Hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng trong thu hồi đất phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện gia lâm, thành phố hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ NGỌC BÍCH

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ
GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG TRONG THU HỒI ĐẤT
PHỤC VỤ DỰ ÁN GIAO THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành:
Mã số:

Quản trị kinh doanh
60.34.01.02

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. Bùi Bằng Đoàn

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo
vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Bích

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn
bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và
biết ơn sâu sắc PGS.TS Bùi Bằng Đoàn đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời
gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Kế toán – Kiểm toán, Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh - Học viện Nông nghiệp
Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn
thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Trung tâm
phát triển quỹ đất huyện Gia Lâm đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình
thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận
văn./.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Bích

ii


MỤC LỤC

Lời cam đoan ...................................................................................................................i
Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii
Mục lục ......................................................................................................................... iii
Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................................vi
Danh mục bảng ............................................................................................................vii
Danh mục hình, hộp....................................................................................................viii
Phần

1.

Mở

đầu

............................................................................................................1

1.1.

Tính

cấp

thiết

.........................................................................................1

1.2.

Mục

của

tiêu

đề

nghiên

tài
cứu

...............................................................................................2

1.2.1.

Mục

tiêu

chung

....................................................................................................2

1.2.2.
Mục
tiêu
nghiên
thể .................................................................................2
1.3.

Đối

tượng

và

phạm

cứu
vi

nghiên

cụ
cứu

.........................................................................2

1.3.1.
Đối
tượng
cứu..........................................................................................2
1.3.2.

Phạm

vi

nghiên

nghiên

cứu

.............................................................................................3

Phần
2.
Tổng
quan
các
cứu...............................................................4

vấn

đề

nghiên

2.1. Cơ sở lý luận cỦa vấn đề nghiên cứu....................................................................4
2.1.1.

Một

số

khái

niệm

chung

......................................................................................4

2.1.2 Nội dung, đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất
................5

2.1.3.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi

.......................9

2.2 Cơ sở thực tiễn của đề tài ......................................................................................
11

3

2.2.1. Căn cứ, quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng
ở
Việt Nam qua các thời kỳ................................................................................. 11
2.2.2. Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi
thu hồi đất ở Việt Nam hiện nay ...................................................................... 15
2.2.3. Những kinh nghiệm về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng
ở
Việt Nam ........................................................................................................... 19
2.2.4. Các công trình nghiên cứu liên quan ................................................................ 23
Phần 3. Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu ...................................... 25
3.1. Một số nét về huyện Gia Lâm và trung tâm phát triển quỹ đất huyện
Gia
Lâm .................................................................................................................... 25

4


3.1.1. Đặc điểm của chung của huyện Gia Lâm ........................................................ 25
3.1.2. Tổ chức và cơ cấu hoạt động của Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Gia
Lâm .................................................................................................................... 29
3.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 31
3.2.1. Phương pháp tiếp cận ........................................................................................ 31
3.2.2. Phương pháp chọn địa điểm nghiên cứu ..........................................................
31

3.2.3. Phương pháp thu thập tài liệu/thông tin ...........................................................
32

3.2.4. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................ 33
3.2.5. Phương pháp phân tích ...................................................................................... 33
3.2.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................ 34
Phần 4. Kết quả nghên cứu và thảo luận ............................................................... 36
4.1. Tình hình thu hồi đất trên địa bàn huyện Gia Lâm............................................. 36
4.1.1. Khái quát về công tác thu hồi đất trên địa bàn huyện Gia Lâm những năm
gần đây .............................................................................................................. 36
4.1.2. Khái quát về tổ chức và quy trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ
GPMB tại huyện GiaLâm ................................................................................ 38
4.1.3. Thực trang công tác bồi thường, hỗ trợ GPMB trên địa bàn huyện Gia Lâm44
4.1.4 Đánh giá chung về công tác bồi thường giải phóng mặt bằng trên
địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội.................................................65
4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng trong thu
hồi đất phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm .....................
68

