Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận hà đông, hà nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐÀO THỊ MÂY

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐÀO THỊ MÂY

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS ĐINH HÙNG TUẤN

HÀ NỘI, 2018

LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sỹ “Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà
Đông, Hà Nội” ngành quản lý giáo dục, mã số 8140114 là công trình của riêng tôi.
Tôi xin cam đoan các số liệu sưu tầm, nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là
trung thực, chính xác. Những kết luận khoa học của luận văn này chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ

ĐÀO THỊ MÂY


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bầy tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong khoa Tâm lý–
Giáo dục Học viện Khoa học xã hội đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đinh Hùng Tuấn người đã
tận tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu, giáo viên, nhân viên các
trường mầm non thuộc quận Hà Đông, Hà Nội, gia đình và bạn bè đồng nghiệp đã
tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót
nên tôi rất mong nhận được sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp quý báu của các
thầy cô, đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn
Tác giả luận văn

ĐÀO THỊ MÂY

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG MẦM NON ............................................................................................. 9
1.1. Quản lý nhà trường .............................................................................................. 9
1.2. Quản lý xây dựng Văn hóa nhà trường mầm non............................................ 11
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm
non ............................................................................................................................... 19
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG ...................................................... 24
2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, văn hóa, giáo dục quận Hà Đông ..................... 24
2.2. Vài nét về các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội. ........................................ 24
2.3. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà
Đông, Hà Nội ............................................................................................................. 27
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI ..................................... 45
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở
quận Hà Đông, Hà Nội .............................................................................................. 45
3.2. Biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội46
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của những biện pháp xây dựng
văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội ........................................ 56
3.4. Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất tại trường mầm non Mậu Lương ....... 61
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................... 72


KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Viết đầy đủ

BGH

Ban giám hiệu

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lý

CMHS

Cha mẹ học sinh

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GDMN

Giáo dục mầm non

KT - XH

Kinh tế xã hội

NV

Nhân viên

QLGD

Quản lý giáo dục

TW 5

Trung ương 5

VH

Văn hóa

VHNT

Văn hóa nhà trường


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Kết quả nhận thức về vai trò của VHNT và vấn đề xây dựng VHNT ...... 29
Bảng 2.2. Kết quả biểu hiện văn hóa trong giao tiếp ứng xử .................................... 30
Bảng 2.3. Đánh giá thực trạng văn hóa trong trang trí trường lớp............................ 31
Bảng 2.4. Thực trạng văn hóa trong nề nếp hoạt động ............................................. 32
Bảng 2.5. Thực trạng xây dựng mục tiêu và các giá trị văn hóa cốt lõi của các
trường mầm non Hà Đông ....................................................................................... 34
Bảng 2.6. Kết quả khảo sát xây dựng môi trường VH tại các trường mầm non. ..... .36
Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức các ngày lễ, các sự kiện và phong trào của cán bộ
quản lý nhà trường ................................................................................................... .37
Bảng 2.8. Thực trạng quản lý xây dựng hồ sơ văn hóa các trường mầm non quận Hà
Đông, Hà Nội… ........................................................................................................ 39
Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của những biện pháp xây dựng văn
hóa nhà trường........................................................................................................... 57
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp ................................. .58
Bảng 3.3: Thứ hạng tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 60
Bảng 3.4. Nhận thức của CBGV, CMHS trước khi thực hiện biện pháp ................. 62
Bảng 3.5. Nhận thức của CBGV, CMHS sau khi thực hiện biện pháp .................... 64


DANH MỤC SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1.. ................................................................................................................ .12
Biểu đồ 3.1: Tính cần thiết của các biện pháp .......................................................... 58
Biểu đồ 3.2: Tính khả thi của các biện pháp ............................................................. 59


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Văn hóa là kết tinh cao của đạo đức. Đạo đức là chuẩn mực quan hệ của
con người. Văn hóa nhà trường là một yếu tố rất cơ bản của cơ chế phát triển đối
với từng nhà trường cũng như toàn hệ thống các trường học nói chung, nó là nền

