Giáo án Sinh học 11 bài 29: Điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh

Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

A - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Bài 29. ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG
VÀ SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH
-------- o0o -------I. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này học sinh cần phải:
- Vẽ được đồ thị điện thế hoạt động và điền được tên các giai đoạn của điện thế hoạt động vào
đồ thị.
- Trình bày được cơ chế hình thành điện thế hoạt động.
- Trình bày được cách lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần kinh có bao miêlin và
không có bao miêlin.
Nội dung trọng tâm: Cơ chế hình thành điện thế hoạt động, cách lan truyền xung thần kinh trên sợi
thần kinh có bao miêlin và không co bao miêlin.
II. Chuẩn bị
- Phương pháp:
o Phương pháp chính: giảng giải và thảo luận.
o Phương pháp xen kẽ: hỏi - đáp.
- Phương tiện dạy học:
o Tranh đồ thị điện thế hoạt động (hình 29.1/trang 117 – SGK).
o Tranh sơ đồ cơ chế hình thành điện thế hoạt động (hình 29.2/trang 118 – SGK).
o Tranh phóng to sơ đồ lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần kinh không có
bao miêlin và có bao miêlin (hình 29.3/trang 118 và hình 29.4/trang 119 – SGK).
o Có thể sử dụng máy chiếu qua đầu hoặc projector và computer.
o Phiếu học tập:
 Phiếu học tập số 1:
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐTHĐ

Cổng Na+

Giai đoạn
Mất phân cực
Đảo cực
Tái phân cực


Cổng K+

Trong màng

Ngoài màng

Phiếu học tập số 2:
LAN TRUYỀN CỦA ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG

Loại sợi thần kinh

Đặc điểm cấu tạo

Cách lan truyền

Ưu - nhược điểm

Sợi không có miêlin
Sợi có miêlin
III. Nội dung và tiến trình lên lớp:
1. Kiểm tra bài cũ: <5 phút>.
Ổn định lớp: kiểm tra sĩ số, vệ sinh

GV hỏi: Trình bày cơ chế hình điện thế nghỉ ở tế bào.
HS1: trả lời.
HS2: nhận xét và bổ sung.
GV: nhận xét và đánh giá.
2. Vào bài mới:
a. Mở bài: <1 phút>

Tuần: 16

Tiết: 31

--- Trang 1 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

Giáo viên thông tin cho học sinh: Điện thế nghỉ hình thành khi tế bào ở trạng thái nghỉ ngơi,
tức khi không bị kích thích. Nhưng khi tế bào bị kích thích  điện thế nghỉ của tế bào biến đổi
thành điện thế hoạt động. Do điện thế hoạt động xuất hiện và biến đổi quá nhanh (3 – 4 phân nghìn
giây) nên người ta phải sử dụng một loại máy đặc biệt mà người ta gọi là máy dao động kí điện tử
để theo dõi và ghi lại điện thế hoạt động. Vậy, điện thế hoạt động được hình thành như thế nào?
Điện thế này xuất hiện có vai trò gì? Sự lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần kinh được
thực hiện ra sao? …  Nội dung các câu trả lời này cũng chính là nội dung của bài học hôm nay.
b. Tiến trình dạy học: <37 phút>
Hoạt động của GV và HS
* Hoạt động 1. Tìm hiểu về điện thế hoạt động
GV: nêu rõ khi bị kích thích thì tế bào thần kinh

hưng phấn, xuất hiện điện thế hoạt động.
GV: Cho HS quan sát hình 29.1, nghiên cứu
mục I.1 trang 117 – SGK trả lời câu hỏi:
(?) Điện thế hoạt động gồm những giai đoạn
nào? đặc điểm của từng giai đoạn?
HS: nghiên cứu thông tin trong SGK và quan sát
hình 29.1 để trả lời câu hỏi.
Yêu cầu HS nêu được:
ĐTHĐ gồm 3 giai đoạn:
* Mất phân cực: chênh lệch điện thế 2 bên màng
giảm nhanh(-70 -> 0 mV)
* Đảo cực: Trong màng trở nên (+)
Ngoài màng tích điện (-) (+35 mV)
* Tái phân cực:khôi phục lại chênh lệch điện thế
2 bên màng (về -70 mV).
* Hoạt động 2
GV: Yêu cầu học sinh quan sát hình 29.2 và
nghiên cứu mục I.2 trang 118 – SGK để hoàn
thành phiếu học tập số 1 sau:
Phiếu học tập số 1
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐTHĐ

Giai đoạn

Cổng
Na+

Cổng
K+

Trong Ngoài
màng màng

Nội dung kiến thức
I. ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG
1. Đồ thị điện thế hoạt động
ĐTHĐ gồm 3 giai đoạn:
* Mất phân cực: chênh lệch đ/thế 2 bên màng
giảm nhanh(-70 -> 0 mV)
*Đảo cực: Trong màng trở nên(+)
Ngoài màng tích điện (-) (+35 mV)
* Tái phân cực:khôi phục lại chênh lệch điện thế 2
bên màng (về-70 mV)

2.Cơ chế hình thành điện thế hoạt động
Giai đoạn
Mất phân
cực
Đảo cực
Tái phân
cực

