Giáo án Sinh học 11 bài 1: Sự hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ

Bài 1 : SỰ HẤP THỤ NƯỚC VÀ MUỐI KHOÁNG Ở
RỄ
I. MỤC TIÊU
Học sinh : Mô tả cấu tạo của rễ thích nghi với chức năng hấp thụ nước và các ion
khoáng.
- Phân biệt được cơ chế hấp thụ nước và các ion khoáng ở rễ cây.
- Trình bày được mối tương tác giữa môi trường và rễ trong quá trình hấp thụ nước
và các ion khoáng.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC
- Tranh vẽ hình 1.1, 1.2, 1.3 sách giáo khoa. Có thể sử dụng thêm hình vẽ cấu tạo
chi tiết của lông hút rễ.
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bảng trong.
III. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Không kiểm tra, giới thiệu chương trình Sinh học 11
2. Bài mới

Hoạt động của thầy trò

Nội dung kiến thức

Đặt vấn đề :
- Thế giới bao gồm những cấp độ nào ?
Đặc tính chung của tất cả các cấp độ tổ
chức sống là gì ?

TaiLieu.VN

Page 1

- Cho sơ đồ sau :
Hãy điền thông tin thích hợp vào dấu”?”
Như vậy cây xanh tồn tại phải thường
xuyên trao đổi chất với môi trường, sự
trao đổi chất đó diễn ra như thế nào,
chúng ta cùng nghiên cứu nội dung : Sự
hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ.
* Hoạt động 1

I. RỄ LÀ CƠ QUAN HẤP THỤ
NƯỚC :

Giáo viên : Cho học sinh quan sát hình
1.1, 1.2
1. Hình thái của hệ rễ :
Giáo viên : Dựa vào hình 1.1 hãy mô tả
cấu tạo bên ngoài của rễ ?
Học sinh : Rễ chính, rễ bên, lông hút,
miền sinh trưởng kéo dài, đỉnh sinh
trưởng. Đặc biệt là miền lông hút phát
triển.
Giáo viên : Dựa vào hình 1.2 hãy tìm ra
mối liên hệ giữa nguồn nước ở trong đất
và sự phát triển của hệ rễ ?
Học sinh : Rễ cây phát triển hướng tới
nguồn nước.
* Hoạt động 2

2. Rễ cây phát triển nhanh bề mặt
hấp thụ :

Giáo viên : Cho học sinh nghiên cứu mục
2, kết hợp quan sát hình 1.1
- Rễ đâm sâu, lan rộng và sinh trưởng
liên tục hình thành nên số lượng
? Rễ thực vật trên cạn phát triển thích khổng lồ các lông hút làm tăng diện
nghi với chức năng hấp thụ nước và muối tích bề mặt tiếp xúc với đất giúp cây
khoáng như thế nào ?
hấp thụ được nhiều nước và mối
TaiLieu.VN

Page 2


? Tế bào lông hút có cấu tạo thích nghi khoáng.
với chức năng hút nước và khoáng như
- Tế bào lông hút có thành tế bào
thế nào?
mỏng, không thấm Cutin, có áp xuất
? Môi trường ảnh hưởng đến sự tồn tại và thẩm thấu lớn.
phát triển của lông hút như thế nào?
Học sinh : Trong môi trường quá ưu
trương, quá Axít hay thiếu ôxy thì lông
hút sẽ biến mất.
* Hoạt động 3

