Dạy học môn địa lí lớp 12 theo hướng phân hóa nhận thức của học sinh (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
---------------

LÊ THỊ TUYẾT

DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ LỚP 12 THEO HƯỚNG
PHÂN HÓA NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH
Demo Version - Select.Pdf SDK

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Chuyên ngành: LL&PPDH Địa lí
Mã số: 8140111

Huế - 2018


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
---------------

LÊ THỊ TUYẾT

DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ LỚP 12 THEO HƯỚNG
PHÂN HÓA NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH
Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: LL&PPDH Địa lí

Mã số: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS NGUYỄN NGỌC MINH

Huế - 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được
các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong
bất kỳ một công trình nào khác.
Tác giả

LÊ THỊ TUYẾT

Demo Version - Select.Pdf SDK


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn, sự tri ân sâu sắc tới Thầy giáo PGS.TS
Nguyễn Ngọc Minh – giảng viên khoa Địa lí, Trường ĐHSP Huế là người đã
trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện để tôi
được nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn.
Chân thành cảm ơn quý thầy giáo, cô giáo trong khoa Địa lí đã trực tiếp
giảng dạy, chia sẻ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Xin được gởi lời cảm ơn đến:
Đại học Huế, Trường Đại học sư phạm và phòng Đào tạo sau Đại học - Đại

học sư phạm Huế
Ban Giám Hiệu, Thầy cô giáo, đồng nghiệp và các em học sinh trường THPT
Cao Thắng, Trường THPT Hai Bà Trưng, Trường THPT Đặng Trần Côn và Trường
THPT Phú lộc (Tỉnh Thừa Thiên Huế) đã giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo

Demo Version - Select.Pdf SDK

sát và thực hiện một số nội dung liên quan đến đề tài luận văn.
Gia đình, bạn bè, những người thân yêu luôn ủng hộ, động viên và giúp đỡ
để tôi hoàn thành việc học tập và nghiên cứu.
Xin nhận ở tôi lời chúc sức khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Xin cảm ơn!
Tác giả

LÊ THỊ TUYẾT


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 8
1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 8
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 9
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 9
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 9
5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 10
6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 11
7. Cấu trúc đề tài ................................................................................................... 14
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................. 15
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY
HỌC PHÂN HÓA THEO NĂNG LỰC NHẬN THỨC HỌC SINH TRONG
MÔN ĐỊA LÍ LỚP 12 ............................................................................................. 15

1.1. Dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của học sinh ............................. 15
1.1.1. Khái
niệmVersion
................................................................................................
15
Demo
- Select.Pdf SDK
1.1.1.1. Dạy học phân hóa .............................................................................. 15
1.1.1.2. Dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của học sinh ................. 16
1.1.2. Cơ sở của dạy học phân hóa .................................................................... 16
1.1.2.1. Cơ sở triết học .................................................................................. 16
1.1.2.2. Cơ sở tâm lý học............................................................................... 16
1.1.2.3. Cơ sở giáo dục học ........................................................................... 18
1.1.3. Đặc điểm của dạy học phân hóa .............................................................. 18
1.1.3.1. Tính chủ động.................................................................................... 18
1.1.3.2. Tính hệ thống .................................................................................... 19
1.1.3.3. Kết hợp các hình thức tổ chức dạy học ............................................ 19
1.1.3.4. Phát huy tính tích cực học tập của học sinh ..................................... 20
1.1.4. Một số cách tiếp cận dạy học phân hóa ................................................... 20
1.1.4.1. Thang mức độ nhận thức của Bloom ................................................ 20
1.1.4.2. Thuyết Đa trí tuệ của Howard Gardner ............................................ 23
1


1.1.5. Thuận lợi và khó khăn khi dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức
học sinh ............................................................................................................... 26
1.1.5.1. Những ưu điểm của dạy học phân hóa ............................................. 26
1.1.5.1. Những khó khăn của tổ chức dạy học phân hóa .............................. 28
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA HỌC SINH LỚP 12 THPT ............................................. 29
1.2.1 Đặc điểm tâm sinh lí .................................................................................. 29

