BÀI GIẢNG CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN HN
BỘ MÔN NL MÁC LÊ NIN

CHƯƠNG III

CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

HÀ NỘI 2009


QUAN NIỆM DUY VẬT LỊCH SỬ
QN DVBC

XÃ HỘI

QN DVLS

1. KĐ VAI TRÒ CỦA SXVC
2. KĐ VAI TRÒ CỦA QCND
3. KĐ VAI TRÒ CỦA KINH TẾ
ĐỐI VỚI CHÍNH TRỊ
4. KĐ VAI TRÒ CỦA
CÁCH MẠNG XÃ HỘI
5. KĐ VAI TRÒ CỦA TỒN TẠI XH
ĐỐI VỚI Ý THỨC XÃ HỘI


NHỮNG TIỀN ĐỀ XUẤT PHÁT ĐỂ XD LL HTKT – XH
XÃ HỘI
TƯ TƯỞNG

VĂN HÓA
TÁC ĐỘNG

KINH TẾ

CON NGƯỜI
HOẠT ĐỘNG
CÓ Ý THỨC

GIẢI THÍCH XH LÀ VẤN ĐỀ RẤT PHỨC TẠP


XÃ HỘI – ĐỐI TƯỢNG N/C CỦA CON NGƯỜI
BAN CHAT XA HOI

HINH THAI KINH TE XH

KET CAU CUA
XH
CAC QT HOAT DONG

XU THE VAN
DONG

HINH THAI CHINH TRI XH

CHU THE XA
HOI
THÀNH TỐ

BIỂU HIỆN


QUAN ĐIỂM CỦA CNDT
XÃ HỘI
TƯ TƯỞNG
VĂN HÓA

KINH TẾ

TRIẾT HỌC ĐỨC
( ĐẦU TK XIX )

TƯ TƯỞNG


C. MÁC PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC ĐỨC

VẪN LẤY “ SỰ THỐNG TRỊ
CỦA TÔN GIÁO LÀM TIỀN ĐỀ. VÀ
DẦN DÀ , NGƯỜI TA TUYÊN BỐ MỌI
QUAN HỆ THỐNG TRỊ LÀ MỘT QUAN HỆ
TÔN GIÁO VÀ NGƯỜI TA BIẾN QUAN
HỆ ĐÓ THÀNH SỰ SÙNG BÁI:
SÙNG BÁI PHÁP LUẬT
SÙNG BÁI NHÀ NƯỚC


I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT
& QL QHSX PHÙ HỢP VỚI TC & TRÌNH ĐỘ CỦA LLSX

1. SXVC & VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT

SXVC

PTSX

=

VA
IT
R
O

YEU TO, ĐIEU KIEN

ĐK
DIA LY

DAN
CU

La QUA TRINH
HOAT DONGVC
CO MD CUA CON
NGUOI NHAM BIEN
DOI TGHT
DAP UNG NC
XA HOI

CO SO HINH
THANH XH

CO SO TỒN TẠI
XÃ HỘI
CO SO cho sù
tiÕn bé xh

TANG CUONG PT
SXVC
+ CAC YEU TO
+ QUAN LY
+ KHKT
+HOI NHAP


PHUONG THUC SAN XUAT

=

PTSX

VA

IT
R
O

CAU TRUC

QHSX

LLSX

QĐ TINH CHAT
KET CAU XH
QĐ SU BIEN ĐỔI,
THAY THE CAC
CHE ĐỘ XH

La CACH THUC
CON NGUOI DUNG ĐE
TIEN HANH SX RA
CUA CAI V/ C

TĂNG CƯỜNG
CỦNG CỐ &
PHÁT TRIỂN
 PTSX TIẾN BỘ
PHÙ HỢP
 CAC YEU TO
+ QUẢN LY
+ KHKT
 HỘI NHẬP

QĐ T/C, KẾT CẤU
QH GIA ĐÌNH

BIỆN CHỨNG CỦA XÃ HỘI
B/C XÃ HỘI

1. B/C GIỮA LLSX & QHSX

XÃ HỘI PHÁT TRIỂN
2.. B/C GIỮA CSHT & KTTT

3.. B/C TRONG TÍNH LS - TN


CÁC KHÁI NIỆM
B/C LLSX & QHSX

1. LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

2. QUAN HỆ SẢN XUẤT

THỰC CHẤT CỦA QL:
MỐI QUAN HỆ LLSX - QHSX
3. TÍNH CHẤT CỦA LLSX

4. TRÌNH ĐỘ CỦA LLSX


2. QL qhsx PHÙ HỢP VỚI TC & TR ĐỘ CỦA
llsx
CÁC kh¸i niÖm

+. llsx

+. tÝnh chÊt
lµ tÝnh chÊt cña
sù kÕt hîp c¸c yÕu
tè trong sx

+. tr×nh ®é
lµ tr×nh ®é cña ph©n
c«ng , hiÖp t¸c l®
lµ tr×nh ®é cña c«ng
+. qhsx

cô lao ®éng


KHI NIM V LC LNG SN XUT
Llsx = CC YU T V/ C
& TINH THNC S DNG
TRONG SN XUT VT CHT

2. t liệu sản xuất

1. ngời lao động

khả năng lđ
-trí óc
-chân tay

có nhu cầu lđ

tham gia trực tiếp

Vào qt lđsx với
tinh thần trách nhiệm
lơng tâm nghề nghiệp

lllđ

công cụ
lao động

công cụ
bổ trợ

đã qua
sơ chế

đt lđ

cha qua
sơ chế


khoa học kỹ thuật - lực lợng sx trực
tiếp
. tạo ra ngành nghề mới
công nghệ mới,
chất liệu mới
. thời gian ứng dụng rất
nhanh chóng
khoa học
kỹ thuật

