Quản lý thu bảo hiểm xã hội đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện đại từ tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUẦN

QUẢN LÝ THU BHXH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUẦN

QUẢN LÝ THU BHXH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ
TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Võ Hải Thanh

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và
chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các tài liệu tham khảo có
nguồn gốc
trích dẫn rõ ràng.
Thái Nguyên, ngày..... tháng……năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Huần

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ii
LỜI CẢM ƠN
Quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp tôi đã được sự

giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu
sắc nhất tới tất cả cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập và nghiên cứu đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban
Giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Đào tạo sau Đại học, cùng các thầy cô
giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận
tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trường.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn TS. Võ Hải Thanh người trực tiếp hướng
dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn
này.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Bảo hiểm xã hội huyện Đại Từ
đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình thu thập số liệu và thông tin cần
thiết cho việc nghiên cứu.
Đồng thời, Tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp và những cộng tác
viên đã giúp đỡ, chia sẻ tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày ……tháng……năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Huần

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


3

MỤC LỤC

LỜI

CAM

ĐOAN

.........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN
..............................................................................................................ii MỤC LỤC
................................................................................................................. iii DANH
MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................

vii

DANH

MỤC

CÁC

........................................................................................

HÌNH

viii

MỞ

ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài
.....................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề
tài..........................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
.....................................................................3
4. Những đóng góp mới của luận văn
...................................................................3
5. Kết cấu của luận văn
..........................................................................................4
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU

BHXH
BẮT
.................................................................................................5

BUỘC

1.1. Lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc
................................................................5
1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của BHXH
.................................................5
1.1.2. Chức năng của BHXH bắt
buộc................................................................10
1.1.3. Đối tượng BHXH bắt buộc........................................................................11
1.1.4. Hệ thống các chế độ trong BHXH bắt buộc
.............................................11
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

4

1.1.5. Quỹ bảo hiểm xã hội
..................................................................................12
1.2. Thu và Quản lý thu BHXH bắt buộc
...........................................................14
1.2.1. Thu BHXH .................................................................................................14
1.2.2. Quản lý thu BHXH
....................................................................................17
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu BHXH nói chung và công
tác thu BHXH ở DNNQD nói
riêng........................................................25
1.3.1. Cơ chế thu BHXH ở một số nước trên thế
giới........................................29
........................................................................30

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


4

1.4. Hệ thống các doanh nghiệp ngoài quốc
doanh............................................30
1.4.1. Đặc điểm của khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh
...............................30

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................33

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................33
2.2. Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................33
2.2.1. Phương pháp điều tra thu thập thông tin, số
liệu......................................33
2.2.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích số
liệu..............................................34
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên
cứu........................................................................35
2.3.1. Chỉ tiêu số thu
BHXH................................................................................35
2.3.2. Chỉ tiêu số lượng lao động.........................................................................35
Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
ĐẠI
TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN .....................................................................................38

3.1. Giới thiệu chung về bảo hiểm xã hội huyện Đại Từ
...................................38
3.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Đại Từ
..................................................38
3.1.2. Vài nét về cơ quan BHXH huyện Đại Từ
................................................39
3.2. Thực trạng quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc
doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên
................................44
3.2.1. Tổ chức thu
.................................................................................................44
3.2.2. Lập kế hoạch thu

........................................................................................46
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

5

3.2.3. Quy trình thu...............................................................................................50
3.2.4. Quản lý tiền thu
..........................................................................................53
3.3. Kết quả thu BHXH của khu vực ngoài quốc doanh tại BHXH huyện
Đại Từ giai đoạn năm 2010 - 2013 và số người tham
gia........................54
3.3.1. Số đơn vị và số lao động tham gia BHXH
...............................................54
3.3.2. Số tiền thu
...................................................................................................57
3.3.3. Tình hình nợ đọng
......................................................................................59
3.4. Đánh giá chung về công tác thu BHXH bắt buộc của khối DNNQD
tại BHXH huyện Đại Từ trong giai đoạn 2010-2013
..............................64

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/

6

3.4.1. Ưu điểm ......................................................................................................64
3.4.2. Tồn tại
.........................................................................................................65
3.4.3. Nguyên nhân của tồn tại
............................................................................68
Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BHXH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN

.....................................................73
4.1. Mục tiêu, phương hướng tăng cường công tác quản lý thu BHXH đối
với các DNNQD trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên
................73
4.2. Một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện tốt công tác thu BHXH
của khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại BHXH huyện Đại Từ
.........74
4.2.1. Tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH
..............................................74
4.2.2. Quản lý tốt đối tượng tham gia BHXH của khối DNNQD
.....................77
4.2.3. Hoàn thiện và hiện đại hóa công nghệ thông tin trong công tác
quản lý thu BHXH....................................................................................78
4.2.4. Tăng cường số lượng và nâng cao chất lượng cán bộ thu
.......................79
4.2.5. Tăng cường công tác thanh kiểm tra việc thực hiện chế độ BHXH, đốc
nợ tại các doanh nghiệp ngoài quốc doanh; xử lý nghiêm đối tượng vi
phạm ...........................................................................................80
4.3. Một số kiến nghị............................................................................................81

4.3.1. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước
...........................................................81
4.3.2. Đối với BHXH Việt
Nam..........................................................................81
4.3.3. Với các sở có liên
quan..............................................................................82
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

7

KẾT LUẬN...............................................................................................................85
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

................................................................87

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


8

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Tên viết tắt

Tên đầy đủ

ASXH:

An sinh xã hội

BHXH:

Bảo hiểm xã hội

BHYT:

Bảo hiểm y tế

DN:

Doanh nghiệp

HCSN:

Hành chính sự nghiệp

HĐLĐ:

Hợp đồng lao động

HĐND:

Hội đồng nhân dân

HTX:

Hợp tác xã

LĐTB &XH:

Lao động thương binh và xã hội

NLĐ:

Người lao động NSNN:

Ngân sách Nhà nước NSDLĐ:
Người sử dụng lao động TL-TC:
Tiền lương- Tiền công
TNLĐ- BNN:

Tai nạn lao động- Bệnh nghề nghiệp

UBND:

Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

........................ 29
Bảng 3.1. Đối tượng đồng thời tham gia BHXH, BHYT, BHTN .................. 47
Bảng 3.2. Quỹ tiền lương làm căn cứ thu BHXH bắt buộc khối doanh
nghiệp ngoài quốc doanh giai đoạn 2010-2013 ............................
48
Bảng 3.3: Số DNNQD tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Đại Từ .......
54
Bảng 3.4: Số lao động của DNNQD tham gia BHXH tại huyện Đại Từ ....... 56
Bảng 3.5: Tiề

.................................................... 57

Bảng 3.6: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc khối DNNQD
của huyện Đại Từ.......................................................................... 59
Bảng 3.7: Số liệu nợ đọng của khối DNNQD giai đoạn 2010-2013 .............. 60
Bảng 3.8: Lãi suất chậm nộp........................................................................... 70

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Hệ thống bộ máy tổ chức BHXH Đại Từ ....................................... 43
Hình 3.2: Biểu đồ số kế hoạch thu BHXH bắt buộc của khối DNNQD......... 50
Hình 3.3: Quy trình thu BHXH bắt buộc ........................................................ 51
Hình 3.4: Sơ đồ Trình tự thủ tục tham gia BHXH.......................................... 52

ủa

ện

Đại Từ ............................................................................................. 55
Hình 3.6. Biểu đồ
huyện Đại Từ .................................................................................. 57
Hình 3.7: Biểu đồ số tiền nợ BHXH của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh....
61

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


1

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


2

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xu hướng và mục tiêu phấn đấu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) hiện đại
là mục tiêu thực hiện một sự bảo vệ phổ cập và đồng nhất, mở rộng đến toàn

thể cộng đồng bằng nhiều chế độ đa dạng. Đóng vai trò là trụ cột của hệ thống
an sinh xã hội(ASXH) ở nước ta hiện nay, BHXH đã và đang là một chính sách
lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm góp phần ổn định đời sống, kinh tế xã hội.
Trải qua 20 năm xây dựng và phát triển, hệ thống BHXH của nước ta đang
từng bước được hoàn thiện và phát triển, đảm bảo cuộc sống cho người lao
động.
Trong thời gian qua, đối tượng tham gia BHXH ngày càng được mở
rộng. Đến nay, tất cả những người lao động trong các ngành nghề, lĩnh vực đều
có quyền được tham gia BHXH. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, thì khối
doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD) đang ngày càng phát triển về số
lượng doanh nghiệp và số lao động. Vì vậy, các DNNQD trở thành đối tượng
chiếm tỷ trọng lớn và là khối có tiềm năng thu tốt nhất.
Hoạt động của BHXH bao gồm rất nhiều khâu, mỗi khâu đều là một mắt
xích quan trọng trong đó thu BHXH là một nghiệp vụ trọng yếu vì nó góp
phần hình thành, đảm bảo ổn định và tăng trưởng quỹ; đảm bảo khả năng chi
trả cho cả hệ thống. Chính vì vậy, nghiệp vụ thu nói chung và thu ngoài
quốc doanh nói riêng luôn được xem là nhiệm vụ trọng tâm của ngành.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


