NHóm 5 thánh địa mỹ sơn (1)

DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN



BÀI THU HOẠCH
MÔN: BẢO TÀNG HỌC & DI SẢN VĂN HÓA

NHÓM 05
- Gồm 06 thành viên:
Họ và Tên: Nguyễn Văn Trung
MSSV:1636065060
Họ và Tên: Nguyễn Văn Phước
MSSV: 1636065039
Họ và Tên: Đỗ Nguyễn Tố Quyên
MSSV: 1636065042
Họ và Tên: Đoàn Khánh Dư
MSSV: 1636065012
Họ và Tên: Thạch Văn ThuMSSV: 1636065054
Họ và Tên: Thạch Nam
MSSV: 1636065031
Lớp: Đại học Nhân học (Dân tộc- Tôn giáo)

Trà Vinh, ngày 22 tháng 03 năm 2018

GVGD: Đặng Văn Thắng

1
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA

DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Mỹ Sơn thuộc địa phận xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng
Nam, cách thành phố Đà Nẵng khoảng 70 km về hướng tây nam, cách thành phố
Hội An khoảng 40km.
Thánh địa Mỹ Sơn nằm trong một thung lũng có đường kính khoảng
2km, xung quanh là đồi, núi, trong mạch núi cao khoảng 100m đến 400m từ Đông
Trường Sơn qua Mỹ Sơn đến kinh đô Trà Kiệu.
Người Champa có mặt ở nhiều nơi từ Trung và Nam bộ lên đến tận Tây
Nguyên. Và khu di tích Mỹ Sơn là một trong số nơi người Champa sinh sống, địa
điểm còn sót lại nhiều đền tháp được xây dựng theo tâm thức Ấn Độ giáo, tiến
triển liên tục từ thế kỷ VII đến thế Kỷ XII và đây là nơi còn khắc đậm dấu ấn của
người Champa.
Những tòa tháp nguy nga tráng lệ xưa kia, sau chiến tranh và sự phá hủy
của thời gian, nay đã không còn nữa. Theo các nhà nghiên cứu của văn hóa – nghệ
thuật ở Việt Nam và nước ngoài, thì Mỹ Sơn hàm chứa 6 phong cách được định
danh theo quy chuẩn của kiến trúc Mỹ Sơn. Trong đó ở thế kỷ X đánh dấu nhiều
công trình đỉnh cao của những công trình này.
Vậy nhưng khu di tích Mỹ Sơn vẫn còn là “ẩn số”. Các lớp gạch đá xây
dựng ở khu di tích được người Champa xây hầu như không thấy mạch vữa, mà
vẫn đứng trơ gan cùng tuế nguyệt. “Giờ có nhiều ý kiến khác nhau về những công
trình này. Có người thì cho họ đã dùng nhựa cây đốt lên, có người thì nói họ dùng
lá cây nghiền ra bôi vào sau đó để cho khô rồi xây tiếp… nhưng vẫn chưa có
những kết luận chính xác”, anh Cường, nhân viên hướng dẫn du lịch ở khu di tích
Mỹ Sơn, cho biết.
Việc tìm hiểu “ẩn số”, nguồn cội Champa giúp ta có cái nhìn tổng quan
về quá trình phát triển cùng giá trị kiến trúc nghệ thuật đặc sắc của khu di tích này.
Trước kia, Mỹ Sơn là thánh địa Ấn Độ giáo của Vương quốc Chămpa.

Mỗi vị vua, sau khi lên ngôi, đều đến Mỹ Sơn làm lễ thánh tẩy, dâng cúng lễ vật

GVGD: Đặng Văn Thắng

2
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

và xây dựng đền thờ. Mỹ Sơn là điểm duy nhất của nghệ thuật Chăm có quá trình
phát triển liên tục từ thế kỷ 7 đến thế kỷ 13. Vào đầu thế kỷ thứ 7, vua
Sambhuvarman đã xây dựng ngôi đền bằng những vật liệu rất bền vững, còn tồn
tại đến ngày nay. Các triều vua sau đó đều tu sửa các đền tháp cũ và xây dựng đền
tháp mới để dâng lên các vị thần của họ.
Những đền thờ chính ở Mỹ Sơn thờ một bộ Linga hoặc hình tượng của
thần Siva – Ðấng bảo hộ của các dòng vua Chămpa. Vị thần được tôn thờ ở Mỹ
Sơn là Bhadrésvara, là vị vua đã sáng lập dòng vua đầu tiên của vùng Amaravati
vào cuối thế kỷ 4 kết hợp với tên thần Siva, trở thành tín ngưỡng chính thờ thần –
vua và tổ tiên hoàng tộc.
Vào năm 1885, di tích Mỹ Sơn được phát hiện bởi một học giả người
Pháp tên là M.C Paris. Vào những năm đầu thế kỷ 20, hai nhà nghiên cứu của Viễn
thông Pháp là L.Finot và L.de Lajonquière và nhà kiến trúc sư kiêm khảo cổ học
H. Parmentier đã đến Mỹ Sơn để nghiên cứu văn bia và nghệ thuật kiến trúc, điêu
khắc Chăm. Cho đến những năm 1903-1904 những tài liệu cơ bản nhất về bia ký
và nghệ thuật kiến trúc Mỹ Sơn đã được L.Finot chính thức công bố.
Đền tháp ở Mỹ Sơn được chia thành nhiều cụm, xây dựng theo cùng
một nguyên tắc. Kết cấu mỗi cụm gồm có một ngôi đền thờ chính (Kalan), bao
quanh bằng những ngôi tháp nhỏ hoặc công trình phụ. Ngôi đền chính tượng trưng
cho núi Meru – trung tâm vũ trụ, là nơi hội tụ của thần linh và thờ thần Siva. Các