4.2.1 Các yếu tố khách quan ....................................................................................... 68
4.2.2 Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 71
4.3. Giải pháp hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ trong thu hồi đất cho phát
triển giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm .................................................
77

4.3.1. Đổi mới công tác lập quy hoạch – kế hoạch sử dụng đất ............................... 77
4.3.2. Đổi mới chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư.......................................... 79
4


4.3.3. Nâng cao năng lực và hiệu lực trong tổ chức thực hiện công tác bồi thường
giải phóng mặt bằng
...................................................................................81

4.3.4. Tăng cường công tác tuyên truyền vận động nâng cao nhận thức của người
dân bị thu hồi đất ..............................................................................................
82

5


4.3.5. Xây dựng phương án bồi thường hỗ trợ phù hợp đối với người dân bị thu
hồi đất ................................................................................................................
83

4.3.6. Tăng cường nhiệm vụ hướng dẫn, hỗ trợ đào tạo nghề đối với các dự án sử
dụng vào quỹ đất sản xuất của người dân .......................................................
84

4.3.7. Một số giải pháp khác ....................................................................................... 85
Phần 5. Kết luận và kiến nghị
............................................................................86
5.1. Kết luận .........................................................................................................86
5.2. Kiến nghị .......................................................................................................87
Tài liệu tham khảo ................................................................................................89
Phụ lục .................................................................................................................91
Phụ lục 1 ............................................................................................................. 91
Phụ lục 2 ............................................................................................................. 93

5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

GPMB

Giải phóng mặt bằng

HĐND

Hội đồng nhân dân

MTTQ

Mặt trận tổ quốc

NĐ

Nghị định

QĐ-UBND
UBND

Quyết định UBND
UBND

BT, HT

Bồi thường, hỗ trợ

TĐC

Tái định cư

KCN

Khu công nghiệp

SDĐ

Sử dụng đất

6


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1 Hiện trạng sử dụng đất huyện Gia Lâm năm 2015

28

Bảng 3.2 Nhóm đối tượng điều tra

33

Bảng 4.1 Kết quả GPMB huyện Gia Lâm năm 2013-2015

36

Bảng 4.2 Tình hình hộ dân nhận tiền bồi thường GPMB theo kế hoạch

38

Bảng 4.3 Thông báo thu hồi đất của dự án, nhận bàn giao mốc giới thực
hiện PMB tại thực địa và thành lập Hội đồng BT GPMB, thành
lập tổ công tác

47

Bảng 4.4 Thực hiện phê duyệt kế hoạch tiến độ và dự toán chi phí tổ chức
bồi thường hỗ trợ GPMB

48

Bảng 4.5 Công tác kê khai, điều tra hiện trạng, lậpphương án thẩm định và
niêm yết công khai, lấy ý kiến phương án BTHT và TĐC (dự
thảo)

50

Bảng 4.6 Hoàn chỉnh phương án BTHT &TĐC sau khi niêm yết công khai
trình xin phê duyệt phương án và thông báo chi trả tiền
Bảng 4.7 Đơn giá bồi thường, hỗ trợ tại dự án

51
52

Bảng 4.8 Tỷ lệ ý kiến đánh giá của cán bộ địa phương về trình tự thực hiện
thông báo thu hồi đất tại huyện Gia Lâm

53

Bảng 4.9 Nguồn thông tin và mức độ nhận biết của người dân về các thông
tin từ thông báo thu hồi đất của huyện Gia Lâm

54

Bảng 4.10 So sánh mức độ chênh lệch giữa giá bồi thường và giá thị trường
tại thời điểm thu hồi đất

56

Bảng 4.11 Ý kiến của người bị thu hồi đất về giá đất tính bồi thường

57

Bảng 4.12 Tổng hợp số hộ gia đình, cá nhân đã được hưởng chính sách hỗ
trợ

58

Bảng 4.13 Ý kiến của người có đất bị thu hồi trong việc thực hiện các chính
sách hỗ trợ

