GIÚP HS LÀM TỐT BÀI VĂN TỰ SỰ LỚP 8

Trường THCS Giao Hà Sáng kiến kinh nghiệm
Giúp học sinh làm tốt bài văn tự sự
trong chương trình Ngữ văn 8
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.Vò trí của văn tự sự trong môn Ngữ văn:
Trong nhà trường nói chung, trong trường THCS nói riêng, Ngữ văn là môn học
trang bò cho học sinh những tri thức để đánh gia đúng các vấn đề văn học(bao gồm:
tác phẩm, tác giả, các quá trình văn học … )có nghóa là góp phần tạo cho học sinh khả
năng khám phá vẻ đẹp của tác phẩm văn học trong việc tiếp nhận cũng như khả
năng biết đánh giá đúng đắn, khoa học các hiện tượng.
Song song với nhiệm vụ trên là quá trình giúp học sinh hình thành và phát triển
khả năng sản sinh văn bản mới ( nói và viết).
Làm văn là phân môn hướng tới nhiệm vụ thứ hai này. Nó giúp học sinh hình
thành những kó năng cần thiết để làm được bài văn. Người học sinh từ tiểu học đến
trung học (kể cả vào đại học) đã và sẽ được làm văn theo ba dạng sau đây:
Dạng sáng tác văn học như: miêu tả, tường thuật, kể chuyện ( tự sự) … và một số
thể thơ quen thuộc như : thơ 5 chữ, thơ tứ tuyệt, thơ lục bát …
Dạng bài nghò luận với hai nội dung chủ yếu là nghò luận xã hội và nghò luận văn
học ( trong chương trình ở THCS là ở lớp 7, 8, 9).
Dạng văn hành chính công vụ như: đơn từ, biên bản, thông báo, báo cáo, hợp
đồng.
Đặc trưng cơ bản của nhóm thứ nhất là kích thích trí tưởng tượng phong phú, xây
dựng óc quan sát tinh tế cho học sinh. Đặc trưng của nhóm thứ hai là nhằm hình
thành và phát triển tư duy lí luận với khả năng lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết
phục. Loại văn hành chính công vụ thì có đặc trưng là khuôn mẫu, công thức.
Trong nhà trường phổ thông, nhìn chung không đặt ra việc sáng tác văn học. Tuy
nhiên để phù hợp với lứa tuổi học sinh THCS được làm quen với kiểu sáng tác, tạo
tiền đề cho các em có thể vận dụng tốt trong quá trình học sau này.
Những bài văn hay loại này là những bài văn viết đúng quy cách, chân thật, có
những khám phá hồn nhiên về thiên nhiên và đời sống gia đình, xã hội …
Người thực hiện: Đặng thò Tho Trang 1

Trường THCS Giao Hà Sáng kiến kinh nghiệm
Trong chương trình Ngữ văn THCS, ở lớp 8 học sinh được học văn tự sự từ bài 1
đến bài 10 (chiếm gần 1/3 số bài trong chương trình). Tuy học sinh đã học văn tự sự
từ lớp 6 (ở THCS) nhưng vì nhiều lí do nên các em làm loại văn này vẫn chưa tốt.
Quan trọng là vậy nhưng là giáo viên dạy Ngữ văn, công tác tại trường THCS
Giao Hà, tôi thấy các em làm bài văn tự sự chưa tốt, còn mắc nhiều lỗi mà nếu giáo
viên có thể giúp học sinh khắc phục được thì các em sẽ làm tốt hơn. Những hạn chế
trong bài làm văn tự sự của các em một phần do các em, một phần do giáo viên chưa
có biện pháp phù hợp giúp các em.
2. Lí do chọn đề tài:
Người giáo viên bao giờ cũng muốn học trò của mình làm được những bài văn
hay nhưng đó không phải là một việc dễ. Bài văn hay trước hết phải là viết đúng
( đúng theo nghóa tương đối, nghóa là trong khuôn khổ nhà trường). Hay và đúng có
mối quan hệ mật thiết với nhau. Bài văn hay trước hết phải viết theo đúng yêu cầu
của đề bài, đúng những kiến thức cơ bản, hình thức trình bày đúng quy cách …
Xác đònh đúng yêu cầu của đề bài là rất cần thiết, bước này giúp học sinh thể
hiện đúng chủ đề của bài văn, tránh lạc đề hay lệch đề. Xác đònh đúng yêu cầu của
đề cũng giúp người viết lập được một dàn ý tốt và do đó cũng tránh được bệnh dài
dòng, lan man “dây cà ra dây muống”, “ trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” tạo được
sự thống nhất, hài hoà giữa các phần của bài viết. Bên cạnh đó việc viết đúng kiến
thức cơ bản cũng vô cùng quan trọng, kiến thức cơ bản là “bột”, “có bột mới gột nên
hồ”.
Hình thức trình bày là sự thể hiện hình thức bố cục của bài văn trên trang giấy.
Một bài văn đúng quy cách là bài văn mà khi nhìn vào tờ giấy, chưa cần đọc đã thấy
rõ ba phần: Mở bài, thân bài và kết bài. Muốn thế người viết không chỉ phải chú ý
đến nội dung mà hình thức cũng phải rõ.
Yêu cầu là vậy nhưng trong thực tế dạy – học tôi thấy bài văn của học sinh chưa
đáp ứng được những yêu cầu đó là bao. Bài làm của các em vẫn còn hiện tượng lạc
đề, lệch đề do không chú ý đến việc tìm hiểu đề. Đoạn văn trong bài thường sai quy
cách. Bên cạnh đó là việc giữa các đoạn văn chưa có sự liên kết.