đền phụ (miếu phụ) thờ các vị thần trông coi hướng trời. Ngoài ra còn có những
công trình phụ là những ngôi tháp thường có mái lợp ngói, là nơi khách hành
hương sửa lễ, cất giữ đồ tế lễ. Đền thờ của người Chăm không có cửa sổ, chỉ các
công trình tháp phụ mới có cửa sổ.
Đền, tháp Chăm xây bằng gạch, ghép với những mảng trang trí bằng sa
thạch. Chúng được xếp khít với nhau và ngày nay chưa có công trình nghiên cứu
nào xác định được chất kết dính. Sau khi tường tháp được xây lên, những nhà điêu
khắc mới bắt đầu chạm trổ hoa lá, hình người, hình thú… lên tháp. Kỹ thuật điêu
khắc trên gạch của người Chăm rất ít xuất hiện trong các nghệ thuật khác ở khu
vực.
Mỗi ngôi đền tháp ở Mỹ Sơn có 3 bộ phận chính: đế tháp, thân tháp và
mái tháp:Đế tháp: theo quan niệm của người Chămpa, đế tháp tượng trưng cho thế
giới trần tục, thường được xây trên nền hình vuông hoặc hình chữ nhật, bằng gạch
hoặc đá phiến to. Xung quanh đế được trang trí các môtip hoa văn, hình con thú,
hình người cầu nguyện đứng trong các vòm cuốn nhỏ…
Lâu nay người ta vẫn gọi các đền tháp ở Mỹ Sơn theo vần A, A’, B, C,
D… là theo qui ước phân chia và đặt tên của Henri Parmentier. Ông đã dựa vào
những tường bao quanh cụm đền tháp để xếp chúng cùng nhóm mang một chữ cái.
Quan sát trực tiếp, người ta thấy rằng việc đánh số trong mỗi nhóm của ông dường
như dựa vào công năng của mỗi đền, tháp. Bắt đầu từ ngôi đền chính – tháp quan
trọng nhất của nhóm, mang số 1; tháp cổng số 2; các tháp còn lại tuỳ theo chức
năng trong nhóm được gán các số kế tiếp. Phương pháp đặt tên của ông rất có ý
nghĩa trong việc nghiên cứu và quản lý khu di sản Mỹ Sơn trong nhiều năm qua.
Trong số 225 di tích Chăm được phát hiện tại Việt Nam, riêng Mỹ Sơn
có khoảng 70 đền tháp, 32 bi ký tồn tại ở dạng này hay dạng khác. Những đền tháp

GVGD: Đặng Văn Thắng

3
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA

DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

ở đây tuy không còn cái nào nguyên vẹn nhưng vẫn là những cứ liệu tốt nhất để
tìm hiểu quá trình phát triển của nghệ thuật Chăm. Nghệ thuật điêu khắc Chăm
tiếp nhận sâu sắc ảnh hưởng của Ấn Độ, nhưng trong quá trình phát triển tính bản
địa ngày càng đậm nét và tính dân tộc ngày càng khẳng định, tạo nên vẻ độc đáo,
sức hẫp dẫn kỳ lạ. Điêu khắc Chăm cũng có những hình ảnh thầy tu, vũ nữ khắc
kỷ và khoái lạc nhưng nổi bật lên là đặc điểm về sức sống mãnh liệt của con người
với nội tâm lúc bay bổng sảng khoái, lúc trầm tĩnh ưu tư, lúc trăn trở day dứt…
Tháng 12/1999, tại phiên họp thứ 23 của Ủy ban Di sản thế giới được tổ chức
ở Marrakesh (Maroc), Khu đền tháp Mỹ Sơn đã được UNESCO chọn là một trong các Di
sản Văn hóa thế giới theo tiêu chuẩn 2 như là một ví dụ điển hình về trao đổi văn hoá và
theo tiêu chuẩn 3 như là bằng chứng duy nhất của một nền văn minh châu Á đã biến mất.

Cách Hội An 42 Km và cách Trà Kiệu khoảng 30 Km về
phía tây có một thung lũng nhỏ đường kính ước chừng 2 Km đó là
thánh địa Mỹ Sơn , nó nằm gọn giữa những ngọn núi bao quanh
và chỉ có một lối vào duy nhất là theo con đường độc đạo nằm
giữa hai quả đồi , hai quả đồi này tạo thành hai cái trạm gát ,
một cái chốt phòng ngự cao khoãng 30 mét và một con suối nằm
chắn ngang trước mặt con đường vào thung lủng như một chiến
hào sâu và rộng gây thêm một chướng ngại cho những ai muốn
vào khu vực thánh địa , một thứ chiến lủy của thiên nhiên sẵn có ,
con suối chảy quanh co theo sườn núi phía bắc , rồi đâm thẳng
vào phía trung tâm , sau đó nó chạy vòng quanh tạo thành một
thủy lộ lưu thông cho toàn bộ khu vực này trong mùa mưa và chỉ
cần một cái đập nhỏ chấn ngang dòng suối thì sẽ là lý tưởng ,
hình như con suối này ăn thông với một nhánh của sông Vu Giang

, Thu Bồn…
Sau khi băng qua suối đi dọc theo một con đường ngoằn
nghèo khoảng 3 Km thì đến khu vực với các công trình kiến trúc
quan trọng nhất của nền văn hóa vương quốc Champa
Trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (ĐVSKTT ) có ghi lại một số
sự kiện liên quan đế sư hình thành của vương quốc champa , kinh
đô Trà Kiệu và thánh dịa Mỹ Sơn. ĐVSKTT trang 158 : ” năm 137
người man ở huyện Tượng Lâm , quận Nhật Nam là bọn Khu Liên
đánh phá quận huyện giết trưởng lại , năm 138 Thị Ngự sử Giả
Xương cùng quân các châu huyện hợp lại đánh Khu Liên không
được , bị Khu Liên vây đánh hơn một năm….. ” Khu Liên được
xem như vị vua đầu tiên của Lâm Ấp hay còn gọi là Vương quốc
Champa sau này ĐVSKTT trang 173 : ” Năm 399 vua Lâm Ấp là
Phạm Hồ Đạt đánh lấy Nhật Nam và Cửu Chân rồi vào cướp Giao
Châu ” Kinh đô của Lâm Ấp bấy giờ là Trà Kiệu. Năm 420 Tuệ Độ
đánh Lâm Ấp phá được chém giết đến quá nửa , Lâm Ấp xin
hàng…Lần đầu tiên Kinh đô Trà Kiệu và Thánh địa Mỷ sơn bị xâm
chiến.
Năm 432 Vua Lâm Ấp là Phạm Dương Mại sai sứ sang
cống nước Tống xin cai trị Giao Châu…

