Nghiên cứu khảo sát và chiết tách acid betulinic dùng trong điều trị ung thư từ thực vật

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT

NGUYỄN ĐÌNH TRUNG

NGHIÊN CỨU KHẢO SÁT VÀ CHIẾT TÁCH
ACID BETULINIC DÙNG TRONG ĐIỀU TRỊ
UNG THƯ TỪ THỰC VẬT

LUẬN VĂN THẠC SỸ
NGÀNH: HOÁ PHÂN TÍCH

ĐÀ LẠT - 2005


B<) GIAO Dl)C VA f>AO T ~O
TRUONG f>~I HOC f>,\ L~T

HQc vien: NGuYEN DiNH TRUNG

TEN DE TAl:

NGHIEN CUU KHAo SAT vA CHIET TAcH ACID
BETULINIC DUNG TRONG DIEU TRI UNG THU TU
TH1/CV~T .
Chuyen ngimh: H6a hQc phiin tich
Mil: s6: 60 44 29

LU~N VAN TH~C SI HOA HQC

THtJ \11 Et<1 ~:! ,'('

/'T

M::c.- 'fu:b-2 ig
NGUOI HUONG DAN KHOA HOC
TS. NGUYEN VAN HA

DA L~T - 2005


LOICAMON

D~ hOlm tMnh ban lu~n van nay \Oi xin chan tMnh cam o'n :

.:.

Ti~n 81 Nguy~n van II~, Giang vien Khoa 116a Truang D~i 1I0c Dil
L~1.

.:. Ban Giam Hi~u Truang D~i 1I0c Da L~t va Khoa Sau
D~i 1I0c Truang D~i 1I0c Dil L~l.
.:. Ong Nguy~n Dlnh Th~ng, QUY~II Ilhiln vi~n
truO'ngPhiln vi~n Sinh hoc l~i Dil L~l.

a

.:. cac can bQ Trung Tam Philn lich va Thf nghi~m
Thanh phi'>116 chi Minh.
•:.

Phong 1I0a IIqp chelt tl! nhien, Ilhiln vi~n Sinh hoc t~i Da 1~1.

.:. cac b~n be, d6ng nghi~p, cac b~n hoc vien d:i h~t
long giup dO'va dQng viell Wi hoan tat lu~n van nay.


Ml)C Ll)C
LOICAMON
Ml)C Ll)C

.
..
..

Len

NOIDAu
A. PHAN TONG QUAN
1. NHUNG NGHIEN c0U

1

vt ACID BETULINIC

I

1.1. Tinh hinh nghien elru tren the giai
1.2. Tinh hinh nghien elru trang nuae
2. GlCH THIJ;:U VE ACID BETULINIC

I

2
2

3. pHAN BO vA TAcH ACID BETULINIC

3

4. HO,A"T TINH SINH HQC CVA ACID BETULINIC VADAN xuAT
CVA NO

4

4.1. HO<;lt tinh khang ung thu
4.2. HO<;lt tinh khang viem

4

4.3. HO<;lt tfnh khang HIV

5

5

4.4. Cae hO<;lt tinh sinh hQe khac.
5. HOA HQC CVA ACID BETULINIC
5.1. T6ng hQ'P

6
7
7

5.2. Diin xuk

a

6.

DOl NET VE TINH HINH UNG THV VIJ;:T NAM
7. GlOI THIJ;:U VE UNG THV DA
8. MOT SO cAY THUOC ElVQC NGHIEN c0U TRONG ElE TAI
NAy

8.1. Cay Sen
8.2. Cay Tao
8.3. Cay Sau sau
B. pHlfONG PHAp NGHIEN ctru

I. ElOI TVQNG NGHIEN c0U
2. PHVONG PHAp NGHIEN c0U
2.1. Xu Iy nguyen If~u
2.2. Cae phuong phap ehik
2.3. Phuong phap phan tich b~ng s~e ky long hi~u nang eao HPLC

9
14
18
20
20

21

22
23

23
23
23
23
24


2.4. Phuong phap tach bing sic kY c(>t......

.

24
..25

2.5. Phuong phap siic kY bim mong..........
2.6. Phuong phap tinh ch~ sim phfrm
3. cAc PHUONG PHAp xAc D!NH cAu TRUC

26
26

3.1. Phuong phap quang ph6 h6ng ngo(li (IR)

26

3.2. Phuong phap phan tich c(>ng huang til h(lt nhan (NMR).

..27

3.3. Phuong phap ph6 kh6i lugng (MS)..

..27

4. THIET B! PHAN TicH

.28

5. XV LYKET QuA....

.29

6. KYTHUATTIENHANH

29
31

C. KET QuA V A THAo LuAN
I. xAc D!NH HAM LUONG ACID BETULINIC TV MOT SO LOAI
THTjCvAT..............................................................

.

31

1.1. Quy trinh chi~t tach acid betulinic

31

1.2. Chon d6i tugng khao sat

32

1.3. Khao sat phuong phap chi~t...

32

1.4. Khao sat ham lugng acid betulinic trong cac d6i tugng dii chon

33

1.5. Phan tich ham lugng acid betulinic co trong cay sen
phuong khac nhau
2. DANH GIA HIBu suAT TACH..........
3. xAc D!NH cAu TRUC ACID BETULINIC

anhung dia
.

