Nhân giống cây sâm dây (codonopsis javanica) (blume) hook f ) bằng kỹ thuật nuôi cấy mô thực vật

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TỐNG XUÂN HOA

NHÂN GIỐNG CÂY SÂM DÂY
(Codonopsis javanica (Blume) Hook.f.)
BẰNG KỸ THUẬT NUÔI CẤY MÔ THỰC VẬT

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC

Thái Nguyên - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TỐNG XUÂN HOA

NHÂN GIỐNG CÂY SÂM DÂY
(Codonopsis javanica (Blume) Hook.f.)
BẰNG KỸ THUẬT NUÔI CẤY MÔ THỰC VẬT

Chuyên ngành: Di truyền học
Mã số: 60.42.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tâm

Thái Nguyên - 2014

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Tâm đã tận tình
hướng dẫn, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu
và hoàn thành luận văn.
Tôi xin cảm ơn TS. Nguyễn Thị Thúy Hường, Trại Thực nghiệm Sinh học
thuộc Viện Công nghệ Sinh học đã hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong quá trình tiến
hành thí nghiệm.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của kĩ thuật viên
Trần Thị Hồng (Phòng thí nghiệm Nuôi cấy mô tế bào thực vật - Khoa Sinh KTNN - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên). Tôi xin chân thành cảm ơn
sự giúp đỡ quý báu đó.
Tôi xin chân thành cảm ơn Bộ môn Di truyền và Sinh học hiện đại Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi
thực hiện quá trình nghiên cứu.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn đến gia đình cùng bạn bè đã động viên, khuyến
khích, giúp đỡ tôi, luôn quan tâm và là chỗ dựa cho tôi trong suốt quá trình học
tập và hoàn thành luận văn.
Thái nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Tống Xuân Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Mọi trích dẫn
trong luận văn đều ghi rõ nguồn gốc. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận

văn là trung thực và chưa được ai công bố.
Thái nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Tống Xuân Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2

/>

MỤC LỤC
Trang

Lời cam đoan ......................................................................................................... i
Lời cảm ơn ............................................................................................................ ii
Mục lục ................................................................................................................ iii
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ............................................................... iv
Danh mục các bảng................................................................................................v
Danh mục các hình ...................................................................................................... vi
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
1. Đặt vấn đề ......................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................2
3. Nội dung nghiên cứu .....................................................................................2
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU.................................................................3
1.1. Giới thiệu chung về cây Sâm dây ...............................................................3
1.1.1. Đặc điểm phân loại và sinh học của cây Sâm dây ..............................3
1.2. Kỹ thuật nhân giống in vitro trong công nghệ tế bào thực vật ...................9
1.2.1. Ưu thế và các phương thức nhân giống in vitro ..................................9

1.2.2. Quy trình nhân giống in vitro ............................................................12
1.3. Chất điều hòa sinh trưởng thuộc nhóm auxin và cytokinin sử dụng
trong nuôi cấy mô thực vật ..............................................................................14
1.3.1. Auxin .................................................................................................15
1.3.2. Cytokinin ...........................................................................................16
1.4. Tình hình nhân giống cây dược liệu bằng phương pháp nuôi cấy mô tế
bào thực vật ở trong nước và ngoài nước ........................................................17
Chương 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................21
2.1. Vật liệu, địa điểm và thời gian nghiên cứu...............................................21
2.1.1. Vật liệu ..............................................................................................21
2.1.2. Hoá chất, thiết bị................................................................................21
2.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .....................................................21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3

/>

2.2. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4

/>

2.2.1. Phương pháp nuôi cấy in vitro ..........................................................21
2.2.2. Phương pháp xử lí và tính toán số liệu ..............................................24
2.2.3. Điều kiện thí nghiệm .........................................................................25
Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................26

3.1. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng riêng rẽ của các chất kích thích sinh
trưởng thuộc nhóm Cytokinin đến khả năng nhân chồi và sự sinh
trưởng
của chồi Sâm dây trong ống nghiệm ...............................................................26
3.1.1. Ảnh hưởng của BAP đến khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng
của chồi cây Sâm dây trong ống nghiệm.....................................................26
3.1.2. Ảnh hưởng của kinetin đến khả năng nhân chồi và sự sinh
trưởng của chồi Sâm dây trong ống nghiệm ...............................................29
3.2. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của IBA đến khả năng tạo rễ của chồi
Sâm dây trong ống nghiệm ..............................................................................30
3.3. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng kết hợp giữa các chất thuộc nhóm
Cytokinin với IBA đến hiệu quả nhân chồi, sự sinh trưởng của chồi và khả
năng tạo rễ cây Sâm dây trong ống nghiệm ....................................................32
3.3.1. Ảnh hưởng kết hợp giữa BAP và IBA đến khả năng nhân chồi, sự
sinh trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm dây trong ống
nghiệm.........32
3.3.2. Ảnh hưởng kết hợp giữa Kinetn và IBA đến khả năng nhân
chồi, sự sinh trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm dây trong
ống nghiệm ..................................................................................................33
3.3.3. Ảnh hưởng kết hợp giữa BAP, kinetin và IBA đến khả năng
nhân chồi, sự sinh trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm
dây
trong ống nghiệm.........................................................................................35
3.4. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của giá thể đến tỉ lệ sống và sự sinh
trưởng của cây con trong vườn ươm
...............................................................37
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ...............................................................................39
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................40
PHỤ LỤC ...........................................................................................................44

