Phát triển làng nghề thêu ren truyền thống trên địa bàn huyện thường tín, hà nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

ĐÀO THỊ KIM THANH

PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ THÊU REN TRUYỀN
THỐNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THƯỜNG TÍN, HÀ
NỘI

Chuyên ngành:

Quản lý kinh tế

Mã số:

60 34 04 10

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Vũ Thị Phương Thụy

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được
cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

Đào Thị Kim Thanh

i

năm 2016


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và
biết ơn sâu sắc tới TS. Vũ Thị Phương Thụy đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công
sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo,
Bộ môn Kinh tế Tài Nguyên – Môi trường, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn - Học
viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề
tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức phòng Tài Nguyên và
Môi trường, phòng Kinh tế và phòng Thống kê huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội
đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành
luận văn./.

Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận văn

Đào Thị Kim Thanh

ii

năm 2016


MỤC LỤC
Lời cam đoan ................................................................................................................ i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục chữ viết tắt.................................................................................................. vi
Danh mục bảng .......................................................................................................... vii
Danh mục sơ đồ và đồ thị .......................................................................................... viii
Trích yếu luận văn ....................................................................................................... ix
Thesis
xi

abstract.............................................................................................................
Phần

1.

Phần

mở

đầu

..................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết...................................................................................................1

1.2.
Mục
........................................................................................2
1.3.

nghiên

cứu

Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ..................................................3

Phần
2.
Cơ
sở
lý
luận
..............................................................................4
2.1.

tiêu

và

thực

tiễn

Cơ sở lý luận....................................................................................................4

2.1.1.
Các
..................................................................................................4
2.1.2.
Vai
trò
phát
.........................................................7

triển

làng

nghề

2.1.3.
Đặc điểm của
........................................................9

nghề

thêu

ren

2.1.4.
Nội dung
.............................................12

phát

triển

của

làng

khái

nghề

niệm

truyền
tại

thống

Việt

Nam

truyền

thống

2.1.5.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển làng nghề truyền thống
.....................16
2.2.
Cơ
tiễn...............................................................................................19

sở

thực

2.2.1.
Kinh nghiệm phát triển làng nghề thủ công ở một số nước
.............................19
2.2.2.

Kinh nghiệm phát triển làng nghề của một số tỉnh ở Việt Nam.......................22
3


Phần
3.
Phương

pháp
.............................................................................26
3.1.
Đặc
điểm
.........................................................................26

nghiên
địa

bàn

cứu
nghiên

cứu

3.1.1.

Vị trí địa lý ....................................................................................................26

3.1.2.

Đặc điểm khí hậu, thuỷ văn............................................................................27

3.1.3.

Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội .................................................................27

3.2.

Phương
cứu................................................................................33

4

pháp

nghiên


3.2.1.

Phương pháp chọn điểm, thu thập tài liệu nghiên cứu ....................................33

3.2.2.

Phương pháp xử lý số liệu..............................................................................34

3.2.3.

Phương pháp phân tích số liệu .......................................................................34

3.2.4.

Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................................34

Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................37
4.1.

Thực trạng phát triển các làng nghề thêu ren trên địa bàn huyện Thường

Tín- Hà Nội ...................................................................................................37

4.1.1.

Vấn đề quy hoạch, kế hoạch phát triển làng nghề thêu ren truyền thống
của huyện Thường Tín ...................................................................................37

4.1.2.

Phát triển quy mô, hình thức tổ chức sản xuất ................................................40

4.1.3.

Tình hình phát triển sản xuất của các làng nghề thêu ren ................................48

4.1.4.

Mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm ............................................................57

4.1.5.

Kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh .......................................................61

4.2.
Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển làng nghề thêu truyền thống
................64
4.2.1.

Chủ trương chính sách phát triển làng nghề thêu ren ......................................64

4.2.2.

Chất lượng lao động ......................................................................................66

4.2.3.

Học nghề và truyền nghề ...............................................................................69

4.2.4.

Xây dựng thương hiệu ...................................................................................71

4.2.5.

Cơ sở hạ tầng .................................................................................................71

4.2.6.

Môi trường làng nghề ....................................................................................72

4.2.7.

Yếu tố truyền thống .......................................................................................73

4.3.

Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với sự phát triển
các làng nghề thêu ren trên địa bàn Thường Tín, Hà Nội................................74

4.3.1.