1.2.2 Đặc điểm trí tuệ và năng lực nhận thức. .................................................... 30
1.3. Đặc điểm nội dung chương trình Địa lí 12 THPT ......................................... 31
1.3.1. Mục tiêu chương trình Địa lí 12 THPT ................................................... 31
1.3.2. Câu trúc chương trình Địa lí 12 THPT .................................................... 32
1.3.3. Đặc điểm, cấu trúc SGK Địa lí 12 THPT ................................................ 33
1.3.2.1. Đặc điểm SGK Địa lí 12 THPT ....................................................... 33
1.3.2.2. Câu trúc SGK Địa lí 12 THPT ......................................................... 34
1.4. Thực trạng dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức Địa lí lớp 12 ở trường
THPT..................................................................................................................... 35
1.4.1. Mục đích, đối tượng, phương pháp điều tra trực trạng ........................... 35

Demo
- Select.Pdf SDK
1.4.1.1.
Mục Version
đích điều tra..............................................................................
35
1.4.1.2. Đối tượng điều tra ............................................................................ 35
1.4.1.3. Phương pháp điều tra ....................................................................... 36
1.4.2. Kết quả điều tra........................................................................................ 36
1.4.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học phân hóa ................ 36
1.4.2.2. Thực trạng về dạy học phân hóa trong môn Địa lí 12 ở trường Trung
học phổ thông ................................................................................................. 38
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC PHÂN HÓA THEO
NĂNG LỰC NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH TRONG MÔN ĐỊA LÍ LỚP 12 .. 41
2.1. Các nguyên tắc tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức học sinh
trong môn Địa lí lớp 12 ......................................................................................... 41
2.1.1. Đảm bảo tính hệ thống ............................................................................. 41
2.1.2. Đảm bảo tính vừa sức đối với học sinh .................................................... 42
2.1.3. Đảm bảo phát triển các năng lực của học sinh ........................................ 42

2


2.1.4. Đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò của giáo viên và vai trò của HS ..... 43
2.1.5. Nguyên tắc đảm bảo cảm xúc tích cực của học sinh ............................... 44
2.2. Cách thức tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức học sinh trong
môn Địa lí lớp 12 .................................................................................................. 45
2.2.1. Quy trình dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức học sinh trong môn
Địa lí lớp 12 ........................................................................................................ 45
2.2.2. Cách thức tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức học sinh . 46
2.2.2.1. Giai đoạn 1 - Tìm hiểu và nhận diện học sinh .................................. 46
2.2.2.2. Giai đoạn 2 – Lập kế hoạch và tổ chức dạy học phân hóa ............... 48
a. Xác định mục tiêu bài học để tổ chức dạy học phân hóa .......................... 48
b. Thiết kế nội dung dạy học .......................................................................... 51
c. Lựa chọn hình thức tổ chức, phương pháp và phương tiện dạy học .......... 55
d. Điều khiển tiến trình tổ chức dạy học phân hóa........................................ 58
e. Đánh giá kết quả sau bài học ..................................................................... 60
2.2.2.3. Giai đoạn 3 – Đánh giá và điều chỉnh ................................................ 61
2.3. Ví dụ minh họa .............................................................................................. 61

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
2.3.1. Thiết
kế giáo
án Bài 18:
Đô thị hóa ..........................................................
61

2.3.1.1. Xác định mục tiêu bài học ................................................................. 62
2.3.1.2. Thiết kế tài liệu học tập ..................................................................... 62
2.3.1.3. Thiết kế các hoạt động dạy học ......................................................... 72
2.3.1.4. Đánh giá ............................................................................................ 77
2.3.1.5. Phụ lục ............................................................................................... 77
2.3.2. Thiết kế giáo án Bài 11: Thiên nhiên phân hóa đa dạng .......................... 79
2.3.3. Thiết kế giáo án Bài 28: Vấn đề tổ chức lãnh thổ công nghiệp ............... 79
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 81
3.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 81
3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................... 81
3.3. Phương pháp thực nghiệm ............................................................................. 81
3.4. Tổ chức thực nghiệm ..................................................................................... 82
3.4.1. Chọn lớp thực nghiệm .............................................................................. 82

