Bai tap toan kinh te chinh tri

MỘT SỐ BÀI TOÁN KINH TẾ
Bài 1
Một người lao động trong một ngày sản xuất được 15 sản phẩm có tổng giá
trị là 60 USD. Hỏi giá trị tổng sản phẩm làm ra trong ngày và giá trị của một
sản phẩm là bao nhiêu nếu:
a) Năng suất lao động tăng lên 2 lần
b) Cường độ lao động tăng lên 1,5 lần
Đáp án
Lượng giá trị của 1 hàng hóa tỷ lệ thuận với lượng lao động hao phí và tỷ lệ
nghịch với năng suất lao động
Ta có: Tổng giá trị 15 sản phẩm thể hiện bằng tiền là 60 USD. Vì vậy giá trị
một sản phẩm tính bằng tiền là : 60 / 45 = 4 USD
a) Khi năng suất lao động tăng lên 2 lần thì lượng sản phẩm sản xuất được
là:
15 sản phẩm x 2 = 30 sản phẩm
Lượng lao động hao phí làm ra 30 sản phẩm vẫn là 8 giờ, lượng giá trị của
chúng vẫn là 60 USD, do đó giá trị của 1 sản phẩm sẽ giảm xuống, chỉ còn:
60 USD / 30 = 2 USD
b) Khi cường độ lao động tăng lên 1,5 lần thì lượng sản phẩm được là:
15 sản phẩm x 1,5 = 22, 5 sản phẩm
Cường độ lao động tăng lên tức sự hao phí lao động trong khoảng thời gian
đó tăng lên, do đó trong một đơn vị thời gian tạo ra được nhiều giá trị hơn,
tức là:
60 USD x 1,5 = 90 USD
Do đó, giá trị của một sản phẩm bây giờ là:
90 / 22,5 = 4 USD (không đổi)
Bài 2


2

Để tái sản xuất sức lao động cần phải có những vật phẩm tiêu dùng sau:
a) Sản phẩm ăn uống : 5 USD/ngày
b) Đồ dùng gia đình : 730 USD/năm
c) Quần áo giày dép đồ dùng cá nhân: 182,5 USD/năm
d) Những đồ dùng lâu bền : 14.600 USD/20 năm
e) Thỏa mãn nhu cầu văn hóa: 15 USD/tháng
Hãy xác định giá trị sức lao động trong 1 ngày. Giả sử 1 năm có 365 ngày, 1
tháng có 30 ngày
Đáp án
Giá trị sức lao động 1 ngày là:
5 + (730/365) + (182,5/365) + (14.600 / 20x365) + (150:30) = 10 USD
Bài 3
Công ty sản xuất thiết bị cơ khí, trong quá trình sản xuất sản phẩm, hao mòn
thiết bị máy móc là 100.000 USD. Chi phí nguyên liệu, vật liệu và nhiên
liệu là 300.000USD
Hãy xác định chi phí tư bản khả biến nếu biết rằng giá trị sản phẩm là 1.000
000 USD và trình độ bóc lột là 200%
Đáp án
Chi phí tư bản bất biến (c) là
100.000 USD + 300.000 USD = 400.000 USD
Giá trị sản phẩm
c+ v + m = 1.000.000 USD
Vậy tư bản khả biến và giá trị thặng dư là”
v + m = 1.000.000 – 400.000 = 600.000 USD
Trình độ bóc lột m = 200. có nghĩa là cứ 1m = 2v
Do đó: v = 200.000 USD
Vậy chi phí tư bản khả biến là 200.000 USD