như các DNNQD.
Và trong những năm qua, BHXH tỉnh Thái Nguyên nói chung, BHXH
huyện Đại Từ nói riêng

trong việc triển khai thu BHXH

đối với các DNNQD
g tham gia BHXH. Tuy nhiên,
, tình trạng nợ đọng, chiếm
dụng quỹ BHXH vẫn diễn ra thường xuyên. Để phát triển và mở rộng
đối tượng cũng như giảm tình trạng nợ đọng BHXH ở khu vực này cần phải
có những biện pháp và cách quản lý thích hợp hơn sao cho phù hợp với tình
hình kinh tế hiện nay
“Quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên
địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên” làm luận văn thạc sỹ kinh tế.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu đề tài là đánh giá thực trạng công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện
Đại Từ tỉnh Thái Nguyên qua đó tìm ra các giải pháp nhằm tăng cường quản
lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở địa phương.

- Hệ thống hoá cơ sở lý luận về BHXH để xác định rõ chức năng, nhiệm
vụ của hệ thống BHXH, chỉ ra được phương hướng và nhiệm vụ công tác quản
lý thu BHXH các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trong thời gian tới.
-

, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc

đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn trong những năm
qua; n

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/

quản lý thu


BHXH của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh; xác định các nhân tố ảnh
hưởng đến việc quản lý thu BHXH của các DN NQD trên địa bàn huyện Đại
Từ tỉnh Thái Nguyên.
- Phân tích những hành vi lạm dụng quỹ BHXH trong lĩnh vực thu
BHXH ở khối DNNQD. Từ đó đề xuất phương hướng và hệ thống các giải
pháp nhằm nâng cao công tác quản lý thu BHXH đối với các doanh nghiệp
ngoài quốc doanh trên địa bàn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Để đạt được những mục tiêu trên, đề tài tập trung nghiên cứu các vấn
đề liên quan đến công tác quản lý thu BHXH của các doanh nghiệp ngoài
quốc doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.

-

: Đề tài tập trung nghiên cứu quy trình quản lý thu

BHXH, đánh giá thực trạng tham gia BHXH, phân tích tình hình nợ đọng và
các hành vi lạm dụng quỹ của các doanh nghiệp NQD trên địa bàn huyện Đại
Từ, từ đó đưa ra hệ thống các giải pháp nhăm nâng cao hoạt động quản lý thu.
- Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Đại Từ
tỉnh Thái Nguyên.
- Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu các tài liệu, số liệu từ năm
2010 - 2013, định hướng và giải pháp đến năm 2020.
4. Những đóng góp mới của luận
văn

Luận văn hệ thống hóa, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về
BHXH và quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh.
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


Phân tích làm rõ thực trạng đóng BHXH bắt buộc của các doanh nghiệp
ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.
Kết quả nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực và khả thi nhằm nâng
cao hiệu quả công tác quản lý thu BHXH bắt buộc của các doanh nghiệp ngoài
quốc doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Luận văn gồm có 04 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về thu BHXH bắt buộc.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng quản lý thu BHXH đối với các doanh nghiệp
ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.
Chương 4: Giải pháp tăng cường công tác quản lý thu BHXH của các
doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU
BHXH BẮT BUỘC
1.1. Lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc
1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của BHXH
1.1.1.1. Khái niệm về BHXH bắt buộc
Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi bảo hiểm xã hội là
bộ phận chính cấu thành hệ thống An sinh xã hội, là chính sách xã hội quan
trọng của mỗi nước. Tuy nhiên, rất khó có một khái niệm chung về BHXH
được tất cả các quốc gia thống nhất sử dụng bởi quan niệm về vấn đề này như
thế nào phụ thuộc vào nhận thức của người dân, của Nhà nước, của tập quán
lựa chọn và khả năng quản lý của mỗi loại rủi ro... trong từng nước. Vì vậy,
trên bình diện quốc tế, khái niệm chung của tổ chức lao động quốc tế về
ASXH cũng được sử dụng trong lĩnh vực BHXH. Theo đó, BHXH có thể được
hiểu khái quát là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình
thông qua các biện pháp cộng đồng, nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế,
xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn
lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi già và chết; đồng thời đảm bảo các
chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con. (theo Công ước 102,
1952).
Tuy nhiên, ở Việt Nam thuật ngữ BHXH thường được sử dụng với nội
hàm hẹp hơn, chỉ bao gồm những trường hợp bảo hiểm thu nhập cho NLĐ.
“Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của
người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn
lao động - bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết..., trên
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/