Điểm mạnh ....................................................................................................74

4.3.2.

Điểm yếu .......................................................................................................75

4.3.3.

Cơ hội............................................................................................................75

4.3.4.

Thách thức.....................................................................................................76

4.4.
Định hướng và những giải pháp để phát triển làng nghề thêu ren truyền thống
......78
4.4.1.

Phương hướng phát triển làng nghề thêu ........................................................78

4.4.2.

Giải pháp phát triển làng nghề thêu ren ..........................................................80
4


Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................89
5.1.

Kết luận .........................................................................................................89

5.2.

Kiến nghị .......................................................................................................90

Tài liệu tham khảo.......................................................................................................92
Phụ lục ......................................................................................................................94

5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

CC

Cơ cấu

CN

Công nghiệp

CN - XD

Công nghiệp - Xây dựng

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

DN

Doanh nghiệp

ĐVT

Đơn vị tính HTX

Hợp tác xã
KH - KT

Khoa học - Kỹ thuật

KT - XH

Kinh tế - Xã hội

LNTT

Làng nghề truyền thống

SL

Số lượng

SP

Sản phẩm

SXKD

Sản xuất kinh doanh TĐPTBQ

Tốc độ phát triển bình quân TM - DV
Thương mại - Dịch vụ TTCN

Tiểu thủ

công nghiệp

6


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Tình hình đất đai huyện Thường Tín 2013 - 2015......................................28
Bảng 3.2. Tình hình dân số - lao động huyện Thường Tín qua 3 năm 2013 –
2015 ..........................................................................................................30
Bảng 3.3. Kết quả phát triển kinh tế huyện Thường Tín (2013 – 2015)......................31
Bảng 4.1. Số lượng và cơ cấu làng nghề thêu huyện Thường Tín năm 2013-2015 .....41
Bảng 4.2. Các loại hình tổ chức ở làng nghề thêu ren ở Thường Tín..........................42
Bảng 4.3. Lao động ở làng nghề thêu ren truyền thống huyện Thường Tín năm
2013 -2015 ................................................................................................45
Bảng 4.4. Thu nhập bình quân của lao động/ tháng từ năm 2013-2015 ......................46
Bảng 4.5. Số lượng và Giá trị sản xuất của các làng nghề thêu ren huyện Thường
Tín qua các năm 2013 -2015 ....................................................................47
Bảng 4.6. Trang thiết bị, công nghệ kỹ thuật cơ sở sản xuất ......................................48

Bảng 4.7. Tình hình huy động vốn của các cơ sở điều tra ..........................................50
Bảng 4.8. Chi phí sản xuất một số mặt hàng thêu ren chính của làng nghề.................52
Bảng 4.9. Tình hình sản xuất thêu ren truyền thống ở làng nghề thêu ren Thường
Tín 3 năm (2013-2015)..............................................................................53
Bảng 4.10. Số lượng sản xuất, tiêu thụ sản phẩm thêu ren năm 2015
...........................56
Bảng 4.11. Tình hình tiêu thụ sản phẩm ở làng nghề thêu ren Huyện Thường Tín
năm 2013 -2015 ........................................................................................57
Bảng 4.12. Biến động giá sản phẩm thêu từ 2013-2015 ...............................................60
Bảng 4.13. Kết quả sản xuất và hiệu quả kinh tế của các hộ thêu ren tại Thường
Tín ............................................................................................................61
Bảng 4.14. Đánh giá của người dân về vai trò của Làng nghề trong đời sống ..............63
Bảng 4.15. Chất lượng lao động trong các hộ điều tra tại các xã thuộc huyện
Thường Tín năm 2015...............................................................................68
Bảng 4.16. Đào tạo nghề cho người lao động của huyện giai đoạn 2013 – 2015
................70
Bảng 4.17. Bảng phân tích SWOT ................................................................................77

vii


DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ
Hình 3.1. Vị trí địa lý huyện Thường Tín , Hà Nội.......................................................26
Sơ đồ 4.1. Các kênh tiêu thụ sản phẩm thêu ren
...........................................................59
Biểu đồ 4.1. Tình hình sử dụng vốn của hộ sản xuất thêu ren năm 2015 ......................51
Biểu đồ 4.2. Nhận thức của các hộ về mức độ ô nhiễm tại các làng nghề thêu ren
truyền thống trên địa bàn huyện Thường Tín
........................................73