2

3

Bài 4
Công ty may gia công X có 100 công nhân làm thuê. Trong 1 tháng công ty
sản xuất được 25.000 đơn vị sản phẩm áo len với chi phí tư bản bất biến là
500.000 USD. Giá trị sức lao động 1 tháng của mỗi công nhân là 750 USD,
m’= 200%
Hãy xác định giá trị của một đơn vị sản phẩm và kết cấu của nó
Đáp án
Giá trị hàng hóa gồm 3 bộ phận: c + v + m
Giá trị toàn bộ sản phẩm = 500.000 + 75x100 + 2 (750 x 100) = 725.000
USD
Giá trị của 1 sản phẩm = 725.000 / 25.000 = 29 USD
Cơ cấu giá trị sản phẩm là:
(500.000 / 25.000) c + (75.000 / 25.000) v + (150.000 / 25.000) m = 20c +
3v + 6m
Bài 5
Năm 1990. tại Pháp, ngày lao động là 8 giờ, tiền lương trung bình của một
công nhân công nghiệp chế biến là 1.238 USD/năm, còn giá trị thặng dư do
một công nhân làm ra là 2.134 USD. Đến năm 1973, những chỉ tiêu trên
tăng lên tương ứng là 1.529 USD và 5.138 USD
Hãy xác định trong những năm đó thời gian của người công nhân lao động
cho mình và cho nhà tư bản thay đổi như thế nào nếu ngày làm việc 8 giờ?
Đáp án
Trong 1 ngày lao động 8 giờ, công nhân công nghiệp chế biến ở Pháp năm
1930 tạo ra 1 giá trị mới (v + m) là : 1238 USD + 2134 USD = 3327 USD
Vậy thời gian cần thiết để tái sản xuất giá trị sức lao động, tức thời gian lao
động cần thiết là:
(8h x 1238) / 3372 = 2,94h

Thời gian lao động thặng dư (tạo ra thặng dư cho nhà tư bản) là

3


4

8h – 2,94h = 5,06h
Tương tự như trên, năm 1973, thời gian lao động cần thiết là:;
(8h x 1589) / (1589 + 5138) = 1,83h
Thời gian lao động thặng dư là:
8h – 1,83h = 6,17h
Bài 6
Những năm 1960 – 1970, trong ngành chế biến quặng sắt ở Mỹ, giá trị mới
tạo ra tăng từ 262,2 tỷ USD đến 314 tỷ USD. Còn tiền lương của công nhân
tham gia vào việc tạo ra giá trị đó sau khi đã trừ đi thuế và các khoản đóng
góp khác đã tăng từ 63,2 tỷ lên 72 tỷ USD
Hãy tính sự thay đổi của trình độ bóc lột công nhân ở Mỹ trong những năm
đó
Đáp án

Công thức tính:

m’ =

m
v x 100

Năm 1960, v = 63,2 tỷ; m = 262,2 – 63,2 = 199 tỷ USD
199

x 100 = 315%
m=
63,2
Năm 1970, v = 72 tỷ; m = 314 – 72 = 242 tỷ USD

m=

242
72

x 100 = 336%

Bài 7
Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa trong xí nghiệp nhựa NIX là 900 ngàn
USD, trong đó đầu tư vào tư liệu sản xuất 780 ngàn USD. Số công nhân
làm thuê thu hút vào sản xuất là 400 người
Hãy xác định khối lượng giá trị mới do một công nhân tạo ra, biết rằng tỷ
suất giá trị thặng dư là 200%?
Đáp án
4


5

Ta có
c + v = 900.000 USD
c = 780.000
m’ = 200 %  m = 2v  m = 240.000 USD
Giá trị thặng dư mới do 400 công nhân tạo ra:
120.000 + 240.000 = 360.000 USD

Vậy giá trị mới do một công nhân tạo ra sẽ là:

360.000 USD
400

= 900 USD

Bài 8
Có 200 công nhân làm việc trong nhà máy sản xuất thép. Cứ một giờ lao
động một công nhân tạo ra lượng giá trị mới là 5 USD, m’= 300%. Giá trị
sức lao động mỗi ngày 1 công nhân là 10 USD
Hãy xác định độ dài chung của ngày lao động. Nếu giá trị sức lao động
không đổi và trình độ bóc lột tăng lên 1/3 thì khối lượng m nhà tư bản chiếm
đoạt trong một ngày tăng lên bao nhiêu?
Ta có: m’ =
Do đó:

Đáp án

m
v

→ m = m’ x v

Lượng giá trị thặng dư do một công nhân trong một ngày tạo ra cho nha tư
bản là: 10 USD x 300% = 30 USD
Thời gian người công nhân lao động cho mình là: 10 = 2h
5
Thời gian người công nhân lao động cho nhà tư bản là:

30
5 = 6h

Vậy: Độ dài chung của ngày lao động là 2 + 6 = 8h. Giá trị thặng dư tăng
lên 103 hay giá trị thặng dư tăng từ 30 USD lên 40 USD
Như vậy cứ một công nhân 1 ngày bị nhà tư bản chiếm thêm 10USD, cho
nên 200 công nhân bị nhà tư bản chiếm thêm mỗi ngày là 2000 USD, hay
mỗi ngày nhà tư bản chiếm thêm 2000 USD giá trị thặng dư

5


6

Bài 9
Ngày làm việc 8 giờ thì m’= 100%. Sau đó nhà tư bản kéo dài ngày làm việc
đến 10 giờ
Trình độ bóc lột trong xí nghiệp thay đổi như thế nào nếu giá trị sức lao
động không đổi? Nhà tư bản tăng thêm giá trị thặng dư bằng phương pháp
nào?
Đáp án
Ngày lao động là 8 giờ, m’ = 100% tức m = v hay t =t’ = 4
Nếu ngày làm việc 10 giờ, t = 4, suy ra t’ = 6, vậy m’ = 6/4 = 150%
Đó là phương pháp bóc lột giá trị thặng dư tuyệt đối
Bài 10
Có 400 công nhân làm thuê trong nhà máy đóng tàu DSX. Thoạt đầu ngày
làm việc là 10 giờ. Trong thời gian đó mỗi công nhân đã tạo ra giá trị mới là
30 USD, m’= 200%
Khối lượng và tỷ suất giá trị thặng dư ngày thay đổi như thế nào nếu ngày
lao động giảm 1 giờ, cường độ lao động tăng 50%, tiền lương vẫn giữ

nguyên ? Dùng phương pháp bóc lột giá trị thặng dư nào để đạt được như
vậy?
Đáp án
Ta có v + m = 30, m’ = 200%, suy ra: v =10, m =20
Trong 10 giờ, khối lượng m do 400 công nhân tạo ra là:
M = m x V = 20
10
V

x (400 x 10) = 8.000 USD

Khi ngày lao động 9 giờ, cường độ lao động tăng 50% thì coi như ngày lao
động kéo dài ra gấp rưỡi tức là:
9h x 1,5 = 13,5h
Và tạo ra một giá trị mới là:

30 USD x 13,5h
10

= 40,5h

6


7
Trong đó:

m = 40,5 – 10 (v) = 30,5 USD
Vậy khối lượng giá trị thặng dư làm cường độ lao động tăng thêm là:
30,5

x (400 x 10) = 12.200 USD

10
m
Khi đó tỷ suất giá trị thặng dư là: m’ = v

30,5
x 100 = 10

x 100 = 305%

Vậy khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 8.000 lên 12.200 USD, tỷ suất giá trị
thặng dư tăng từ 200% lên 305%, nhà tư bản sử dụng phương pháp giá trị
thặng dư tuyệt đối
Bài 11
Theo quy định của Bộ luật lao động, ngày làm việc 8 giờ, thời gian lao động
thặng dư là 4 giờ. Sau đó, hàng loạt những cải tiến công nghệ được áp dụng
dẫn đến tăng năng suất lao động trong các ngành sản xuất vật phẩm tiêu
dùng nên hàng hóa ở những ngành này rẻ hơn trước 2 lần
Trình độ bóc lột lao động thay đổi như thế nào, nếu độ dài ngày lao động
không đổi? Dùng phương pháp bóc lột giá trị thặng dư nào?
Đáp án
Cần dựa vào lý luận giá trị thặng dư tương đối để giải quyết
Nếu ngày lao động 8 giờ và thời gian lao động thặng dư là 4 giờ thì:
m’ = 4 x 100 = 100%
Trong thời gian lao động cần thiết, giá trị sức lao động được tái sản xuất.
4 tiêu dùng giảm 2 lần, thì giá trị sức lao động giảm 2 lần. Và
Nếu giá hàng
bây giờ để tái sản xuất giá trị thặng dư sức lao động chỉ cần 2 giờ lao động