3


3.4.2. Tiến hành thực nghiệm ............................................................................. 82
3.5. Phân tích kết quả thực nghiệm ....................................................................... 83
3.5.1. Phân tích định lượng ................................................................................. 83
3.5.1.1. Phân tích kết quả trước thực nghiệm................................................. 83
3.5.1.2. Phân tích kết quả sau thực nghiệm .................................................... 88
3.5.2. Phân tích định tính .................................................................................... 91
3.6. Kết luận chung về thực nghiệm ..................................................................... 92
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 94

Demo Version - Select.Pdf SDK

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ nguyên nghĩa

Chữ viết tắt
NLNT

:

Năng lực nhận thức

DHPH

:

Dạy học phân hóa

THPT

:

Trung học phổ thông

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

KT - XH

:

Kinh tế - xã hội

PPDH

:

Phương pháp dạy học

PTDH

:

Phương tiện dạy học

SGK Demo Version - :Select.Pdf
Sách giáo
khoa
SDK
ĐC

:

Đối chứng

TN

:

Thực nghiệm

5


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ
Hình 2.1. Quy trình tổ chức dạy học phân hóa ......................................................... 45
Hình 3.1. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN1 và ĐC1 trước TN .......... 85
Hình 3.2. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN2 và ĐC2 trước TN ........... 85
Hình 3.3. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN3 và ĐC3 trước TN .......... 85
Hình 3.4. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN4 và ĐC4 trước TN .......... 85
Hình 3.5. Biểu đồ tổng hợp so sánh kết quả điểm kiểm tra trước thực nghiệm
trường THPT ............................................................................................ 86
Hình 3.6. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN1 và ĐC1 sau TN .............. 89
Hình 3.7. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN2 và ĐC2 sau TN .............. 89
Hình 3.8. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN3 và ĐC3 sau TN.............. 89
Hình 3.9. Biểu đồ so sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN4 và ĐC4 sau TN.............. 89
Hình 3.10. Biểu đồ tổng hợp so sánh kết quả điểm kiểm tra sau thực nghiệm
trường THPT ............................................................................................ 90

Demo Version - Select.Pdf SDK

Đồ thị 3.1: Đồ thị phân phối tần xuất tích lũy trước thực nghiệm ............................ 86
Đồ thị 3.2: Đồ thị phân phối tần xuất tích lũy sau thực nghiệm .............................. 90

6


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Các thế mạnh tư duy của tám loại trí tuệ .................................................. 24
Bảng 1.2. Các phương pháp, hình thức dạy học phù hợp các thế mạnh trí tuệ ........ 25
Bảng 1.3. Danh sách các trường điều tra .................................................................. 36
Bảng 1.4: Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học phân hóa ....................... 37
Bảng 1.5: Kết quả điều tra học sinh .......................................................................... 38
Bảng 1.6: Mức độ thực hiện dạy học phân hóa của giáo viên .................................. 39
Bảng 2.1: Điểm tổng kết môn Địa lí lớp 11 năm học 2016 – 2017 của các lớp TN
và ĐC ....................................................................................................... 46
Bảng 2.2: Điểm tổng kết học kì I môn Địa lí năm học 2017 – 2018 của các lớp TN
và ĐC ....................................................................................................... 48
Bảng 2.3: Dân số và dân số đô thị ở nhóm các nước phát triển và đang phát triển,
1950-2050 (tỷ người) .............................................................................. 70
Bảng 2.4: Tỷ lệ dân số đô thị ở nhóm các nước phát triển và đang phát triển, 19502050 (%) ................................................................................................... 71
Bảng 2.5:. Tỷ lệ đô thị ở các châu lục/vùng, 1950-2050 (%) ................................... 71