. sản xuât
. thay thế tri thức kinh
nghiệm bằng tri thức k.hC

. làm thay đổi tỉ trọng
đội ngũ lao động


KHI NIM V QHSX
Qhsx L QUAN H GIA NGI V NGI
TRONG QU TRèNH SN XUT

3. qh về phân phối

1. qh về mặt sở hữu

sở hữu
tlsx

không có
quyền
sở hữu

qđ mục đích
cách thức
phân chia
của cải

2. qh về tổ chức , ql

chủ

thợ

nhận sự
phân chia


B/C GIA llsx V qhsx - ( động lực Phat trien xh)
ii. quy luật

thực chất của ql
mqh : llsx qhsx

1. llsx qđ qhsx


ở sự ra đời



sự biến đổi



sự thay thế các qhsx

phù hợp k phù hợp phù hợp

2. qhsx tđ llsx


tăng cờng , thúc đẩy



hạn chế


sự phù hợp của qhsx đối với llsx
kinh tế

kết hợp
cân đối
đống bộ
nhịp nhàng
có
hiệu quả

-sx phát triển
-tránh đợc
trì trệ
-năng suất lđ
không ngừng
đợc nâng lên

phù hợp

-ổn định ,trật tự

-kỷ cơng đợc
giữ vững

giữa các yếu tố

+ của llsx
+ của qhsx
+ của qhsx & llsx

trạng thái

xã hội

tổng hợp
đời sống ngời
lđ không ngừng
đợc cải thiện

mqh

biểu hiện


sự không phù hợp của qhsx đv llsx
-llsx luôn thayđổi
-qhsx ổn định

không có các biểu
hiện nh ở sự phù hợp

không phù hợp
không phù hợp
-do tính năng động
thái quá ( cqdyc ) của
gc cầm quyền
qhsx vợt trớc
quá giới hạn cho phép
so với llsx

nguyen nhân

mqh

biểu hiện


B/C GIỮA llsx VÀ qhsx - ( ®éng lùc Phat trien xh)

ý nghÜa ppl

lµm cho qhsx phï hîp voi llsx
c¶
tÝnh chÊt & tr×nh ®é


II. b/c giua csht - kttt xh

i. Khai niem
2. kiến trúc thợng tầng
qhsx

thống trị

1. cơ sở hạ tầng
toàn bộ các qhsx
hợp thành cơ cấu
Kt của xh nhất định

qhsx
tàn d

qhsx
mầm mống

toàn bộ các ht xh
gồm các t tởng xh
& các tổ chức thiết chế
tơng ứng

t tởng
1. tt chính trị
2. tt pháp quyền
3. tt đạo đức
4. tt triết học
5. v.v...

tổ chức
đảng phái
nhà nớc
tổ c qc- d luận
vụ , viện th

mqh giua csht - kttt xh
tđ
-tăng cờng
-hạn chế
một csht
nào đó

kiến trúc thợng tầng

qđ
-s ra đời
-biến đổi
-thay thế

cơ sở hạ tầng
nguyên nhân
+ csht - qhvc
-kinh tế

+ kttt - qh tinh thần
-chính trị


III. TỒN TẠI XH QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XH
& TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI CỦA YT XH


1. TỒN TẠI XH QUYẾT ĐỊNH YT XH

PHẠM TRÙ VẬT CHẤT, YT TRONG XÃ HỘI
p/a , t®

VẬT CHẤT
q®

TỒN TẠI XÃ HỘI

q®

p/a , t®

Ý THỨC

Ý THỨC XÃ HỘI


KHAI NIEM – KET CAU Y THUC XH
TAM LY XH

Y THUC XH
1. THUOC LINH VUC
TINH THẦN CUA XH

Có sẵn sàng hợp tc
2

HE TU TUONG

2. BAO GOM : TC,TT,..

1

3. PHAN ANH TTXH
TRONG NHUNG
GIAI ĐOAN NĐ
CUA LSU

Ý THỨC
LÝ LUẬN

Ý THỨC
ĐỜI THƯỜNG


MQH Y THỨC XÃ HỘI – Y THỨC CÁ NHÂN
Y T CÁ NHÂN 1

2

1

Y T CÁ NHÂN 2
YT
XÃ
HỘI

MQH YT XH – YT CN = MQH CHUNG - RIÊNG

1. Y THỨC NHIỀU CÁ NHÂN  Y THỨC XÃ HỘI

2. Y THỨC XÃ HỘI  ĐIEU CHINH HÀNH VI CỦA CÁ NHÂN