8


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Đào Thị Kim Thanh
Tên Luận văn: “Phát triển làng nghề thêu ren truyền thống trên địa bàn
huyện
Thường Tín, Hà Nội”
Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển, các yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển làng nghề thêu ren ở Thường Tín, để đề xuất giải pháp thúc đẩy phát triển
làng nghề thêu ren trên địa bàn huyện trong thời gian tới, góp phần phát triển kinh tế,
nâng cao thu nhập người dân ở Thường Tín, Hà Nội. Từ đó đưa ra các mục tiêu cụ thể
(1) Hệ thống hóa lý luận và thực tễn về phát triển làng nghề thêu ren truyền thống (2)
Đánh giá thực trạng phát triển các làng nghề thêu ren (3) Phân tích những yếu tố ảnh
hưởng (4) Chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức đối với sự phát triển
làng nghề thêu ren (5) Đề xuất phương hướng và giải pháp đẩy mạnh phát triển làng
nghề thêu ren truyền thống ở Thường Tín, Hà Nội.
Phương pháp nghiên cứu
Số liệu sơ cấp: Tiến hành điều tra 70 hộ sản xuất (58 hộ, 4 Hợp Tác Xã, 8 Doanh
nghiệp), 8 cán bộ quản lý, 20 người tiêu dùng trên 4 xã Quất Động, Dũng Tiến, Thắng
Lợi, Nguyễn Trãi.
Số liệu thứ cấp: Thông qua các tài liệu văn bản, sách báo, tạp chí, sổ sách,
báo cáo, website và tư liệu do địa phương cung cấp có liên quan đến đề tài.
Đề tài sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp chuyên gia, chuyên khảo,

phương pháp so sánh, phương pháp phân tch SWOT, phương pháp dự báo cùng với
các hệ thống chỉ tiêu: Chỉ tiêu phản ánh tình hình phát triển, chỉ tiêu phản ánh kết
quả và hiệu quả sản xuất, chỉ tiêu hiệu quả sử dụng vốn, chỉ tiêu phản ánh về hiệu quả
SX.
Kết quả chính và kết luận
Hệ thống hóa cơ sở lý luận: các khái niệm, vai trò phát triển làng nghề, các yếu
tố ảnh hưởng tới phát triển làng nghề, đặc điểm của làng nghề thêu ren, nội dung phát
triển làng nghề truyền thống. Nêu ra kinh nghiệm phát triển làng nghề của tỉnh Bắc
Ninh, Hà Tây, Hải Dương và các nước Nhật Bản, Thái Lan, Indonexia.

9


Kết quả nghiên cứu đề tài: Làng nghề thêu ren ở huyện Thường Tín trong
những năm gần đây đã có sự phát triển về số lượng, quy mô lao động, vốn kinh
doanh. Giá trị

10


sản xuất của làng nghề đã có đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, nhất là tăng
trưởng công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn và chuyển dịch cơ cấu kinh
tế nông thôn, góp phần nâng cao đời sống, thay đổi bộ mặt nông thôn. Sản phẩm
làm ra đã kết hợp giữa kinh nghiệm cổ truyền để bảo tồn, phát huy vốn quý báu của
văn hóa dân tộc với kỹ thuật hiện đại nhằm nâng cao chất lượng hàng hóa, thích ứng tốt
hơn với nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng của khách hàng, đặc biệt là khách hàng quốc
tế. Đồng thời mở rộng mô hình gắn sản xuất làng nghề thêu ren truyền thống với
phát triển du lịch để hỗ trợ, tạo điều kiện cho nhau cùng phát triển, thực hiện xuất
khẩu tại chỗ.
Tuy nhiên nghề thêu ren còn gặp nhiều khó khăn, tồn tại, thách thức. Sự phát