GVGD: Đặng Văn Thắng

4
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Năm 436 Hòa Chi hạ thành Khu Túc, chém Phù Long ,

thừa thắng tiến vào Tựơng Phố ( Trà Kiệu ) đây là lần thứ hai
Thánh địa Mỹ Sơn bị chiếm
ĐVSKTT trang 222 chép : ” Năm 982 Vua Lê Đại Hành
thân đi đánh Chiêm Thành chém chế vua Chiêm tại trận. Chiêm
Thành thua to , bắt sống của chúng nhiều vô kể , cùng các kỷ nữ
trong cung trăm người và mộ nhà sư người Thiên Trúc , lấy các đồ
quí đem về thu được vàng bạc châu báu vô kể , san phẳng thành
trì , phá hủy tông miếu , vừa một năm thì trở về kinh sư … ” đó là
lần thứ ba khu Thánh địa này bị tàn phá và về sau các Vua Lý
Thái Tông , Lý Thánh Tông đánh chiếm Chiêm Thành nhiều lần
nữa. Những nghiên cứu của các nhà khảo cổ cho biết Thánh địa
này xây dựng từ thế kỷ thứ IV và liên tục được trùng tu , phát
triển và xây mới thêm những đền tháp cùng các pho tượng điêu
khắc bàng đá khác cho đến thế kỷ thứ XIII mới chấm dứt. Theo
Đai Nam Nhất Thống Chí (ĐNNTC) quyển 2 trang 332 thì vùng đất
Quảng Nam – Trà Kiệu – Mỹ Sơn thì xưa là đất Việt Thường thị ;
đời Tần thuộc Tượng quận , đời Hán là bờ cỏi quận Nhật Nam; đời
Đường thuộc Lâm Ấp; đời Tống thuộc Chiêm Thành là đất Châu Lý
và Chiêm Động, Nước ta đời Trần năm 1306 gọi là châu Hóa ; năm
Hồng Đức thứ nhất ( 1470 ) Khâm Định Việt Sử Thông Giám
Cương Mục trang 1104 ghi : ” Vua Lê Thánh Tông đi đánh Chiêm
Thành , mở rộng đất đai đến núi Đá Bia đặt tên Thừa Tuyên
Quảng Nam và tên Quảng Nam có từ ngày đó (Tháng 6 năm
1472)
Trong ĐNNTC có ghi về phần cổ tích có ghi Thành cổ
Hoàn Vương (Trà Kiệu) ở huyện Diên Phước tục gọi là Vệ Thành ,
tương truyền ngày xưa Hoàn Vương đóng đô ở đấy.Ba mặt thành
, trước ,tả ,hữu bị xói lở chỉ còn góc phía tây bắc hiện nay vẫn còn
; về tháp cổ Chiêm Thành ở huyện Diên Phước có hai cây tháp
nay dều đổ nát , một tháp đổ xuống thành gò ước hơn một

mẫu….và còn mô tả một số tháp có trong tỉnh nhưng không có
chỗ nào trong sách mô tả phong cảnh và tháp miếu như ở Mỹ sơn
mà chỉ nói ở Khương Mĩ là có ba tòa liền nhau cao 80 trượng ,
phía trên có lỗ thông thiên , phía trong có tượng đá ,nay đã đổ nát
, tương truyền đây là chổ táng vợ vua Chiêm Thành
Hiện tại Thánh địa Mỹ Sơn là quần thể kiến trúc phong
phú và đa dạng nhất của nghệ thuật Champa vể đền tháp , văn
bia , tượng , điêu khác trên đá và trên gạch. Lịch sử phát triễn của
Thánh địa Mỹ Sơn có lẽ là song song với sự xây dựng , hoàn thiện
kinh đô Trà Kiệu trong một tổng thể không thể thiếu được trong
nền văn minh , văn hóa Á đông nhất là văn minh Champa là :
Kinh đô – Lăng Miếu , Thánh địa , Đền đài để thờ cúng các tiên
vương , chư thần… Trong một bi ký cho biết chính vua

GVGD: Đặng Văn Thắng

5
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Bhadravarman đệ nhất là người khởi công xây dựng thánh địa
này với những giòng như sau : ” Ngài đã cúng dâng cho thần
Bhadresvara một khu vực vĩnh viễn , phía đông la núi Sulaha ,
phía nam là núi Mahaparvata , phía tây là núi Kusala , phia bắc là
núi…làm ranh giới . Ngài cũng cúng dâng cho thần tất cả các
ruộng đất và cư dân trong phạm vi đó, hoa lợi cũng được dâng
cúng cho thần…..Nếu có kẻ nào dùng vũ lực để chiếm đoạt hay
phá hủy ruộng đất này thì nhân dân không phải tội, mà tội lổi sẽ

dành cho kẻ đó….”
Có bao nhiêu lối đi vào bên trong khu vực thánh địa hay
vào một quần thể tháp Champa , có hay không ? một lối đi vào
trực diện với cửa chính của tháp đến nay vẫn còn là một điểu bí
ẩn , hầu hết các tháp đều quay mặt về phía đông , hướng của
mặt trời và của thần linh , khi quan sát người ta thấy chỉ có một
lối đi vào bên hông hay mặt sau của tháp mà thôi
Từ một vị trí cao nhất trong thung lủng để quan sát hết
quần thể kiến trúc của Thánh địa Mỹ Sơn ta có thể phân chia các
di tích , các tháp theo kiểu phong thủy của nền văn minh Châu Á
người ta thường chọn hướng Đông Tây làm trục chính , Nam Bắc
làm trục phụ , gò cao , thế núi và mạch sông làm chuẫn trong
việc thiết kế xây dựng kinh đô , lăng miếu , đền đài , nhà cửa…
Trong thung lủng có hai ngọn đồi , ngọn phía đông cao
hơn ngọn phía tây hai ngọn đồi này đối diện nhau ở điễm trung
tâm ngã tư của một con suối , các nhánh của con suối này bao
bọc 4 khu vực trong Thánh địa

GVGD: Đặng Văn Thắng

6
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Phần 1 Khu A
Khu A : gồm 5 kiến trúc nằm trên ngọn đồi phía đông là
ngọn đồi cao nhất trong thung lủng , có một tháp chính và 4 kiến
trúc phụ trong đó có một tháp nhỏ để đựng bi kí nằm ở giữa , một

thủy tháp , một hỏa tháp và nhà bày mâm dùng để sửa soạn đồ
tế. Tháp chính có hai cửa theo hướng đông tây , ở mỗi cửa có 8
bậc cấp để đi lên , ở mỗi cửa đều có vòm cuốn