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BAP:

6-Benzylaminopurine

CS:

Cộng sự CT:

Công thức ĐC:
Đối chứng
IBA:

Indole-3-acetic acid

Kinetin: 6-furfurylaminopurine
MS:

Murashige và Skoog

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1. Ảnh hưởng của BAP đến khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng của
chồi
Sâm dây (sau 4 tuần và 8 tuần)................................................................................ 27
Bảng 3.2. Ảnh hưởng của Kinetin đến khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng của chồi
Sâm dây (sau 4 tuần và 8 tuần)................................................................................ 29
Bảng 3.3. Ảnh hưởng của IBA đến khả năng tạo rễ của chồi Sâm dây (sau 8 tuần) ...........
31
Bảng 3.4. Ảnh hưởng kết hợp giữa BAP và IBA đến khả năng nhân chồi, sự sinh
trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm dây (sau 8 tuần) .............................
32
Bảng 3.5. Ảnh hưởng kết hợp giữa Kinetn và IBA đến khả năng nhân chồi, sự sinh
trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm dây (sau 8 tuần) .............................
34
Bảng 3.6. Ảnh hưởng kết hợp giữa BAP, kinetin và IBA đến khả năng nhân chồi, sự
sinh trưởng của chồi và khả năng tạo rễ cây Sâm dây (sau 8 tuần) .....................
35
Bảng 3.7. Ảnh hưởng của giá thể đến tỉ lệ sống và sự sinh trưởng của cây Sâm dây in
vitro trong vườn ươm (sau 4 tuần) ..........................................................................
38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5

/>

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang

Hình 1.1. Cây Sâm dây.................................................................................................. 3
Hình 3.1. Ảnh hưởng của BAP đến khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng của
chồi Sâm dây (sau 8 tuần) .......................................................................... 27
Hình 3.2. Ảnh hưởng của Kinetn đến khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng
của chồi Sâm dây (sau 8 tuần).................................................................... 30
Hình 3.3. Ảnh hưởng của IBA đến khả năng tạo rễ của chồi Sâm dây (sau 8 tuần) ...
31
Hình 3.4. Ảnh hưởng kết hợp của BAP và IBA đến khả năng nhân chồi và sự
sinh trưởng của chồi cây Sâm dây trong ống nghiệm (sau 8 tuần) ..........
33
Hình 3.5. Ảnh hưởng kết hợp của kinetn và IBA khả năng nhân chồi, sự sinh
trưởng của chồi cây Sâm dây trong ống nghiệm (sau 8 tuần) ..................
34
Hình 3.6. Ảnh hưởng kết hợp của BAP , kinetn, IBA đến khả năng nhân chồi
và sinh trưởng của chồi cây Sâm dây trong ống nghiệm (sau 8 tuần) .....
36
Hình 3.7. Cây Sâm dây đưa ra môi trường tự nhiên (sau 4 tuần) .............................
38


MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Kỹ thuật nuôi cấy mô tế bào thực vật là một trong những kỹ thuật rất