triển của làng nghề thêu ren chưa làm thay đổi cơ bản diện mạo của chính bản thân
làng nghề do quy mô sản xuất còn nhỏ bé, phân tán, số lượng, chất lượng sản phẩm
chưa đủ sức chiếm lĩnh thị trường, đặc biệt là thị trường thế giới. Công nghệ sản
xuất chưa được đầu tư cao, thị trường têu thụ ngày càng khó khăn với sự cạnh
tranh gay gắt, sự quan tâm của các cấp chính quyền tuy có tến bộ nhưng phân công
trách nhiệm chưa rõ ràng, còn buông lỏng, thiếu sự định hướng, hỗ trợ dẫn đến việc
kinh doanh trong làng nghề còn mang nặng tnh tự phát, và phát triển không đều.
Để giữ gìn và pháp phát triển làng nghề thêu ren truyền thống tại huyện
Thường Tín tôi đưa ra một số giải pháp: (1) Khuôn khổ pháp luật, chính sách của nhà
nước và địa phương, (2) Đa dạng hóa sản phẩm, (3) Đa dạng hóa hình thức tổ chức sản
xuất – kinh doanh, (4) Đa dạng hóa hình thức huy động vốn, (5) Mở rộng thị trường tiêu
thụ, (6) Xây dựng thương hiệu, (7) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, (8) Giải pháp
môi trường.
Cuối cùng, để các giải pháp đạt hiệu quả, tôi đưa ra kiến nghị với cơ quan
Nhà nước, đối với huyện Thường Tín và đối với cơ sở sản xuất.

10


THESIS ABSTRACT
Master candidate: Dao Thi Kim Thanh
Thesis title: “Development of traditional embroidery village in Thuong Tin
district, Ha Noi”
Major: Economic Management

Code: 60.34.04.10

Educatonal organizaton: Vietnam Natonal University of Agriculture (VNUA)
Research Objectves
Based on the assessment of the development’s reality and the factors

affecting to the development of the embroidery villages in Thuong Tin, the
measures are proposed to promote the development of the embroidery village,
contribute the economic development, and improve people's income in Thuong Tin, Ha
Noi. Then specific objectves are set out: (1) Systemizing the theoretcal and
practcal on the development of traditional embroidery

villages; (2) Giving the

assessment of the development status of the embroidery village; (3) Analysing the
impact factor; (4) Indicatng the strengths, weaknesses, opportunites and challenges
for the development of the embroidery village; (5) Recommending orientaton and
soluton to promote the development of traditional embroidery villages in Thuong Tin
District, Ha Noi.
Materials and Methods
Primary material: Conduct a survey to 70 households (58 households, 4
Cooperatives, 8 Enterprises), 8 managers, and 20 consumers on 4 communes, i.e. Quat
Dong, Tien Dung, Thang Loi, and Nguyen Trai.
Secondary

material: Through

text

documents,

books, newspapers,

magazines, books, reports, websites and document provided by local authorities
related to the subject.
Topics using statistical method, expert method, monograph method,

comparison method, SWOT analysis method, forecasting method, along with the
system of indicators: indicators reflecting the developed situation, the results and
efficiency of producton, the efficiency of using the capital, and the last, the production
efficiency.
Main findings and conclusions
11


System of the codified ratonale: the concepts, the role in development of
the traditional craft villages, the factors affecting the development of the traditonal
craft

12


villages, the characteristics of the embroidery villages, the orientation to the
development of the traditonal craft villages, and the experience in developing the craft
villages in other provinces such as Bac Ninh, Ha Tay, Hai Duong and other countries
such as Japan, Thailand, Indonesia.
The result of the survey shows that in recent years the embroidery villages
in Thuong Tin district are grown in the number of the craft villages, the scale of labor,
and business expansion. The producton values of the village has an important
contribution to the economic growth, especially the growth of industry - handicraft
in the locality and the restructuring of the rural economy, the improvement of the
living standards, and the changes of the rural areas. Their products have a
combinaton of traditonal experience and modern technology aimed at preserving
and promoting the national culture and improving the product quality to adapt to the
customers’ demand, especially internatonal customers. The traditional embroidery
craft villages become appealing destinations for tourists.
However, embroidery is facing with many difficulties and challenges. The

development of the embroidery villages don’t change the basic appearance of the
villages yet because the production scale is small and scattered, and the quantty and
quality of products are not enough to dominate the market, especially the world
market. Producing technology is not invested, consumpton market is increasingly
difficult with the stiff competiton, the atenton of the authorites is lack of
orientaton, as a result, and the development of the villages is still heavily
spontaneous and uneven development.
To preserve and develop the traditonal embroidery villages in Thuong Tin
district, I would like to offer some solutions such as the legal framework and policies of
the government and local authority, the product diversificaton, the forms of production
organizaton and business diversification, the expansion of markets, the development of
brand, the improvement of quality of human resources, and the solution for
environment.
Finally, to achieve the effective solutons, I make recommendatons to the
authorities, especially Thuong Tin district and producton facilities.