35
. 39
.39

3.1. Quang ph6 h6ng ngo(li (PH\) L\)C 4)

39

3.2. Ph6 c(>ng huang til proton I H NMR (300 MHz)

40

3.3. Ph6 c(>ng huang til carbon IJC NMR (75 MHz)

43

3.4. Ph6 kh6i lugng

47

D. KET LUAN

51

TAl LIJ):U THAM KHAo

52


LOIMODA.U
Til ngim xua, d~ s6ng va t6n t~i trong thien nhien con nguai dii bi~t Slr
d\mg cac cay co d~ ph\lc V\l cho cUQc s6ng cua minh (city lam thuc an, city lam
nha a, city lam thu6c u6ng, city dfru dQc thu rirng ...). Til nhiing kinh nghi¢m do
dfrn dfrn dii hinh thanh nen mQt khoa hoc goi la Dan tQc Th\l'c v~t hoc. No
nghien cuu m6i quan h¢ giCia mQt dan tQc vai cac loai cay co ph\lc V\l cho
cUQc s6ng cua ho. Trong S\l' phat tri~n cua loai nguai, m6i dan tQc d~u c6
nhCing n~n Y hoc c6 truy~n rieng va n6 duqc nghien cuu

a cac muc dQ khac

nhau tily thuQc vao S\l' pMt tri~n cua m6i qu6c gia.
S\l' ky I~ va thu vi cua cac loai th\l'c v~t chuy~n h6a b~c hai dii lam cho t§t
cit cac loai th\l'c v~t

tra thanh mQt ngan hang cac hqp ch§t h6a hoc giup fch cho vi

¢c phat hi¢n cac lo~i thu6c maio Til nam 1800 d~n nay, chu yeu d\l'a tren cac bai
thu6c c6 truy~n, khoang 30.000 loai th\l'c v~t dii duqc nghien Clru v~ cac tac d\lng
sinh hoc. Tuy nhien, vai s6 !uqng loai th\l'c v~t hi¢n hCiu vao khoimg 300.000500.000 thi the giai th\l'C v~t vfin con la mQt ngu6n duqc li¢u chua duqc kham pha
het.

Ben c~h d6, trong thai gian qua, S\l' tuy¢t chung cua cac loai th\l'C

v~t

duai

tac dQng cua can nguai den muc baa dQng dii t~o nen nhiing n6 I\l'c Ian trong vi¢c
kham pha cac loai th\l'c v~t cua trai dk Vi¢c nghien Clru cac hqp ch§t c6 ho~t tfnh sinh
hoc til th\l'c v~t th~m chi tra thanh mQt cUQc ch~y dua gay g~t va dii gay nen S\l'
tuy¢t chung cua nhi~u loai th\l'c v~t hoang d~i. TruiYng hqp di~n hinh la Silphium
(loai Ferula) moc a mQt s6 vung B~c chau Phi rna nh\l'a cua n6 duqc dung lam gia vi
va thu6c tranh thai. Do d6, phai gia tang vi¢c baa v¢ h¢ th6ng sinh thai b~ng cach t~o
S\l' uu tien cho vi¢c sir d\lng cac ngu6n nguyen li¢u c6 th~ tai t~o duqc.


Nuac ta n~m trong vung nhi~t dai gi6 mua vai tham th\lc v~t vo cung phong

phu. D6 la mQt ngu6n Igi tir thien nhien vo cung quy gia n~u nhu chung ta bi~t

quan tam dung muc va khai thac m()t cach hgp Iy ngu6n tai nguyen thien nhien
nay.
Ung thu la mQt trong nhQng can b~nh nguy hi~m nhftt hi~n nay nhung cac
li~u philp di~u tri v§n chua d~t dugc S\l thanh cong cao. Vi v~y vi~c tim ki~m cac

hgp chftt c6 kha nang tri b~nh ung thu mai tir th\lc v~t v§n dugc ti~n hanh a kh~p
nO'i tren th~ giai. Tuy r~ng s6 hgp chftt c6 kha nang di~u tri ung thu da dugc phat
hi~n khong phai la it, chi mQt ph.1n rftt nh6 trong s6 d6 th\lc S\l c6 hi~u qua trong
di~u tri nhu taxol va camptothecin. G.1n day, cac nha khoa hoc da khrmg dinh acid

betulinic va cac d§n xuftt cua n6 co kha nang di~u tri ung thu rilt t6t va vi~c
nghien Clru nhom hgp chftt nay da dugc ti~n himh d6ng thai t~i nhi~u nO'i tren
th~ giai. Trong thai gian qua, chung toi cung da buac d.1u tim ki~m cac loai th\lc
v~t co kha nang cung dp ngu6n ho~t chftt nay va da philt hi~n co mQt s6 loai th\lc
v~t co chua acid betulinic.

Xuftt phat til nhQng vftn d~ tren, chung toi chon d~ tai "NGI-IIEN clhJ
KHAo sAT

vA

CHIET TAcH ACID BETULINIC DONG TRaNG DIEU TRj

UNO TH1.f TV THljC VAT" lam d~ tai cua lu~n van nay
Vi thai gian va di~u ki~n co h~n nen d~ tai khong tranh nhQng thi~u sot nhftl
dinh. Tuy v~y, chung Wi v§n hy vong day la cO' sa ban d.1u d~ nh~n dinh va danh
gia cac ngu6n nguyen li~u cho phep tach chi~t dugc acid vai dugc tinh di~u tri noi
tren.