Demo
Version
Select.Pdf
SDK
Bảng 2.6 Dân
số đô thị
và tỷ lệ -dân
số đô thị Việt

Nam, 1950 -2050 ...................... 71
Bảng 3.1. Danh sách trường, GV, lớp tham gia thực nghiệm sư phạm .................... 82
Bảng 3.2. Phân loại HS các lớp thực nghiệm và đối chứng theo điểm tổng kết...... 83
Bảng 3.3. Phân phối tần suất điểm bài kiểm tra trước thực nghiệm của lớp ĐC và
lớp TN ...................................................................................................... 84
Bảng 3.4. Phân phối tần suất tổng hợp điểm các bài kiểm tra trước TN của lớp ĐC
chứng và TN ............................................................................................. 84
Bảng 3.5. Tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp TN và ĐC ...... 86
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần suất tích lũy .............................................................. 87
Bảng 3.7. Phân phối tần suất điểm bài kiểm tra sau thực nghiệm của lớp ĐC và
lớp TN ...................................................................................................... 88
Bảng 3.7. Phân phối tần suất tổng hợp điểm các bài kiểm tra sau TN của lớp ĐC
chứng và TN ............................................................................................. 88
Bảng 3.8. Tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp TN và ĐC ...... 90
Bảng 3.9. Bảng phân phối tần suất luỹ tích lũy ........................................................ 91
7


MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tám Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa
XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp
hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và
hội nhập quốc tế, Đảng ta có xác định: Nhà trường, gia đình và xã hội phải nhận
thức rõ đổi mới dạy học là khách quan, ngày nay dạy học theo quan điểm dạy học
phân hóa trở thành xu thế chung của nhiều nước trên thế giới. Với nước ta, dạy học
phân hóa là xu thế tất yếu, là đòi hỏi khách quan của nền giáo dục nước ta sau năm
2015. Bởi lẽ, nhu cầu của xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân lực vừa có những
điểm giống nhau về nhân cách người lao động trong cùng một xã hội, lại vừa có sự
khác nhau về trình độ phát triển, về khuynh hướng và tài năng. Mỗi người học đều

có phẩm chất tâm lý, có những ước mơ hoài bão, có hoàn cảnh sống, có sức khoẻ,
có trình độ xuất phát, có trí thông minh, có phong cách học tập, có mục đích học
khác nhau…cho
nên Version
họ học khác
nhau. Trong SDK
giảng dạy, nếu biết tôn trọng sự khác
Demo
- Select.Pdf
biệt đó và tiến hành dạy học theo năng lực của học sinh thì có thể thu hẹp sự khác
biệt về năng lực tiếp thu và vận dụng tri thức mới. Bên cạnh đó, nếu chú ý đến tình
cảm, ý chí và tính cách, biết phát huy tính tích cực tham gia học tập của từng học
sinh thì chất lượng dạy học được nâng lên một cách thực chất, bền vững. Đặc điểm
của dạy học phân hóa là phát hiện và bù đắp lỗ hổng kiến thức, tạo động lực thúc
đẩy học tập, biến niềm đam mê trong cuộc sống thành động lực trong học tập, dạy
học phân hóa là con đường ngắn nhất để đạt mục đích của dạy học đồng loạt.
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, dạy học phân hóa tiếp tục được
quán triệt ở tất các các cấp, lớp học, tất cả các môn học hoạt động giáo dục và môn
Địa lí cũng nằm trong số đó. Địa lí là môn học tự chọn, tức là ngoài các môn bắt
buộc, học sinh sẽ tự chọn các môn học và chuyên đề học tập phù hợp với khả năng,
sở trường, đáp ứng nhu cầu và định hướng nghề nghiệp của mình. Để đáp ứng yêu
cầu của từng cá nhân học sinh, đồng thời giúp các em học tốt hơn, đam mê hơn với

8


môn học, đồng thời đáp ứng nhu cầu của định hướng nghề nghiệp cho các em, đòi
hỏi người giáo viên Địa lí phải viết cách thức tổ chức dạy học phân hóa cho phù
hợp với từng cấp học, từng đối tượng lớp học, đặc biệt là học sinh lớp 12 – những
học sinh đang đứng trước việc lựa chọn ngành nghề.