xii


PHẦN 1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT
Lịch sử phát triển kinh tế xã hội cũng như lịch sử phát triển của nền văn
hóa Việt Nam luôn gắn liền với lịch sử phát triển của làng nghề. Mỗi một làng
nghề là một địa chỉ văn hóa nó phản ánh nét văn hóa độc đáo của từng
địa phương, từng vùng. Từ xa xưa, hệ thống các làng nghề đã có mặt trên
hầu hết mọi địa phương trên cả nước, nó luôn chiếm vị trí quan trọng trong đời
sống sinh hoạt, lao động của người dân, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã
hội, văn hóa tinh thần ở các vùng quê Việt Nam. Trong quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển làng nghề
tểu thủ công nghiệp rất có ý nghĩa trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

thôn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Thủ đô Hà Nội là nơi có nhiều làng nghề truyền thống, có tới hơn 1.350
làng nghề, với hơn 200 làng nghề truyền thống lừng danh cả nước bởi sản
phẩm đa dạng, đậm bản sắc dân tộc (Thanh Hoa, 2014). Một trong những làng
nghề nổi bật nhất là các nghề thêu, tập trung nhiều ở các xã trong huyện Thường
Tín, điển hình là làng nghề thêu Quất Động, làng nghề thủ có có lịch sử lâu đời
vang danh khắp vùng Kinh Bắc từ xưa tới nay (Nguyễn Đức Toàn, 2005). Mặc dù
có giá trị cao về kinh tế, văn hóa nhưng có giai đoạn các làng nghề thêu đang
đứng trước nguy cơ bị mai một, sản phẩm mất dần sự cạnh tranh trên thị
trường. Vì vậy, trong thời gian tới phát triển các làng nghề thêu ren nhằm phát
huy những lợi thế, tiềm năng của địa phương về một ngành nghề tiểu thủ công
nghiệp truyền thống, từ đó thúc đẩy các làng nghề thêu ren phát triển bền
vững, lâu dài, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn địa phương là
một yêu cầu tất yếu, là mối quan tâm của các cấp, ngành huyện Thường Tín.
Trong những năm qua, thực hiện chủ trương hỗ trợ và phát triển nông
nghiệp, nông thôn của Đảng và Nhà nước, các ngành nghề, làng nghề tiểu thủ
công nghiệp ở nước ta đã và đang được khôi phục và phát triển. Hà Nội đã có
nhiều chính sách để khuyến khích, hỗ trợ xây dựng hạ tầng, xử lý ô nhiễm, hỗ trợ
xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu… để các nghệ nhân gắn bó với làng
nghề, các làng nghề phát triển hưng thịnh góp phần tạo công ăn việc làm cho
người dân, phát triển kinh tế xã hội và gìn giữ văn hóa dân tộc (Quyết định số
31/2014/QĐ-UBND).
1


Do đó, tôi đã chọn đề tài: “Phát triển làng nghề thêu ren truyền
thống trên địa bàn huyện Thường Tín, Hà Nội” cho luận văn của mình.

2

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển, các yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển làng nghề thêu ren ở Thường Tín, để đề xuất giải pháp thúc đẩy phát
triển làng nghề thêu ren trên địa bàn huyện trong thời gian tới, góp phần
phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập người dân ở Thường Tín, Hà Nội.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển làng nghề truyền
thống.
- Đánh giá thực trạng phát triển các làng nghề thêu ren trên địa bàn
huyện
Thường Tín và phân tch những yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng phát triển làng
nghề thêu ren. Chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức đối với sự
phát triển làng nghề thêu ren ở Thường Tín, Hà Nội.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp đẩy mạnh phát triển làng nghề
thêu ren truyền thống trong thời gian tới, góp phần phát triển kinh tế, nâng
cao thu nhập người dân ở Thường Tín, Hà Nội.
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu
1) Phát triển làng nghề thêu ren truyền thống gồm những nội dụng và tiêu
chí đánh giá nào?
2) Cơ sở lý luận nào để phát triển làng nghề truyền thống?
3) Các bài học kinh nghiệm của địa phương khác trong phát triển làng
nghề truyền thống là gì?
4) Thực trạng phát triển làng nghề thêu ren truyền thống trên địa
bàn huyện Thường Tín như thế nào?
5) Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển làng nghề thêu ren truyền
thống trên địa bàn huyện Thường Tín là những yếu tố nào?
6) Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với sự phát triển
làng nghề thêu ren ở Thường Tín, Hà Nội là gì?