tảng làm nên chất lượng, tạo ra thương hiệu của mỗi nhà trường và định hướng
cho sự phát triển tiến bộ của nhà trường. Đồng thời văn hóa nhà trường còn là
một động lực quan trọng để thực hiện đổi mới quản lý giáo dục ở từng nhà
trường.
Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường chính là thực hiện nhiệm vụ đổi
mới nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo tinh
thần Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban bí thư Trung ương Đảng.
Văn hóa nhà trường tích cực, lành mạnh sẽ giúp cho việc thực hiện các mục
tiêu giáo dục của nhà trường có chất lượng, hiệu quả và nhà trường có sự phát triển
bền vững hơn. Ở đó sẽ tạo ra bầu không khí tin cậy, thúc đẩy CBGV quan tâm đến
chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập, công tác, thúc đẩy mối quan hệ hợp tác
chia sẻ kinh nghiệm học hỏi lẫn nhau. Đồng thời tạo ra môi trường thân thiện, môi
trường học tập giá trị mà ở đó người học được hưởng lợi nhiều nhất.
Hà Đông là quận nội thành của Thủ đô Hà Nội gồm 17 phường, diện tích
khoảng 150km2 với dân số xấp xỉ 190.000 người. Đây là vùng đất địa linh nhân
kiệt, đất cố đô xưa với nhiều truyền thống lịch sử văn hóa anh hùng, ở đó có nhà lưu
niệm Bác Hồ đặt tại làng Vạn Phúc, có vườn hoa mang tên danh nhân văn hóa
Nguyễn Trãi nằm ven bờ sông Nhuệ, có làng nghề Lụa Vạn Phúc, nghề rèn Đa Sĩ Kiến Hưng. Nhân dân Hà Đông cần cù, chịu khó, luôn năng động trong lao động
sản xuất và ngoan cường trong chiến đấu lại có truyền thống hiếu học. Quận Hà
Đông nằm ở địa thế luôn có nhiều sự thay đổi, trước năm 2008 là thủ phủ của tỉnh
Hà Tây, sau đó sát nhập về Hà Nội. Trong bối cảnh chung ấy, giáo dục quận Hà
Đông nói chung và giáo dục mầm non quận Hà Đông nói riêng cũng chịu những tác
động sâu sắc. Toàn quận Hà Đông hiện có 45 trường mầm non gồm 631 nhóm lớp

1


với 20237 trẻ, nằm rải khắp nơi trên địa bàn quận. Trong đó trường lâu đời nhất 37
năm, trường mới nhất mới 1 năm. Trình độ dân trí, môi trường văn hóa, điều kiện
cơ sở vật chất, ý thức của đội ngũ, phụ huynh học sinh giữa các trường nội quận và

ngoại quận khác nhau. Việc xây dựng văn hóa học đường tại các trường mầm non
quận Hà Đông vừa là yêu cầu tất yếu vừa có nhiều điều kiện để thực hiện.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, với mong muốn tìm ra những biện
pháp phù hợp trong công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục
trẻ của các nhà trường mầm non, tác giả chọn đề tài nghiên cứu:“Quản lý xây
dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội ”.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
2.1. Các nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non ở nước
ngoài
Tác giả Masencô M. V và Siskinna (Nga) trong nghiên cứu của mình về tổ
chức giáo dục văn hóa trong trường mầm non đã viết: “Trong tiến hành thực hiện
việc quản lý quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non cần đặc biệt lưu ý đến chức
năng lập kế hoạch vì nó là giai đoạn đầu của quá trình quản lý; nó trả lời các câu hỏi
cái gì, khi nào, như thế nào, ai làm.”[ dẫn theo 36].
Tác giả Sebecô V.N và Erơmax N.N (Nga) nghiên cứu về xây dựng hệ
phương pháp tổ chức quá trình quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non: viết: “
Nhiệm vụ chính của việc xây dựng hệ phương pháp quản lý xây dựng văn hóa
trường mầm non là tạo điều kiện để phát triển tính chủ động và tư duy của các chủ
thể quản lý. Nội dung hệ phương pháp quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non
bao gồm các phần việc sau: a - Cấu trúc môi trường văn hóa phải đầy đủ, cân đối
giữa các thành phần văn hóa thân thể và văn hóa tinh thần trong nhà trường mầm
non; b - Xây dựng và áp dụng một hệ thống các nhiệm vụ giáo dục trẻ sao cho phát
triển được và làm phong phú thêm tiềm năng văn hóa của trẻ; c- Đảm bảo sự liên
thông giữa các hình thức học văn hóa của trẻ; d- Ứng dụng trong quản lý xây dựng
văn hóa trường mầm non các phương pháp dạy phù hợp tâm lý trẻ; e - Thực hiện
kiểm tra, giám sát kỹ quá trình và kết quả giáo dục văn hóa cho trẻ.”[ dẫn theo 37].

2

Tác giả Vưđơrin V.M đã viết về hướng sử dụng các hình thức quản lý xây
dựng văn hóa ở trường mầm non như sau: “Xét ở góc độ quản lý, có rất nhiều hình
thức quản lý như tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ bằng nội dâung và hình
thức phù hợp; tổ chức hoạt động các câu lạc bộ văn nghệ, thể thao góp phần xây dựng
môi trường văn hóa trường mầm non an toàn, lành mạnh, thân thiện. Phối hợp chặt chẽ
giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong xây dựng môi trường văn hóa trường mầm
non...” [ dẫn theo 38]. .
Các tác giả Senhik L.N., Geychenko E.I.,

Korbut L.N.,Davydova I.V.