Do đó tôi thấy cần phải tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra giải pháp tốt giúp học sinh
làm tốt bài văn tự sự. Qua thời gian tìm tòi và vận dụng, cho đến nay tôi đã tìm được
cho mình một cách làm mang lại hiệu quả cao. Trong cách làm đó vấn đề tích hợp có
vai trò rất quan trọng. Đó cũng là yêu cầu của dạy học Ngữ văn hiện nay.
3. Thực trạng của vấn đề:
Người thực hiện: Đặng thò Tho Trang 2
Trường THCS Giao Hà Sáng kiến kinh nghiệm
Về phía người giáo viên, trước đây khi dạy văn tự sự cho các em, tôi mới chỉ giúp
các em nắm bắt được những nội dung cơ bản trong sách giáo khoa. Trong quá
trình dạy chỉ dạy văn tự sự ở những tiết học về văn tự sự, chưa tận dụng được thời
gian ở các phân môn khác để tích hợp với phần tập làm văn. Đặc biệt chưa chú trọng
luyện tập và ra bài tập về nhà cho các em để từ đó hình thành kó năng làm bài.
Về phía học sinh, do đời sống còn nhiều khó khăn, đa số các em phải lao động
hàng ngày ở ngoài đồng ruộng nên ít có thời gian để đọc các tài liệu tham khảo, mở
rộng hiểu biết.
Nhà trường chưa đủ cơ sở vật chất để phục vụ việc dạy học nên các em không có
đủ tài liệu để tham khảo. Vì vậy chỉ có thể nắm bắt được những gì SGK cung cấp.
Học văn đòi hỏi viết nhiều (đọc nhiều) nhưng học sinh ở Giao Hà lại ít có điều
kiện cũng như thời gian để luyện tập làm cho các em nghèo nàn về vốn từ nên khi
viết cũng thêm phần khó khăn.
Thêm vào đó, nhiều học sinh chưa chú ý đến việc học, ý thức chưa cao, về nhà
không làm bài nên khi làm bài thường vụng về, lúng túng …
Với những khó khăn như vậy, mỗi giáo viên dạy Ngữ văn phải tìm biện pháp
giúp học sinh nắm và làm tốt bài văn tự sự. Cũng chính từ sự băn khoăn, trăn trở:
“Làm sao giúp học sinh làm tốt bài văn tự sự?”. Qua quá trình dạy học, quá trình tìm
tòi tôi đã có được những biện pháp giúp học sinh làm tốt bài văn tự sự trong chương
trình Ngữ văn 8.
Trong những biện pháp đó, việc động viên khích lệ về tinh thần cũng như vật
chất (điểm số) là rất quan trọng.
Sau đây tôi xin trình bày “ Một số biện pháp giúp học sinh làm tốt bài văn tự sự

trong chương trình Ngữ văn 8 (tập 1)”
Những biện pháp này được áp dụng ở lớp do tôi dạy - lớp 8C
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ (Nội dung – cách làm mới)
1. Tìm hiểu đề (xác đònh yêu cầu của đề):
Kó năng tìm hiểu đề là kó năng đònh hướng cho toàn bộ quá trình thực hiện một
bài tập làm văn. Do đặc điểm tâm lí lứa tuổi chưa kiên nhẫn, học sinh thường
không chú ý đến bước tìm hiểu đề. Vì vậy trong quá trình dạy tôi luôn hướng dẫn học
sinh thực hiện thao tác này và nó được lặp đi lặp lại ở mỗi bài viết cung như trước
các đề trong bài học.
Người thực hiện: Đặng thò Tho Trang 3
Trường THCS Giao Hà Sáng kiến kinh nghiệm
Để giúp học sinh tìm hiểu đề, trước một đề bài tôi thường yêu cầu học sinh đọc
nhiều lần (thậm chí yêu cầu học sinh đọc thuộc đề), lấy bút chì gạch dưới những từ
cần chú ý, chép lại đề với những ý có gạch đầu dòng để làm cho nổi bật các yêu cầu
của đề.
Kết quả của bước tìm hiểu đề phải giúp học sinh xác đònh được tất cả các yêu cầu
của đề bài:
- Kiểu bài: tự sự hay miêu tả, tường thuật hay giải thích, …
Lời yêu cầu về kiểu bài: theo lối trực tiếp – nói thẳng (như hãy kể … ) hay lời yêu
cầu gián tiếp – nói vòng (như Em thấy mình đã khôn lớn … )
- Đề bài và giới hạn: học sinh cần tìm hiểu rõ qua từng từ ngữ để xác đònh giới
hạn của đề bài. Chỉ một sơ suất nhỏ trong việc xác đònh giới hạn của đề bài cũng có
thể dẫn các em từ tản mạn, xa đề đến lạc đề.
Ví dụ1 : cho đề bài: Em hãy kể lại một kỉ niệm sâu sắc thời thơ ấu.
Trước đề này có rất nhiều học sinh kể ra hai, ba kỉ niệm, không có kỉ niệm nào
được kể một cách đầy đủ.
Ví dụ 2: cho đề bài: Cô giáo của em.
Trước đề này một số học sinh kể về cô giáo của mình ở hiện tại chứ không phải
là kỉ niệm về một cô giáo mà mình tôn trọng nhất, yêu thương nhất hay một cô giáo
mà mình không bao giờ quên.