59

Bảng 4.14 Tổng hợp thời gian thực hiện của dự án

62

Bảng 4.15 Ảnh hưởng của điều kiện kinh tế hộ đến công tác BTGPMB

71

Bảng 4.16 Ảnh hưởng của tuyên truyền

72
vii


Bảng 4.17 Ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến thu nhập của hộ bị thu hồi đất
nông nghiệp tại dự án nghiên cứu

73

Bảng 4.18 Đánh giá về tình trạng các tệ nạn xã hội trên địa bàn huyện Gia
Lâm, thành phố Hà Nội

75

Bảng 4.19 Ảnh hưởng của GPMB đến chất lượng hệ thống thuỷ lợi

76

Bảng 4.20 Ảnh hưởng của thu hồi đất đến môi trường sinh thái

76

8

DANH MỤC HÌNH, HỘP
Hình 3.1 Cơ cấu kinh tế huyện Gia Lâm năm 2015 ........................................... 27
Hình 4.1 Sơ đồ các thành phần tham gia công tác bồi thường giải phóng
mặt bằng tại huyện Gia Lâm ............................................................... 39
Hình 4.2 Sơ đồ tóm tắt sơ đồ trình tự thủ tục thực hiện bồi thường thiệt hại
khi nhà nước thu hồi đất ..................................................................... 44
Hình 4.3 Hiện trạng đường ngã ba Phú Thị chưa di dời ..................................... 61
Hình 4.4 Khu tái định cư mới xã Phú Thị ven đường 181.................................. 61
Hộp 4.1

Ý kiến của cán bộ xã về công tác bồi thường GPMB .......................... 64

Hộp 4.2

Ý kiến của cán bộ huyện về công tác bồi thường GPMB ................... 64

Hộp 4.3

Ý kiến của người dân về công tác bồi thường GPMB ......................... 65

9


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
1. Tóm tắt
- Tên tác giả: Nguyễn Thị Ngọc Bích
- Tên luận văn: Hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt
bằng trong thu hồi đất phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm
- Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
- Mã số: 60.34.01.02

- Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
2. Nội dung bản trích yếu
- Mục đích nghiên cứu của luận văn: Góp phần hệ thống những vấn đề
lý luận và thực tiễn về đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất cho phát
triển giao thông ở các địa phương hiện nay; Đánh giá thực trạng công tác
bồi thường, hỗ trợ qua thu hồi đất để phát triển giao thông trên địa bàn
huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội; Đề xuất phương án góp phần hoàn thiện công
tác hỗ trợ, bồi thường khi thu hồi đất cho phát triển giao thông tại huyện Gia Lâm.
- Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng:
+ Phương pháp tiếp cận: Tiếp cận thể chế, tiếp cận có sự tham gia của
cán bộ làm công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Gia Lâm
+ Phương pháp chọn địa điểm nghiên cứu: Kết hợp với kết quả của
quá trình điều tra, khảo sát thử cùng với những tham vấn của các cán bộ
lãnh đạo huyện để chọn đề tài lựa chọn nghiên cứu
+ Phương pháp thu thập tài liệu/thông tin:
Dữ liệu thứ cấp phục vụ nghiên cứu này bao gồm: Thực hiện kế thừa
những nội dung qua sách báo, tạp chí, kết quả của các công trình nghiên cứu có liên
quan đã được công bố.
Dữ liệu sơ cấp phục vụ cho quá trình nghên cứu gồm: Các dữ liệu có liên
quan đến công tác bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện
gia lâm được thu thập tại các điểm khảo sát điển hình thông qua việc tham khảo ý
kiến của cán bộ phòng Tài chính - kế hoạch huyện, Ban Quan lý dự án huyện, Ban
Bồi thường và giải phóng mặt bằng huyện, Chủ tịch, cán bộ địa chính các xã, thị
trấn tại huyện Gia Lâm.
10


+ Phương pháp xử lý số liệu: Các tài liệu sau khi thu thập được tiến hành
chọn lọc, chuẩn hóa để tính toán các chỉ tiêu phù hợp cho việc phân tích
nghiên cứu đề tài