A. PHAN TONG QUAN
1. NHD'NG NGHIEN cUu

vi: ACID BETULINIC I.I.

Tinh hinh nghien cU'u tren th~ gi6'i
T?p chi Current Science, 1965, p.344 giai thieu viec chi~t tach duqc acid
Betulinic tir va clla ciiy Zizyphusjujupa b~ng phuong phap t?O mu6i[I].
Phytochemistry, 1968, Vo!.7, p.461 cong b6 cong trinh chi~t tach acid
betulinic tir nhan h?t clla cay Alagium lamarkii b~ng cach t?O mu6i {] phan do?n
chloroform vai dung dich KOH 3% rbi tram hien b~ng dung dich HCl 2N. Acid
betulinic tach ra duqc k~t tinh I?i trong methanol [2].
Australia Journal Chemistry. 1969, 22, p.I331 cong b6 cong trinh chi~t tach
acid betulinic tir va cay Akania lucens [I].
Journal ofIndian Chemical Society, 1969, Volume 46, No.4, p.386 cong b6
cong trinh chi~t tach acid betulinic va cac hqp chat triterpennoid tir va cay
Rhoodendron arboreum [1].
Phytochemistry, 1970, Vo!.9, p.907 cong b6 cong trinh chi~t tach acid
betulinic tir va cay Arbutus menziesii [3].
Journal ofIndian Chemical Society, 1972, p.I52 cong b6 cong trinh chi~t tach
acid betulinic tir cay ZiZyphus rugosa lam. [I].
Prot. Nat Acad. Sci. India, 1975, p.300 cong b6 cong trinh chi~t tach
acid betulinic tir cay Anemone menziesii [1].
FiloterapiaI987, p.58 cong b6 cong trinh chi~t tach acid betulinic tir va
cay Zizyphes sativa [I].
Planta Medica, 1988, p.511 cong b6 cong trinh chi~t tach acid betulinic tir
canh nho clla cay Agrotistachys hookeri [I].


Journal of Natural Products, 1994,Va1.57, p.243 cong b6 cong trinh chi~t

tach acid betulinic til la cay Syzigium claforum [I].

Chern Pharm. Bull, 1996, p. I 033, cong b6 cong trinh

chi~t titch acid

betulinic til vo cay Betula pentayphylla var japonica [I].

Planta Medica, 1997, p.255 cong b6 cong trinh chi~t tach acid betulinic
til vo cay Triphyophyllum pentatum [I].
Nam 200 I, cong trinh nghien

ClrU

chi~t tach acid betulinic til cay

Zizyphus jujuba da dugc dip b~ng phat minh [1].
Nam 2003, cong trinh nghien

ClrU

chi~t tach acid betulinic til cay Nelumbo

nucifera Gaertn: dii dugc dip b~ng phat minh[4].
Ngaai cac tai li~u noi tren, cha d~n nay, con co r~t nhi~u cong trinh dii cong
b6 cung nhu nhfrng b~ng phat minh dii dugc dip lien quan d~n vi~c chi~t titch
cung nhu la t6ng hgp nhfrng diln xu~t til acid betulinic.

1.2. Tlnh hlnh nghien cU'u trang nU'll'c
Dang k~ la cac cong trinh sau:

Cong trinh nghien ClrU t6ng hgp acid betulinic til betulin va nghien ClrU dQ tan
cua acid nay trang lipasames cua tac gia Le Bang San [5][6][7].
Cong trinh nghien ClrU cua Phong Hoa Hgp ch~t thien nhien, Phan vi~n Sinh

hQc Da L~tv~ chi~t tach acid betulinic til ngu6n thvc v!,t Lam d6ng.
2. GIOI THI~U VE ACID BETULINIC
Triterpen la nhom hgp ch~t ph6 bi~n trang tv nhien. Dii co hang ngan diu
truc dugc thong baa cung nhu hang tram diln xu~t mai dugc cong b6 hang nam
[8]. Trang nhom hgp ch~t nay, cac triterpen khung lupan 5 vong co ha~t tinh sinh

hQc da d~ng nen dugc d~u tu nghien

ClrU

nhi~u. Acid betulinic (3~-I-1ydraxy-Iup-

20(29)-en-28-aic acid) la diln xu~t acid cua betulin (triterpen lupan xu~t hi~n ph6

bi~n trang thvc v!,t). Tuy nhien, khong gi6ng


nhu betulin, acid betulinic co nhibu hO(lt tinh guy gia nhu khang viem, khang ung
thu va dfrn xu§t cua no co tinh khang HIV.

