Quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện tại các trường trung cấp khu vực bắc trung bộ FIEL WORD
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.03 MB, 290 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
-----
-----
LÊ ĐẠI HÙNG
QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN CÔNG NGHIỆP
THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN TẠI CÁC TRƯỜNG
TRUNG CẤP Ở KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
-----
-----
LÊ ĐẠI HÙNG
QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN CÔNG NGHIỆP
THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN TẠI CÁC TRƯỜNG
TRUNG CẤP Ở KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9.14.01.14
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS PHẠM QUANG TRÌNH
PGS.TS TRẦN HỮU HOAN
HÀ NỘI - 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận án là trung thực, khách quan và chưa được ai công bố trong
bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Các trích dẫn trong luận án đã được chỉ rõ
nguồn.
Hà Nội, ngày ..... tháng ....... năm 2018
Tác giả luận án
Lê Đại Hùng
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo Học viện Quản lý giáo dục, quý thầy cô
giáo đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và
hoàn thành luận án.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Phạm Quang
Trình và PGS.TS. Trần Hữu Hoan đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức,
thời gian giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận án.
Xin chân thành cám ơn Phòng Đào tạo Sau đại học, Khoa Quản lý và các
phòng ban chức năng của Học viện đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện
thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án.
Tôi chân thành cảm ơn Hội đồng quản trị, Ban giám hiệu, cán bộ, giảng viên
Trường Cao đẳng Công thương Việt Nam đã tạo điều kiện cho tôi có thời gian và
động viên giúp đỡ tôi trong quá trình làm luận án. Tôi cũng xin cảm ơn các trường
trung cấp đã tạo điều kiện cho tôi đến làm việc, thực hiện khảo sát, thực nghiệm giải
pháp và cung cấp thông tin, tài liệu, số liệu để tôi nghiên cứu, hoàn thành luận án
này.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều
kiện thuận lợi, giúp đỡ, động viên, khuyến khích tôi hoàn thành luận án./.
Hà Nội, ngày ...... tháng ...... năm 2018
Tác giả luận án
Lê Đại Hùng
iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt
Viết đầy đủ
BLĐTBVXH
Bộ lao động Thương Binh và Xã Hội
CBKT
Cán bộ kỹ thuật
CBQL
Cán bộ quản lý
CNH
Công nghiệp hoá
CSĐT
Cơ sở đào tạo
CTĐT
Chương trình đào tạo
ĐCN
Điện công nghiệp
ĐTN
Đào tạo nghề
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GV
Giáo viên
HĐH
Hiện đại hoá
HS
Học sinh
KHCN
Khoa học công nghệ
KN
Kỹ năng
KNN
Kỹ năng nghề
NLTH
Năng lực thực hiện
QLĐT
Quản lý đào tạo
TCDN
Tổng cục dạy nghề
TC
Trung cấp
TTLĐ
Thị trường lao động
iv
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................iii
MỤC LỤC.............................................................................................................. iv
DANH MỤC BẢNG............................................................................................. viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................................................. x
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................... 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................... 5
4. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................. 5
5. Giả thuyết khoa học............................................................................................ 5
6. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................... 6
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 6
8. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu................................................ 6
9. Luận điểm bảo vệ............................................................................................... 8
10. Những đóng góp mới của luận án..................................................................... 9
11. Cấu trúc của luận án.......................................................................................... 9
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN
CÔNG NGHIỆP THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN Ở TRƯỜNG TRUNG
CẤP........................................................................................................................ 10
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề..................................................................... 10
1.1.1. Các nghiên cứu về đào tạo theo năng lực thực hiện trong các cơ sở
giáo dục nghề nghiệp......................................................................................... 10
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện
trình độ trung cấp............................................................................................... 13
1.1.3. Nhận xét chung về vấn đề đã nghiên cứu và hướng tiếp tục nghiên
cứu của luận án.................................................................................................. 17
1.2. Khái niệm công cụ của đề tài...................................................................... 17
1.2.1. Đào tạo..................................................................................................... 17
1.2.2. Đào tạo nghề............................................................................................ 19
1.2.3. Năng lực................................................................................................... 22
1.2.4. Năng lực thực hiện................................................................................... 23
1.2.5. Đào tạo nghề theo năng lực thực hiện...................................................... 25
v
1.2.6. Quản lý..................................................................................................... 26
1.2.7. Quản lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện.......................................... 27
1.3. Đào tạo nghề trình độ trung cấp theo năng lực thực hiện........................28
1.3.1. Vị trí, vai trò trường trung cấp.................................................................. 28
1.3.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của trường trung cấp.............................................. 31
1.3.3. Triết lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện........................................... 33
1.3.4. Đặc trưng đào tạo nghề theo năng lực thực hiện...................................... 34
1.4. Đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện trình độ
trung cấp............................................................................................................. 40
1.4.1. Đào tạo nghề điện công nghiệp trình độ trung cấp...................................40
1.4.2. Khung năng lực thực hiện nghề điện công nghiệp trình độ trung cấp......41
1. . Quản l đào tạo nghề điện công nghiệp trình độ trung cấp theo năng
lực thực hiện........................................................................................................ 43
1.5.1. Quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện.............43
1.5.2. Vận dụng mô hình CIPO trong quản lý đào tạo nghề điện công
nghiệp theo năng lực thực hiện.......................................................................... 44
1.5.3. Nội dung quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực
hiện trình độ trung cấp....................................................................................... 52
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản l
đào tạo nghề điện công nghiệp
theo năng lực thực hiện trình độ trung cấp...................................................... 61
Kết luận chương 1................................................................................................. 65
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN CÔNG
NGHIỆP THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG
CẤP Ở KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ.................................................................. 66