Núi Kasula

GVGD: Đặng Văn Thắng

Thánh địa Mỹ Sơn

7
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Ô Vuông điêu khắc hình Dương Vật

Mặt nạ điêu khắc hinh Sư tử

Các vật trang trí quanh tháp chất liệu xữ dụng toàn là
gạch và đất nung không bằng sa thạch như ở tháp khác
Đặt biệt , tiêu biểu và khá độc đáo nhất là cách trang trí
ở chân tháp , mỗi góc của chân tháp có một con sư tử đực vóc
dáng cực kỳ dũng mãnh bằng đá có kích thước khá lớn trong tư
thế chống đở các góc tháp , quanh chân tháp được trang trí bằng
những hàng mặt nạ gồm các ô vuông bằng đất nung cùng một
kích thuớc và cùng một chủ đề là mô tả dương vật bằng hình ảnh
thật mà không cách điệu như bộ Linga – Youni mà ta thường
thấy , mổi ô là một tác phẫm điêu khắc rất tinh tế , sắc sảo , đầy

ấn tượng với dương vật ngắn , hai tinh hoàn to và tròn , qui dầu
tròn đỉnh nhọn , mạnh mẽ đầy sinh khí
Mặt nạ nầy cũng có thễ nhìn theo một cách khác đó là
mặt của một quái vật mắt lồi , mũi to , môi trên xếch lên , nhe
răng dáng dấp của sư tử , mỗi ô vuông là mỗi tác phẫm điêu khắc
rất sinh động và hấp dẫn, không có cái nào giống cái nào ( Xem
hình )
Nếu chỉ tách riêng phần sống mũi và hai cánh mũi của
quái vật để so sánh với một Linga ở khu D thì khuynh hướng thiên
về hình ảnh của Linga không cách điệu dể dàng đựơc chấp nhận
hơn , thế nhưng giải thích đó là mặt nạ của mặt sư tử theo như
vùng đất mang tên Shimhapura thì cũng là một điều thú vị , bởi
Shimhapura là Trà Kiệu hay còn gọi là thành phố sư tử
Khu A có thể được xem như là khu vực linh thiêng nhất nó
mô tả toàn bộ triết lý của vương quốc và dân tộc Champa hay chỉ
riêng vùng đất Shimhapura Các biểu tượng sư tử hay về bộ phận
sinh dục nam và nữ được các nhà điêu khắc và các nghệ sĩ cổ đại
Champa sáng tác theo hình ảnh thật chứ không cách điệu như
các tác phẫm ơ nơi khác , hình ảnh bộ phận sinh dục được thờ

GVGD: Đặng Văn Thắng

8
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

phượng rất trân trọng ở nơi đây , ngoài ra Khu A là một trong toàn
bộ một tổng thể kiến trúc mang tính chất triết lý và thờ phượng

đặc sắc nhất của nghệ thuật sử dụng gạch và đất nung để trang
trí trên tháp của dân tộc Champa trong thời kỳ vàng son của
vương quốc này . Một số trong các tác phẫm bằng đất nung vẫn
còn vẽ đẹp sắc sảo , với các nét đặc thù của nó, mặc dù nó đã
trải qua phơi mình giữa nắng mưa suốt gần 1500 năm mà vẫn
không hề hấn gì , phần còn lại của toàn cảnh thánh địa Mỹ Sơn
điêu tàn , thê lương như nhận xét cách đây hơn một thế kỷ rửơi
của sách Đại Nam Nhất Thống Chí
Phần 2 Khu B
Trong Thánh địa Mỹ Sơn có hai ngọn đồi , chúng nằm đối
diện nhau theo hướng đông – tây ngay ngã tư của một con suối ,
các nhánh của con suối chia vùng này thành 4 khu vực

Khu B : gồm có các kiến trúc nằm trên ngọn đồi phía tây
có một tháp chính và 3 kiến trúc phụ
Theo tác giả Trần Kỳ Phương thì tất cả nhóm tháp này
đều có cùng một
niên đại .Tháp chính xoay mặt về hướng đông, một kíên
trúc phụ đối diện với tháp chính ( xem hình ) có thể đó là chỗ bày
mâm , nơi dùng để sửa soạn vật dụng tế lễ, chếch về phía nam
một kiến trúc khác có thể đó là Hỏa tháp – Thủy tháp và một
miếu nhỏ dựng bi kí phía đông nam
Hiện nay tháp chính đã bị phá hủy , đổ nát tạo nên một
cái gò cao bằng gạch , phía dưới chôn vùi những gì bí ẩn thì
chẳng có ai biết , ngoài đống đổ nát này chỉ còn một mảng tường
cao về phía bắc , trên tường còn một cửa giả và 5 trụ áp tường.
Cửa giả có vòm cuốn có hình ba lưỡi mác chồng lên nhau, trước

GVGD: Đặng Văn Thắng

9
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

nhỏ sau lớn hơn. Trụ áp vào chân tường cũng có hình lưỡi mác
nhỏ. Tất cả những phần trang trí trơn không chạm hoa văn
Vật trang trí là những đầu thủy quái Makara bằng sa
thạch trông rất kỳ cục và hung dữ . Trên cửa chính là một tấm lá
nhĩ chạm thần Siva múa, thần có 8 tay , hai tay chắp lên đầu , hai
lòng bàn tay úp lại với nhau , vẫn còn trông rõ các ngón tay , một
kiểu thức đặt biệt của nghệ thuật múa Champa và 4 cánh tay bên
trái của nữ thần Siva mô tả chi tiết không rõ rệt nhưng các bàn
tay bên phải thì sinh động hơn nhiều , các ngón tay nắm lại như
đang cầm một vật phụ thuộc , một đai dây đeo trước bụng , dưới
rốn một phần đai dây thòng xuống che kín bộ phận sinh dục , đầu
đội mũ Kirita-Mukuta , dưới chân hai con Makara có vòi cuốn
(TKP)
Khu B tương đối là nhỏ nhất trong quần thể kiến trúc ở
đây , tháp chính không có các kiến trúc phụ đầy đủ đi theo kèm
như Hỏa tháp , Thủy tháp….như các tháp khác của Champa , tuy
nhiên ở đây có nét đặt biệt là tượng thần Siva trở thành chủ đề
thở phựơng chính của khu này
Khuôn mặt với mắt có hai hàng lông mày mỏng , mắt
nhắm nghiền , khuôn măt trong trạng thái , siêu thoát , sóng mũi
cao và cánh mữi nở lớn , môi dày và hơi mím lại , tai đeo búp
hoa , trái tai trệ xuống , nữ thần Siva trong thế múa với các động
tác rất đặt trưng là hai hàng tay dang ngang rồi cong vút lên
đầu , phần thân được kéo xuống do tư thế dang hai đầu gối ra và