+ Phương pháp phân tích: Phương pháp thống kê mô tả, phương pháp
phân tích so sánh.
- Các kết quả nghiên cứu đã đạt được:
+ Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt
bằng trên địa bàn huyện Gia Lâm.
+ Thực trạng tổ chức, triển khai thực hiện công tác bồi thường hỗ trợ
trên địa bàn huyện Gia Lâm
+ Đánh giá chung về công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Gia
Lâm trong các năm gần đây
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác giải phóng mặt bằng
cho các dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn huyện Gia Lâm

11


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
1. Summary
- Name of candidate: Nguyen Thi Ngoc Bich
- Topic of the dissertation: Perfection of compensation support the
clearance of land acquisiton project serves trafic of Gia Lam district
- Specialized in: Business Administration
- Code number : 60.34.01.02
- Institution: Viet Nam National University of Agriculture
2. Content
- Research purpose of dissertation: Contributing to system issues and
practical arguments on compensation and assistance clearance to land
acquisition for the development of local trafic in the present; Assessment of the
status of compensation, land acquisition support to transport development in
Gia

Lam district, Hanoi; Propose plans to perfect the work of support and

compensation for the land acquisition for transport development in Gia Lam
district .
- The research methods were used:
+ Approaching methods: Institutional approach, participatory approach
of the staff working in the clearance of Gia Lam district.
+ Place choosing methods: Combined with the results of the investigation
process and consultation of district leaders to select a research topic selection
+ Data collection methods:
Secondary data for research include: Implement inheriting the content from
books , magazines , the results of study are related has been announced .
Primary data service of choking rescue process including: Data related to
compensation, support the clearance of land in the district which were collected in
household survey through the consultation of staff of Finance - Plan oficial, the
district project management Units, Compensation Committee and clearance of
district, president, administration oficials of communes, town of Gia Lam district.
+ Data processing methods: The material after collection was conducted
selectively, normalized to calculate the appropriate indicators to analyze research
subjects
+ Imformation analysis Methods: the statistic descriptive method,
comparative analysis method.


xii


- The main research results:
+ Rationale and practice of compensation, support clearance of Gia Lam
district

+ Status of the organization, implementation support compensation of
land acquisition of Gia Lam district
+ An overall assessment of the work clearance of Gia Lam district in recent
years
+ Proposed a number of measures in order to improve the work of
the
clearance for the construction project of Gia Lam district

xiii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỂ TÀI
Đất đai là tài nguyên thiên nhiên, tài sản quốc gia quý báu, địa bàn để
phân bố dân cư, các công trình xây dựng cơ bản và các hoạt động kinh tế, xã hội
quốc phòng, an ninh; là nguồn nội lực để xây dựng và phát triển bền vững quốc
gia.
Trong quá trình đổi mới, đặc biệt những năm gần đây việc xây dựng cơ sở
hạ tầng, khu công nghiệp, khu đô thị mới đã phát triển nhanh, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đất nước với mục tiêu đưa nước ta
trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020.
Thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng để thực hiện các công
trình quốc phòng an ninh, lợi ích quốc gia công cộng, phát triển kinh tế là một
khâu quan trọng, then chốt của quá trình phát triển. Bồi thường giải phóng mặt
bằng là điều kiện ban đầu và tiên quyết để triển khai thực hiện các dự án. Có thể
nói: “Giải phóng mặt bằng nhanh là đã thực hiện được một nửa quá trình của dự
án”. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng cũng là một vấn đề hết sức
nhạy cảm và phức tạp tác động tới mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội và cộng đồng
dân cư ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của chủ đầu tư, đặc biệt với
hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi trên phạm vi cả nước, đến từng địa phương,

