiệm tìm tòi – nghiên cứu
ệ

Từ
x

v

ệ

ọ

ế

v

ệ

v

ặ

ệ

ặ y

S

?Tế

S

ế

. Ư
vẽ.

V

y

ụ

ệ

ệ

S

ệ ,

ế

ệ

ể ế
,

ế

ệ

ể

HS nêu ra, GV khéo

.M

ể

K

–

ệ

v

v
ẩ

ế

ụ

ị ế

ể

.

Bƣớc 5: Kết luận, hợp thức hoá kiến thức
S

ệ
yế ,
S

–

ế

ẩ x
ể

ệ

,
ọ . V

v

v

ế

,
y
ệ

v
vụ

ệ
, ế

ọ .N

v y ừ

ặ
v

ệ


14

ệ

ệ ,

ệ

ệ

–

y
S

V

ệ

.S

S

x

ệ

.N
ế

,

ặ.

v

y ổ

y ẽ

,

S

y ổ

,

S

duy.

c. Ƣu điểm và nhƣợc điểm phƣơng pháp bàn tay nặn bột
*Ư

ể

- S

x y

ế

S

-

ệ

ế

yế ... ,
S

-

ề
S

vệ

,

yế ,

ể

ể NLST

v

v

ệ
-

S

-P

ể

,v

ọc
ă
ệ

*N

ể

-

S

ề

v

,

ể

ụ

ề

vế,

ĩ ă
TN

x

ệ
v

v

v

ụ
S,

,

ị
h

,

ệ .
ụ

1.4.2. Ph

ệ

ĩ ă

ụ
ụ

v
S

-D y ọ
ă

v

V
.

ạy h c dự án

a. Khái niệm
D
,

ị ,
ệ

,

ế
,v

ệ
x

ịnh nhằ

ề

ệ

ụ

D y học theo d án (DHDA) là m t hình th c d y học, tron

i học

th c hiện m t nhiệm vụ học t p ph c h p, có s kết h p gi a lý thuyết và th c
hành, có t o ra các s n phẩm có thể gi i thiệu. Nhiệm vụ

y

hiện v i tính t l c cao trong toàn b quá trình học t p, từ việ x

i học th c
ịnh mụ

h,

15

, ến việc th c hiện d án, kiể

l p kế họ

,

ều ch

kết qu th c hiện. Làm việc nhóm là hình th
Bản chất của DHDA:
vệ

ọ

yế

,

i ọ

ẩ

,

v

n c a DHDA.

ĩ

ế

v

ễ

v

ễ

v

ĩ ă
. Kế

ụ

ể.

b. Đặc điểm của dạy học dự án
*D DA

ặ

ể

Định hướng thực ti n:

ĩ

ề

ễ x

v

.D

ệ

ọ v

ễ x
ể v

ụ

ĩ ă

v

Định hướng hứng th :
ọ ,

.

ọ , ă
.K

,

ị

Tính tự lực cao của người học: N

vệ

ềx

v

ọ

v

ọ

ă

ọ

S.
v

ề,

ế

v

QV ,

QV

v

ệ .

yế v

,

y

ệ
ề

,

S

.N

ổ

,

,

ĩ .

Định hướng sản phẩm:
. Kế

ế

ọ

ẩ

,

ọ

ọ

Định hướng hành động: K

ệ

NL

ă
D :

ể

v

v

ọ

v

.

v

y ế

ẽ

ềv
ọ

vệ

ọ

ọ

vệ

ọ

v

ế

ẩy

ể

ễ , ế

ẩ
ể

ể

,

,

y,

v

ệ …
C tính phức hợp: N

ặ

ọ
ọ

ế
.D

ể QV .

y

ề
ọ

ụ

ĩ

v
ề


16

Cộng tác làm việc:
vệ

ọ

x

v

ệ

.D

ọ v

S

ọ
ẩy

.N ề

ọ v

,
ọ

ế

V

ế

vệ
ể

,

ọ về

.

ọ
ề

ọ

v

ọ .

c. Quy trình thực hiện dạy học dự án
ể

*D

3

:

Bảng 1.2: Các bƣớc thực hiện dạy học dự án
Bƣớc
1.

Hoạt động của GV
định - X y

Quyết

ị
: x

chủ đề và lập kế
ọ v

ụ

- X y

-T ế

ế

:x

ề, ể

ọ ,
ề

- L

ế
ệ

ị

ễ

ọ

ể

ế
vệ
ế ,v

v

,

ế

ệ

vụ

nhóm.

ể

S

-

ẩ

v

ị
y

yế v

ụ

ệ

.
ị

-

ể

ẩ

ị

.
V

ệ

.

S

ệ

ệ ,
ế

ệ x

V v

,

phân công công v ệ
ế

ẩ

:x

ị

ụ
,

vụ ọ HS:

-

ọ

.

-X y

ĩ

.
- T ế

vệ
ề

.

v

- L

- L

ừ

hoạch
,

Hoạt động của HS

ề
ệ

ế.
2. Thực hiện dự - T
S

án
- T

,

ệ

,

-P

ệ

vụ

v

ệ
ế

.