III. CƠ CHẾ HẤP THU NƯỚC
VÀ MUỐI KHOÁNG Ở RỄ CÂY.

Giáo viên : Cho học sinh dự đoán sự biến

đổi của tế bào khi cho vào 3 cốc đựng 3 1. Hấp thụ nước và các ion khoáng
dung dịch có nồng độ ưu trương, nhược tư đất vá tế bào lông hút.
trương, đẳng trương ?
a. Hấp thụ nước
Từ đó cho biết được hấp thụ từ đất vào tế
bào lông hút theo cơ chế nào ? Giải - Nước được hấp thụ liên tục từ nước
vào tế bào lông hút luôn theo cơ chế
thích ?
thẩm thấu : Đi từ nhược trương vào
Học sinh : Nêu được
dung dịch ưu trương của các tế bào rễ
cây nhờ sự chênh lệch áp xuất thẩm
+ Trong môi trường ưu trương tế bào co thấu (hay chênh lệch thế nước).
lại (co nguyên sinh)
b. Hấp thu muối khoáng
+Trong môi trường nhược trương tế bào
trong nước.
- Các ion khoáng xâm nhập vào tế
bào rễ cây một cách chọn lọc theo hai
+ Nước được hấp thụ từ đất vào tế bào cơ chế :
lông hút luôn theo cơ chế thụ động như
trên.
- Thụ động : Cơ chế khuếch tán từ
nơi nồng độ cao đến nồng độ thấp.
- Dịch của tế bào lông hút và dịch ưu
trưng do dịch tế bào chứa các chất hoà tan - Chủ động : Di chuyển ngược chiều
và áp suất thấu cao trong dịch tế bào chủ Garađien nồng độ và cần năng lượng.
yếu do quá trình thoát hơi nước tạo nên.

TaiLieu.VN

Page 3


? Các ion kháng được hấp thụ từ tế bào
lông hút như thế nào ?
- Học sinh : Các ion khoáng được hấp thụ
từ tế bào lông hút theo hai con đường thụ
động và chủ động.
Học sinh : Nêu được hấp thụ động ở điểm
nào?
Học sinh : Nêu được hấp thụ động cần có
sự chênh lệch nồng độ. Còn chủ động
ngược dốc nồng độ và cần năng lượng.

* Hoạt động 4

2. Dòng nước và các ion khoáng đi
từ lông hút vào mạch gỗ của rễ

Giáo viên : Cho học sinh quan sát hình
1.3 sách giáo khoa yêu cầu học sinh : Ghi Gồm 2 con đường :
tên các con đường vận chuyển nước và
ion khoáng vào vị trí có dấu “?” Trong sơ + Từ lông hút -> khoảng thời gian ->
mạch gỗ.
đồ ?
Học sinh : Chỉ ra được hai con đường vận + Từ lông hút -> các tế bào sống ->
mạch gỗ.
chuyển là qua giao bào và các tế bào

? Vì sao nước từ lông hút vào mạch gỗ III. ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI
của rễ theo một chiều ?
TRƯỜNG ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH
HẤP THỤ NƯỚC VÀ MUỐI
Học sinh nêu được : Sự chênh lệch áp KHÁNG Ở RỄ CÂY
suất thẩm thấu của tế bào theo hướng tăng
dần từ ngoài vào.
* Hoạt động 5 :

TaiLieu.VN

- Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình

Page 4


Giáo viên : Cho học sinh đọc mục III

hấp thụ nước và các ion khoáng là :
Nhiệt độ, ánh sáng, ôxy, pH, đặc
? Hãy cho biết môi trường có ảnh hưởng điểm lí hoá của đất…..
đến quá trình hấp thụ nước và muối
kháng của rễ cây như thế nào ?
Cho ví dụ ?
Học sinh nêu được các yếu tố ảnh
hưởng : Nhiệt độ, ôxy, pH……

- Hệ rễ cây ảnh hưởng đến môi
trường.

Giáo viên : Cho học sinh thảo luận về ảnh
hưởng của rễ cây đến môi trường, ý nghĩa
của vấn đề này trong thực tiễn.
IV. CỦNG CỐ
* So sánh sự khác biệt trong sự phát triển của hệ rễ cây trên cạn và cây thuỷ sinh ?
Giải thích ?
* Nêu sự khác biệt giữa hấp thụ nước và muối kháng ? Làm thế nào để cây có thể
hấp thụ nước và muối khoáng thuận lợi nhất ?
V. BÀI TẬP VỀ NHÀ
* Chuẩn bị câu hỏi trang 8 sách giáo khoa.
* Cắt ngang qua thân cây cà chua (hoặc cây khác) hãy quan sát hiện tượng xảy ra,
giải thích ?
Phần bổ sung kiến thức :
* Vì sao ở một số cây như : Cây thông, cây sồi, rễ không có lông hút mà chúng vẫn
hấp thụ được nước và muối khoáng ? Các em hãy cùng đọc mục : Em có biết trang
8,9 sách giáo khoa.

TaiLieu.VN

Page 5