2.1. Khái quát về các trường trung cấp đào tạo nghề điện công nghiệp
khu vực Bắc Trung bộ........................................................................................ 66
2.2. Giới thiệu tổ chức khảo sát thực trạng....................................................... 67
2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................... 67
2.2.2. Nội dung khảo sát..................................................................................... 67
2.2.3. Đối tượng và phạm vi khảo sát................................................................. 68
2.2.4. Phương pháp khảo sát và công cụ xử lý số liệu........................................ 69
2.3. Thực trạng hoạt động đào tạo nghề điện công nghiệp trong các
trường trung cấp................................................................................................. 71
2.3.1. Thực trạng năng lực cán bộ, bộ máy quản lý đào tạo...............................71
2.3.2. Thực trạng mục tiêu đào tạo..................................................................... 76
2.3.3. Thực trạng công tác tuyển sinh................................................................. 79
2.3.4. Thực trạng chương trình, nội dung đào tạo.............................................. 82
vi
2.3.5. Thực trạng tổ chức thực hiện chương trình đào tạo..................................86
2.3.6. Thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ đào tạo..................................98
2.3.7. Nhận xét chung về hoạt động đào tạo..................................................... 101
2.4. Thực trạng quản l đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực
thực hiện............................................................................................................ 105
2.4.1. Thực trạng quản lý công tác tuyển sinh.................................................. 105
2.4.2. Thực trạng quản lý xây dựng chương trình đào tạo................................108
2.4.3. Thực trạng quản lý quá trình tổ chức thực hiện chương trình đào tạo....112
2.4.4. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ tổ chức đào tạo.....................127
2.4.5. Thực trạng quản lý kết quả đầu ra của quá trình đào tạo........................143
2. . Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản l
đào tạo nghề
điện công nghiệp trình độ trung cấp theo năng lực thực hiện.......................155
2.6. Nhận xét chung về thực trạng quản l
đào tạo nghề điện công
nghiệp theo năng lực thực hiện trình độ trung cấp........................................ 158
2.6.1. Điểm mạnh............................................................................................. 158
2.6.2. Điểm hạn chế.......................................................................................... 161
Kết luận chương 2............................................................................................... 164
Chương 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN CÔNG
NGHIỆP THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN TẠI CÁC TRƯỜNG
TRUNG CẤP KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ..................................................... 165
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp.................................................................... 165
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa........................................................... 165
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống.......................................... 165
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn......................................................... 166
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi............................................................ 166
3.2. Giải pháp quản l đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực
hiện tại các trường trung cấp khu vực Bắc Trung bộ.................................... 166
3.2.1. Giải pháp 1: Tổ chức hoạt động tư vấn hướng nghiệp và tuyển sinh
theo định hướng năng lực thực hiện................................................................. 166
3.2.2. Giải pháp 2: Phát triển chương trình đào tạo theo định hướng tiếp
cận năng lực thực hiện gắn với chuẩn đầu ra.................................................... 170
3.2.3. Giải pháp 3: Chỉ đạo đổi mới hình thức, phương pháp giảng dạy
của giáo viên.................................................................................................... 175
3.2.4. Giải pháp 4: Quản lý chặt ch hoạt động học tập, tự học của học sinh...180
3.2.5. Giải pháp 5: Chỉ đạo đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra đánh
giá kết quả đào tạo theo tiếp cận phát triển năng lực người học.......................183
vii
3.2.6. Giải pháp 6: Tăng cường các điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị phục
vụ cho đào tạo.................................................................................................. 185
3.2.7. Giải pháp 7. Tổ chức phối hợp chặt ch
giữa nhà trường và doanh
nghiệp, nhà tuyển dụng lao động trong hoạt động đào tạo nghề điện công
nghiệp............................................................................................................... 188
3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp...............191
3.4. Thử nghiệm giải pháp................................................................................ 197
3.4.1. Mục đích thử nghiệm.............................................................................. 197
3.4.2. Giới hạn thử nghiệm............................................................................... 197
3.4.3. Nội dung thử nghiệm.............................................................................. 198
3.4.4. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm.................................................... 198
3.4.5. Kết quả thử nghiệm................................................................................ 198
Kết luận chương 3............................................................................................... 201
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...................................................................... 202
1. Kết luận.......................................................................................................... 202
2. Khuyến nghị................................................................................................... 203
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ................................................... 205
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 206
PHỤ LỤC
viii
DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 1.1.
Các mức độ của kỹ năng...................................................................... 37
Bảng 1.2.
Biểu hiện nhận thức để đánh giá.......................................................... 38
Bảng 1.3.
Các mức độ về thái độ......................................................................... 38
Bảng 1.4.
Hướng dẫn thực hiện nội dung quản lý đào tạo nghề theo năng lực
thực hiện.............................................................................................. 50
Bảng 2.1.
Thực trạng về bộ máy quản lý đào tạo................................................. 72
Bảng 2.2.
Thực trạng công tác phối hợp giữa các bộ phận của bộ máy vận
hành các hoạt động đào tạo.................................................................. 74
Bảng 2.3.
Thực trạng về mục tiêu đào tạo............................................................ 77
Bảng 2.4.
Thực trạng công tác tuyển sinh............................................................ 80
Bảng 2.5.
Thực trạng nội dung chương trình đào tạo........................................... 83
Bảng 2.6.
Mức độ phù hợp của nội dung chương trình đào tạo ngành
điện
công nghiệp theo năng lực thực hiện so với yêu cầu của sản xuất.......86
Bảng 2.7.
Thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên..................................... 88
Bảng 2.8.
Điểm hạn chế của giáo viên khi giảng dạy
ngành điện công
nghiệp.................................................................................................. 90
Bảng 2.9.