cơ sở.
Nguyên nhân gây nên tình trạng này ngoài vấn đề về giá đất tính bồi thường
chưa hợp lý, còn nguyên nhân quan trọng là do chính sách, thủ tục về thu hồi đất,
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư còn nhiều vướng mắc, bất cập hoặc do quá trình
thực hiện chính sách pháp luật chưa khoa học gây chậm trễ trong công tác giải
phóng mặt bằng.
Gia Lâm là một huyện kinh tế trọng điểm của thành phố Hà Nội. Để thực
hiện nhiệm vụ xây dựng Gia Lâm theo hướng hiện đại, văn minh, giàu đẹp nhằm
góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô đã được Nghị
quyết Đại hội Đảng bộ huyện Gia Lâm lần thứ XX khẳng định. Trong thời gian
qua trên địa bàn huyện đã và đang triển khai nhiều dự án đầu tư phát triển kết
1


cấu hạ tầng, dự án đường giao thông, các khu đô thị, khu công nghiệp, thương
mại, dịch vụ … Song trong đó có nhiều dự án quá trình thu hồi đất, bồi thường,
giải phóng mặt bằng kéo dài trên 3 năm. Những vướng mắc, bất cập nào về
chính sách bồi

2


thường, hỗ trợ, tái định cư cần phải tiếp tục kiến nghị tháo gỡ là các câu hỏi cần
phải được giải đáp qua thực tiễn để đề xuất giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến
độ giải phóng mặt bằng, góp phần hoàn thiện chính sách đất đai trong thời gian
tới.
Vì vậy việc điều tra khảo sát thực tế, phân tích, đánh giá có cơ sở khoa học,
từ đó đề xuất để sửa đổi bổ sung, hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất nhằm đảm bảo lợi ích hợp pháp của tổ chức, hộ gia đình,
cá nhân có đất bị thu hồi, góp phần thiết lập trật tự, kỷ cương pháp luật, hạn

chế tranh chấp, khiếu kiện về đất đai trong việc bồi thường giải phóng mặt bằng
khi Nhà nước thu hồi đất là cần thiết.
Đề tài: “Hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng
trong thu hồi đất phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm,
Thành phố Hà Nội” được thực hiện nhằm góp phần thực hiện mục tiêu trên với
những mục đích, yêu cầu cụ thể dưới đây:
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Làm rõ những vấn đề liên quan đến công tác hỗ trợ, đền bù giải phóng
mặt bằng khi thu hồi đất phục vụ các dự án phát triển giao thông và các giải
pháp hoàn thiện công tác này tại các địa phương hiện nay.
1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
- Góp phần hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về đền bù, hỗ
trợ giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất cho phát triển giao thông ở các địa
phương hiện nay;
- Đánh giá thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ qua thu hồi đất để
phát triển giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm, Thành phố Hà Nội;
- Đề xuất phương án góp phần hoàn thiện công tác hỗ trợ, bồi thường
khi thu hồi đất cho phát triển giao thông tại huyện Gia Lâm.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊM CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu

3


- Các hoạt động của các đơn vị liên quan đến công tác thực hiện chính sách
bồi thường hỗ trợ GPMB trên địa bàn huyện Gia Lâm.

4

- Đánh giá việc thực hiện chính sách BT, HT và TĐC khi nhà nước thu hồi đất
phục vụ Dự án Nâng cấp, mở rộng tuyến đường nối từ Quốc lộ 5 vào khu
công nghiệp Hapro.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Tập trung nghiên cứu quá trình thực hiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ GPMB; các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thực thi chính sách bồi
thường hỗ trợ và các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chính
sách bồi thường, hỗ trợ GPMB phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện Gia
Lâm.
- Về không gian: Đề tài nghiên cứu việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ
trợ giải phóng mặt bằng phục vụ dự án giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm và
một số xã, cá nhân, tổ chức có diện tích đất nông nghiệp, đất ở lâu năm bị thu hồi
để thực hiện dự án được lựa chọn nghiên cứu.
- Về thời gian:
Các dữ liệu phục vụ đánh giá thực trạng công tác bồi thường giải phóng
mặt bằng được thu thập từ năm 2013 - 2015.
Đề tài được thực hiện trong 14 tháng ( từ tháng 10/2014 đến tháng
12/2015). Các giải pháp đề xuất sẽ áp dụng cho giai đoạn từ 2016
đến 2020.