(4h / 2 = 2h)
Thời gian lao động thặng dư tăng lên 2 giờ, khi ấy:
m’ = 6 x 100 = 300%
2
- Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 100% lên 300%
- Nhà tư bản dùng phương pháp bóc lột giá trị thặng dư tương đối

7


8

Bài 12
Nhà máy thiết kế bán dẫn của tập đoàn Boeing có các chi phí tư bản như
sau: chi phí trung bình về tư bản bất biến (c) cho một đơn vị hàng hóa là 90
USD, chi phí tư bản khả biến (v) là 10 USD, m’= 200%. Trong một năm,
nhà máy sản xuất được 1.000 đơn vị hàng hóa. Sau khi áp dụng kỹ thuật
mới, năng suất lao động sống trong nhà máy tăng lên 2 lần. Số lượng hàng
hóa sản xuất cũng tăng lên tương ứng.
Tỷ suất giá trị thặng dư thay đổi như thế nào trong nhà máy so với tỷ suất
giá trị thặng dư trung bình. Giới chủ nhà máy trong năm thu được bao nhiêu
giá trị thặng dư siêu ngạch?
Đáp án
Nếu c = 90 USD, v = 10 USD và m’ = 200% thì giá trị xã hội của một hàng
hóa trong ngành là:
90c + 10v + 20m = 120
Giá trị cá biệt của một hàng hóa trong xí nghiệp có năng suất lao động sống
cao hơn 2 lần:
90c + 5v + 10m = 105 USD
Song nhà tư bản đó vẫn bán hàng hóa theo giá trị xã hội (120). Giá trị thặng

dư siêu ngạch trên 1 đơn vị hàng hóa của nhà tư bản đó là:
120 – 105 = 15 USD
Như vậy tổng số m thu được trên 1 đơn vị hàng hóa là:
10m + 15m = 25m
m’ bây giờ là:
25m

x 100% = 500%
5v
Và tổng số m siêu ngạch là:
15m x 2.000 = 30.000 USD
Bài 13

8


9

Năm 1960, tại tập đoàn AT&T, người ta đo lường được trình độ bóc lột giá
trị thặng dư của nhà tư bản đối với công nhân là 200% và cấu tạo hữu cơ
c/v=7/1. Trong giá trị hàng hóa có 8.000 USD giá trị thặng dư. Với điều
kiện bất biến hao mòn hoàn toàn trong một chu kỳ sản xuất
Hãy xác định chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa và giá trị hàng hóa đó. Sự
khác nhau giữa chi phí sản xuất tư bản với chi phí sản xuất xã hội thực tế
của hàng hóa?
Đáp án
Lượng tư bản khả biến là:
8.000 USD : 200% = 4.000 USD
Lượng tư bản bất biến là:
4.000 USD x 7 = 28.000 USD

Nếu tư bản bất biến hao mòn hết trong 1 năm thì chi phí sản xuất tư bản chủ
nghĩa bằng với tư bản ứng trước
Lượng chi phí sản xuất tư bản (c + v):
28.000 USD + 4.000 USD = 32.000 USD
Chi phí sản xuất xã hội của hàng hóa (c + v + m):
32.000 USD + 8.000 USD = 40.000 USD
Trả lời: 32.000 Usd và 40. 000USD