Để hiểu rõ hơn về dạy học phân hóa, về cách thức tổ chức dạy học phân hóa,
tôi lựa chọn đề tài “Dạy học môn Địa lí lớp 12 theo hướng phân hóa nhận thức của
học sinh”.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Xác định được cách thức tổ chức dạy học phân hóa (DHPH) theo năng lực
nhận thức của học sinh trong môn Địa lí 12 nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo, phát triển năng lực của học sinh trong, góp phần nâng cao chất lượng dạy
học Địa lí ở trường phổ thông.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Cách thức tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của học sinh

Demo Version - Select.Pdf SDK

trong môn Địa lí lớp12 THPT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: tập trung về tổ chức dạy học phân hóa trong môn Địa lí
lớp 12 theo hướng phân năng lực nhận thức của học sinh.
- Phạm vi không gian: học sinh lớp 12 tại một số trường THPT trên địa bàn
tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Phạm vi thời gian: năm học 2017 - 2018
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ
sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của
học sinh trong môn Địa lí lớp 12.

9

- Điều tra thực trạng dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của học sinh
trong môn Địa lí lớp 12 ở một số trường THPT.
- Nghiên cứu các nguyên tắc tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận
thức của học sinh trong môn Địa lí lớp 12.
- Nghiên cứu cách thức tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của
học sinh trong một số bài thuộc chương trình Địa lí lớp 12 THPT.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm .
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: Sách báo chuyên
ngành, tài liệu nghiên cứu khoa học, luận văn tốt nghiệp, luận án có liên
quan… để đưa ra cơ sở của DHPH, từ đó xác định nguyên tắc, quy trình DHPH
theo NLNT người học.
5.2. Phương pháp điều tra khảo sát

Demo
Version
- Select.Pdf
Sử dụng
phiếu điều
tra phương
pháp này SDK
để điều tra, thu thập thông tin về thực
trạng tổ chức dạy học phân hóa ở phổ thông. Trên cơ sở đó tiến hành phân tích, rút
ra những kết luận về tình hình dạy học phân hóa môn Địa lí ở trường THPT và đề
xuất một số giải pháp.
5.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn một số giáo viên về vấn đề: thực trạng DHPH hiện nay, những khó
khăn khi tiến hành DHPH, kết quả thu được sau khi dạy thực nghiệm.
5.4. Phương pháp chuyên gia

Là phương pháp thu thập những những ý kiến và kinh nghiệm của các thầy cô
giáo giỏi môn Địa lí bao gồm các giảng viên trong khoa Địa lí trường Đại học Sư
phạm Huế và các thầy cô dạy Địa lí tại các trường THPT trên địa bàn thành phố
Huế. Từ những kiến thức thu thập được, tác giả đã có những định hướng về nội
dung nghiên cứu đề tài cũng như những vấn đề liên quan đến thực nghiệm sư phạm.

10


5.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp này thường được tiến hành để tìm ra những kinh nghiệm dạy học
mới, xác định xem những nội dụng và phương pháp dạy học có phù hợp với trình
độ của học sinh, có tạo hứng thú và hiệu quả hay không.
Dựa trên cơ sở này, tiến hành tổ chức thực nghiệm và dạy đối chứng ở một số
lớp 12 tại các trường THPT để kiểm chứng hiệu quả của phương pháp dạy học đã
lựa chọn.
5.6. Phương pháp toán học thống kê
Phương pháp này cho phép xử lí, phân tích các kết quả điều tra, thực nghiệm
thông qua việc sử dụng các phép toán thống kê để rút ra những kết luận cần thiết về
thực trạng, hiệu quả phương pháp dạy học đã lựa chọn.
6. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
6.1. Những nghiên cứu về dạy học phân hóa trên thế giới
- Lý thuyết về vùng phát triển gần nhất của Vygotsky chỉ rõ “Quá trình phát
triển của mỗiDemo
một học
sinh riêng
biệt đều có vùng
Version
- Select.Pdf
SDKphát triển hiện tại và vùng phát