gót bàn chân chụm lại , bàn chân chài ra và các ngón chân hất
ngược lên . Về phương diện múa cỗ điển hay biến tâu hiện đại thì
đây là một động tác trong 5 động tác chân căn bản của nghê
thuật múa đòi hỏi nhiều kỷ năng và thời gian luyện tập lâu dài
mới có khả năng thực hiện được động tác khó này , bởi nghệ sĩ
múa chỉ tỳ trọng lượng của tòan bộ cơ thể chỉ trên một điểm tiếp
xúc nhỏ ở một phần ở lòng bàn chân phài làm điểm tựa và toàn
bộ chịu lực đặt vào gan bàn chân phần ngón cái của bàn chân trái
Vũ điệu của nữ thần SIVA
Dưới chân nữ thần Siva có hai người trong tư thế quỳ , hai
tay chấp lại đang dâng cho nữ thần một phẩm vật , hai nhân vật
này không đối xứng và có động tác mô tả sự hiến dâng lễ vật cho
nữ thần rất khác nhau , một người ở phía trước nữ thần và một
người sau , những chi tiết hoa văn trang trí phần này là một biến
tấu trong nghệ thuật điêu khắc rất đa dạng tinh vi ,
Phần đế là hai con Makara nằm phủ phục hai bên với vòi
cuốn cong , con bên trái của nữ thần vòi được chạm trổ che khuất
một phần ống chân , mắt mở to , mí mắt hai vồng ngước trông
lên dầy sùng bái và ngữơng mộ , con Makara bên phải ở trong tư

GVGD: Đặng Văn Thắng

10
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

thế khác , nằm sau nữ thần , phần đầu của vòi kẹp một xâu chuỗi
có hơn 25 hạt hướng dâng lên nữ thần

Nữ thần Siva đang thể hiện điệu múa trên một tòa sen có
nhiều cánh trong trạng thái trầm tư thanh thoát như đang hội
nhập vào cõi siêu nhiên vô hình

Tượng người trên tường tháp

Hoa văn trên đài tượngTấm lá nhĩ này có
đôi chổ sứt mẻ nhưng vẫn còn thể hiện được cái
triết lý của nền văn hóa Champa qua tài năng của
các nghệ sĩ điêu khắc tạc tượng của họ

GVGD: Đặng Văn Thắng

11
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Khu B bây giờ hoang tàn đổ nát bởi những cuộc chiến
tranh tàn phá hủy diệt của Tuệ Độ thứ sử Giao Châu thời Tấn năm
420 , của Thứ sử Hòa Chi đời Tống năm 436 hay các cuộc chinh
phạt của Lê Đại Hành Hoàng đế năm 942 , của Lý Thánh Tông
năm 1044, của vua Lê Thánh Tông (1472 )….., có chăng chỉ còn
một gò cao gạch vụn màu đỏ nồng nàn của đất cát bazan núi
rừng cao nguyên đất đỏ và màu rêu xanh của năm tháng trầm
luân , u uất nơi mà ngàn măm trước đây các nghệ sĩ Champa
đem hết lòng sùng kính và tài hoa của mình qua nét chạm trổ ,
điêu khắc và xây dựng nên một thánh địa để bày tỏ sự ngưỡng
mộ của họ đối với các vị tiền nhân tổ tiên cũng như các vị thần

linh che chở dân tộc và vương quốc Champa
Thánh địa Mỹ Sơn giờ đây chỉ còn sót lại lác đác vài đền
tháp rệu rã , những bức tượng không đầu rải rác đâu đó trong bụi
rậm ,dưới lòng suối hay nơi gò mối … Hoang vu như những cơn
gió nam oi nồng thổi qua trên đỉnh núi Mahaparvata nhưng cái
hồn của Champa vẫn còn phảng phất đâu đó trên cỏ gai và cây
dại , cái tinh anh của các nghệ nhân Champa cổ đại vẫn còn thấp
thoáng trong điệu múa của nữ thần Siva trên khu cổ tháp ngậm
ngùi
Phần 3 Khu C
Từ trên đồi cao của khu miếu tháp A chúng ta có thể nhìn
thấy được bao quát toàn bộ Thành địa Mỹ Sơn với những nóc tháp
bên dưới ẩn hiện trong những tàn cây hay bị che lấp sau những
bụi cỏ gai , điêu tàn , xơ xác , thê lương đến ngậm ngùi , những
ngôi tháp không còn nóc rệu rã , những pho tượng mất đầu , các
di chỉ , bi ký , các tác phẩm điêu khác bằng gạch hay sa thạch lên
mốc thời gian , các loại cây ký sinh tầm gởi như sanh hay bồ đề
có tuổi thọ khá cao đeo bám như những phần xương máu huyết
mạch của các công trình kiến trúc , dưới chân tháp thì cỏ dại dây
leo chui rúc qua kẻ hở , ngóc ngách của các pho tượng hay các
khung trang trí của các mặt nạ ở chân tường gậm nhấm , xói mòn
, rạn nức , sụp đổ…..những kiệt tác của một nền văn hóa mà độ
dài thời gian ai nghĩ đến cũng phải nuối tiếc thương hại cho số
phận của nó , đó một hình ảnh của Thánh địa Mỹ Sơn , một di tích
văn hóa của Quảng Nam – Đà Nẳng và của tất cả chúng ta