HO

3. PHAN BO vA TACH ACID BETULI IC
Acid betulinic dii duqc tim th§y trong nhibu 10(li cay. Vai ham luqng thay dbi
tily theo rung loai, tung mila va dibu ki~n thb nhuang. Trong th\lc t~ chi co mQt s6
it loai th\lc v~t co chua acid betulinic vai ham luqng d(lt yeu du cho m\lC dich khai

thac. Hi~n nay tren th~ giai, ngubn nguyen li~u chinh d~ tach hqp ch§t nay la cay
bulo (Betula spp., Betulaceae) [9]. Ben qnh do, cac loai Ziziphus spp. (Rhamnaceae)
[10], Syzygium spp. (Myrtaceae) [II], Diospyros spp. (Ebenaceae) [12], va Paeonia
spp. (Paeoniaceae) [13] cling chua mQt ham luqng acid betulinic dang k~.
Co nhibu phuang phap khac nhau d~ chi~t va tach acid betulinic tu nguyen
li~u th\lc v~t. Phuong phap chung la chi~t nguyen li~u kho vai chroroform (tach

phfin aglycon), methanol (tach cit aglycon va dfrn xu§t glucoside) ho§c th~m chi la
H20. Nguyen li~u co th~ duqc 10(li ch§t beo twac b~ng hexane. Djch chi~t co th~
duqc lam kho ho§c chi~t vai citc dung moi
khac cOng nhu dua tr\lc ti~p vao cQt s~c kyo


4. HO.:\T TINH SINH HQC CVA ACID BETULINIC vA DAN xuAT
CVA NO
4.1. HO\lt Hnh khling ung thIT
Duai S\I bao trg clla Vi~n Ung thu Qu6c t~ (International Cancer Institute)
nhibu cong trinh nghien Clru kha nang dibu trj ung thu clla acid betulinic dii dugc
ti~n himh. Nguai ta phat hi~n ra n6 la m,;,t tac nhan trj b~nh ung thu huu hi~u. Cac

nghien cLru tmac day cho th~y acid betul inic la hgp ch~t d,;,c d6i vai kh6i u h~c t6
ac tinh. Khi thu nghi~m tren chu,;,t dii dugc gay nhi€m b6'i t~ bao ung thu h~c t6
clla nguai trang 40 ngay, nguai ta nhan th~y kh6i u c6 d~u hi~u giam kh6i luqng ma
khong c6 m,;,t bi~u hi~n clla tac d\mg ph\l nilO. HO\lt Hnh khang ung thu clla acid
betulinic la m\lnh d6i vai d\lng ung thu da va ung thu niio va it gay tac d\lng ph\l
[14]. Khi nghien cLru tac d\lng clla acid betul inic tren u h~c t6 da, nguai ta th~y
r~ng n6 ngan clIO t~ bao ung thu phil! tribn d6ng thai tieu di~t t~ bao 1\1 nay. Kha

nang ch6ng I\li cac t~ bao ung thu h~c t6 clla acid betulinic dugc tang Ctrang trang
moi tmang pH giam «6,8) [15]. Dibu nay la r~t

Iy thll vi nhibu kh6i u gay ra hi~n

tugng acid h6a 6' moi tmang chung quanh t~ bao trong qua trinh phan bao va chinh vi
th~ giup cho vi~c h~p th\l acid betulinic d€ dang han. Vi

Iy do d6, acid nay c6 tac

d\lng d6i vai nhUng kh6i u ma khong anh huang gi d~n nhung t~ bao binh thuang
xung quanh. Day la m,;,t net diic tmng clla acid betulinic khi so sanh vai nhung hgp
ch~t thuang dllng trang dibu trj ung thu nhu la taxol, camptothecin, elipticine,

etoposide, vinblastin hay vincristin ... Khac vai acid betulinic nhung hgp ch~t khang
ung thu nay c6 tinh d,;,c vi chung LrC ch~ ca S\I phat tribn Clla ca t~ bao ung thu lfin
t~ bao binh thuimg.

vb ca ch~ tac d\lng, hi~n nay con dang con nhibu dibu chua r5 rang. Nguai ta
tin r~ng acid betulinic LrC ch~ chLrC nang mitochondria 6' mang trang

4


te bilO, bao v~ cac te bao bieu bi t;1O h~c t6 bftm sinh khoi bi dut m\lch
DNA gay ra bai UV-c. E)i~u nay cho phep Iy giai t\li sao acid betulinic co
the hO\lt d(\ng theo ca che ch6ng oxy hoa. Acid betulinic co tac d\mg ch6ng
I\li cac kh6i u gay ra bai TPA, kh6i u bu6ng trung va u h~c t6 tren chu(\t
trong cac thti nghi~m in vivo. E)ang luu y la acid betulinic khong co tac d\mg
d(\c d6i vai chu(\t ngay ca khi dung vai n6ng d(\ cao, th~m chi tai 500 mglkg.
Trong khi do, chi din li~u sti d\mg la 5 mg/kg dii co tac d\mg tic che S\f phat trien
cua kh6i u. Khi cho chu(\t nhi~m te bao ung thu h~c t6 trong 40 ngay va sau do

ap d\lng 6 li~u di~u tri 50 mg/kg vai 3 ngay I li~u thi han 80% kh6i u c6 S\f giam
kich thuac [16].

Cac hqp chl1t triterpenoid co kha nang can tra cac enzym t6ng hqp
polyamine din thiet cho S\f ph:it trien cua te bao ung thu. Chinh vi Ie d6,
nguai ta quan tam nhi~u den vi~c nghien cuu cac diin xul1t cua acid betulinic
vii hO\lt tinh cua chung tren cac d\lng ung thu gan, ru(\t ket, ung thu tuyen
ti~n li~t, ung thu vu, ung thu bu6ng trung, ung thu ph6i ...