(Ucraina) viết: “Hoạt động quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non là một trong
những thành tố quan trọng nhất của quá trình giáo dục trẻ, trong đó sự diễn ra sự
hình thành các tri thức và kỹ năng hoạt động văn hóa của trẻ và kết quả là hình
thành nên năng lực hoạt động văn hóa của chúng.[ dẫn theo 39].
2.2. Các công trình nghiên cứu quản lý xây dựng văn hóa trường mầm
non ở trong nước
Quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non luôn là mối quan tâm sâu sắc của
các lực lượng quản lý giáo dục, các nhà khoa học trong nước.
Tác giả Trần Văn Lâm, Đồng Sơn, Đồng Hới Quảng Bình (2010) trong
nghiên cứu của mình đã nêu khái niệm : “Văn hoá nhà trường là một tập hợp các
chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử…đặc trưng của một trường học,
tạo nên sự khác biệt với các tổ chức khác. Văn hoá nhà trường liên quan đến toàn
bộ đời sống vật chất tinh thần của một nhà trường. nó biểu hiện trước hết là tầm
nhìn, sứ mạng, triết lý, mục tiêu, các giá trị, phong cách lãnh đạo, quản lý… bầu
không khí tâm lý. Thể hiện thành hệ thống các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy
tắc ứng xử… được xem là tốt đẹp và được mọi người trong nhà trường chấp
nhận.” [ dẫn theo 25].
Tác giả Lê Thi Thu Hồng, Trường Mầm non Phiêng Luông, Mộc Châu, Sơn
La, trong bài viết: “Kế hoạch xây dựng môi trường văn hoá trong trường

học”(2017) đã đề xuất nội dung xây dựng môi trường văn hóa trong trường mầm
non như sau: a. Tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ bằng nhiều nội dung, hình
thức phong phú phù hợp với tình hình chính trị, văn hoá, xã hội đối tượng tham gia
3


và điều kiện thực tế của địa phương; b. Xây dựng các quy tắc văn hoá đạo đức cốt
lõi làm chuẩn, để của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên đồng thuận lấy đó làm
mục tiêu phấn đấu; c. Xây dựng Quy tắc ứng xử trong trường học là những chuẩn
mực, giá trị và hành vi ứng xử văn hoá thông qua các hoạt động giao tiếp, sinh hoạt,
làm việc, học tập. [dẫn theo 20].
Phan Thị Định, trong nghiên cứu của mình về quản lý xây dựng môi trường
văn hóa trong trường mồm non đã viết về nhiệm vụ của giáo viên như sau: “Giáo
viên giúp học sinh hiểu rõ một số yêu cầu xây dựng và giữ gìn trường học thân
thiện, thực hiện có hiệu quả các môn học trong chương trình giảng dạy. Ngoài kế
hoạch của trường, giáo viên chủ động thực hiện các hoạt động xanh – sạch – đẹp
của lớp phụ trách, gương mẫu trước học sinh về việc giứ gìn xây dựng, bảo vệ môi
trường thân thiện.[ dẫn theo 14]
Tác giả: Trần Văn Hưng, trong đề tài: “Xây dựng môi trường văn hóa trong
các trường mầm non trên địa bàn tình Thái Bình giai đoạn 2015- 2010” đã viết về
mục tiêu xây dựng như sau: “ Mục tiêu xây dựng môi trường văn hóa trong các nhà
trường an toàn, lành mạnh, kỷ cương, trung thực, khách quan, công bằng, thân
thiện. Phấn đấu mỗi trường học phải thực sự là một trung tâm văn hóa giáo dục, rèn
luyện con người về lý tưởng, phẩm chất, nhân cách, lối sống, tạo cơ hội cho thế hệ
trẻ được phát triển năng lực, phẩm chất phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản toàn
diện giáo dục hiện nay.”[ dẫn theo 24].
Tác giả Phạm Quang Huân, Viện nghiên cứu Sư phạm - Trường ĐHSP Hà
Nội trong nghiên cứu của mình đã đưa ra kết luận: “Trong nhà trường – một thực
thể có tính chất hành chính-sư phạm, văn hóa không chỉ là môi trường bên ngoài tác
động tới đời sống tư tưởng, tình cảm của các thành viên mà còn là cơ cấu vận hành,

phương pháp, cách thức hoạt động của nhà trường. Văn hóa tổ chức thực sự là động
lực cho sự phát triển của mỗi nhà trường. Bởi vậy, quan tâm xây dựng và phát triển
văn hóa tổ chức trong mỗi nhà trường là con đường đúng đắn và hiệu quả để góp
phần nâng cao chất lượng thực của mỗi nhà trường. Trong bối cảnh đổi mới giáo
dục hiện nay, đây càng là vấn đề quan trọng và cần thiết với mọi nhà trường; đòi hỏi
sự quan tâm chung và những kế hoạch, việc làm cụ thể trong một lộ trình chiến lược
4