triển gần nhất”(Zone of Proximal Development), chúng luôn vận động, vùng phát
triển gần nhất hôm nay thì ngày mai sẽ trở thành vùng phát triển hiện tại và xuất
hiện vùng phát triển gần nhất mới. Vygotsky cũng chỉ ra rằng “Những học sinh
khác nhau có vùng phát triển gần nhất khác nhau”, nó phụ thuộc rất nhiều vào năng
lực và trình độ của thầy giáo, đặc biệt là phụ thuộc đặc biệt vào nhiệm vụ học tập
của học sinh thông qua nghệ thuật đưa ra các “câu hỏi nêu vấn đề” hay “các câu hỏi
gợi ý”. Bởi một sự gợi ý khéo léo, có tính chất gợi mở của GV có tác dụng kích
thích tính tự lực và tư duy sáng tạo của HS, lôi kéo họ tham gia vào quá trình dạy
học một cách tự lực và tự giác.
- Lý thuyết đa trí tuệ (Theory of Multiple Intelligence) của Howard Gardner
(1983). Theo Howard Gardner mỗi học sinh có đặc điểm trí tuệ khác nhau và
học bằng nhiều cách khác nhau theo 8 dạng: ngôn ngữ, logic – toán học, không
gian, hình thể - động năng, âm nhạc, giao tiếp, nội tâm và tự nhiên học. Quan

11


niệm đa trí tuệ cho phép đa dạng hóa dạy học. Giáo viên có thể dễ dàng xây dựng
các bài học thú vị, được phân hóa và cá biệt hóa một cách rõ rệt cho các đơn vị kiến
thức. Giáo viên cần đảm bảo để tất cả học sinh học tập và trải nghiệm sự thành
công. Muốn thế họ phải quan tâm đến nhu cầu của từng học sinh, cung cấp cho các
em những kỹ năng cần thiết, tìm hiểu cách thức phát triển chương trình, lưu ý đến
tất cả các loại trí tuệ khi lập kế hoạch và tổ chức bài học, củng cố niềm tin cho giáo
viên, học sinh và phụ huynh học sinh rằng: “Tất cả trẻ em đều có những năng lực
khác nhau”.
- Thang cấp độ tư duy được xây dựng bởi Benjamin S. Bloom (1956) hay
Bảng phân loại Bloom. Bloom đã chia mức độ nhận thức của mỗi người thành 6 cấp
độ: Biết (Knowledge), hiểu (Comprehension), vận dụng (Application), phân tích
(Analysis), tổng hợp (Synthesis), đánh giá (Evaluation). Thang cấp độ tư duy đã chỉ
rõ dạy học phải căn cứ vào mục tiêu bài học để xác định mức độ nhận thức cho

người học, nó được xem là công cụ nền tảng để xây dựng mục tiêu và hệ thống hóa
các câu hỏi, bài tập dùng để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đối với người
học. Căn cứ vào thang mức độ nhận thức của Bloom giáo viên có thể lập kế hoạch

Demo Version - Select.Pdf SDK

DHPH và đánh giá mức độ tiến bộ của mỗi học sinh theo các mức độ khác nhau.
- Ngoài ra, còn có “Lí thuyết phát triển nhận thức” của J. Piaget (Cognitive
Development Theory), lí thuyết “Phát huy bản ngã” hay “Tháp nhu cầu” của
A.Maslow, Thomas Armstrong với “ Đa trí tuệ trong lớp học”, …
Nhìn chung, với các lí thuyết của mình mỗi tác giả đều chỉ ra rằng mỗi người
có thế mạnh, trí tuệ, năng lực nhận thức khác nhau. Vì vậy, dạy học là phải nhận ra
được sự khác nhau đó, phải làm sao để phát huy được năng lực nhận thức, trí tuệ
của mỗi người.
6.2. Nghiên cứu về dạy học phân hóa ở Việt Nam
Ở nước ta, có nhiều tác giả nghiên cứu về DHPH:
Tôn Thân chia DHPH thành 2 cấp độ là phân hóa vĩ mô (phân hóa ngoài) và
phân hóa vi mô (phân hóa trong)