4.2. HOl.lt tinh khang viem

HO\lt tinh khang viem cua acid betulinic vii betulin dii duqc thti
nghi~m

in vitro vii in vivo va ket qua cho thl1y Iii hO\lt tinh

a muc d(\ trung binh

khi dung vai n6ng d(\ tuang d6i cao [17].
4.3. HOl.lt tinh khang HIV

Cac nghien cuu tmac day chi ra r~ng triterpene nam vang c6 khil nang
ngan can vi~c nhan bim HIV-I in vitro [18]. Trong d6, acid betulinic c6 chi 56
ICso Iii 1,4 IlM. Tir n~n tang nay, nhi~u diin xul11 dii duqc 16ng hqp vai
m\lC dich t?O ra cac hqp chl1t co ho?t tinh khang HIV m\lnh han.
M(\t trong nhung diin xul1t cua acid betulinic co hO\lt tinh khang HIV-I Iii
RPR 103611. Hqp chl1t nily co chi 56 khang HIV ICso = 2,7 IlM d6i vai d\lng


virut HIV -1. D6i voi nhCing d~ng dii bi~n the cua virut nay thi n6 khong c6 tac d\mg

nhi€u. C6 nhi€u nhCing thfr nghi~m v€ hi~u qua khang I~i nhCing bi~n the cua dong
virut HIV-I cua hgp ch:h nay dii dugc cong b6. Nguoi ta k~t lu~n dmg n6 chi c6 kha
nang ngan chan virut HIV- I k~t hgp va lam suy thoai h~ mi~n nhi~m. Tit d6 nguoi ta
t~p trung vao vi~c nghien cuu tbng hgp ra nhCing dfrn xufrt moi hi~u qua han la hgp

chfrt neu tren. Cac k~t qua khao sat cho thfry r~ng nh6m 3~-hydraxyl quy~t dinh v€
ho~t tinh. Thay d6i nh6m nay thanh 3a-hydroxyl, 3~-methoxy,3~-amino, ketone, hay
3-deoxy d€u lam giam ho~t tlnh. Thay dbi vong A nhu t~o 2-hydraxyl, 2,3-diketone
va 2,3-dehydra cung lam giam

ho~t

tinh. Nh6m amide C-28 cung c6

y nghia quan

trgng d6i voi ho~t tlnh khang HIV [19].
NhCing cong b6 d§.u tien v€ cac dfrn xufrt cua acid betulinic la cac hgp chfrt

nhu acid dihydrabetulinic, acid 3-0-(3',3 '-dimethylsuccinyl)betulinic va acid 3-0(3',3'-dimethylsuccinyl)dihydrobetulinic. NhCing hgp chfrt nay c6 tac d\mg ngan can
S\f nhiln bim cua vi rut HIV- I C\fC ky

hi~u

qua voi ECso< 3,5.10-4 ~M. £laC bi~t, ca

ba hgp chfrt nay c6 tac d\mg ngan chan S\f philn bao cua d~ng vi rut nay mot cach rfrt
la hCiu hi~u khi nbng do dugc sfr d\mg d~m dac han, tit 33-70 ~M.

NhCing cong b6 tren cung cho thfry r~ng acid betulinic la chfrt d§.u rfrt c6 gia

trj de ban tbng hgp nhCing hgp chfrt khang dugc dong virut HIV-1.
4.4. Cac hO:;tt tinh sinh hQc khac

a nbng do 32 ~M ch6ng I~i Mycobacterium
tuberculosis [20], trang khi d6 mot s6 dfrn xufrt phenyl ester c6 chi s6 MIC tu 8 d~n
Acid betulinic c6 chi s6 MIC

16 ~M ch6ng l~i Staphylococcus epidermidis [21]. Acid betulinic cung c6 tac d\mg
khang s6t ret khi thfr nghi~m in vitro voi gia tri IC

Plasmodium falciparum [22]. Giin day, mot

so = I 0,46

~g/ml ch6ng I~i


s6 dfrn xu~t C-3 va C-28 cua acid betulinic oli cho th~y ho?t tinh khang s6t ret m?
nh hem [23]. Ngoai ra, acid betulinic con c6 tac d\mg gay co th~t va c6 tac d\lng trir
giun ...
5. HOA HQC CllA ACID BETULINIC
5.1. T&ng hgp
M?c du acid betulinic c6 m?t trong nhi~u loai th\lc v(lt nhlIng vi ham 11Igng
th~p nen khong oap ung OU yeu diu o~ tM ho?t tinh va lam sang. M!it khac, betulin

I?i xu~t hi~n

anhi~u loai th\lc v(lt voi ham 11Igng cao, th(lm chi len tai 20% [24].

Do 06, nglIoi ta tim each t6ng hgp acid betulinic tir betulin. Hai phmmg phap ban

t6ng hgp acid betulinic tir betulin thong d\lng hi~n nay la:

- Betulin tham gia vao phan ung oxy h6a Jones cho acid betulonic

(hi~u su~t

75%), sau 06 acid betulonic OlIgc khu voi NaBH 4 trong THF cho h6n hgp g6m hai
d~n xu~t 3a- va 3~-hydroxyl (5:95). K€t tinh h6n hgp nay nglIoi ta thu OlIgc 3 ~betulinic acid voi hi~u su~t 75%. H6n hgp con l?i ti€p t\lC OlIgC oxy h6a va khu

nhlI tren thu OlIgC t6ng c(ing 71 % acid betulinic.