hợp lý, với không những các cấp lãnh đạo, quản lý mà còn với tất cả mọi thành viên
trong nhà trường”[ dẫn theo 33].
Tóm lại, các nghiên cứu về Hoạt động quản lý xây dựng văn hóa ở trong
trường mầm non đã tập trung nghiên cứu sâu về tổ chức quản lý ở bình diện vĩ mô
và vi mô đối với từng hoạt động giáo dục văn hóa cụ thể. Đã phát hiện và đưa vào
sử dụng nhiều phương pháp, phương tiện quản lý xây dựng văn hóa trường mầm
non mới. Nhiều tác giả đã nghiên cứu sâu về các hình thức quản lý quản lý xây
dựng văn hóa trường mầm non thông qua việc đưa ra các hình thức giáo dục văn
hóa mới với các cách thức quản lý chúng đã được thực tiễn giáo dục mầm non chấp
nhận. Tuy nhiên còn nhiều vần đề quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non vẫn
chưa được giải quyết. Trước hết là thiếu những nghiên cứu sâu về lý thuyết quản lý
xây dựng văn hóa trường mầm non, như bản chất, nội dung, các cách tiếp cận trong
quản lý, các nội dung, hình thức, phương pháp, phương tiện quản lý xây dựng văn
hóa trường mầm non phù hợp với các đối tượng giáo dục trong điều kiện môi
trường thông tin, điện tử, kỹ thuật số hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý xây dựng văn hóa nhà
trường mầm non, đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa ở các trường mầm
non quận Hà Đông, Hà Nội, nhằm góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục toàn
diện cho trẻ mầm non trong giai đoạn hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non
- Phân tích thực trạng quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non quận Hà Đông,
Hà Nội
- Đề xuất một số biện pháp quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non ở quận Hà
Đông, Hà Nội và khảo sát thử nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của một số biện pháp đề
xuất tại trường mầm non Mậu Lương, quận Hà Đông, Hà Nội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1.Đối tượng nghiên cứu
5


Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội
hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Điều tra bằng bảng hỏi với số lượng giáo viên, nhân viên và phụ huynh tại
các trường mầm non ở quận Hà Đông cụ thể như sau:
Tên trường khảo sát

Giáo viên

Nhân viên

Phụ huynh

Mầm non Mậu Lương

42

20

200

Mầm non Hàng Đào

38

18

Mầm non Bình Minh

26

14

Mầm non Kiến Hưng

32

14

Mầm non Hà Trì

32

16

Mầm non 3-2

36

18

200

100

Tổng số

200

-Việc điều tra, khảo sát đánh giá thực trạng các biện pháp quản lý xây dựng
văn hóa nhà trường mầm non được tiến hành 100 cán bộ quản lý tại các trường
mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội.
-Các số liệu tổng quan và khảo sát các năm học 2015-2016, 2016-2017,
2017-2018.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở luận nghiên cứu
Tiến hành nghiên cứu dựa trên cơ sở các nguyên tắc phương pháp luận của
tâm lý học, giáo dục học sau:
- Nguyên tắc hoạt động, nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
mầm non là nghiên cứu hoạt động quản lý của lãnh đạo nhà trường mà trực tiếp là
hiệu trưởng đối với hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường mầm non.
- Nguyên tắc tiếp cận hệ thống: Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm
non là công việc của cả hệ thống từ lãnh đạo, ban giám hiệu, hiệu trưởng, các giáo
viên, nhân viên, sự hỗ trợ giúp đỡ của phụ huynh, chính quyền cơ sở và học sinh

6

với nhiều nội dung khác nhau và chịu tác động của nhiều yếu tố khách quan, chủ
quan…
Nguyên tắc phát triển: Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường là một quá
trình phát triển, do đó phải nghiên cứu Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm
non trong sự vận động, biến đổi, tương tác qua lại lẫn nhau giữa các hoạt động trong
quá trình quản lý, quá trình dạy học của nhà trường.
5.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn sử dụng
các nhóm phương pháp sau:
5.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản tài liệu
Nghiên cứu, so sánh, phân tích, tổng hợp tài liệu liên quan đến quản lý giáo
dục nói chung quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non nói riêng.
5.2.2.Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
5.2.3. Phương pháp điều tra
5.2.4. Phương pháp phân tích, tổng hợp kết quả
5.2.5. Phương pháp phỏng vấn
5.2.6. Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm
(Thử nghiệm một vài biện pháp ở trường mầm non Mậu Lương).
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa Về lý luận:
Nghiên cứu làm sâu sắc hơn cơ sở lý luận về công tác quản lý xây dựng văn hóa
nhà trường của Hiệu trưởng các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội.
6.2. Ý nghĩa Về thực tiễn:
Những biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường do tác giả đề xuất có
giá trị thực tiễn làm cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục mầm non và đặc
biệt cho Hiệu trưởng các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội áp dụng có hiệu
quả để phát triển văn hóa nhà trường phù hợp với yêu cầu xã hội trong giai đoạn
hiện nay.

7

7. Kết cấu của luận văn
Nội dung luận văn gồm 3 chương chính:
Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non
Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở
quận Hà Đông, Hà Nội
Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở
quận Hà Đông, Hà Nội