Tìm hiểu đề là bước quan trọng, tuy nhiên trong chương trình học các em lại chỉ
được học không đến một tiết (ở lớp 6). Thêm vào đó ở chương trình Ngữ văn 8 các
em học văn tự sự chỉ trong 13 tiết nên thời gian không nhiều.
Để khắc phục được khó khăn đó và cho học sinh thực hiện tốt bước này tôi đã kết
hợp thời gian trên lớp, thời gian ở nhà của các em và thời gian ở tiết học tự chọn
( môn Ngữ văn) để hướng dẫn và cho các em thực hành
Ví dụ 1: giáo viên ra đề bài cho học sinh về nhà làm:
Đề 1: Trong cuộc đời mỗi chúng ta ai cũng có những kỉ niệm đáng nhớ, kỉ niệm
đáng nhớ nhất của em ở thời thơ ấu là gì?
Đề 2: Em hãy kể lại một kỉ niệm sâu sắc của em trong thời thơ ấu.
Yêu cầu trả lời :
- Kiểu bài của mỗi đề là gì?
- Lời yêu cầu ở mỗi đề là trực tiếp hay giàn tiếp?
Người thực hiện: Đặng thò Tho Trang 4
Trường THCS Giao Hà Sáng kiến kinh nghiệm
- Nội dung của đề bài nằm trong giới hạn nào (kể về một hay nhiều kỉ niệm)?
- Lưu ý: đọc thật kó đề bài, lấy bút chì gạch dưới những từ ngữ quan trọng.
Trong tiết phụ đạo Ngữ văn tuần kế tiếp, trước khi vào nội dung học giáo viên
mời một số học sinh trình bày bài của mình rồi cho những học sinh khác nhận xét.
Giáo viên tổng hợp (cuối buổi thu tập của học sinh về chấm):
* Kiểu bài:
- Đề 1 và 2 đều có kiểu bài tự sự.
- Đề 1 là đề có yêu cầu gián tiếp, đề 2 có yêu cầu trực tiếp.
* Giới hạn của đề bài: kể duy nhất một kỉ niệm, đó là kỉ niệm đáng nhớ nhất ở thời
thơ ấu.
Từ nội dung đó giáo viên nhắc nhở học sinh: từ bây giờ, trước khi viết một bài
văn các em nên tìm hiểu đề bài trước để viết bài văn cho tốt bằng cách thực hiện các
yêu cầu như bài tập các em vừa làm. Có thể khái quát thành hai nội dung cơ bản(ta
gọi là Tìm hiểu đề):
- Xác dònh kiểu bài.

- Xác đònh giới hạn của đề bài.
Ví dụ 2. khi dạy xong bài Xây dựng đoạn văn trong văn bản giáo viên yêu cầu
học sinh: Ngoài việc chuẩn bò để làm bài các em thực hiện trước bước tìm hiểu đề
cho các đề có trong phần Viết bài tập làm văn số 1 – văn tự sự.
Tới tiết 11 -12, trước khi viết bài giáo viên yêu cầu 1 hoặc 2 học sinh trình bày
kết quả việc tìm hiểu đề rồi mới đi vào viết bài.
Học sinh trả lời :
Đề 1: Kể lại những kỉ niệm trong ngày đầu tiên đi học.
- Kiểu bài: kể (tự sự), yêu cầu trực tiếp.
- Giới hạn: những kỉ niệm trong ngày đầu tiên đi học(chỉ trong ngày đầu
tiên mà thôi).
Đề 2.Người ấy (bạn, thầy, người thân, …)sống mãi trong lòng tôi.
- Kiểu bài: kể (tự sự), yêu cầu gián tiếp.
- Giới hạn: chỉ kể về một người thân (có thể là một kỉ niệm khó quên với
người đó).
Người thực hiện: Đặng thò Tho Trang 5