)I.,

)I.
r

cr01Hlso,/acetoneiO'C';.0

..
O' .f

.,
H

~

,

-\

, H OH

NaBf\jITHF

-..

:

~,

H

"" f ~

"
•

:

~

/.0

, H 0-.


- Nh6m C-28 hydroxyl trong betulin duQ'c bilO
ancol b(\c hai

v~,

sau d6 acetyl h6a nh6m

a C-3. Lo~i nh6m bao v~ a C-28 hydroxyl va oxy h6a ancol b(\c m9t

thanh acid carboxylic. Cubi clmg, nh6m acetyl duQ'c lo~i b6 d€ cho acid betulinic
v6i hi~u sufrt 88%. M~c dfru phuong phap nay c6 hi~u sufrt cao han nhung thai gian
ti€n himh I~i lau han va tbn nhi€u h6a chfrt han so v6i phuong philp tren.

~._DH_P_/C_H_2C_12_IP_P_TS-J·~~,u

"-'.


5.2. olin xuih
Do ho~t tfnh sinh hQc 19 thu cua acid betulinic nen nhi~u diin xu§t da:
duqc t6ng hqp vai m\lc dich t~o ra co nhfrng hqp ch§t co ho~t tinh cao han. Tren
s6 nghien Clru du truc cua acid quan betulinic, co th~ th§y co ba Him phim ting CtrQng han ca la C-3 hydroxyl,
D\I'a tren cac tam phan ting
betulinic da: duqc t6ng hqp va khao

20 alkene va C-28 acid carboxylic.
neu tren, co r§t nhi~u diin xu§t cua acid sat
ho~t tfnh sinh hQc. Duai day la m(it s6

diin xu§t dang chu 9.

9

5.2.1. Nhfrog diio xuiit co tioh khaog uog thu'

Acid betulinic
ED50 = I.2flglml (MEL-2)
ED50 ~ l.2flglml (KE)

Acid betulooic
ED = O.9flglml (MEL-2)

Acid dihydrobetulonic
ED50 = O.7flglml (MEL-2)
ED50 ~ 20flglml (KE)

Acid 3-hydroxyloxime
dihydrobetulooic
ED50 = 2.2flglml (MEL-2)
ED50 ~ 20flglml (KB

50

ED

10

~ 2.5flglml

(KB)

50

Acid 3-methyl-hydroxyloxime
dihydrobetulonic

Acid 7,15-dihydroxybetuiinic
E050~ 1.2flg/ml (MEL-2)

E050 ~ 20flg/ml (MEL-2)
E050~ 20flg/mi

(KB)

Acid glicine conjugate betulinic
Acid 7- hydroxybetulinic
E0 50 = 4.2 flg/ml (MEL-2)
E050 = 7.2 flg/ml (MEL-2)
E0
E050~ 20 flg/mi (KB)
50 ~ 20 flg/mi (KB)
Ghi chu: KB ung thlf bi€u mil yom h<;mg
MEL-2 kh6i u h~c t6 ac tinh

11


5.2.2. Nhfrng dlin xu§t co tinh khang HIY

HQ

HQ

Acid betulinic
E050 =4.4 ~M
IC50 = 13 ~M (H91ymphocytes)

T.r =9.3

Acid plantanic
E050 = 6.5 ~M
IC 50 = 90 ~M (H9Iymphocytes)
T.I = 13

HO

Acid dihydrobetulinic
E050 =0.9 ~M
IC50 =
T.I = 14

Acid 3-0-(3',3'dimethylsuccinyl)betulinic
E050 S 3.5 X 10-4 ~M
13 ~M (H9Iymphocytes) IC50 = 7 ~M (H9Iymphocytes)
T.I 2: 20000

12


0yyyOH
o ~C

HO

CH,

3,28-Di-O-(3', 3'-dimethylglutaryl)betulin
EDso = 6.6XIO-4!!M
ICso =14.2!!M (H9Iymphocytes); T.! = 21.515

3,28-Di-O-(3', 3'-dimethylglutaryl)dihydrobetul in
EDso = 4.7 X 1O-3!!M
IC so = 6.99!!M (H9Iymphocytes); T.I = 1190

RPRI03611
EDso = 0.03!!M
ICso = 2.7!!M (H9Iymphocytes); T.l ~ 90
(Acid N-(N-(3~-Hydroxy-20(29)-en-28-oyl)-8-aminooctanoyl]-4-amino
3-hydroxy-6-methylheptanoic)
13

CH3 0


6. DOl NET VE TiNH HiNH UNG THU (] V~T NAM
s6 li~u v€ tlnh hlnh m~c b~nh ung thu thuimg duQ'c cong b6 tic cac t6 chuc
Ghi nh~n Qu<~n th€ Ung thu (GNQTUT).