Bài 14
Tập đoàn tư bản thép SIC có số lượng tư bản 7 tỷ USD. Năm 1979 thu được
634,9 triệu USD lãi ròng.
Hãy xác định tỷ suất lợi nhuận mà tập đoàn tư bản thu được trong năm
1979?
Đáp án
Tỷ suất lợi nhuận tập đoàn tư bản thu được trong năm 1979 là:
P’ =

M

x 100
9


10

c+v
634,9 triệu USD
P’ = 700 triệu USD
Trả lời: 9,07%

x 100

Bài 15
Tại Mỹ năm 1929, các nhà tư bản vẫn thực hiện theo quy định của pháp luật
ngày làm việc 8 giờ. Giá cả lao động của một giờ là 1,6 USD. Sau đó nạn
thất nghiệp tăng, nhà tư bản giảm giá cả lao động xuống 108
Hãy xác định công nhân buộc phải kéo dài ngày lao động của mình ra bao
nhiêu để có thể nhận được tiền lương như cũ
Đáp án
Tiền lương ngày của công nhân là:
1,6 x 8 = 12,8 USD
Tiền lương 1h bị giảm là:

1,6
8

= 0,2 USD

Tiền lương 1h chì còn 1,4 USD
Vậy để có tiền lương như cũ, số giờ làm việc trong ngày của người công
nhân phải là:
12,8 = 9,14h
1,4
Người công nhân buộc phải kéo dài thêm 1,14h lao động trong ngày
Bài 16
Trong xí nghiệp sản xuất sợi ở Anh năm 1870, có tư bản ứng trước là
600.000 bảng. Cấu tạo hữu cơ như sau: c/v = 4/1, m’ = 100%
Hỏi sau bao nhiêu năm trong điều kiện tái sản xuất giản đơn, lượng giá trị
thặng dư biến thành tư bản hàng hóa bằng với tư bản ứng trước?
Đáp án

Theo bài ra: C
V

= 4
1

→ C = 4V

10


11

mà C + V = 600.000 USD

V=

hay 4V + V = 600.000 USD

600.000 = 120.000 USD
5

m’= 100% nghĩa là sau mỗi chu kỳ sản xuất, nhà tư bản kinh doanh thu
được một khối lượng giá trị thặng dư bằng lượng tư bản khả biến đã bỏ ra,
nghĩa là 120.000 USD
Vậy số năm lượng giá trị thặng dư chuyển thành tư bản hóa bằng với lượng
tư bản ứng trước là:
600.000
120.000 = 5 năm

Bài 17
Trong thời gian những năm 1970 – 1980 lương công nhân viên chức Ý đã
tăng lên 32%, còn giá cả sinh hoạt tăng lên 34,6%. Trong khi đó lợi luận xí
nghiệp tăng 111%
Trong thời kỳ kể trên, phúc lợi vật chất của nhân dân lao động Ý đã thay đổi
như thế nào? Đời sống của họ có bị bần cùng đi không? Loại bần cùng nào
đã xảy ra theo số liệu đã dẫn?
Đáp án
Chỉ số tiền
lương thực tế

Chỉ số tiền lương danh nghĩa
=
Chỉ số giá cả vật phẩm tiêu dùng và phục vụ
=

a)Phúc lợi vật chất của nhân dân lao động Ý giảm đi

32,6
b)Họ bị bần cùng hóa: tuyệt đối x 100 = 93%
34,6nhuận của xí nghiệp)
- Tương đối (so với lợi

Bài 18

11


12

Một cỗ máy ép nhựa ZI có giá trị 600.00 USD, dự tính hao mòn hữ hình
trong 15 năm. Nhưng qua 4 năm hoạt động giá trị của các máy thế hệ mới
ZII đã giảm đi 25%
Hãy xác định sự tổn thất do hao mòn của cỗ máy ZI
Đáp án
Hao mòn hữu hình của cỗ máy ZI sau 4 năm là:
600.000 x 4