8


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG MẦM NON
1.1. Quản lý nhà trường
1.1.1. Quản lý
Định nghĩa khái niệm “quản lý” có trong nhiều công trình nghiên cứu:
Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự
phân công, hợp tác lao động. Do vậy sự phân công, hợp tác lao động sẽ dẫn đến
hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn nên đòi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp,
điều hành, kiểm tra, chỉnh lý… phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động để
người thủ trưởng phối hợp nỗ lực với các thành viên trong nhóm, trong cộng
đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra”. [dẫn theo 3].
Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là sự tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) - trong tổ
chức - nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Cũng
theo đó, các tác giả còn phân định rõ hơn về hoạt động quản lý là quá trình đạt
đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các chức năng kế hoạch hóa, tổ

chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”. [dẫn theo 10].
Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhưng đều có
điểm chung, bao gồm các yếu tố (điều kiện) sau:
Phải có ít nhất một chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động và ít
nhất là một đối tượng bị quản lý tiếp nhận trực tiếp các tác. động của chủ thể
quản lý tạo ra và các khách thể khác chịu các tác động gián tiếp của chủ thể
quản lý. Tác động có thể chỉ là một lần mà cũng có thể là liên tục nhiều lần.
Chủ thể có thể là một người, một nhóm người, hoặc một bộ phận chức năng.
Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tượng và chủ
thể, mục tiêu này là căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động.
Phải có đối tượng quản lý, có thể là một, hoặc nhóm người, hoặc một
hoạt động, một tổ chức xã hội.
Các nguồn lực, môi trường và các điều kiện đảm bảo các tác động quản lý.

9


Quản lý trong giai đoạn hiện nay được coi là nhân tố thứ 5 cùng với vốn,
nguồn lực lao động, khoa học kỹ thuật, tài nguyên để phát triển kinh tế xã hội.
Trong đó quản lý giữ vai trò quyết định sự thành công.
Có thể khái quát: Quản lý là sự tác động có tổ chức, mục đích… của chủ
thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng các quyết định, các cơ chế chính sách và
phẩm chất uy tín của cơ quan quản lý hay của người quản lý nhằm sử dụng có
hiệu quả nhất các tiềm năng, các điều kiện (nhân lực, tài lực và vật lực…) và
các cơ hội nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức trong một môi trường luôn
biến động.
Như vậy, có thể xem quản lý là một quá trình tác động có mục đích, có
kế hoạch dựa trên các chức năng đặc thù của chủ thể quản lý nhằm gây ảnh
hưởng đến khách thể quản lý thông qua cơ chế quản lý, nhằm đạt được mục
tiêu quản lý, từ đó nhằm thực hiện tốt nhất các mục tiêu của tổ chức.

1.1.2. Quản lý nhà trường
Nhà trường là một thiết chế chuyên biệt của xã hội, thực hiện chức năng
kiến tạo các kinh nghiệm xã hội cần thiết cho một nhóm dân cư nhất định, sao
cho việc kiến tạo kinh nghiệm xã hội đạt được mục tiêu xã hội đặt ra. Quản lý
nhà trường là một loại hình đặc thù của quản lý giáo dục và là cấp độ quản lý
giáo dục vi mô.
“Quản lý nhà trường là hệ thống những tác động có mục đích, kế hoạch
hợp quy luật của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, các bộ phận chức năng, các cơ
quan quản lý nhà nước về giáo dục cấp trên) nhằm làm cho quá trình giáo dục
nói chung và các hoạt động giáo dục - dạy học cụ thể được tiến hành trong nhà
trường đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu GD của cấp học, bậc học và các
mục tiêu phát triển nhà trường” [dẫn theo 9].
Trong nhà trường, Hiệu trưởng quản lý mọi hoạt động của nhà trường
theo chế độ thủ trưởng. Hiệu trưởng là người phụ trách cao nhất của nhà trường
vả chịu trách nhiệm về các hoạt động trong nhà trường. Đồng thời trong nhà
trường (Đại học, Cao đẳng) còn có các ban, phòng, khoa, tổ chuyên môn làm
việc theo chế độ tập thể và các hội đồng làm việc theo chế độ tư vấn để góp ý
10


kiến, tư vấn, trợ giúp thủ trưởng xem xét, quyết định và thực thi đối với những
vấn đề quản lý nhà trường.
1.2. Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non
1.2.1. Văn hóa
Có nhiều định nghĩa về văn hoá. Năm 1952, Alfred Kroeber và Clyde
Kluckhohn (Mỹ), đã tìm thấy không dưới 164 định nghĩa về văn hóa. Sự khác
nhau của chúng không chỉ là ở bản chất của định nghĩa đưa ra (bởi nội dung,
chức năng, các thuộc tính) mà cả ở cách sử dụng rộng rãi của từ này.
Tại Hội nghị Quốc tế các nhà văn học họp tại Mehico do Unesco tổ
chức năm 1982, trên cơ sở của 200 định nghĩa khác nhau của văn hóa, bản

tuyên bố chung của hội nghị đã chấp nhận một quan niệm về văn hóa như sau:
“Trong ý nghĩa rộng nhất văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt về tinh thần
và vật chất, trí tuệ và xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội hay của một
nhóm người trong xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những
lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị,
những tập tục và tín ngưỡng”. [ dẫn theo 4].
Như vậy, dưới góc độ xã hội học thì văn hóa là một hiện tượng xã hội
gắn với đời sống xã hội, còn nội dung của văn hóa chính là sản phẩm của hoạt
động thực tiễn có tính sáng tạo của con người, luôn được chắt lọc kế thừa, phát
triển dưới tác động của con người, vì hạnh phúc của con người.
Theo những ý nghĩa đó, văn hóa là một hiện tượng xã hội đặc thù mà nét trội
cơ bản của hiện tượng này là ở chỗ chúng là một hệ thống những giá trị chung nhất
cả về vật chất và tinh thần cho một cộng đồng, một dân tộc, một thời đại hay một
giai đoạn lịch sử nào đó, là kết quả của quả trình hoạt động thực tiễn của con người
trong môi trường tự nhiên và trong các mốỉ quan hệ xã hội.
Cấu trúc của hệ thống văn hóa được thể hiện qua sơ đồ 1