6 Vi~t nam, twac nhfrng nam 1990, cac 56

li~u v€ tinh hlnh ung thu duQ'c cong

b6 nit it. Nam 1988, I§n d§u tien t~i Vi~t nam, co mot t6 chuc Ghi nh~n Qu§n th~ Ung
thu t~i thanh ph6 Ha Noi duQ'c thanh I~p, duai 51! giup dO' cua Co quan Nghien cuu
Ung thu Qu6c t~ (lARC). Nam 1990, mot t6 chuc Ghi nh~n Qu§n th~ Ung thu thu hai
cling da duQ'c thanh I~p t~i Thanh ph6 H6 Chi Minh. Cac 56 li~u cua hai t6 chuc Ghi
nh~n Qu§n th~ Ung thu n6i tren dii I§n luQ'l duQ'c cong b6, cho bi€t v€ tinh hinh m~c
ung thu cua nhan dan s6ng t~i hai thanh ph6 tren. IARC dii uac tinh tinh hlnh ung thu 6
Vi~l Nam nam 1990 dl!a tren 56 li~u cua Ghi nh~n ung thu Ha Noi.

Chung toi Slr d\mg 56 li~u cua hai t6 chuc Ghi nh~n Qu§n th~ Ung thu Ha
Noi va Thanh ph6 H6 Chi Minh giai do~n 1995-1996

Ung thu' phBi: La lo~i ung thu ph6 bi€n nh§t 6 nam gi6i Vi~t Nam (ly I¢
Irung binh 29.3 Iren 100000 dan), 6 Ha Noi
dan), cling nhu 6 Thanh ph6 H6 Chi Minh

(ry Ie Irung binh 33. I Iren 100000

(ry Ie Irung binh 24.6 Iren 100000 dan).

Tuy nhien, ty l~ nay tuang d6i th§p so vai cac ghi nh~n khac trang khu

VI!C

va tren th€

gi6i. HUt thu6c la nguyen nhan chu y€u cua lo~i ung

thu nay.
Ung thtr gan: Day la lo~i ung thu dung lhu ba trang nam gi6i 6 Vi~t Nam (ry I¢
Irung binh 22.6 lren 100000 dan) va thu sau trang nfr giai (; Vi~t Nam (Iy I¢ Irung

binh 5.8 Iren 100000 dan). Day la lo~i ung lhu hang d§u 6 nam giai t~i Thanh ph6
H6 Chi Minh. Ty l~ m~c lo~i ung thu nay (; day cling cao han (; Ha Noi. Tuy nhien
d6i vai ph\! nfr ly l~ (; hai nai l~i lUang tl! nhau.

14


Vi~t Nam (ry If Irung binh
(ry If Irung binh 108 Iren 100000 dan).

Ung thu' da day: Dung himg thu hai 6 nam gi6i
23.7. Iren 100000 dan) va thu ba 6 nu

TY 1~ mly 6 Ha N!,>i caD gfrp hai l:~n 6 Thanh ph6 H6 Chi Minh.
(ry
la 7.5 a nam giai va 3.2 a nu' gio'i Iren 100000 dan). Ty I~
clla ung thu nay 6 Ha N!,>i (ry If Irung binh 10.7. a nam giai, 5.1 a nil: giai Iren
100000 dan) ciing caD han 6 Thanh ph6 H6 Chi Minh (ry If Irung binh la 5.1
Ung thu' yom: Vi~t Nam n~m trang khu V\lC co ty I~ ung thu vom caD

Ie Irung binh

va 15 gi6'i Iren 100000 dan).
Ung thu' vu: M?c dll day la ung thu hilng dau 6 ph\! nu Vi~t Nam nhung
ty I~ mfrc 6 nguai Vi~t Nam I?i tuang d6i thfrp SD vai s6 li~u clla cac nuac philt
tri€n va gan vai m!'>l s6 quan th€ nguy

C(J

thfrp trang khu V\lC (ry If Irung binh

174lren 100000 dan). Day lalD?i ung thu hilng dau 6 ph\! nu Ha N!,>i. Ty I~ 6

day ciing caD han 6 Thilnh ph6 H6 Chi Minh
Ung thU'

cB tlf cung: Day la ung thu dung himg thu hai 6 ph\! nu

Nam va ly I~ mfrc rfrt gan vai ung thu vlI.

Vi~t

TY I~ mfrc 6 Thanh ph6 H6 Chi

Minh rat d?c thll chD cae quan th€ co nguy C(J caD trDng khu V\lC.
Cac bimg duai day trlnh bay ly I~ mfrc tho, ty I~ mfrc chufrn thea tuBi
trung binh m!'>t nam .