= 160.000 USD

Giá 15
trị của máy còn lại sau 4 năm hao mòn hữu hình:
600.000 – 160.000 = 440.000 USD
Sau 4 năm hoạt động giá trị của máy mới tương tự đã giảm đi 25%. Do đó
hao mòn vô hình của cỗ máy ZI đó là
440.000 x 25% = 110.000 USD
Trả lời: 110.000 USD

Bài 19
Hãy xác định tốc độ chu chuyển của nhà tư bản trong nhà má sợi, với các
chi phí tư bản như sau:
Tư bản ứng trước 3,5 triệu USD, trong đó tư bản cố định 2,5 triệu USD, tư
bản khả biến 200.000 USD. Tư bản cố định hao mòn trong 12,5 năm,
nguyên nhiên vật liệu 2 tháng mua 1 lần, tư bản khả biến quay 1 năm 10 lần.
Đáp án
Tư bản cố định hao mòn trung bình trong 1 năm là:
2,5 triệu
= 0,2 triệu USD/năm
12,5 năm
Lượng

tư bản khả biến chu chuyển trong 1 năm là
0,2 triệu x 10 = 2 triệu USD
Lượng giá trị nguyên, nhiên vật liệu chu chuyển trong 1 năm là:

12


13

12
(3,5 – 2,5 – 0,2) x
= 4,8 triệu USD
Lượng tư bản chu chuyển
trong 1 năm là:
2
0,2 + 2 + 4,8 = 7 triệu USD
Tốc độ chu chuyển chung của tư bản là:
2,5 triệu
7 triệu/năm = 0,5 năm
Trả lời: 0,5 năm
Bài 20
Giá gạo 25% tấm của Việt Nam tháng 802002 là 176 USD/tấn. Căn cứ vào
thông tin dự báo thời tiết, nhà tư bản dự báo vụ đông xuân năm 2002 sẽ
được mùa, vì thế giá gạo sẽ giảm xuống đáng kể nên đã ký hợp đồng với
nhà tư bản Y bán 1000 tấn với giá 170 USD/tấn, và trả tiền vào tháng 12
năm 2002 . Đến tháng 12/2002, các nhà nhập khẩu gạo Châu Phi và
Philippin gia tăng sản lượng nhập đã dẫn đến giá gạo tăng lên 235 USD/tấn
Hỏi ai đã thu được lợi nhuận và thu được bao nhiêu từ hợp đồng ký kết
trên? Tại sao sự hoạt động của sở giao dịch hàng hóa lại thúc đẩy việc sản
xuất hàng hóa vượt qua nhu cầu thực tế của xã hội?

Đáp án
Sự chênh lệch giữa giá cả thực tế và giá cả hợp đồng là:
235 USD – 170 USD = 65 USD
Do đó Y đã được lời và số lời đó là:
65 x 1.000 = 65.000 USD
Vậy:
- Y đã thu được lợi nhuận là 65.000 USD
- Các hợp đồng giao dịch đẻ ra nhu cầu giả tạo về hàng hóa gạo
Bài 21

13


14

Trong giai đoạn sản xuất, quỹ dành cho dự trữ nguyên liệu của công ty
Mekong có 200.000 USD nhàn rỗi. Giám đốc quyết định dùng số tiền trên
để cho vay trong 3 tháng mang lại thu nhập là 4.000 USD. Sau khi thu hồi
tiền về, công ty lại sử dụng chúng để cho vay trong 8 tháng với tỷ suất lợi
tức 3% năm. Tháng cuối cùng trong năm với số tiền đó với nhà tư bản cho
vay còn thu được 2.000 USD lợi tức
Hãy xác định tỷ suất lợi tức tiền vay bình quân của cả năm.
Đáp án
Lợi tức thu được trong 8 tháng cho vay:
(200.000 USD + 4.000 USD) x 3 x 8 = 4.080 USD
100 x 12
Tổng số lợi tức thu được trong cả năm:
4.000 USD + 4.800 USD + 2.000 USD = 10.080 USD
Vậy tỷ suất lợi nhuận bình quân cả năm là
10.800 x 100 = 5,04%

200.000

14