7) Giải pháp nào để phát triển làng nghề thêu ren truyền thống trên địa
bàn huyện Thường Tín?
3


1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: nghiên cứu các vấn đề kinh tế có liên quan đến tổ
chức, quản lý và hoạt động nghề thêu trong các làng gắn với sự phát triển trên
địa bàn huyện Thường Tín.
Chủ thể nghiên cứu: nghiên cứu các tác nhân tham gia sản xuất, tiêu
thụ sản phẩm thêu ren trên địa bàn huyện Thường Tín bao gồm hộ, cán bộ
quản lý các cấp, người têu thụ, các đơn vị kinh tế liên quan.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển
làng nghề thêu ren truyền thống ở huyện Thường Tín, Hà Nội.
Về không gian: Tại các làng nghề thêu thuộc xã: Xã Quất Ðộng, xã Dũng
Tiến, xã Thắng Lợi, xã Nguyễn Trãi của huyện Thường Tín, Hà Nội.
Về thời gian:
+ Số liệu thứ cấp: 3 năm (năm 2013- năm 2015)
+ Thời gian thực hiện đề tài: từ 4/2015-4/2016


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1. Các khái niệm
2.1.1.1 Khái niệm làng nghề, làng nghề truyền thống và làng nghề thêu truyền
thống
Khái niệm làng nghề
Với những quan niệm khác nhau thì từ trước đến nay chúng ta có rất

nhiều khái niệm về làng nghề.
Làng nghề là một đơn vị hành chính cổ xưa mà cũng có nghĩa là nơi quần
cư đông người, sinh hoạt có tổ chức, kỉ cương tập quán riêng theo nghĩa
rộng. Làng nghề không những là làng sống chuyên nghề mà cũng hàm ý là
những người cùng nghề sống hợp quần để phát triển công ăn việc làm. Cơ sở
vững chắc của các làng nghề là sự vừa làm ăn tập thể, vừa phát triển kinh tế,
vừa giữ gìn bản sắc dân tộc và các cá biệt của địa phương (Phạm Côn Sơn,
2004).
Xét theo góc độ kinh tế thì Dương Bá Phượng cho rằng “Làng nghề là
làng ở nông thôn có một hoặc một số nghề thủ công tách hẳn ra khỏi khu công
nghiệp và kinh doanh độc lập. Thu nhập từ các làng nghề đó chiếm tỉ trọng cao
trong tổng giá trị toàn làng” (Dương Bá Phượng, 2001).
Làng nghề là những làng đã từng có từ 50 hộ hoặc từ 1/3 tổng số hộ
hay lao động của địa phương trở lên làm nghề, chiếm phần chủ yếu trong
tổng thu nhập của họ trong năm (Nguyễn Văn Đại và Trần Văn Luận,1997).
Làng nghề là một cụm dân cư sinh sống trong một thôn (làng) có một
hay một số nghề thủ công hầu như được tách hẳn ra khỏi nông nghiệp, kinh
doanh độc lập và đạt tới một tỷ lệ nhất định về lao động làm nghề cũng
như về mức thu nhập từ nghề so với tổng số lao động và thu nhập của làng (Đỗ
Quang Dũng, 2006).
Theo thông số 116/2006/TT-BNN Hướng dẫn thực hiện một số nội
dung của Nghị định số 66/2006/NĐ-CP của Chính phủ Về việc phát triển ngành
nông thôn quy định “Làng nghề là một hoặc nhiều cụm dân cư thôn, ấp,
bản, làng, buôn, phum, sóc hoặc các điểm dân cư tương tự trên địa bàn một


xã, thị trấn, có các hoạt động ngành nghề nông thôn, sản xuất ra một hoặc nhiều
loại sản phẩm khác nhau”.