15


Ty I~ m~c ung thll' O· nam giai tl.li Ha NQi va Thanh ph8 He. Chi Minh tren 100.000 dan.
Ha NQi 1995-1996

TP HeM 1995-1996

Vjlrl

TY I~ TV I~
tho

Tong sO Ty Ie

chuan

tho

Ty Ie

Tong sO

chuan

Mi(!ng

51

2.4

2.7

125

2.7

4.1

Vem hong

192

8.8

10.7

170

3.7

5.1

1.7

2.2

2.1

3.3

Hong khck

38

Thl/c qutm

43

Dii'Iday

509

Dii'litntc trang

194

Gan
Tl,lY

99

2.6

109

23.3

29.8

495 10.8

16.5

8.9

11.2

299

9.5

335

15.3

18.9

17

0.8

Thanh quan

26

1.2

1.5

110

PhI! quan, phoi

559

25.6

33.1

724 15.8

0.1

0.2

0.1

0.1
2.3

K h~c to da

2.4

6.6

803 17.5
64

1.4
2.4

3.9

25.3
2.2
3.9
24.6

Tien liet tuyen

23

1.1

1.5

65

1.4

Nao, h~ than kinh

12

0.5

0.6

83

1.8

2.2

Giap trii'lng

26

1.2

1.3

36

0.8

1.1

Benh Hodgkin

28

1.3

1.3

12

0.3

0.4

U Umph6 ac tfnh khOng Hodgkin

133

6.1

7.0

95

2.1

2.8

Leukaemia

96

4.4

4.7

163

3.5

4.0

16


Ty I~ mac ung Ihlf if nif giG'i I~i Ha Nili va Thanh phil H6 Chi Minh Iren 100.000 dan.
Hi! NQi 1995-1996

Vjtri

I Mieng
I vem hc;mg

IHong khik
I Thl/C quim

ID~

day

IIl~iIr\le Irang

TV Ie

TV Ie

chuan

so

tho

chuan

so

2.6

2.9

135

2.6

3.0

Ty l~

tho

58

Tong

107

4.7

5.1

75

1.5

1.5

16

0.7

0.8

26

0.5

0.6

28

15

0.7

0.6

0.6

0.6

263

11.7

12.9

319

6.3

7.5

134

6.0

6.8

345

6.8

8.3

254

Gan

118

5.2

5.8

5.0

5.9

Tvv

10

0.4

0.5

51

1.0

1.2

0.3

0.3

15

0.3

0.4

5.1

5.8

5.6

6.8

0.3

0.3

0.1

0.1

19.5

21.8

10.3

12.2

Thanh qutm
Phe quan, phoi

K hAc

I Co Wcung

I

440
135

6.8
1.3

1.6

4.7

5.0

0.4

0.4

48

2.1

2.1

54

2.4

2.5

0.6

0.6

2.8

2.8

30

285

523
1059

20.9

26.0

108

2.1

2.7

170

3.4

3.7

1.2

1.4

2.1

2.1

1.8

2.1

0.1

0.2

3.3

3.6

Than tlt cung

Suong tn.'tng

I

115

to da

Ve

106

64

Nao, he than kinh

Giap tri;lng

I

TPHCM 1995-1996

Tong

Ty 1~

108

92

U Limph6 kh6ng Hodgkin
B~nh Hodgkin

leukaemia

14
64

164

THlf VIEt--J
...

~.
17

,

.

&5"c.

I

~g,{~


7. GIOI THI~U VE UNG THU DA
Cac t~ bao binh thucmg se phat tri~n, phan chia, t~o them nhi~u t~ bilO d~
giup co th~ khoe m~nh, phat tri~n. Thinh thoang, cac t~ bao

cu ti~p t\lC phan chia

trong khi cac t~ bilO mai t~o ra hoim toan khong dn thi~t. T(l.p hgp nhiing t~ bao nay
phat tri~n thimh cac kh6i u va dugc chia lam 2 lo~i: lanh tinh va ac tinh. Cac kh6i u
lanh tinh khong ph:h la ung thu, chung co th~ dugc dt bo trong hiiu h~t cae tmang
hgp va kMng xwJ.t hi~n tra l~i. Cac kh6i u ac tinh thi n1t nguy hi~m vi cae t~ bao
trong kh6i u rilt khong binh thuang, chung co th~ phan chia khong thea tr(l.t t\l va S\l
di~u khi~n nao. Nhiing t~ bao nay Ian tran va pha huy cac mo

a chung quanh. Cac t~

bao ung thu cling co th~ thoat ra khoi kh6i u ac tfnh va di vao h~ th6ng mau ho~c
b~ch duo Khi ung thu di can d~n cac bo ph(l.n khac cua cO' th~, kh6i u mai xuilt
hi~n vai cung lo~i t~ bao va cling ten vai kh6i u ban diiu [25].

Da la co quan Ian nhilt cua co th~ con nguai. Da bao v~ cac cO' quan ben trong

khoi bi t6n thuang va vi khuiin tac dong, di~u khi~n S\l milt nuac va cac chilt long
khac cling nhu di~u hoa nhi~t do cua cO' th~. Da cling bao v~ co th~ khoi S\l thira
nuac, mu6i va cho chung ta co cam giac vai nhi~t do, S\l dau dan ..
Co ba lo~i ung thu da la u hk t6 ac tfnh, ung thu bi~u rna thong thuang va ung

thu bi~u mo co vay. Ung thu hiic t6 la d~ng ft g~p nhilt trong 3 lo~i tren nhung I~i
nguy hi~m d~n tfnh m~ng Ian nhiit. No xuilt hi~n trong cac vling mau nau, den ho~c
nhi~u mau (do, triing va xanh) va thucmg co kich thuac Ian han 6 mm.

Ung thu bi~u rna thong thuang xuilt hi~n nhu mot mi~ng mau do, cung
khong th~ lanh gi6ng nhu S'YO. Co th~ co mot vong tron chung quanh vai mot
v~t 16m atrung tam.

18