quan trọng của Công nghệ sinh học thực vật. Những thành tựu của kỹ thuật
nuôi cấy mô tế bào thực vật đạt được đã chứng tỏ khả năng ứng dụng hiệu
quả trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là nhân nhanh và bảo tồn các loài cây thuốc
quý có giá trị kinh tế cao.
Mặc dù có nguồn tài nguyên thực vật phong phú, đa dạng và kinh
nghiệm sử dụng dược liệu làm thuốc của nhân dân ta đã có từ xa xưa, nhưng
nguồn tài nguyên đó đang ngày càng suy giảm nghiêm trọng, đa số các cây
thuốc quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng. Nguyên nhân là do sự khai thác
một cách ồ ạt, không có kế hoạch và chưa chú ý đến việc tái sinh, bảo vệ rừng
làm nguồn cây thuốc Việt Nam bị tàn phá nhanh và cạn kiệt.
Sâm dây hay còn gọi là Đảng sâm là loại dược liệu quý được đưa vào
sách đỏ Việt Nam từ năm 1996. Công dụng của Sâm dây đã được nghiên cứu
và được y học dân tộc đưa vào các bài thuốc chữa bệnh. Sâm dây là một
vị thuốc có rất nhiều công dụng chữa bệnh và phòng ngừa bệnh, giúp cho cơ
thể khỏe mạnh và đề kháng tốt. Đông y coi Sâm dây là nhân sâm của người
nghèo vì có mọi công dụng của nhân sâm nhưng lại rẻ tền hơn. Vì thế việc
dùng Sâm dây trở nên phổ biến rộng rãi, đáp ứng được nhu cầu sử dụng gần
như không giới hạn trong y học dân tộc. Tuy nhiên, nạn tàn phá rừng làm
nương rẫy quá mức trong tự nhiên làm cho vùng phân bố của cây Sâm dây bị
thu hẹp nhanh
chóng, có nguy cơ cạn kiệt. Vì vậy, việc bảo tồn cây Sâm dây là cần thiết.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1

/>

: “Nhân giống
cây Sâm dây (Codonopsis javanica (Blume) Hook.f.) bằng kỹ thuật nuôi cấy

mô thực vật”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2

/>

2. Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định được môi trường nhân giống cây Sâm dây trong ống nghiệm.
- Xác định được giá thể đưa cây ra trồng ngoài môi trường tự nhiên.
3. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu sự ảnh hưởng riêng rẽ của các chất kích thích sinh trưởng
thuộc nhóm Cytokinin lên khả năng nhân chồi và sự sinh trưởng của chồi cây
Sâm dây trong ống nghiệm.
- Nghiên cứu ảnh hưởng của IBA đến khả năng tạo rễ của chồi cây Sâm
dây trong ống nghiệm.
- Nghiên cứu ảnh hưởng kết hợp của các chất kích thích sinh
trưởng thuộc nhóm Cytokinin với IBA đến khả năng nhân chồi, sự sinh
trưởng của chồi và khả năng ra rễ của cây Sâm dây trong ống nghiệm.
- Nghiên cứu giá thể và các điều kiện thích hợp để đưa cây ra môi
trường tự nhiên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3

/>

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Giới thiệu chung về cây Sâm dây
1.1.1. Đặc điểm phân loại và sinh học của cây Sâm dây
Cây Sâm dây có tên khoa học là Codonopsis javanica (Blume) Hook.f.,
tên thường gọi: Đảng sâm, Vú chó, Kim tiền báo, Thổ đảng sâm, Đảng sâm
nam, cây Đùi gà, Mằn rầy cấy (Tày), Cang hô (Mèo)
Sâm dây thuộc Chi Codonopsis.
Họ Hoa chuông (Campanulaceae).
Bộ Hoa chuông (Campanulales).
Lớp Hai lá mầm (Magnoliopsida).
Ngành Hạt kín (Magnoliophyta)
Giới Thực vật (Plantae) [13], [16].

(Nguồn: cơ sở tài nguyên của Viện dược liệu ( />
Hình 1.1. Cây Sâm dây
Sâm dây thường mọc ở ven rừng, nương rẫy đã bỏ hoang lâu ngày,
trảng cỏ tranh ở độ cao khoảng 700m trở lên đối với các tỉnh phía bắc và
độ cao

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4

/>

1.300m đối với các tỉnh phía nam. Sâm dây là loài cây ưa ẩm, ưa sáng, có thể
chịu bóng, ưa mọc nơi đất tốt, nhiều mùn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5