Khái niệm làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống là những làng nghề đã xuất hiện lâu đời, được nối
tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác hoặc ít nhất cũng tồn tại hàng chục năm.
Làng nghề truyền thống phải có các yếu tố sau: Hình thành và phát triển lâu
đời, có nhiều nghệ nhân và đội ngũ thợ lành nghề, sử dụng nguyên liệu trong
nước là chủ yếu, sản phẩm mang tnh truyền thống và độc đáo của Việt Nam,
có giá trị chất lượng cao, vừa là hàng hóa tiêu dùng, vừa là sản phẩm văn hóa
nghệ thuật, mỹ thuật thậm chí trở thành các di sản văn hóa của dân tộc Việt
Nam, là nghề nuôi sống phần lớn bộ phận dân cư trong làng. Theo Thông tư
116/2006/TT-BNN quy định làng nghề truyền thống có nghề đã xuất hiện trên 50
năm, tạo ra những sản phẩm mang bản sác văn hóa dân tộc, nghề gắn với tên
tuổi của một hay nhiểu nghệ nhân hoặc tên tuổi của làng nghề.
Cho tới nay có rất nhiều ý kiến và quan điểm khác nhau khi đề cập đến
tiêu chí để một làng ở nông thôn được coi là một làng nghề truyền thống
(Nguyễn Văn Đại và Trần Văn Luận (1996); Dương Bá Phượng (2001); Đỗ
Quang Dũng (2006)). Tuy nhiên, các ý kiến thống nhất ở một số tiêu chí sau:
Giá trị sản xuất và thu nhập của từ phi nông nghiệp ở làng nghề đạt trên
50% so với tổng giá trị sản xuất và thu nhập chung của làng nghề trong năm.
Số hộ và số lao động tham gia thường xuyên hoặc không thường
xuyên, trực tếp hoặc gián tiếp đối với nghề phi nông nghiệp ở làng ít nhất đạt
30% so với tổng số hộ hoặc lao động ở làng nghề có ít nhất 300 lao động.
Sản phẩm phi nông nghiệp do làng sản xuất mang tnh đặc thù của làng và
do người trong làng tham gia. Sản phẩm làm ra có tnh mỹ nghệ mang đậm
nét yếu tố văn hóa và bản sắc dân tộc Việt Nam.
Khái niệm làng nghề thêu truyền thống
Nghề thêu là một ngành nghề truyền thống có từ rất lâu đời. Đó là nghệ
thuật dùng chỉ xuyên qua xuyên lại trên mặt vải để tạo ra một sản phẩm mỹ nghệ.
Lịch sử nghề thêu truyền thống gắn liền với lịch sử tâm linh của người Việt Nam
trong quá khứ. Sử cũ ghi chép lại rằng, ông tổ nghề thêu là Lê Công Hành tại xã
Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội (Nguyễn Đức Toàn, 2005).

2.1.1.2. Khái niệm về phát triển, Phát triển làng nghề
Phát triển
Phát triển là khái niệm dùng để khái quát những vận động theo
chiều hướng tến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn
thiện đến hoàn thiện hơn. Cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ ra đời thay
thế cái lạc hậu (Ngô Thắng Lợi, 2012).
Ngân hàng thế giới đưa ra khái niệm có ý nghĩa rộng hơn bao gồm những
thuộc tnh quan trọng liên quan đến hệ thống giá trị của con người, đó là
“Sự bình đẳng hơn về cơ hội, sự tự do về chính trị và các quyền tự do công
dân để củng cố niềm tn trong cuộc sống của con người trong các mối quan hệ
với nhà nước, với cộng đồng” (Lưu Đức Hải và Nguyễn Ngọc Sinh, 2011).
Phát triển là một quá trình tăng trưởng gồm nhiều yếu tố cấu thành
như kinh tế, chính trị, xã hội, kỹ thuật, văn hóa…(Bùi Ngọc Quyết, 2000).
Phát triển kinh tế là mục têu đầu tiên và cũng là thước đo chủ yếu về
sự tiến bộ xã hội trong mỗi giai đoạn phát triển. Phát triển kinh tế được hiểu là
quá trình tăng tiến về mọi mặt của nền kinh tế, là sự tăng trưởng gắn liền với sự
hoàn thiện cơ cấu, thể chế kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm
bảo công bằng xã hội. Đó là quá trình biến đổi cả về lượng và về chất, là sự
kết hợp một cách chặt chẽ, hoàn thiện cả hai vấn đề về kinh tế và xã hội. Muốn
phát triển kinh tế trước hết phải có sự tăng trưởng, nhưng không phải tăng
trưởng nào cũng dẫn tới phát triển (Ngô Thắng Lợi, 2012).
Khái niệm phát triển làng nghề
Trên cơ sở lý luận về làng nghề và phát triển, tôi cho rằng phát triển làng
nghề là sự tăng lên về quy mô làng nghề truyền thống và phải đảm bảo được
hiệu quả sản xuất của làng nghề (Trịnh Thị Nga,2014).
Sự tăng lên về quy mô làng nghề được thể hiện là sự mở rộng về sản xuất
của từng làng nghề và số lượng làng nghề được tăng lên theo thời gian và không
gian, trong đó làng nghề cũ được củng cố, làng nghề mới được hình thành. Từ đó