12


- Phân hóa trong (phân hóa vi mô) là với mỗi chương trình học, cách
dạy học chú ý tới các đối tượng riêng biệt, cá nhân hóa người học trên lớp,
phù hợp với từng đối tượng để tăng hiệu quả dạy học, kết quả phân hóa chủ yếu phụ
thuộc vào người dạy.
- Phân hóa ngoài (phân hóa vĩ mô) là cách dạy theo các chương trình
khác nhau cho các nhóm người học khác nhau nhằm đáp ứng được nhu cầu,
sở thích và năng lực của từng nhóm người. Kết quả phân hóa ngoài phụ thuộc
chủ yếu vào việc thiết kế nội dung chương trình các môn học.

Đào Thái Lai, với đề tài nghiên cứu “Xác định mô hình dạy học phân hóa
trong giáo dục phổ thông giai đoạn sau 2015”. Đề tài đã khái quát về chương trình
giáo dục từ góc nhìn phân hóa, việc tổ chức dạy học phân hóa trong chương trình
giáo dục của Việt Nam hiện nay, đồng thời đã đề xuất mô hình dạy học phân hóa
trong giáo dục THPT của Việt Nam sau 2015.
Có nhiều bài viết, luận án tiến sĩ nói về DHPH như:
- Đặng Thành Hưng (1994). Những vấn đề về phương pháp luận của giờ học

Demo Version - Select.Pdf SDK

phân hóa theo nhịp độ ở bậc tiểu học. Tạp chí Nghiên cứu giáo dục, số 4, tr 6-8
- Đặng Thành Hưng (2008). Cơ sở sư phạm của dạy học phân hóa. Tạp chí
Khoa học giáo dục, số 38, tr 30-32.
- Huỳnh Văn Sơn (2016). Phát triển năng lực dạy học tích hợp - phân hóa cho
giáo viên các cấp học phổ thông. NXB Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh.
- Lê Thị Thu Hương, DHPH ở tiểu học góp phần nâng cao hiệu quả dạy và
học môn Toán, Luận án Tiến sĩ giáo dục.
- Lê Hoàng Hà (2012), Quản lí dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa ở
trường THPT Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ.
- Vương Dương Minh. (2005). Phân hóa trong giáo dục phổ thông. Đăng trên
trang web />
13


- Võ Thị Minh Chí (2009), Nhịp độ nhận thức và tự đánh giá khuynh hướng
chọn nghề của học sinh – Một sơ sở khoa học để dạy học phân hóa có kết quả, Tạp
chí Khoa học Giáo dục số 5.
Tất cả các công trình nghiên cứu, các đề tài, bài viết của các tác giả đều chỉ ra
rằng DHPH là cần thiết, vì sao phải dạy học theo quan điểm DHPH. Đưa ra các cơ
sở tâm lí học của DHPH. Xác định thực trạng DHPH ở trường THPT Việt Nam

hiện nay. Chỉ ra được DHPH hiện có những thuận lợi và khó khăn gì. Tuy nhiên,
nghiên cứu một cách cụ thể về DHPH trong môn Địa lí, nhất là phân hóa theo
NLNT người học trong Địa lớp 12 THPT thì chưa có tác giả nào đưa ra đầy đủ về
cách thức tổ chức, quy trình cho một giờ học phân hóa theo NLNT.
7. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính
của đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức DHPH theo năng lực
nhận thức của học sinh trong môn Địa lí lớp 12.

Demo Version - Select.Pdf SDK

Chương 2: Cách thức tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực nhận thức của
học sinh trong môn Địa lí lớp 12.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

14