Các phương pháp giáo viên sử dụng khi giảng dạy
ngành điện
công nghiệp......................................................................................... 92
Bảng 2.10. Thực trạng hoạt động học của học sinh................................................ 94
Bảng 2.11. Thực trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập, kiểm định,
đảm
bảo chất lượng đào tạo......................................................................... 96
Bảng 2.12. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động đào tạo.....................99
Bảng 2.13. Thực trạng về hoạt động đào tạo nghề điện công nghiệp tại trường
trung cấp............................................................................................ 102
Bảng 2.14. Quản lý công tác tuyển sinh............................................................... 106
Bảng 2.15. Xây dựng kế hoạch, nội dung và chương trình đào tạo......................109
Bảng 2.16. Quản lý công tác giảng dạy của giáo viên.......................................... 113
Bảng 2.17. Quản lý hoạt động học tập của học sinh............................................. 118
ix
Bảng 2.18. Về mức độ nội dung chương trình đào tạo......................................... 122
Bảng 2.19. Về quản lý hoạt động học tập của học sinh........................................ 123
Bảng 2.20. Đánh giá của cựu học sinh về mức độ đạt được của kiến thức...........125
Bảng 2.21. Những lý do học sinh sau khi tốt nghiệp không tìm được việc làm. . .126
Bảng 2.22. Quản lý công tác quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên,
cán bộ quản lý
Bảng 2.23. Tăng cường quản lý sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất,
128
trang
thiết bị kỹ thuật phục vụ công tác đào tạo 132
Bảng 2.24. Sự đầy đủ của cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học...........................135
Bảng 2.25. Mức độ hiện đại của cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học nghề
điện công nghiệp
136
Bảng 2.26. Quản lý việc tăng cường đổi mới phương pháp giảng dạy.................138
Bảng 2.27. Chất lượng các hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.....141
Bảng 2.28. Quản lý kiểm tra đánh giá chất lượng đào tạo.................................... 144
Bảng 2.29. Phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp trong tổ chức và quản
lý đào tạo
149
Bảng 2.30. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đào tạo......................................156
Bảng 3.1.
Đánh giá của CBQL về tính cấp thiết của các giải pháp.................... 192
Bảng 3.2.
Đánh giá của GV về tính cấp thiết của các giải pháp.........................193
Bảng 3.3.
Đánh giá của CBQL về tính khả thi của các giải pháp.......................195
Bảng 3.4.
Đánh giá của GV về tính khả thi của các giải pháp............................196
Bảng 3.5.
Kết quả thử nghiệm giải pháp 6......................................................... 199
x
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Trang
Sơ đồ 1.1.
Sơ đồ 1.2.
Sơ đồ 1.3.
Sơ đồ 1.4.
Sơ đồ 1.5.
Mô hình quản lý theo đầu vào - quá trình - đầu ra............................ 20
Quá trình đào tạo.............................................................................. 21
Cấu trúc hệ thống giáo dục quốc dân............................................... 29
Các thành tố của mô hình CIPO....................................................... 45
Vận dụng mô hình CIPO trong quản lý đào tạo nghề theo
NLTH............................................................................................... 46
Biểu đồ 2.1. Thực trạng công tác phối hợp các hoạt động đào tạo.......................75
Biểu đồ 2.2. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên................................. 89
Biểu đồ 2.3. Thực trạng về hoạt động đào tạo nghề điện công nghiệp tại
trường trung cấp............................................................................. 103
Biểu đồ 2.4. Quản lý công tác tuyển sinh........................................................... 107
Biểu đồ 2.5. Quản lý công tác giảng dạy của giáo viên......................................115
Biểu đồ 2.6. Quản lý kiểm tra đánh giá chất lượng đào tạo................................ 147
Biểu đồ 2.7. Phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp trong tổ chức và
quản lý đào tạo............................................................................... 153
Biểu đồ 3.1. Tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất......................................... 194
Biểu đồ 3.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất............................................ 197
1
MỞ ĐẦU
1. L do chọn đề tài
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang có sức ảnh hưởng mạnh m đến tất cả
các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong lĩnh vực nghề điện công nghiệp, máy móc,
tự động hóa, robot đã và đang thay thế vai trò và sức lao động của con người trong
một số lĩnh vực. Con người bây giờ không chỉ cạnh tranh việc làm với con người
còn phải cạnh tranh với máy móc. Vậy nên, người lao động cần được hình thành các
năng lực phù hợp với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, thích ứng và đối mặt với
cuộc cách mạng 4.0. Ở Việt Nam, sự nghiệp CNH, HĐH đang đòi hỏi GD&ĐT phải
nhanh chóng đổi mới, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng; đồng thời phát triển hệ
thống nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào tạo theo hướng ứng dụng,
thực hành đảm bảo đáp ứng nhu cầu nhân lực kĩ thuật công nghệ của thị trường lao
động trong nước và quốc tế.
Quá trình đổi mới giáo dục và đào tạo ở nước ta đang đặt ra những yêu cầu
mới về nội dung và chương trình đào tạo ở các bậc học, ngành đào tạo trong hệ
thống giáo dục quốc dân nhằm khắc phục tình trạng lạc hậu về chương trình,
phương thức đào tạo không còn phù hợp với nhu cầu xã hội hiện nay. Với cách đào
tạo nặng về truyền thụ kiến thức, học sinh chủ yếu được phát triển khả năng thừa
hành, trong khi đó thị trường, xã hội hiện đại luôn nảy sinh các tình huống mới,
không có trong kinh nghiệm có sẵn nên học sinh sau khi tốt nghiệp thường bị động
trong giải quyết các tình huống xảy ra trong cuộc sống, công việc. Có nhiều nguyên
nhân lý giải điều này nhưng trong đó có nguyên nhân rất cơ bản là xây dựng và thực
thi phát triển chương trình đào tạo trong nhiều năm qua chưa được quan tâm đúng
mức, việc thiết kế chương trình đào tạo ở các cấp còn nặng về kinh nghiệm, thiếu
đội ngũ chuyên gia làm việc và giảng dạy trong lĩnh vực quan trọng này. Vì vậy,
giáo dục đào tạo cần phải đổi mới ngay để đáp ứng theo năng lực đầu ra mà xã hội
cần. Việc chuyển từ giáo dục truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực liên quan
trực tiếp hay dạy học chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực là xu
hướng hiện đại và rất cần thiết.