GVGD: Đặng Văn Thắng

12
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA

DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Nhìn tứ phía Tây

tháp

Nhìn từ phía Đông

Cây Ký sinh trên nóc

Tượng không đầu

Thánh địa Mỹ Sơn hoang tàn và đổ nát
Nếu là biểu tượng đại diện cho Thánh địa Mỹ Sơn thì khu
C này là nơi tiêu biểu nhất , không những về mặt cảnh quan mà
còn về số lượng , chất lượng của các đền tháp , bi ký, tượng đài
và các tác phẩm điêu khắc bày biện ở đây vô cùng phong phú ,
đa dạng , ngoài ra diện tích của khu vực này cũng lớn nhất so với
các khu khác , bởi vì từ đây đến mí chân núi Mahaparvata cũng
còn hơn 1 Km rưỡi
Nhìn trên cao phía từ Đông Nam của thung lũng thì khu C
trải rộng nằm soãi ra bắt đầu bởi một mặt bằng , đỉnh của một
ngọn đồi thấp , khu vực này chạy dọc theo triền dồi về hướng tây
và càng xuống , càng thấp dần cho đến khi gặp khu bình nguyên
đáy của thung lũng , khu C được phân chia thành những ô đất
hình bậc thang , trên đó các kiến trúc đền tháp được xây dựng ,
phần bình nguyên dứơi chân đồi tương đối rộng rãi và thoáng ,
diện tích đất ở đây đủ để cất lên nhiều đền tháp

GVGD: Đặng Văn Thắng

13
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Và từ khu vực này có thể quan sát các đền tháp chung
quanh thánh địa , xét về mặt địa lý thì nó được xem như trung
tâm của vùng đất này
Một con suối chạy vòng vèo bao quanh làm cho cảnh trí ở
đây thêm phần huyền bí , có khi thì dòng suối như chảy ngầm
trong hang động mí nước len lỏi qua các tàn cây ụp xuống nước ,
tàn lá cây rừng nguyên sinh che kín ánh mặt
trời làm cho khung cảnh càng mờ ảo , âm u , bí ẩn
….người ta có cảm giác rờn rợn bất an …. lẫn khuất đâu đó với
ma rừng sơn lam chướng khí khi ngang qua một đoạn của con
suối , mà từ mặt nước đen ngòm rong rêu chằng chịt bên dứơi
khói bốc lên như sương mù , ở một chỗ khác con suối lại phơi
mình dứơi ánh sáng mặt trời chói chang hai bên bờ chỉ là sỏi đá
khô khốc , tia nắng chiếu từ hướng đông tới , xuyên qua dòng
nứớc trong veo mát lạnh soi rõ từng tảng đá có nhiều màu sắc
bên dứơi thanh thoát và an bình

Bản đồ khu vực C

Bình minh phía đông đầu suối là nơi trú ngụ các vị thần
linh và hoàng hôn phía tây dưới suối là nơi yên nghỉ nghìn thu của

các vì vua , của các quan đại thần của dân tộc và vương quốc
Champa , một truyền thuyết cùa người dân Champa có từ khi lập
quốc
Khu vực C1 bây giờ gần như bình địa , lác đác chỉ còn
những đống gạch màu nâu sẫm , những trụ đá nằm đơn độc , lẻ
loi giữa những đám cỏ tranh , bụi gai cao ngút đầu
Đi len lỏi trong những gai nhọn sắc của cây cỏ ngươi ,
trảng tranh ngọn cứng xước da , ngừơi ta có thể tìm thấy được

GVGD: Đặng Văn Thắng

14
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

dưới chân mình những nền cũ của các đền tháp đã sụp đổ do bàn
tay của con ngừời hay do tàn phá xói mòn của mưa gió , bảo táp ,
của nắng cháy , của các cơn gió Lào nghiệt ngã thổi qua những
ngọn núi đá phía tây dãy Trường sơn trong gần một ngàn năm
Vĩ đại và đơn độc là một tượng đá đã bị lấy mất phần trên
mà phần còn lại là một kiến trúc gồm có ba tầng được xếp từ
nhiều mảnh khác nhau, nhìn kỷ hóa ra đó là hình của Youni trong
tổng thể của một bộ Linga – Youni , phần Youni còn lại nằm trơ vơ
vững chắc trên một bệ đá có nhiều gờ , các gờ này có đường viền
chung quanh . phần chân đế của bệ đá thỉnh thoảng có hoa văn
mà nét sắc sảo đã bị bào mòn , dưới bệ đá có một rảnh nước
Tất cả đều được vây quanh bằng 4 bức tường gạch đổ nát
có hai lối vào theo hướng đông – tây

Đó là di chỉ duy nhất còn sót lại tại khu vực này : Một bệ
đá to nhất ( trên thế giới ) hình Youni mà ngừơi ta tìm thấy cho
đến thời điễm hôm nay , ngoài nó ra thì vương vãi trên mặt đất ,
trong đám cỏ tranh là các trụ đá , gạch vụn…

Sơ đồ nóc tháp
Khu C1 là nền cũ của một ngôi tháp với một kiến trúc đẹp
nhất và vĩ đại nhất trong Thánh địa Mỹ Sơn, chung quanh nó , đôi
chỗ vãn còn thấy di tích nền móng của sáu ngôi tháp nhỏ bao bọc
tạo thành một quần thể kiến trúc tăng thêm phần uy nghi vĩ đại
của ngôi tháp chính , theo những tài liệu để lại thì đây là ngôi
tháp cao nhất trong Thánh địa Mỹ Sơn với chiều cao 24 m , diện
tích đáy là hình vuông , mổi cạnh dài 10m , tháp có 2 cửa ra vào
hướng đông và tây , hướng tây nhìn xuống khu C1 , trong tháp
thờ một bộ Linga – Youni lớn ( nay chỉ còn một bệ đá Youni ) phần
trên tháp có 3 tầng , các tầng nhỏ dần lại và trên cùng là đỉnh
tháp bằng sa thạch , ở mỗi tầng đều có cửa giả có hình người
đứng dưới vòm cuốn , hai cửa giả hai bên hông là hai vòm cuốn
chồng lên nhau , trên mỗi vòm cuốn là một hình tháp thu nhỏ ,
mỗi cửa chính đều có tiền sảnh, cửa hình vòm hoa văn rất tinh