5


PHẦN 2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1.1. Một số khái niệm chung
2.1.1.1. Khái niệm về thu hồi đất
Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng
đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của

người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Luật đất đai, 2013).
Từ quy định của Luật, có thể hiểu:
Thu hồi đất là Quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền về giao đất, cho thuê đất. Từ đó tuân thủ đúng thẩm quyền.
Nhà nươc thu hồi đất phải xuất phát từ nhu cầu của xã hội và phát triển
kinh tế hoặc chế tài xử lý các vi phạm luật đất đai của người sử dụng đất. Việc thu
hồi đất phải đặt trong mối quan hệ về lợi ích của 3 chủ thể: Nhà nước – Nhà đầu
tư – người có đất bị thu hồi.
Trong những năm qua, ở Việt Nam, thu hồi đất luôn là một nội dung quan
trọng trong chính sách quản lý đất đai và được quy định bởi luật đất đai qua các
thời kỳ. Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề nóng, quá trình thu hồi đất tại các địa
phương xảy ra nhiều phản ứng, bức xúc dẫn đến khiếu kiện,… của người dân có
đất bị thu hồi. Một trong những nguyên nhân là việc bồi thường, hỗ trợ chưa đáp
ứng được nguyện vọng của đa số người bị thu hồi đất, vấn đề giải quyết việc
làm, ổn định đời sống, tái định cư còn nhiều hạn chế. Từ đó nhiều dự án không
thực hiện đúng tiến độ, thậm chí vì dự án “treo” do không giải phóng được
mặt bằng gây lãng phí nhân lực, vật lực và ảnh hưởng đến đời sống nhân dân,
ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội đất nước. Từ đó các địa phương, tổ
chức khi thực hiện thu hồi đất phải nắm rõ các quy định về BTHT khi thu hồi đất,
áp dụng, vận dụng phù hợp với thực tiễn địa phương nơi có đất bị thu hồi
nhằm đảm bảo và hài hòa lợi ích của người bị thu hồi đất; lợi ích cho toàn xã
hội.
2.1.1.2. Khái niệm bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất

6


Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc việc Nhà nước trả lại giá trị
quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất (Quốc
hội,

2013).

7


Bồi thường thiệt hại có nghĩa là trả lại tương xứng với giá trị hoặc công lao
cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác (Ban chỉ
đạo thành phố Hà Nội, 2012).
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có
đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Quốc hội, 2013)
2.1.1.3. Tái định cư
Tái định cư là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng
trong chính sách GPMB. Các dự án tái định cư cũng được coi là các dự án phát
triển và phải được thực hiện như các dự án phát triển khác.
Bố trí tái định cư cho người có đất ở thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở được
thực hiện theo Điều 86 Luật Đất đai năm 2013.
Tái định cư được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất,
tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc
sống, thu nhập, cơ sở vật chất, tinh thần tại đó. Như vậy, TĐC là hoạt động nhằm
giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã hội đối với một bộ phận dân cư đã
gánh chịu vì sự phát triển chung.
Hiện nay ở nước ta, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì
người sử dụng đất được bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau:
- Bồi thường bằng nhà ở.
- Bồi thường bằng giao đất ở mới.
- Bồi thường bằng tiền để người dân tự lo chỗ ở.
TĐC là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng trong
chính sách GPMB. Các dự án TĐC cũng được coi là các dự án phát triển và phải
được thực hiện như các dự án phát triển khác.
2.1.2 Nội dung, đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất

2.1.2.1. Khái niệm về công tác bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất
Công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng (GPMB) là quá trình tổ
chức thực hiện các công việc liên quan đến di dời nhà cửa, cây cối và các công
trình xây dựng trên phần đất nhất định được quy định cho việc cải tạo, mở rộng
hoặc xây dựng một công trình mới trên đó. Công tác GPMB mang tính quyết

8