11


Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của hệ thống văn hoá
1.2.2. Văn hóa nhà trường mầm non
Có nhiều cách tiếp cận nội hàm văn hóa nhà trường (VHNT), do đó xuất
hiện nhiều định nghĩa khác nhau, tùy theo mỗi người nhấn mạnh khía cạnh này
hay khía cạnh khác. Tuy nhiên, tư tưởng xuyên suốt trong mọi định nghĩa là
VHNTchính là văn hoả một tổ chức.
Hệ thống giá trị không tự nhiên mà có, nó được hình thành qua quá trình
lâu dài, từ từ, ổn định rồi dần dần được các thành viên thừa nhận, chấp nhận.
Do đặc thù mà hệ thống giá trị văn hóa của nhà trường này khác với hệ thống
giá trị văn hóa của nhà trường khác.

Hệ thống giá trị của VHNT bao gồm cả những giá trị vật chất và giá trị
tinh thần, nó tồn tại dưới dạng thức khác nhau như: những tồn tại vật lý bao
gồm cấu trúc, những nét hoa văn trang trí cùa các phòng học, khung cảnh nhà
trường, đồng phục của nhà trường, những biểu tượng, khẩu hiệu, các lễ nghi,

12


các hoạt động văn hóa và học tập của nhà trường, trong đó nó mang các giá trị
tinh thần, những tồn tại tinh thần - phi vật thể như truyền thống, ý thức, tình
cảm, niềm tin của các thành viên đối với nhà trường, bầu không khí tâm lý.
Purkey và Smith (1982) xác định văn hóa nhà trường như một kết cấu, một
quá trình và một không gian của các giá trị và chuẩn mực có khả năng dẫn các
thành viên (các giáo viên, học sinh và cán bộ nhân viên) theo hướng dạy và học chất
lượng [ dẫn theo 34]. Dewit và nhóm tác giả (2003) cũng đã đưa ra những minh
chứng về tác động, ảnh hưởng rõ nét của văn hóa nhà trường đến kết quả học tập và
hành vi của học sinh. [dẫn theo 33]
Phát triển văn hóa nhà trường không phải chuyện ngày một ngày hai mà cần có
những bước đi phù hợp. Có nhiều mô hình được các nhà nghiên cứu đề xuất. Mô hình
xây dựng văn hóa nhà trường dựa trên cơ sở mô hình xây dựng văn hóa tổ chức gồm
các bước cụ thể do hai tác giả Julie Heifetz & Richard Hagberg đề xuất. [ dẫn theo 35]
Julie Heifetz & Richard Hagberg, hai nhà nghiên cứu khoa học giáo dục đã
chỉ ra đâu là giá trị cốt lõi làm cơ sở cho xây dựng VHNT thành công. Các giá trị
cốt lõi phải là các giá trị không thể phai nhòa theo thời gian và là linh hồn của nhà
trường. Bên cạnh đó cũng cần thường xuyên đánh giá văn hóa nhà trường, thiết lập
các chuẩn mực mới, những giá trị mới mang tính thời đại và đặc biệt là các giá trị học
tập không ngừng có sự thay đổi thường xuyên. Việc truyền bá các giá trị mới cho
những thành viên trong nhà trường cần được coi trọng tương đương với việc duy trì
những giá trị, chuẩn mực tốt đã được xây dựng cùng với việc lọc bỏ những chuẩn mực,
giá trị cũ lỗi thời hoặc những giá trị gây ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình phát triển của

văn hóa nhà trường.
Tóm lại, từ những định nghĩa trên chúng ta dễ dàng nhận thấy:
VHNT bao hàm những cái có thể nhìn thấy được, những cái có thể sử
dụng được và bầu không khí làm việc (biểu tượng, phương châm, khẩu hiệu,
quy tắc, những mong đợi).
Khái niệm VHNT được các tác giả phương Tây hiểu rộng hơn nhiều so
với việc chỉ đạo ra một môi trường học tập hiệu quả. Chúng tập trung nhiều đến
các giá trị cốt lõi cần thiết cho dạy học và ảnh hưởng đến đời sống tinh thần
của giáo viên và học sinh. Nó liên quan đến mọi đối tác trong trường từ BGH