GVGD: Đặng Văn Thắng

15
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

xảo , hai trụ vuông ép sát nằm hai bên làm tăng thêm vẽ uy nghi

ngôi tháp
Ngoài của tháp thì các trụ áp tường kéo dài khỏang 4 m
với những trang trí hoa văn hình lá cuốn hình chử S nối liền nhau ,
các vật trang trí là các tượng điêu khắc bằng sa thạch hình
Makara , hình vũ nữ Apsara , sử tử , voi , chim thần Garuda….
Kiến trúc chân tháp gồm có hai phần , dứơi nhỏ hơn trên ,
trang tri bằng những đóa sen trong các ô hình chữ nhật cùng các
tác phẩm điêu khắc bằng sa thạch khác , cửa lên được thiết kế
bởi 6 bậc cấp bằng đá ( Xem sơ đồ phục chế )
Ngôi tháp này là biểu tượng cho nghệ thuật điêu khắc ,
kiến trúc xây dựng và thiết kế , nó có thể là mẫu mực cho các
công trình kiến trúc sau này
Ngôi tháp chính mà ngảy hôm nay trên nền đá của nó chỉ
còn sót lại một bệ đá Youni cô đơn buồn hiu trong buổi chiều nắng
quái đỏ rực trên thánh địa Mỹ Sơn hoang vu đầy gió , nắng , cỏ
tranh và hoa dại, một vùng đất thánh , một nơi linh thiêng một
thời của dân tộc và vương quốc Champa
Người Champa lập quốc vào cuối thế kỷ thứ II. Năm 192
cuộc khởi nghĩa thành công, nghĩa quân Tượng Lâm và Nhật Nam
dưới sự lảnh đạo của Khu Liên lập ra một vương quốc lấy tên là
Lâm Ấp, đó là một quốc gia đầu tiên hình thành ở phía nam nước
Đại Việt. Lâm Ấp theo giải thích của Thủy Kính ghi chú : Huyện
Tượng Lâm, đọc theo chữ Hán là Tượng Lâm huyện hay Tượng
Lâm ấp, về sau bỏ dần chữ Tượng thành ra Lâm Ấp. Năm 627649, vua Viknâtavarman lên ngôi đổi quốc hiệu là Hoàn Vương
Quốc. Năm 808, nhà Đường sang đánh, vua Hoàn Vương rút vào
nam, đổi quốc hiệu là Champa tức Chiêm Thành , đến thế kỷ XII,
dựa theo một bí ký của Champa thì quốc gia này bị Chân Lạp xâm
chiếm kéo dài từ năm 1199 đến năm Canh Thìn (1220) Sau khi
người Chân Lạp rút khỏi Champa, là bắt đầu thời kỳ hưng thịnh
của vương quốc này.

Kinh đô Trà Kiệu và thánh địa Mỹ Sơn có thể được xây
dựng từ thế kỳ thứ IV , Thánh địa Mỹ Sơn nằm cách Trà Kiệu
khoảng 30 Km về phía tây đó là một thung lủng nhỏ đường kính
ước chừng 2 Km, phía đông la núi Sulaha , phía nam là núi
Mahaparvata , phía tây là núi Kusala , những ngọn núi bao quanh
và chỉ có một lối vào duy nhất là theo con đường độc đạo nằm
giữa hai quả đồi phía bắc , hai quả đồi này tạo thành cái cửa ngỏ
như một cái chốt phòng ngự cao khoãng 30 mét với một con suối
nằm chắn ngang trước mặt, con suối chảy quanh co theo sườn
núi phía bắc , rồi đâm thẳng vào phía trung tâm , nó chạy vòng
quanh tạo thành một thủy lộ lưu thông cho toàn bộ khu vực

GVGD: Đặng Văn Thắng

16
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Sơ đồ khu C2

Du khách sau khi băng qua suối đi dọc theo một con
đường ngoằn nghèo khoảng 3 Km về hướng nam thì đến khu vực
đền tháp với các công trình kiến trúc và điêu khắc phong phú, đa
dạng nhất của nền văn hóa Champa
Ấn tượng dầu tiên mang đến cho du khách là sự hoang
tàn đổ nát của các ngôi tháp , sự rệu rả của các kiến trúc trước sự
tàn phá của thời gian từ hằng bao nhiêu thế kỷ không được chăm
sóc tu bổ đến đau lòng : Cỏ dại , dây leo dưới chân tháp , cây tầm

gởi , hoa lau ở trên nóc
Vương vãi mặt đất ; đá, gạch ngỗn ngang , loang lổ trên
tường rêu mốc thời gian. Tượng đá hình người vết thương đầy rẫy
kẻ mất đầu người cụt tay , chốn thì còn đầu mà người đã mất .
Hoa văn gạch đỏ , sa thạch tượng đài lổ chỗ nắng mưa…
Nét hoang tàn đổ nát đền tháp trong Thánh địa Mỹ Sơn
Trong cái điêu tàn đổ nát đó lác đác đôi ba cái tháp hình
thù dáng vẻ chưa bị phá hủy biến dạng hoàn toàn vẫn còn giữ lại
cái cốt cách độc đáo , đa dạng và phong phú của lối kiến trúc đặt
biệt văn hóa Champa cổ đại , vẫn còn vài tượng đài , bi ký ghi
chép lịch sử hình thành khu thánh địa thiêng liêng Mỹ Sơn này.

GVGD: Đặng Văn Thắng

17
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Ngôi tháp hình thuyền ở khu C1
Trong số đó có tháp mang số B5 theo phân loại của nhà
khảo cổ hoc người Pháp , ông H.Parmentier vào năm 1903-1904
Ngôi tháp này có mái cong hình thuyền khác hẳn với các
ngôi tháp khác là có đỉnh hình chóp nhiều tầng trong thánh địa
cũng như ở các nơi
Đáy của ngôi tháp này có hình chử nhật , của chính quay
mặt ra hướng bắc , hai bên hông đều có cửa sổ , tháp có hai phần
, phần dứơi có mái che, cửa chính lệch về bên phải gồm có tiền
sảnh , bậc cấp đi lên và vòm che chống đở bằng hai trụ đứng ,

mặt trước của mỗi trụ chia làm 3 ô nằm trên một chân đế hình
vuông vững chắc , còn lại có tất cả 6 trụ áp tường chia mặt tiền
của tháp ra làm 5 ô , trong mỗi ô có tượng hình người đứng chắp
tay , phần trên trụ có 3 gờ nổi , chân trụ là đầu voi
Phần trên của tháp nằm chồng lên mái , mặt tiền có 8 trụ
đứng , phần trên các trụ này có 4 gờ xếp lên nhau chia cắt phần
mặt tiền thành các ô ngang dọc lạ mắt trong ô có trang trí hoa
văn
Riêng phần trụ áp tường ở các góc có kích thước lớn hơn
Mái hình thuyền , hơi cong hai đầu , lỏm ở giửa , diện tích
toàn bộ của mái bằng diện tích của phần trên tháp nên nhìn ở xa
ngôi tháp có một thiết kế rất lạ gồm có mái cong hình thuyền ,
phần trên tháp trang trí chia cắt bởi 8 hàng cột và phần dưới tháp
là các ô có hình ngửời đứng thẳng
Mặt hông của tháp quay về hưóng đông tây , đỉnh tháp là
một vòm chóp nhọn hình búp sen được nâng bởi một dãy trụ áp
tường

