Giáo án Sinh học 12 bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

GIÁO ÁN SINH HỌC 12
BÀI 12 : DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI
TRUYỀN NGOÀI NHÂN
I. Mục tiêu:
Học xong bài này học sinh có khả năng:
- Nêu được các đặc điểm di truyền của các gen nằm trên NST giới tính (X và Y).
- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về cách thức di truyền của các gen
nằm trên NST thường với gen nằm trên NST giới tính.
- Nêu được một số ứng dụng của sự di truyền liên kết với giới tính.
II. Thiết bị dạy học
- Hình vẽ 12.1 , hình 12.2 trong SGK phóng to
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ:
- Cơ sở của hiện tượng hoán vị gen? tần số HVG phụ thuộc vào điều gì?
- Điều kiện đối với các gen để có thể xảy ra LKG hay HVG
2.Bài mới

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV đặt vấn đề: người ta đã nhận thấy giới tính I. Di truyền liên kết với giới tính:
được quy định bởi 1 cặp NST gọi là NST giới 1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác
tính→ GV giới thiệu bộ NST của ruồi giấm.
định giới tính bằng NST:
Hoạt động 1 : tìm hiểu về NST giới tính
a) NST giới tính:
GV cho HS quan sát hình 12.1 và trả lời câu hỏi

- Là loại NST có chứa gen quy định giới
? Hãy cho biết đặc điểm của các gen nằm trên tính ( có thể chứa các gen khác)

vùng tương đồng hoặc không tương đồng.
- Cặp NST giới tính XX gồm 2 chiếc
( Về trạng thái tồ tại của các alen, có cặp alen tương đồng, cặP XY có vùng tương đồng ,
không? Sự biểu hiện thành kiểu hình của các gen có vùng không tương đồng
tại vùng đó )

TaiLieu.VN

Page 1


? Thế nào là NST giới tính.
? NST thường và NST giới tính khác nhau như
thế nào
* GV hướng dẫn học sinh đọc mục I.1.b
? Bộ NST giới tính của nam và nữ có gì giống và
khác nhau
? Tế bào sinh trứng giảm phân cho mấy loại
trứng
** GV lưu ý HS trước khi làm các bài tập về di
truyền LK với giới tính cần chú ý đến đối tượng b) Một số cở chế TB học xác đinh giới tính
ng/cứu và kiểu xác định đúng cặp NST giới tính bằng NST:
của đối tượng đó
* Kiểu XX, XY
- Con cái XX, con đực XY: động vật có
vú,,,,, ruồi giấm, người
- con cái XY, con đực XX : chim, bướm,
*Hoạt động 2: tìm hiểu về quy luật di truyền cá, ếch nhái
liên kết vời giới tính
* Kiểu XX, XO:

-GV yêu cầu HS đọc mục I.1.a trong SGK và - Con cái XX, con đực XO: châu chấu, rệp,
thảo luận về kết quả 2 phép lai thuận nghịch của bọ xit
Moocgan
- con cái XO, con đực XX : bọ nhậy
? Kết qủa ở F1 , F2
2. Di truyền liên kết với giới tính:
? Kết qua đó có gì khác so với kết quả thí nghiệm
a. Gen trên NST X:
phép lai thuận nghịch của Međen.
* Thí nghiệm: SGK
* HS quan sát hình vẽ 12.2 giải thích hình vẽ.
*Nhận xét :
( gen quy định màu mắt nằm trên NST giới tính
Kết quả của 2 phép lai thuận nghịch của
nào ?)
Moocgan là khác nhau và khác kết quả của
phép lai thuận nghịch của Menđen
? Hãy nhận xét đặc điểm di truyền cua gen trên
* giải thích :
NST X ( chú ý sự di truyền tính trặng màu mắt
Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có
trắng cho đời con ở phép lai thuận )
trên NST X mà không có trên Y→ vì vậy