13


đến giáo viên, CMHS và cộng đồng, đến mọi khía cạnh của nhà trường.
Nhà trường là một tổ chức giáo dục, cũng có thể coi là tổ chức văn hoá trong
cộng đồng. Những người làm giáo dục đều là những người có trình độ, nói chung là
những người được coi là có văn hoá, nên việc tạo lập văn hoá của tổ chức là thuận
lợi đối với họ. Song, thực tế cho thấy, việc tạo dựng văn hoá chung của nhà trường
không chỉ trông cậy vào trình độ và tính tự giác của các thành viên (giáo viên, công
nhân viên, học sinh, cha mẹ học sinh...), mà phải áp dụng những biện pháp mang
tính cưỡng chế từ tính hiệu lực của hoạt động quản lý xây dựng phát triển nhà trường.
Cho nên, một mặt tôn trọng tính tự giác của các thành viên, mặt khác nhà quản lý
(hiệu trưởng) phải thông qua quyền lực và uy quyền của mình để làm cho các thành
viên trong nhà trường chấp nhận những nét văn hoá tốt đẹp và có hành vi, thái độ phù
hợp với những nét văn hoá đó. Đó cũng là quá trình hình thành nền văn hoá chung
của nhà trường, tiến tới trở thành những giá trị văn hoá truyền thống của riêng nhà
trường và là hành trang không thể thiếu của giáo viên, học sinh trong quá trình giáo
dục, ngay cả khi họ rời ghế nhà trường bước vào cuộc sống.
Xét về bản chất, nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm. Nhà
trường là một thế giới thu nhỏ có những cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt động,

cũng có những giá trị, những điểm mạnh, điểm yếu riêng do những con người thuộc
mọi thế hệ thầy cô giáo và người học tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, nhà
trường tồn tại, dù ít hay nhiều, một nền văn hoá nhất định mang sắc thái riêng để
phân biệt nhà trường này với nhà trường khác. Như bất kỳ một cơ quan, công sở
hoặc doanh nghiệp nào trong xã hội, khi quan tâm đến một nhà trường, người ta
thường cảm nhận được bầu không khí đặc trưng của nhà trường đó qua hàng loạt
các dấu hiệu bên ngoài và bên trong: hoặc hiển hiện dễ thấy, hoặc ngầm định khó
thấy. Mỗi nhà trường đều tự mình biểu lộ ra bên ngoài một hình ảnh tốt đẹp hoặc
tầm thường nào đó. Hình ảnh này được tạo nên bởi người dạy, người học, người
quản lý trong nhà trường, được chuyển tải và phản ánh bởi đồng nghiệp trong địa
phương và phụ huynh cũng như cộng đồng xã hội xung quanh, bởi cơ quan quản lý
và người sử dụng sản phẩm giáo dục - những đối tượng phản ảnh chất lượng sản
phẩm giáo dục của nhà trường một cách rõ nét và khách quan.Văn hoá nhà trường
14


là những niềm tin, thái độ và giá trị tồn tại phổ biến và tương đối ổn định trong nhà
trường. Đó là toàn bộ các giá trị mà nhà trường đã và đang theo đuổi, niềm tin mà
nhà trường hướng tới, các giá trị truyền thống nhà trường phát huy và nề nếp hoạt
động có khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên trong nhà trường, mang lại
cho nhà trường một bản sắc riêng, ngày càng phong phú thêm và có thể thay đổi
theo thời gian.
Văn hoá nhà trường là hệ thống giá trị, niềm tin, chuẩn mực, thói quen và
truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường, được các thành
viên trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật
chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi nhà trường, giúp ta phân biệt
nhà trường này với nhà trường khác. [28, tr 8].

Nhà trường có các đặc trưng cơ bản sau đây:
Mục đích của nhà trường là hướng vào việc hình thành phát triển nhân

cách con người theo yêu cầu của xã hội.
Hoạt động của nhà trường có tính tổ chức và tính kế hoạch hóa cao,
mọi hoạt động của nhà trường đều đặt dưới sự tổ chức, quản lý của lãnh đạo
nhà trường.
Hoạt động của nhà trường luôn luôn phải đảm bảo tính hiệu quả đó là
hiệu quả bên trong và hiệu quả bên ngoài, hiệu quả bên trong là tạo ra sự phù
hợp giữa sản phẩm giáo dục với mục tiêu giáo dục đặt ra, tạo ra sự hài lòng
của người dạy về sản phẩm giáo dục của mình, tạo ra sự hài lòng của người
học với những cách ứng xử của thầy cô, các thành viên trong tập thể, thành
tích cá nhân và tập thể đã đạt được. Hiệu quả ngoài là xã hội luôn luôn hài
lòng về sản phẩm do nhà trường cung ứng, nhà trường góp phần nâng cao dân
trí cho toàn xã hội, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài đáp ứng yêu
cầu của nghề nghiệp và nhà tuyển dụng,...
Nhà trường có vai trò khẳng định các giá trị xã hội, định hướng tương lai
cho con người, giúp con người có tầm nhìn và những giá trị mà họ cần hướng

15


tới. Nhà trường có chức năng đi trước, đón đầu để thúc đẩy sự phát triển của xã
hội. Hoạt động của nhà trường có tính chuyên biệt cho từng đối tượng hay
tính phân biệt đối xử với từng đối tượng theo trình độ về phát triển về thể chất
tâm lý của đối tượng[dẫn theo 28].
Khái niệm VHNT mầm non cùng chung nội dung của VHNT là tập hợp
các giá trị, niềm tin, hiểu biết, các chuẩn mực cơ bản được mọi thành viên
trong nhà trường chia sẻ để tạo nên bản sắc của nhà trường đó. Biểu hiện văn
hóa của trường mầm non được thể hiện ở hình thức và trong các mối quan hệ
cũng như trong các hoạt động hàng ngày. Để có được những biểu hiện văn hóa
đúng chuẩn mực, cần có sự định hướng trong mục tiêu, giá trị và quy định của
nhà trường.