2
Để đáp ứng yêu cầu của bối cảnh mới về Giáo dục và Đào tạo, quản lý giáo
dục đào tạo, Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành
Nghị quyết số 29-NQ/TW với nội dung về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nước đã xác
định mục tiêu của đổi mới lần này là: tạo chuyển biến căn bản, mạnh m về chất
lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng,
bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam
phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá
nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Theo
Nghị quyết 29 của TW thì quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo là tập trung chuyển từ chủ yếu quan tâm trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện phẩm chất và năng lực của người học, kết hợp hài hòa dạy chữ, dạy người
và dạy nghề, chuyển từ chủ yếu quan tâm phát triển về quy mô sang đảm bảo phát
triển cả quy mô, chất lượng và hiệu quả giáo dục; xây dựng một nền giáo dục thực
học, thực nghiệp, trong đó mọi người dân đều có cơ hội học tập suốt đời trong xã
hội học tập. Với chủ trương đó, giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp cần
chuyển từ đào tạo theo khả năng của các nhà trường sang đào tạo theo nhu cầu xã
hội, thị trường lao động; cần đổi mới nội dung giáo dục đại học và giáo dục nghề
nghiệp phải cung cấp cho người học theo hướng cơ bản, tích hợp các lĩnh vực kiến
thức và kỹ năng cần biết cùng với việc rèn luyện kỹ luật và thái độ lao động, hiểu
biết xã hội để có thể làm việc…
Để thực hiện thành công quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 29-NQ/TW:
chuyển từ giáo dục chú trọng mục tiêu truyền thụ kiến thức sang chú trọng hình
thành, phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học thì việc đề ra các giải
pháp và thực hiện đổi mới công tác quản lý đào tạo theo năng lực thực hiện là một
trong những yêu cầu quan trọng của các trường dạy nghề cần quan tâm nghiên cứu.
Đối với giáo dục nghề nghiệp, tập trung đào tạo nhân lực có kiến thức, kỹ
năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp với
nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp theo hướng ứng dụng,
3
thực hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công nghệ của thị trường lao
động trong nước và quốc tế.
Mạng lưới các trường trung cấp ở khu vực Bắc Trung Bộ có 40 trường trung
cấp thực hiện chức năng và nhiệm vụ đào tạo nhân lực trực tiếp cung ứng cho thị
trường lao động trong khu vực. Trong nhiều năm qua các trường trung cấp đã tích
cực đổi mới công tác đào tạo, đã bắt đầu áp dụng đào tạo theo NLTH. Đối với đào
tạo nghề, các trường trung cấp đã tiếp cận và triển khai đào tạo theo NLTH. Hiện
nay, Bắc Trung bộ là khu vực có rất nhiều khu công nghiệp đòi hỏi người lao động
nghề điện công nghiệp có tay nghề cao như: khu công nghiệp Vũng Áng, khu công
nghiệp Nam Cấm – Nghệ An; khu công nghiệp Nghi Sơn, Khu công nghiệp Hoàng
Mai… Ngành Điện công nghiệp là ngành giữ vai trò chủ đạo trong việc phát triển
hệ thống truyền tải, cung cấp điện phục vụ các hoạt động sản xuất công nghiệp,
nông nghiệp, thương mại dịch vụ, dân sinh. Nghề Điện công nghiệp có nhiệm vụ
thực hiện thiết kế, thi công hệ thống truyền tải điện, đảm bảo hoạt động truyền tải
điện ổn định trên toàn hệ thống.
Cán bộ kỹ thuật ngành (nghề) điện công nghiệp trực tiếp vận hành, sửa chữa
nâng cấp hệ thống sản xuất, vận hành, sửa chữa các loại máy điện công nghiệp và
các hệ thống sử dụng điện khác. Họ phân tích hoạt động các hệ thống phát, truyền
tải, đặc biệt là phân phối và tiêu thụ điện; hệ thống chiếu sáng; hệ thống chống sét;
hệ thống an ninh, an toàn điện. Thiết kế, triển khai, xây dựng, vận hành và bảo trì hệ
thống phân phối điện năng khu công nghiệp, khu dân cư; mạng động lực phân
xưởng, xí nghiệp; hệ thống chiếu sáng dân dụng và công nghiệp; hệ thống chống sét
và nối đất; hệ thống bảo vệ - an ninh, an toàn điện; Tính toán, thiết kế, sửa chữa,
phát huy hết năng suất và đảm bảo tính năng tối ưu của thiết bị trong hệ thống và
tiết kiệm năng lượng; Sửa chữa, vận hành và kiểm tra các loại thiết bị điện, máy
điện ba pha, máy điện một pha, máy điện một chiều và máy biến áp trong công
nghiệp và dân dụng.
Để đáp ứng nhu cầu nhân lực cho các khu công nghiệp này, các trường trung
cấp khu vực Bắc Trung bộ cần phải tính đến yếu tố đào tạo nghề theo năng lực thực
hiện. Tuy nhiên, quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn, kết quả chưa đạt được
4
mục tiêu mong muốn. Điều này do nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chủ yếu
là do các trường chưa đổi mới cách thức QLĐT, vẫn lấy quản lý hành chính áp đặt
vào quá trình đào tạo nên dẫn đến sự vận hành rời rạc, thiếu đồng bộ trong từng bộ
phận và toàn bộ hệ thống QLĐT, gây ra những mâu thuẫn nội tại trong quá trình
QLĐT. Quản lý tuyển sinh thiếu tính hệ thống và đa dạng; quản lý phát triển
chương trình đào tạo chưa sát với yêu cầu của thực tế sản xuất và nhu cầu thị trường
lao động cần; quản lý các điều kiện bảo đảm chất lượng xuất phát từ khả năng đáp
ứng của nhà trường; quản lý quá trình dạy học triển khai theo kiểu truyền thống;
quản lý đầu ra chưa theo chuẩn NLTH; chưa triển khai quản lý thông tin đầu ra của
quá trình đào tạo… Các trường cũng đã nhận ra những khiếm khuyết này nhưng
không dễ dàng tìm được mô hình và các giải pháp QLĐT phù hợp với thực tiễn của
trường để khắc phục.
Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển của khoa học công nghệ,
kỹ thuật hiện đại ngày nay, bên cạnh các nhà máy công xưởng của Việt nam thì xuất
hiện nhiều nhà máy công xưởng của các quốc gia trên thế giới đóng tại Việt Nam,
điều này đòi hỏi nhân lực có trình độ, tay nghề về nghề điện công nghiệp ngày càng
cao để có thể thích ứng. Trong khi đó, các trường trung cấp đào tạo nghề điện công
nghiệp phần lớn chưa thể đào tạo ra những công nhân kỹ thuật lành nghề, đòi hỏi
các trường cần phải có những giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng đào tạo.
Với những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý đào tạo nghề Điện
công nghiệp theo năng lực thực hiện tại các trường trung cấp khu vực Bắc
Trung Bộ” để nghiên cứu trong khuôn khổ luận án tiến sĩ với mong muốn tìm ra
các giải pháp QLĐT vừa thực tiễn, vừa khả thi để nâng cao chất lượng và hiệu quả
đào tạo nghề điện công nghiệp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn sản xuất và nhu cầu lao
động cho các doanh nghiệp trong khu vực.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo nghề điện công
nghiệp theo năng lực thực hiện tại các trường trung cấp ở khu vực Bắc Trung Bộ
hiện nay, luận án đề xuất các giải pháp QLĐT nghề điện công nghiệp theo năng lực
thực hiện NLTH tại các trường trung cấp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu
5
quả đào tạo, đáp ứng yêu cầu cung cấp nguồn nhân lực cho khu vực Bắc Trung bộ
nói riêng và cả nước nói chung.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Đào tạo nghề theo NLTH tại các trường Trung cấp.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý đào tạo nghề điện công nghiêp theo năng lực thực hiện tại các trường
Trung cấp ở khu vực Bắc Trung Bộ.
4. Câu hỏi nghiên cứu
4.1. Đào tạo nghề và quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện
được xác định dựa trên cơ sở lý luận và dựa vào mô hình quản lý nào?
4.2. Yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực
thực hiện ở các trường trung cấp?
4.3. Quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện ở các trường
trung cấp có những điểm mạnh và hạn chế nào? Các giải pháp quản lý đào tạo nghề
điện công nghiệp theo năng lực thực hiện trong các trường trung cấp?
5. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, đào tạo nghề điện công nghiệp theo NLTH đang được triển khai ở
các trường trung cấp. Tuy nhiên, QLĐT nghề nói chung và QLĐT nghề Điện công
nghiệp theo năng lực thực hiện nói riêng đang tồn tại những yếu kém, bất cập như:
Quản lý đầu vào thiếu hệ thống và chưa bám sát vào yêu cầu của thực tiễn sản xuất;
Quản lý quá trình đào tạo chưa khoa học, phương thức đào tạo chưa phù hợp; quản
lý đầu ra chưa theo chuẩn NLTH, người tốt nghiệp chưa thực sự đáp ứng được yêu
cầu của các đơn vị sử dụng lao động.
Việc tìm ra các giải pháp QLĐT nghề Điện công nghiệp theo NLTH một cách
khoa học, phù hợp thực tiễn; thực hiện các giải pháp một cách đồng bộ, từ quản lý
các yếu tố đầu vào, quản lý quá trình đào tạo, quản lý các yếu tố đầu ra s từng bước
cải tiến được chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề Điện công nghiệp của các trường
trung cấp trong bối cảnh hiện nay, đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp và
nhu cầu nguồn nhân lực của thị trường lao động nói chung.
6
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Xây dựng cơ sở lý luận về đào tạo và QLĐT nghề điện công nghiệp trình độ
trung cấp theo NLTH trong các trường trung cấp.
6.2. Đánh giá thực trạng đào tạo và QLĐT nghề Điện công nghiệp theo năng lực
thực hiện tại các trường Trung cấp khu vực Bắc Trung Bộ.
6.3. Đề xuất các giải pháp QLĐT nghề Điện công nghiệp theo NLTH tại các trường
Trung cấp. Tổ chức khảo nghiệm mức độ cấp thiết, khả thi của giải pháp đã đề xuất.
6.4. Thử nghiệm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo nghề điện công
nghiệp theo năng lực thực hiện tại các trường trung cấp khu vực Bắc Trung bộ.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng
lực thực hiện trình độ trung cấp dựa trên mô hình CIPO và đề xuất các giải pháp
quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện tại các trường trung
cấp khu vực Bắc Trung bộ.
- Địa bàn khảo sát thực trạng được thực hiện tại 5 trường trung cấp ở khu vực
Bắc Trung Bộ có tổ chức đào tạo nghề điện công nghiệp.
- Đối tượng khảo sát: Lãnh đạo, cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh của các
trường trung cấp và một số doanh nghiệp thuộc khu vực Bắc trung bộ.
- Chỉ thử nghiệm 01 giải pháp: Quản lý hoạt động phối hợp với các doanh
nghiệp sử dụng lao động nghề điện công nghiệp.
8. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
8.1. Quan điểm tiếp cận
Để nghiên cứu đề tài, tác giả sử dụng các quan điểm tiếp cận sau đây:
8.1.1. Tiế cận th trư ng
Chất lượng là yếu tố quyết định sự sống còn của cơ sở đào tạo trong nền kinh
tế thị trường. Vì thế, các CSĐT phải không ngừng nâng cao chất lượng để đáp ứng
nhu cầu của các đơn vị sử dụng lao động và để đủ sức cạnh tranh, tồn tại và phát
triển trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Tóm lại, QLĐT phải hướng
tới chất lượng, tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
7
8.1.2. Tiế cận chuẩn đầu ra
Chuẩn đầu ra là đích hướng tới của quá trình đào tạo theo năng lực thực hiện.
Đào tạo lao động kỹ thuật nghề Điện công nghiệp phải chuyển từ tiếp cận nội dung
sang tiếp cận mục tiêu, lấy mục tiêu đầu ra làm đích, hướng tới việc hình thành
những năng lực cần thiết cho người học để sau khi tốt nghiệp họ có thể thực hiện
được nhiệm vụ ở vị trí lao động của mình theo chuẩn nghề nghiệp và có cơ hội tìm
được việc làm.