Cổng
Na+

Cổng
K+

Mở

Đóng

Mở

Đóng

Đóng

Mở

Trong Ngoài
màng màng
Trung Trung
hoà
hoà
(+)
(-)
(-)

(+)

a/ Giai đoạn mất phân cực:
Kích thích  thay đổi tính thấm màng  Na+
Mất phân
vào trong trung hoà điện âm => mất phân cực.
cực
b/ Giai đoạn đảo cực:
Đảo cực
Na+ tiếp tục vào gây thừa điện tích dương phía
Tái phân

trong màng => đảo cực.
cực
c/ Giai đoạn tái phân cực:
HS: Thảo luận nhóm trong 1 phút để hoàn thành
K+ đi từ trong ra ngoài màng => ngoài màng tích
phiếu học tập.
điện dương => tái phân cực.
GV: yêu cầu các nhóm thảo luận về vấn đề trên.
* Cơ chế hình thành điện thế hoạt động là sự biến
HS: Cử đại diện để trình bày ý kiến của nhóm.
đổi rất nhanh điện thế ở màng tế bào từ phân cực
HS: Đại diện các nhóm khác đưa thêm ý kiến
sang mất phân cực  đảo cực  tái phân cực.
bổ sung (nếu có).
GV: nhận xét và kết luận về cơ chế hình thành
điện thế hoạt động.
II. LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN

Tuần: 16

Tiết: 31

--- Trang 2 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

* Hoạt động 3. Tìm hiểu sự lan truyền điện thế
hoạt động trên sợi thần kinh
GV: Cho học sinh quan sát hình 29.3 và 29.4 và
trả lời câu hỏi:
(?) Cấu trúc và sự lan truyền điện thế hoạt động
trên sợi thần kinh không có bao miêlin và sợi
thần kinh có bao miêlin khác nhau như thế nào?
Để trả lời câu hỏi trên, HS hãy hoàn thành phiếu
học tập số 2 như sau:
Phiếu học tập số 2
LAN TRUYỀN CỦA ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG
Loại sợi
thần kinh

Đặc điểm
cấu tạo

Cách lan
truyền

Ưu - nhược
điểm

Sợi không
có miêlin
Sợi có
miêlin

SỢI THẦN KINH
1. Lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần

kinh không có màng mielin.
(Nội dung ở phiếu học tập số 2)
2. Lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần
kinh có bao mielin
(Nội dung ở phiếu học tập số 2)
Loại sợi
thần
kinh
Sợi
không có
miêlin

HS: Thảo luận nhóm trong 1 phút để hoàn thành
phiếu học tập.
GV: Yêu cầu các nhóm thảo luận về vấn đề trên.
HS: Cử đại diện để trình bày ý kiến của nhóm.
HS: Đại diện các nhóm khác đưa thêm ý kiến
bổ sung (nếu có).
GV: nhận xét và kết luận.

Sợi có
miêlin

Đặc điểm
cấu tạo

Cách lan
truyền

Ưu nhược

điểm

Sợi thần
kinh trần
không đợc
bao bọc
miêlin.
Sợi thần
kinh có
màng
miêlin bao
bọc không
liên tục tạo
thành các
eo ranvie.

Liên tục
từ vùng
này sang
vùng kề
bên.

Chậm hơn
sợi bao
mielin.

Nhảy cóc
từ eo
ranvie này
sang eo

ranvie
khác.

Lan truyền
nhanh hơn
sợi không
có bao
mielin.

3. Củng cố và dặn dò: <2 phút>
- Củng cố:
GV:
(?) Em hãy cho biết: điện thế hoạt động là gì?
(?) Khi nào thì có thể đo được điện thế hoạt động ở tế bào?
(?) Cách lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin và có bao
miêlin khác nhau như thế nào?
HS1:
(!) Điện thế nghỉ là sự chênh lệch điện thế giữa hai bên màng tế bào khi tế bào không bị
kích thích. Phía bên trong màng mang điện âm so với phía bên ngoài mang điện dương.
HS2:
(!) Khi tế bào đang ở trạng thái bị kích thích thì có thể đo được điện thế nghỉ ở tế bào.
HS3:
(!) Xung thần kinh làn truyền trên sợi thần kinh có bao miêlin bằng cách nhảy cóc từ eo
ranvie này đến eo ranvie kế tiếp  tốc độ lan truyền nhanh hơn, còn trên sợi thần kinh
không có bao miêlin thì xung thần kinh cứ lan truyền từ vùng này đến vùng kế tiếp và cứ
liên tục như thế diễn ra trên suốt sợi thần kinh  tốc độ lan truyền chậm hơn.
- Dặn dò: HS về nhà trả lời các câu hỏi trong SGK, ghi nhớ nội dung tóm tắt phần in nghiêng trong
khung ở cuối bài và đọc thêm phần “em có biết – trạm phát điện dưới nước?”.
4. Rút kinh nghiệm
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Tuần: 16

Tiết: 31

--- Trang 3 ---


Giáo án giảng dạy môn Sinh học 11
Trường THPT Tắc Vân

Giáo viên: Ngô Duy Thanh

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Tuần: 16

Tiết: 31

--- Trang 4 ---