giá trị sản lượng của làng nghề không ngừng được tăng lên, nó thể hiện sự tăng
trưởng của làng nghề. Sự phát triển làng nghề truyền thống phải đảm bảo
hiệu quả về kinh tế, xã hội và môi trường.


Trên quan điểm phát triển làng nghề còn yêu cầu: Sự phát triển phải có kế
hoạch, quy hoạch, sử dụng các nguồn lực như tài nguyên thiên nhiên, lao động,
vốn, nguyên liệu cho sản xuất… đảm bảo hợp lý có hiệu quả, nâng cao mức sống
cho người dân lao động, không gây ô nhiễm, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc…
Qua đó, chúng ta đúc kết được khái niệm phát triển làng nghề như
sau: “Phát triển làng nghề là sự phát triển về kinh tế và quan tâm tới giải quyết
vấn đề xã hội và môi trường”.
2.1.2. Vai trò phát triển làng nghề truyền thống
* Góp một phần vào việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao
động: tạo thêm nhiều việc làm mới, thu hút nhiều lao động. Mặt khác, việc phát
triển các ngành nghề tại các làng nghề ở nông thôn sẽ tận dụng tốt thời gian lao
động, khắc phục được tính thời vụ trong sản xuất nông nghiệp, góp phần phân bổ
hợp lí lực lượng lao động nông thôn. Vai trò tạo việc làm của các làng nghề còn
thể hiện rất rõ ở sự phát triển lan tỏa sang các làng khác, vùng khác, đã giải quyết
việc làm cho nhiều lao động. Hiện nay việc giao thương, xuất khẩu thuận tện các
làng nghề có thể tạo việc làm cho người lao động, tăng thu nhập cho hàng
triệu lao động thủ công chuyên nghiệp và nhàn rỗi (Bùi Văn Vượng, 2002).
* Góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông
thôn theo hướng CNH-HĐH: Phát triển bền vững làng nghề truyền thống có
vai trò tích cực góp phần tăng tỷ trọng nông nghiệp, tểu thủ công nghiệp và dịch
vụ, chuyển lao động từ sản xuất nông nghiệp có thu nhập thấp sang ngành nghề
phi nông nghiệp có thu nhập cao hơn. Hơn nữa, kết quả sản xuất ở các làng nghề
cho thu nhập và giá trị sản lượng cao hơn so với sản xuất nông nghiệp, do từng
bước tiếp cận với kinh tế thị trường, năng lực kinh doanh được nâng lên,
người lao động nhanh chóng chuyển sang đầu tư cho các ngành nghề phi nông

nghiệp, đặc biệt là những ngành mà sản phẩm có khả năng têu thụ mạnh ở thị
trường trong nước và thế giới (Đỗ Thị Thạch, 2006).
Tạo cơ hội cho hoạt động dịch vụ ở nông thôn mở rộng quy mô và địa bàn
hoạt động, thu hút nhiều lao động, khác với sản xuất nông nghiệp, sản xuất trong
các làng nghề là một quá trình liên tục, đòi hỏi một sự thường xuyên cung
ứng dịch vụ vật liệu và têu thụ sản phẩm. Do đó dịch vụ nông thôn phát triển
mạnh mẽ với nhiều hình thức đa dạng phong phú, đem lại thu nhập cao cho
người lao động (Đỗ Thị Thạch, 2006).