8.1.3. Tiế cận quá trình
Hoạt động đào tạo nói chung và quản lý đào tạo nói riêng là một hệ thống với
các thành tố cấu trúc chặt ch và nó được diễn ra theo quá trình nhất định. Quản lý
đào tạo theo năng lực thực hiện phải mang tính hệ thống và quá trình xuyên suốt với
các khâu, các bước và các giai đoạn gắn kết với nhau để tạo nên năng lực thực hiện
của người học.
8.1. . Tiế cận CIPO
Quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện cần tính tới
yếu tố đầu vào và kết quả đầ ra nên tiếp cận CIPO là một trong những cách tiếp cận
phù hợp. Bởi vì nhà quản lý kiểm soát được cả đầu vào, quản lý quá trình, quản lý
đầu ra và tính đến cả yếu tố môi trường tác động đến chất lượng nhân lực được đào
tạo.
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Phương há nghiên cứu lý luận
Thu thập, hệ thống hoá các thông tin có liên quan. Nghiên cứu, phân tích, tổng
hợp, đánh giá và vận dụng kết quả nghiên cứu vào việc xây dựng cơ sở lý luận của
luận án.
8.2.2. Phương há nghiên cứu thực tiễn
Điều tra, phân tích hoạt động đào tạo và QLĐT theo NLTH tại các trường
trung cấp khu vực Bắc trung bộ để nhận thức được thực trạng tổ chức, quản lý quá
trình đào tạo nhằm xác định mặt mạnh, mặt yếu kém và nguyên nhân, làm cơ sở cho
việc xác định các giải pháp đổi mới quản lý nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả
đào tạo, cụ thể sử dụng một số phương pháp sau:.
8
- Phương há điều tra bằng hiếu hỏi: Điều tra, khảo sát ở các trường trung cấp
khu vực Bắc Trung Bộ và một số doanh nghiệp trong lĩnh vực Điện công nghiệp để
có thông tin làm cơ sở cho việc phân tích đánh giá thực trạng về đào tạo và quản lý
đào tạo đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp ở các trường trung cấp ở khu vực Bắc trung
bộ.
- Phương há nghiên cứu ản hẩm: Dựa trên những sản phẩm thực tế trong hoạt
động thực hành nghề nghiệp của học sinh để xác định được năng lực tay nghề của
họ trong quá trình đào tạo.
- Phương há hỏng ấn: Phỏng vấn chuyên gia về các vấn đề lý luận, giáo viên,
học sinh các trường trung cấp được khảo sát để biết thông tin về đào tạo và quản lý
đào tạo, một số doanh nghiệp sử dụng lao động của các trường đào tạo.
- Phương há tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, phân tích
các số liệu thống kê để đánh giá thực trạng các hoạt động đào tạo và QLĐT đáp ứng
yêu cầu thực tiễn sản xuất và nhu cầu doanh nghiệp.
- Phương há thử nghiệm: Tiến hành thử nghiệm một phần của 1 giải pháp đề
xuất để minh chứng cho tính cần thiết, khả thi, tính thực tiễn của giải pháp và tính
đúng đắn của giả thuyết khoa học được đề ra.
8.2.3. Một ố hương há khác
- Phương há chuyên gia: Thông qua hình thức trực tiếp hoặc bằng phiếu hỏi
thăm dò ý kiến các nhà khoa học trong lĩnh vực quản lý giáo dục; chuyên gia,
CBQL ở Bộ ngành liên quan; Lãnh đạo, CBQL các trường trung cấp trong khu vưc
Bắc Trung Bộ; Lãnh đạo quản lý các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực Điện công nghiệp
về tính thực tiễn và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất.
- Phương há thống kê toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học, xử
lý các số liệu bằng phần mềm SPSS.
9. Luận điểm bảo vệ
9.1. Quản lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện có tính quyết định đến sự thành
công của các trường trung cấp trong bối cảnh hiện nay. Để đáp ứng được nhu cầu
của thị trường lao động nghề Điện công nghiệp trong bối cảnh ảnh hưởng của cuộc
cách mạng 4.0 thì khâu then chốt và bước đi đột phá của các cơ sở giáo dục là phải
9
đổi mới QLĐT phù hợp, trên cơ sở đó vận dụng các quan điểm và mô hình quản lý
hiện đại vào quản lý quá trình đào tạo.
9.2. Vận dụng các yếu tố của mô hình CIPO vào quản lý đào tạo nghề theo năng lực
thực hiện, cụ thể: yếu tố đầu vào, quá trình đào tạo, yếu tố đầu ra, tác động của bối
cảnh s giúp cho quá trình tổ chức đào tạo trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt
hiệu quả và hiệu suất cao.
9.3. Đổi mới quản lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện trong các trường trung
cấp s góp phần tạo ra sản phẩm đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tiễn của thị trường
lao động.
10. Những đóng góp mới của luận án
10.1. Về lý luận
Lý luận góp phần hệ thống hóa và làm phong phú cơ sở lý luận về quản lý đào
tạo nghề trình độ trung cấp trong các trường trung cấp. Theo tiếp cận năng lực, vận
dụng mô hình CIPO, luận án xác định nội dung quản lý đào tạo nghề trình độ trung
cấp theo năng lực thực hiện trong các trường trung cấp.
10.2. Về thực tiễn
Nhận diện được điểm mạnh, hạn chế, nguyên nhân hạn chế của thực trạng đào
tạo và quản lý đào tạo nghề điện công nghiệp theo năng lực thực hiện tại một số
trường trung cấp khu vực Bắc Trung Bộ. Trên cơ sở đó đề xuất được các giải pháp
hướng đến khắc phục những hạn chế trong quản lý đào tạo nghề tại các trường trung
cấp nghề hiện nay.
11. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, khuyến nghị, phụ lục, luận án
được trình bày gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý đào tạo nghề Điện công nghiệp theo năng
lực thực hiện trình độ trung cấp ở trường trung cấp.