TaiLieu.VN

Page 2


*Hoạt động 3: tìm hiểu các gen trên NST Y

cá thể đực ( XY) chỉ cần 1 gen lặn nằm trên
- HS nghiên cứu SGK nêu 1 số VD về hiện tượng NST X đã biểu hiện ra KH
di truyền của 1 só tính trạng do gen nằm trên * Đặc điểm di truyền của gen trên NST X:
NST Y quy định.
di truyền chéo
? Là thế nào để biết gen quy định tính trạng đang
xét nằm trên Y.
? Tính chất di truyền của gen nằm trên NST Y.
GV: nếu đã biết các gen trên NST giới tính X, có
thể phát hiện gen trên NST X ,nếu không thấy có
hiện tượng di truyền thẳng của tính trạng đang b) gen trên NST Y:
xét ( nghĩa là gen không nằm trên Y )
VD : người bố có túm lông tai sẽ truyền
đặc điểm này cho tất cả các con trai mà con
? Vậy thế nào là di truyền LK với giới tính
gái thì không bị tật này.
? Ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết với
* Giải thích : gen quy định tính trạng nằm
giới tính
trên NST Y, không có alen tương ứng trên
X→ Di truyền cho tất cả cá thể mang kiểu
gen XY trong dòng họ
* Đặc điểm : di truyền thẳng

c) Khái niệm:
**Hoạt động 4 : tìm hiểu di truyền ngoài nhân
GV cho HS đọc mục II phân tích thí nghiệm

Di truyền liên kết với giới tính là hiện

tượng di truyền các tính trạng mà các gen
xác định chúng nằm trên NST giới tính.

GV giới thiệu về ADN ngoài nhân: trong TBC
cũng có 1 số bào quan chứa gen gọi là gen ngoài d) Ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết
NST, bản chất của gen ngoài NST cũng là AND. với giới tính:
? Hãy nhận xét đặc điểm biểu hiện kiểu hình của - Điều khiển tỉ lệ đực cái theo ý muốn trong
F1 so với KH của bố mẹ trong 2 phép lai thuận chăn nuôi trồng trọt
nghịch

TaiLieu.VN

- Nhận dạng được đực cái từ nhỏ đẻ phân

Page 3


loại tiện cho việc chăn nuôi
? Hãy giải thích hiện tượng trên.

- Phát hiện được bệnh do rối loạn cơ chế
phân li, tổ hợp của cặo NST giới tính

? Di truyền qua nhân có đặc điểm gì

II. Di truyền ngoài nhân
1. Hiện tượng:
- Thí nghiệm của Coren 1909 với 2 phép lai
thuận nghịch trên đối tượng cây hoa bốn
giờ.

- F1 luôn có KH giống bố mẹ
* Giải thích:

? Kết quả thí nghiệm này có gì khác so với phép - Khi thụ tinh, giao tử đực chỉ truyền nhân
lai thuận nghịch ở thí nghiệm phát hiện di truyền mà không truyền TBC cho trứng, do vậy
liên kết với giới tính và PLĐL của Menđen
các gen nằm trong TBC ( trong ty thể hoặc
? Từ nhận xét đó đưa ra pp xác định quy luật di lục lạp ) chỉ được mẹ truyền cho qua TBC
của trứng.
truyền cho mỗi trường hợp trên
*? Hiện tượng di truyền theo dòng mẹ được giải * Đặc điểm di truyền ngoài nhân:
thích như thế nào?
- Các tính trạng di truyền qua TBC được di
truyền theo dòng mẹ.
- Các tính trạng di truyền qua TBC không
tuân theo các định luật chặt chẽ như sự di
truyền qua nhân.
** Phương pháp phát hiện quy luật di
truyền
- DT liên kết với giới tính: kết
qủa 2 phép lai thuận nghịch khác
nhau
- DT qua TBC : kết quả 2 phép
lai thuận nghịch khác nhau và con
luôn có KH giống mẹ
- DT phân li độc lập: kết quả 2
phép lai thuân nghịch giống nhau

TaiLieu.VN

Page 4


4.Củng cố:
- Nếu kết quả của phép lai thuận nghịch khác nhau ở 2 giới (ở loài có cơ chế xác định giới tính
kiểu XX,XY thì kết luận nào dưới đây là đúng
a. Gen quy định tính trạng nằm trên NST X
b. Gen quy định tính trạng nằm tring ti thể
c. Gen quy định tính trang nằm trên NST Y
d. Không có kết luận nào trên đúng
5. Bài tập:
Bệnh mù màu đỏ - xanh lục ở người do 1 gen lặm nằm trên NST Y quy định, một phụ nữ
bình thường có em trai bị bệnh mù màu lấy 1 người chồng bình thường, xác suất cặp vợ chồng
này sinh con trai đầu lòng bình thường là bao nhiêu? Biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị
bệnh.

TaiLieu.VN

Page 5