/>

Ở Việt Nam, Sâm dây mọc rải rác ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước
ta. Trước đây có nhiều ở một số tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Yên
Bái, Tuyên Quang và một số ít ở Cao Bằng và Lạng Sơn.Ở các tỉnh phía Nam,
Sâm dây tập trung ở cao nguyên Langbiang (Tỉnh Lâm Đồng) và xung quanh
chân núi Ngọc Linh (Đắc Glay - Kon Tum) và Quảng Nam - Đà Nẵng
[5].
Trong 44 loài thuộc chi Codonopsis Việt Nam có 2 loài được mô tả và
dùng làm thuốc với tên Đảng sâm. Thứ nhất là loài Codonopsis pilosula (Đảng
sâm leo, Phòng Đảng sâm, Đảng sâm bắc) còn gọi là Rầy cấy, Mần cấy.
Codonopsis pilosula mọc tự nhiên ở những vùng rừng ẩm thấp miền núi Đông
Bắc và Tây Bắc Việt Nam, ở Lạng Sơn, Cao Bằng và khu Tây Bắc. Thứ hai là loài
Codonopsis javanica Blume (Đảng Sâm, Kim tền báo, Thổ Đảng Sâm, Đảng
Sâm nam) còn có tên là cây Đùi gà, Mằn rày cáy (Tày), Cang hô (mèo), có
nhiều ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Lai Châu, Yên Bái. Ở miền núi người dân
tộc đã trồng xen Sâm dây với ngô mang lại hiệu quả cao [4].
Sâm dây là loại dây leo thảo, sống nhiều năm. Toàn cây có nhựa mủ
trắng, nhất là bộ phận non và lá. Rễ củ hình trụ dài, phân nhánh, nạc. Lá mọc
đối, có cuống, phiến lá mỏng, hình tim hoặc gần hình trứng, dài 2,0cm - 5,0cm,
rộng 1,5cm - 3,5cm, mép lá khía răng cưa, mặt trên lá màu xanh nhạt, mặt
dưới màu trắng xanh. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá, hình chuông, màu trắng, hoặc
hơi vàng, họng có vân tm. Lá đài 5, hình mác nhọn. Tràng hoa chia thành 5
thùy tam giác nhọn. Nhị 5. Bầu 5 ô. Quả nang, có núm, khi chín màu tím đen.
Hạt nhiều, nhỏ, màu vàng nâu [16].
1.1.2
a)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6

/>

-

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

70 cm

7

/>

.
3[6], [28].
Ngoài ra có thể trồng Sâm dây bằng đầu củ (sau khi thu hoạch rễ củ, bỏ
dây, cắt lấy phần đầu củ làm giống). Cây có thể lụi vào mùa đông hoặc mùa
khô (đối với các tỉnh phía nam). Đến mùa xuân hoặc đầu mùa mưa, từ gốc
mọc lên 1 - 2 chồi và sinh trưởng rất nhanh [16].
b)
. Khi cây lên cao 3 - 4
25. Khi cây cao

1-

- vôi theo tỷ lệ
0,2 -

1-

.
0,5 -

1-

[6], [28].

c)
Sâm dây ra hoa quả hàng năm, mùa hoa từ tháng 1 đến tháng 5, mùa
quả
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8

/>

chín từ tháng 9 đến tháng 10.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9

/>

,
[6],
[28].
.

,

[6], [28].
1.1.3. Một số thành phần hóa học và giá trị dược liệu của cây Sâm dây
1.1.3.1 Một số thành phần hóa học của cây Sâm dây
Nghiên cứu trên cây Sâm dây ở trong nước chủ yếu là về phân tch
thành phần hóa học và các tác dụng dược lý của vị thuốc quý này. Năm 2002,
công trình “Bước đầu nghiên cứu thành phần hóa học của vị thuốc đảng sâm
Việt Nam” của Hoàng Minh Chung và Phạm Xuân Sinh là nghiên cứu đầu
tên công bố các thành phần hóa học của cây Sâm dây Việt Nam. Bằng một số
phương pháp định tính và định lượng trên các mẫu củ sâm sống và cao sâm,
nhóm tác giả đã mô tả đặc điểm thực vật của cây Sâm dây mọc ở Sa Pa và các
thành phần có trong rễ Sâm dây khô và tươi đó là: đường khử, acid amin, chất
béo và saponin; thành phần và hàm lượng của các loại acid amin có trong r
ễ Sâm dây [3].
Cũng chính hai tác giả Hoàng Minh Chung và Phạm Xuân Sinh cũng đã
công bố kết quả những nghiên cứu về hợp chất saponin có trong Sâm
dây. Loại saponin chủ yếu là saponin triterpenoid, hàm lượng saponin vào
khoảng


3,12%. Ngoài ra, nhóm tác giả cũng đã công bố về hàm lượng đường khử


khoảng 14,6% đối với các mẫu cây sống, và 29,5% đối với các mẫu đã qua
chế biến [3].
1.1.3.2 Giá trị dược liệu của cây Sâm dây
Từ xa xưa, trong y học cổ truyền, lang y đã biết dùng củ sâm phơi khô để
dùng trong các bài thuốc chữa bệnh, bồi bổ sức khỏe. Ngày nay, với sự phát
triển của khoa học, con người đã biết tách chiết riêng những thành phần có