Chương 2. Thực trạng quản lý đào tạo nghề Điện công nghiệp trình độ trung
cấp ở các trường trung cấp khu vực Bắc Trung Bộ.
Chương 3. Giải pháp quản lý đào tạo nghề Điện công nghiệp trình độ trung
cấp theo năng lực thực hiện ở các trường trung cấp khu vực Bắc Trung Bộ.
10
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỆN CÔNG
NGHIỆP THEO NĂNG LỰC THỰC HIỆN Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về đào tạo theo năng lực thực hiện trong các cơ sở giáo
dục nghề nghiệp
Các nghiên cứu ở nước ngoài
Nghiên cứu về đào tạo nói chung và đào tạo theo năng lực đã được các nhà
khoa học quan tâm. Từ những năm cuối thế kỷ 20, đã có một số công trình tiêu biểu
đề cập về vấn đề này.
Tác giả William E. Blank đã công bố cuốn “Sổ tay hát triển chương trình
đào tạo dựa trên NLTH” [45] vào năm 1982 đã đề cập những vấn đề cơ bản của
GD&ĐT dựa trên NLTH. Trong đó, tác giả tập trung phân tích nghề và phân tích
nhu cầu người học, xây dựng hồ sơ năng lực người học, phát triển công cụ đánh giá
sự hiểu biết và sự thực hiện, phát triển các gói học tập, cải tiến và quản lý chương
trình đào tạo. Tài liệu nghiên cứu của ông được ứng dụng rộng rãi và mang lại kết
quả to lớn trong đào tạo nghề ở Mỹ.
Tiếp đó vào năm 1983, Viện hàn lâm khoa học Mỹ đã có báo cáo đề cập đến
yêu cầu thay đổi của GD&ĐT trong đó nhấn mạnh đến chương trình đào tạo dựa
vào năng lực người học hơn là dựa vào thời gian tổ chức đào tạo.
Năm 1995, trong cuốn “Com etency-Ba ed Education and Training” (Giáo
dục à đào tạo dựa ào năng lực), các tác giả Roger Harris, Hugh Guthrie, Bary
Hobart, David Lundberg [48] đã trình bày kết quả nghiên cứu khá toàn diện về đào
tạo dựa trên NLTH, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến bối cảnh và lịch sử của giáo
dục và đào tạo dựa trên NLTH, tiêu chuẩn NLTH, phát triển chương trình, đánh giá
và người học - hoạt động học theo tiêu chuẩn NLTH.
Năm 1995, John W. Burke đã xuất bản tài liệu “Giáo dục à đào tạo dựa trên
NLTH” [47]. Trong tài liệu này tác giả đã trình bày nguồn gốc của đào tạo dựa trên
NLTH, quan niệm về NLTH và tiêu chuẩn NLTH, về vấn đề đánh giá dựa trên
NLTH và cải tiến CTĐT dựa trên NLTH. Cùng năm 1995, tác giả Shirley Fletcher
11
xuất bản cuốn “Các kỹ thuật đánh giá dựa trên năng lực thực hiện” [49], trong đó
phân tích sự khác biệt về đào tạo theo NLTH ở Anh và Mỹ, các nguyên tắc và thực
hành đánh giá theo tiêu chuẩn, mục tiêu và sử dụng đánh giá dựa trên NLTH, việc
thiết lập các tiêu chí cho quá trình thực hiện, thu thập bằng chứng cho đánh giá
NLTH. Mặc dù có nói rõ về các nguyên tắc và thực hành đánh giá theo tiêu chuẩn
nhưng công trình cũng chỉ mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu đánh giá dựa trên
NLTH.
Shirley Fletcher (năm 1997) đã công bố tài liệu “Thiết kế đào tạo dựa trên
năng lực thực hiện” [49]. Đây được xem là một trong những công trình nghiên cứu
khá bài bản về tổ chức quá trình đào tạo (ở khâu thiết kế chương trình) theo năng
lực thực hiện. Ở tài liệu này, tác giả nhấn mạnh đến cơ sở khoa học của việc thiết
lập các tiêu chuẩn đào tạo, phân tích khung chương trình và xây dựng mô đun dạy
học.
Tác giả Sandra Kerka (năm 1997) đã tổng kết về đào tạo dựa trên NLTH vốn
phát triển mạnh m trong những năm 1990 với hàng loạt các tổ chức có tầm cỡ ở Mỹ,
Anh, Úc, New Zealand, xứ Wales.... Các nội dung tổng kết này được công bố
trong cuốn “Giáo dục à đào tạo dựa trên năng lực thực hiện: Huyền thoại à thực
tiễn” [23].
Tại một số nước ở khu vực châu Á, đặc biệt khu vực Đông Nam Á như
Singapore, Philippin, Bruney,… hoạt động đào tạo dựa trên NLTH cũng đã và đang
được vận dụng ở các mức độ khác nhau. Đặc biệt là trong quá trình tổ chức đào tạo
các ngành nghề liên quan đến tay nghề lao động đã được các trường kỹ thuật đưa
vào áp dụng. Các trường xây dựng chương trình đào tạo theo hướng hệ thống các
modul giúp người học hình thành được năng lực cần có để thích nghi với hoạt động
nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp.
Tác giả Thomas Deissinger và Slilke Hellwig (Đức) năm 2011, đã công bố
bài báo “Structure and function of com etency-ba ed education and training” (Cấu
trúc à chức năng của đào tạo dựa ào năng lực) [64]. Trong bài báo, tác giả đã dựa
trên những kinh nghiệm ĐTN mà mình đang trực tiếp tiến hành để đưa ra quan điểm
về cấu trúc và chức năng của CTĐT dựa trên NLTH. Theo hai tác giả thì việc xây
dựng cấu trúc và chức năng của CTĐT theo NLTH cần phải được xác định rõ bao
gồm cả kế hoạch xây dựng chương trình, phát triển chương trình và kiểm
12
định chương trình trước khi thực thi. Ngoài ra, cũng cần xem xét sự khác biệt, ưu
điểm, nhược điểm của việc xây dựng cấu trúc, chức năng CTĐT theo NLTH với các
lý thuyết xây dựng CTĐT nghề khác.