Căn cứ theo hình thức biểu hiện thì VHNT mầm non gồm phần nổi có thể
nhìn thấy được như không gian; cảnh quan môi trường, lô gô, khẩu hiệu, hành
vi giao tiếp cụ thể: CSVC, đồ dùng trực quan, trang thiết bị dạy học, trang trí
môi trường phòng làm việc, lớp học...Phần chìm là không quan sát được như;
Niềm tin, cảm xúc, thái độ, các mối quan hệ, cách cư xử, ý thức bảo vệ môi
trường tự nhiên, môi trường xung quanh, ý thức giữ gìn và bảo vệ phòng làm
việc, lớp học, Ý thức thái độ của giáo viên đối với phụ huynh cởi mở, thân
thiện, đối với trẻ yêu thương, gần gũi, là tấm gương cho trẻ noi theo...
1.2.3. Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non:
Có thể nói quản lý xây dựng VHNT là yếu tố rất quan trọng để rèn luyện
nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước. Vì
vậy vấn đề quản lý xây dựng VHNT cần được coi là có tính sống còn và tính
cấp bách cũng như tính thiết thực đối với từng nhà trường. Nếu học đường
thiếu văn hóa thì khó có thể làm tốt được chức năng chuyển tải những giá trị
kiến thức và nhân văn cho thế hệ trẻ.
Quản lý xây dựng VHNT chính là việc bắt đầu từ các cấp quản lý ngành,
lãnh đạo các trường đề ra chủ trương, kế hoạch triển khai, có kiểm tra, nhắc
nhở, đánh giá. Sau đó, đội ngũ nhà giáo cần coi giáo dục văn hóa là nhân tố
quan trọng, từ đó chú trọng hình thành và phát triển nhân cách văn hóa cho học

16


sinh. Bên cạnh đó, mỗi nhà trường cần có hệ giá trị làm chuẩnmực để mọi
thành viên đồng thuận, lấy đó là mục tiêu phấn đấu, thước đo thành quả của
bản thân, của lớp, của trường, đặc biệt về mặt đạo đức xã hội, giá trị nhân cách.
Không chỉ thấy được giá trị, vai trò quản lý xây dựng VHNT mà bộ máy
quản lý, lãnh đạo của mỗi nhà trường phải có tầm nhìn, xác định được những
giá trị cao cả mà mỗi nhà trường phải vươn tới. VHNTchỉ được hình thành khi
các thành viên trong mỗi nhà trường đều đồng loạt tư duy và hành động thống

nhất. Việc lựa chọn những nội dung và hình thức giáo dục trong mỗi nhà
trường trong giai đoạn hiện nay cũng rất quan trọng để quản lý xây dựng nhà
trường đạt chuẩn văn hóa. Biểu hiện văn hóa của trường mầm non được thể
hiện ở hình thức và trong các mối quan hệ cũng như trong các hoạt động hàng
ngày. Để có được những biểu hiện văn hóa đúng chuẩn mực, cần có sự định
hướng trong mục tiêu, giá trị và quy định của nhà trường.
Như vậy, quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non là tác động của
người hiệu trưởng để tập thể sư phạm cùng nhau phát triển những chuẩn mực
tích cực riêng của nhà trường phù hợp với chuẩn mực xã hội và mang bản sắc
riêng của mỗi trường.
Việc quản lý xây dựng văn hóa nhà trường không chỉ tác động đến đội
ngũ, đến các thế hệ học sinh, mà còn ảnh hưởng tới cả cộng đồng dân cư nơi
trường đóng. Do vậy việc quản lý xây dựng văn hóa nhà trường là nhiệm vụ hết
sức quan trọng trong giai đoạn hiện nay.
1.2.4. Chủ thể quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
Mỗi nhà trường dù có ý thức hay không cũng sẽ tạo ra VHNT của mình
trong quá trình tổ chức dạy và học. Tuy nhiên, xây dựng VHNT một cách chủ
động, với tư cách một nội dung để thực sự có tác động gia đình tích cực đến
các thành viên trong nhà trường, tác động đến chất lượng dạy và học thì đây là
trách nhiệm của tất cả các thành viên trong nhà trường, trước hết là người Hiệu
trưởng. Những căn cứ cơ bản để xây dựng văn hóa nhà trường đó là:
Mục tiêu đào tạo và các nhiệm vụ chính trị của nhà trường. Đó chính là
hình ảnh con người cụ thể, với các phẩm chất và năng lực mà nhà trường trang
17