GVGD: Đặng Văn Thắng

18
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Trang trí là phần độc đáo của ngôi tháp này ngoài kiến
trúc mái tháp không nhọn có nhiều tầng như các ngôi tháp khác
mà là một mái cong hình thuyền
Chân tháp đã bị phá hủy tuy nhiên vẫn còn sót lại 3

tượng có hình đầu voi với vỏi thả xuống đất , phần trên các đầu
voi này là một tòa sen trên có hình ngừơi đứng thẳng vai ngang
hai tay chắp vào nhau , thân được chạm thẳng vào tường tháp ,
đầu đội mũ 3 tầng , hình ngừơi thứ ba trong hình còn thấy rõ có
râu dài , trông xa thì thấy giông nhau nhưng nhìn và phân tích kỷ
trong 5 tượng ngừơi được trang trí trong các ô có vòm che thì
không có cái nào giống cái nào chỉ cần để ý các chi tiết ở bàn
chân , hoa văn , nếp gấp của áo quần , kích thưóc chiều cao và
chiều ngang của vai….
Phần trang trí vòm và thân tháp phía đông và tây là các
bức tranh điêu khắc chạm trổ hài hòa và sinh động với các cột trụ
chống ở góc hay áp tường
Ngôi tháp này được xem như ngôi tháp còn tương đối
nguyên vẹn nhất trong Thánh địa Mỹ Sơn mặc dù nó bị phá hủy ,
một phần mái cong hình thuyền với các viên gạch bị bong ra trơ
lại lớp đất nung bên trong nhiều nhất là giửa của mái phía hướng
bắc , các gờ dứơi của nó cũng bị sạt lở

Những phần đổ nát của ngôi tháp có mái cong hình
thuyềnPhần mái che cho các trụ , ô chứa hình ngừơi thì sạt lở ,
bong tróc không còn hình dáng trông rất thê thảm nhất là vòm
che ở tiền sảnh cửa chính , còn chân tháp thì ngoài việc mất đi
một tượng có hình đầu voi và các tác phẫm điêu khắc trang trí
khác các viên gạch đã bong ra khỏi chân tháp để lại những ngóc
ngách lổ chổ môi trường tốt nhất cho các loại cây ký sinh, cỏ dại
và hang cho các loại gậm nhấm

GVGD: Đặng Văn Thắng

19

Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA


DI TÍCH THÁNH ĐỊA MỸ SƠN ĐƯỢC UNESCO CÔNG NHẬN NĂM 1999.

Trong khu C1 còn có một ngôi đền nhỏ nằm phía tây của
ngôi tháp có mái cong hình thuyền này , đền quay về hướng đông
, nóc tháp nhọn đổ nát nhiều chổ , các hoa văn trang trí không
còn nguyên vẹn , tiền sảnh bị sập chỉ còn lại sườn của vòm cuốn
dưới có tạc tượng một hình người chắp tay phần mặt bị hư hại
nặng , chân dứng trên một bệ đá mà hoa văn đã bi hủy hoại , hai
bên có trụ chống cho vòm cuốn trên hoa văn lá xoắn hình chữ S
liền nhau , tường và các cửa giả cách nhau là cho nó bớt nặng nề
phù hợp với chiều cao của ngôi đền làm cho nó có một vẻ đẹp
vừa nhẹ nhàn vừa thanh thoát
Trong cuốn sách Mỹ Sơn trong lịch sử nghệ thuật Chăm
kể lại : Trong chỗ sâu kín của ngôi đền này vào khỏang năm
1904 , những nhà khảo cỗ học đã sưu tầm được một bộ trang sức
bằng vàng, đầy đủ dành cho một pho tượng lớn cở nửa người
thường. Kiểu thức hoa văn trang trí cho biết nó thuộc phong cách
Đồng Dương . Đây là một bộ trang sức bằng vàng lá duy nhất còn
nguyên vẹn tìm thấy trong nghệ thuật Chăm . Nó từng được đem
trưng bày tại Hội Chợ Marseille năm 1926
Bộ trang sức này được chế tác bằng những miếng vàng
không dày lắm , gồm một cái mũ Kirita-Mukuta , trang trí 5 đóa
hoa lớn , phía trên có đính một viên hồng ngọc , phía sau có một
miếng che lấp gáy , hai miếng che sau tai và một vòng hào
quang sau đầu hai hoa tai , một vòng kiềng đeo cổ , một bộ phận
nịt ngang ức với bản khá lớn , đồ đeo ở hai vai là hai đóa hoa lớn ,
hai vòng deo ở cổ tay và chân có bản lớn , một sợi dây chuyền

cổ , các vòng đeo được móc lại với nhua bằng những cái khóa .
Tất cà các miếng vàng này được chạm trổ hết sức tinh tế và điêu
luyện
Bộ trang sức này dùng để đeo cho các tượng thần bằng
sa thạch hoặc bằng đồng khi hành lễ , ngày thường chúng được
tháo ra và cất giử cẩn thận . Bi ký Chăm tại Mỹ Sơn đã nhiều lần
nhắc đến bộ lễ vật này nó được dâng cúng bởi các vua Chăm
Hiện tại bộ trang sức này đang ở đâu ? ai là chủ nhân của
nó , điều mà nhiều người muốn biết , muốn chiêm ngữơng nó
Con người đã lấy đi rất nhiều thứ từ khu Thánh địa này
với rất nhiều lý do ! hiện tại tổ chức UNESCO thừa nhận nó là một
di tích lịch sử của nhân loại , hảy trả lại cho khu Thánh địa Mỹ Sơn
những gì của nó , đó cũng là lòng tự trọng của con người chứ
không phải sợ một lời nguyền của vua Bhadravarman đệ nhất là
người khởi công xây dựng thánh địa này với những lời nguyền như
sau : “…..Nếu có kẻ nào dùng vũ lực để chiếm đoạt hay phá hủy
….thì nhân dân không phải tội, mà tội lổi sẽ dành cho kẻ đó…. “

GVGD: Đặng Văn Thắng

20
Môn: BẢO TÀNG HỌC VÀ DI SẢN VĂN HÓA