Tác giả Leesa Wheelahan (Úc) trong tác phẩm “The roblem with
competency-based training, Educating for the knowledge economy: critical
er ecti e ?” (Các ấn đề ề đào tạo dựa ào năng lực trong nền kinh tế tri thức) [56]
đã phát triển và mở ra một góc nhìn thực tế khác về đào tạo theo NLTH. Quan điểm
của tác giả là cần đặt sự hiểu biết (kiến thức) của người học vào vị trí trung tâm của
CTĐT. Trong bài viết, tác giả đã chỉ ra hạn chế của phương pháp xây dựng CTĐT
theo NLTH và đề xuất cần phải có những nghiên cứu sâu hơn trong các lý thuyết
xây dựng CTĐT...
Như vậy, ta có thể thấy rằng, đào tạo theo NLTH là một xu hướng được nhiều
quốc gia, nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau và
ứng dụng vào quá trình dạy học, thiết kế và xây dựng chương trình, tổ chức đào tạo,
ở các trường đại học, cao đẳng.
Các nghiên cứu trong nước
Tác giả Nguyễn Đức Trí năm 1996 đã thực hiện nghiên cứu đề tài cấp
Bộ:“Tiế cận đào tạo nghề dựa trên NLTH à xây dựng tiêu chuẩn nghề” [37].
Nghiên cứu này có thể xem là công trình đầu tiên nghiên cứu tương đối toàn diện về
hệ thống ĐTN theo NLTH ở Việt Nam. Đề tài đã góp phần làm sáng tỏ lý luận của
phương thức đào tạo dựa trên NLTH đặc biệt là các giai đoạn xây dựng chương
trình và xây dựng tiêu chuẩn KNN.
Tiếp theo công trình nghiên cứu năm 1996, đến năm 2000, trong đề tài cấp
Bộ “Nghiên cứu xây dựng mô hình đào tạo giáo iên kỹ thuật ở trình độ đại học cho
các trư ng trung học chuyên nghiệ à dạy nghề” [38] tác giả Nguyễn Đức Trí đã đề
xuất các mô hình đào tạo GV dạy kỹ thuật trong đó có đề cập đến triết lý, các đặc
điểm cơ bản; ưu điểm, nhược điểm của phương thức đào tạo theo NLTH; vận dụng
phương thức đào tạo này vào đào tạo GV ở Việt Nam. Đây được xem là một trong
những nghiên cứu ban đầu về đào tạo theo năng lực thực hiện dưới góc độ đào tạo
giáo viên kỹ thuật cho các trường trung cấp.
Đến năm 2002, tác giả Nguyễn Minh Đường biên soạn tài liệu tập huấn cho
GV và CBQL các trường dạy nghề: “Đào tạo theo năng lực thực hiện” [23]. Trong
13
tài liệu này, tác giả đã đề cập đến những nguyên tắc căn bản, phương pháp và hình
thức tổ chức quá trình đào tạo theo năng lực thực hiện cho người học.
Năm 2011, Tổng cục dạy nghề thuộc Bộ Lao động và Thương binh xã hội
phối hợp với Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) xuất bản cuốn “Kỹ năng dạy học Tài liệu bồi dưỡng nghiệ ụ ư hạm cho GV à ngư i dạy nghề” [39]. Tài liệu đã mô tả
khá đầy đủ về quan điểm dạy học theo NLTH, cấu trúc và các tiêu chí đánh giá
NLTH. Tuy vậy, tài liệu cũng chỉ chủ yếu tập trung nói về phương pháp và kỹ năng
dạy học cho giáo viên nhằm tăng năng lực cho người học, chứ cũng chưa đưa ra
được mô hình đào tạo theo năng lực thực hiện.
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý đào tạo nghề theo năng lực thực hiện trình độ
trung cấp
Các nghiên cứu ở nước ngoài
Tác giả Heinz Weihrich và đồng nghiệp năm 1996 đã công bố kết quả nghiên
cứu về một dự án khoa học Quản lý giáo dục đào tạo nghề - mô hình của Mỹ và một
số quốc gia khác. Nghiên cứu đã giới thiệu các phương pháp ĐTN truyền thống của
Đức và mô hình QLĐT nghề cần phải được bổ sung hướng tới một mức độ cao hơn,
đào tạo theo hình thức tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, lấy năng lực người học
làm trung tâm và cốt lõi của hoạt động QLĐT. Tác giả cho rằng đổi mới mô hình
ĐTN là một nhu cầu quan trọng và một cách tiếp cận QLĐT mới là mô hình đào tạo
kiểu liên doanh, không chỉ ở Mỹ mà còn ở các nước khác.
Tác giả V.Gasskov trong cuốn sách “Managing vocational training systems”
(Hệ thống quản lý đào tạo nghề) [66] năm 2000 đã công bố nghiên cứu về hệ thống
khoa học và nghệ thuật về quản lý và tổ chức ĐTN trong cơ sở công lập, bao gồm:
quản lý cơ cấu tổ chức, thiết lập mục tiêu, kế hoạch, tài chính, QLĐT; đồng thời đưa
ra biện pháp phát triển năng lực quản lý của các quản trị viên cao cấp; khuyến khích
họ xem xét, phản biện các thủ tục hành chính của cơ sở mình để tiến tới mức độ
chuyên nghiệp cao.
Từ năm 2007 đến năm 2010, được sự hỗ trợ của Ủy ban Giáo dục Bắc Kinh,
tác giả Tian Ye (Trung Quốc) đã triển khai nghiên cứu về chương trình phát triển
NLTH cho GV trong các CSĐT nghề ở Bắc Kinh (Trung Quốc). Nghiên cứu nhằm
hướng tới mục đích cải thiện việc giảng dạy ở bậc chuyên nghiệp cho giáo viên, đặc
biệt tìm mọi phương pháp nâng cao được năng lực, tay nghề cho người học khi còn