tính chất dược trong củ sâm tạo thành thuốc. Công nghệ tách chiết hoạt chất
đã giúp cho việc không phải sử dụng nguyên củ sâm cùng những thành phần
không có công dụng chữa bệnh cũng như bồi bổ sức khoẻ.
Các loài sâm nói chung cũng như Sâm dây nói riêng chứa rất nhiều hoạt
chất sinh học. Các hoạt chất này có nhiều tính chất dược và được sử dụng
nhiều để làm thuốc. Trong các loài sâm thường chứa các hoạt chất như:
terpen, acid amin, hợp chất glycosid, vitamin, các nguyên tố khoáng, alkaloid
và hợp chất saponin là hoạt chất chính tạo nên những công dụng của nhân
sâm [3].
Củ sâm đất có tác dụng lợi tiểu, nhuận tràng, làm long đờm..., nhưng
với liều cao có thể gây nôn mửa và ra nhiều mồ hôi. Dân gian thường lấy củ
sâm đất ngâm rượu uống; lá nấu canh ăn giúp giải nhiệt cơ thể, làm mát gan.
Canh rau sâm đất ăn có vị ngọt, hơi chua giống như rau mồng tơi, nhưng
không có nhớt. Sâm đất có các tác dụng trị liệu, như trong chứng viêm
khớp nó giúp giảm viêm sưng và giảm đau. Sâm đất còn giúp giảm táo bón.
Dùng sâm đất giúp giảm cơn ho và suyễn; dùng cho một số trường hợp nam
giới bất lực. Sâm đất được dùng nhiều trong những bệnh về da như ghẻ; dùng
làm bài thuốc trị giun sán; dùng trong bệnh sỏi thận, viêm thận; giải độc cho
gan. Bộ phận dùng toàn cây (phần thân trên mặt đất) và rễ: Lá có vị hơi đắng,
cay; tính lạnh, có ít độc (gây nôn nếu dùng liều cao). Rễ có vị ngọt, cay,


tính mát. Công dụng: thanh nhiệt (hạ sốt), lợi niệu, giải độc. Chủ trị, toàn cây
chữa tiểu đường dạng
2. Rễ dùng chữa đau răng, đau bụng, cảm mạo, bệnh gan, cao huyết áp,
tiểu đường, nhiễm trùng đường tiểu [5], [13].


Đối với các hệ cơ quan trong cơ thể, Sâm dây có tác dụng chống mệt mỏi
và tăng cường sự thích nghi của cơ thể đối với môi trường nhiệt độ cao. Đối

với hệ tiêu hóa, Sâm dây có tác dụng tăng cường trương lực của hối tràng và
cường độ co bóp càng tăng nếu tăng nồng độ thuốc. Đối với hệ tim mạch: làm
tăng cường độ co bóp của tm, tăng lượng máu cho não, chân và nội tạng. Đối
với máu và hệ thống máu: tác dụng làm tăng số lượng hồng cầu, huyết sắc tố,
làm giảm số lượng bạch cầu, làm tăng nhanh máu đông khô mà không có tác
dụng tán huyết. Ngoài ra, Sâm dây còn có tác dụng hạ huyết áp, tăng
cường miễn dịch của cơ thể, có tác dụng kháng viêm, giảm ho, kháng khuẩn…
[13],[31].
Các bài thuốc y học cổ truyền có sử dụng Sâm dây
(1) Trị phế hư, ích phế khí, tỳ vị hư yếu, khí huyết đều suy, không có
sức, ăn ít, khát, tiêu chảy lâu ngày, thoát giang.
(2) Trị trung khí suy nhược, ăn uống kém, ỉa chảy do tỳ hư, vàng da do
huyết hư, tiêu ra máu, rong kinh.
(3) Trị thiếu máu, gầy ốm, bệnh bạch huyết, bệnh ở tụy tạng.
(4) Trị hư lao, nội thương, trường vị trung lãnh, hoặc tả lỵ lâu ngày, khí
suyễn, phiền khát, phát sốt, mồ hôi tự ra, băng huyết, các chứng thai sản.
Một số đơn thuốc có sử dụng Sâm dây
(1) Chữa cơ thể suy yếu, mệt mỏi: Dùng Sâm dây 15 - 30g, sơn dược (củ
mài), đại táo (táo tàu), mỗi thứ 9 - 15g, sắc nước uống trong ngày.
(2) Chữa ho do yếu phổi: Dùng Sâm dây tươi 30g, bách bộ 9g, sắc nước
uống trong ngày.
(3) Chữa sản phụ thiếu sữa: Dùng Sâm dây, đương quy, mỗi thứ 10 15g, hầm với thịt gà ăn. Hoặc dùng Sâm dây, trái vẩy ốc (tức “quả xộp”), mỗi
vị 30g, sắc uống.