cơ sở đóng góp và sử dụng một quỹ tài chính tập trung, nhằm đảm bảo ổn
định đời sống cho họ và an toàn xã hội.”
c

(BHXH Việt Nam, 2001).
:
- Từ giác độ pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ người lao
động, sử dụng tiền đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và
được sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nước, nhằm trợ cấp vật chất cho người được
bảo hiểm và gia đình họ trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập, TNLĐ,
thai sản, hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật (hưu) hoặc chết.
- Từ giác độ tài chính: BHXH là cách thức chia sẻ rủi ro về tài chính
giữa những người tham gia bảo hiểm theo quy định của pháp luật.
- Từ giác độ quản lý vĩ mô: BHXH là một chính sách xã hội nhằm đảm
bảo đời sống vật chất cho người lao động khi họ không may gặp phải các “rủi
ro xã hội”, nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội (BHXH Việt Nam, 2011).
1.1.1.2. Đặc trưng cơ bản của BHXH
.
-

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


.
-

Số hóa bởi Trung tâm Học

liệu

tnu.edu.vn/


. (BHXH Việt Nam, 2011).
1.1.1.3. Vai trò, bản chất của BHXH bắt buộc
* Vai trò của BHXH:
- Đối với Người lao động:
Có thể nói BHXH có vai trò rất quan trọng trong việc góp phần đảm
bảo ổn định cuộc sống cho người lao động và gia đình họ khi gặp rủi ro trong
cuộc sống như: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp. Bởi lẽ,
khi người lao động gặp những rủi ro ảnh hưởng đến thu nhập, BHXH sẽ thay
thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động và gia đình họ với mức
hưởng, thời điểm và thời gian hưởng theo đúng quy định của Luật BHXH.
Chính do sự thay thế và bù đắp thu nhập này, chính sách BHXH đã làm cho
người lao động ngày càng yêu nghề hơn, gắn bó với công việc, sống có trách
nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng hơn; là sợi dây ràng buộc kích thích
họ hăng say tham gia sản xuất, gắn kết người sử dụng lao động với người lao
động lại gần nhau hơn. Từ đó nâng cao năng suất lao động, tăng sản phẩm xã
hội góp phần nâng cao chính cuộc sống của những người tham gia BHXH.
Ngoài ra, BHXH còn bảo vệ và tăng cường sức khỏe cho người lao
động, góp phần tái sản xuất sức lao động cho người lao động nhanh chóng trở
lại làm việc tạo ra sản phẩm mới cho doanh nghiệp nói riêng và cho toàn xã
hội nói chung, đồng thời góp phần đảm bảo thu nhập cho bản thân họ.
- Đối với Người sử dụng lao động:

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


Thực tế trong lao động sản xuất, người lao động và người sử dụng lao
động vốn có những mâu thuẫn nhất định về tiền lương, tiền công, thời hạn lao
động.... Và khi rủi ro xảy ra, nếu không có sự giúp đỡ của BHXH thì dễ dẫn
đến khả năng tranh chấp giữa người lao động và người sử dụng lao động. Vì
vậy, BHXH góp phần điều hòa, hạn chế các mâu thuẫn giữa giới chủ và giới
thợ; tạo ra môi trường làm việc ổn định cho người lao động; tạo sự ổn định
cho chủ sử dụng lao động trong công tác quản lý. Từ đó góp phần nâng cao
hiệu quả năng suất lao động của doanh nghiệp.
Hơn nữa, người sử dụng lao động muốn ổn định và phát triển sản xuất
thì ngoài việc đầu tư máy móc, thiết bị, công nghệ còn phải chăm lo đến đời
sống cho người lao động mà mình thuê mướn, sử dụng. Bởi người sử dụng
lao động khi đã tính đến việc thuê mướn lao động cũng có nghĩa là lúc đó họ
rất cần có người lao động làm việc cho mình liên tục trong quá trình sản xuất
kinh doanh. Nhưng mong muốn của người sử dụng lao đông không phải lúc
nào cũng thực hiện được, bởi trong quá trình sản xuất cũng như trong đời
sống của người lao động có thể gặp rủi ro bất cứ lúc nào. Và lúc đó, sẽ dẫn
đến gián đoạn quá trình sản xuất kinh doanh làm giảm năng suất lao động.
Nhưng khi có sự trợ giúp của BHXH, người lao động không may gặp rủi ro
phần nào được khắc phục về mặt tài chính, nhanh chóng trở lại làm việc giúp
người sư dụng lao động yên tâm, tích cực lao động sản xuất, nâng cao hiệu
quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
- Đối với Nhà Nước:
Đúng như tên gọi đã phản ánh, BHXH luôn mang lại những vai trò xã
hội to lớn. Vai trò đầu tiên đối với xã hội là việc tạo ra cơ chế chia sẻ rủi ro,
nâng cao tính cộng đồng xã hội, củng cố truyền thống đoàn kết, gắn bó giữa
các thành viên trong xã hội. BHXH là công cụ phân phối, sử dụng nguồn quỹ

dự phòng hiệu quả nhất cho việc giảm thiểu hậu quả rủi ro, tạo động lực phát
triển kinh tế xã hội.
Hiện nay khi đã trở thành một cấu phần cơ bản nhất trong hệ thống
ASXH, BHXH là cơ sở để phát triển các bộ phận ASXH khác. Đây cũng là sự
phản ánh trình độ phát triển kinh tế xã hội của một quốc gia.
Ngoài ra, BHXH giúp cho Nhà nước thực hiện được các công trình xây
dựng trọng điểm của quốc gia, các chương trình phát triển kinh tế xã hội quốc
gia bởi BHXH tập trung được nguồn quỹ lớn. Nguồn quỹ này thường dùng để
chi trả cho các sự kiện BHXH xảy ra về sau. Chính vì vậy, nguồn quỹ này luôn
có một thời gian nhàn rỗi nhất định, đặc biệt là quỹ dành cho các chế độ dài
hạn. Trong khoảng thời gian nhàn rỗi ấy, quỹ BHXH tạo thành một nguồn vốn
lớn đầu tư cho các chương trình phát triển kinh tế xã hội của quốc gia. (BHXH
Việt Nam, 2011)

* Bản chất của BHXH:
- BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp của xã hội, nhất là
trong xã hội mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường, mối quan
hệ thuê mướn lao động phát triển ở một mức độ nào đó. Kinh tế càng phát triển
thì BHXH càng đa dạng và hoàn thiện. Vì thế có thể nói kinh tế là nền tảng
của BHXH hay BHXH không vượt quá trạng thái kinh tế của mỗi đất nước.
- Mối quan hệ giữa các bên trong BHXH phát sinh trên cơ sở quan hệ
lao động giữa 3 bên: Bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên được BHXH.
Bên tham gia BHXH là người lao động hoặc cả người lao động và người sử
dụng lao động; người ử dụng lao động là các tổ chức, các doanh nghiệp và
các cá nhân có thuê mướn lao động; bên BHXH thông thường là cơ quan
chuyên trách do Nhà nước lập ra và bảo trợ.


- Phần thu nhập của người lao động bị giảm hoặc mất đi khi gặp phải

những biến cố, rủi ro gặp phải sẽ được bù đắp hoặc thay thế từ một nguồn
Quỹ tiền tệ tập trung được tồn tích lại.
- Mục tiêu của BHXH là nhằm thỏa mãn những nhu cầu thiết yếu của
người lao động trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập, việc làm. Mục
tiêu này đã được tổ chức lao động quốc tế cụ thể hóa như sau: Đền bù cho
người lao động những khoản thu nhập bị mất để đảm bảo nhu cầu sinh sống
thiết yếu của họ; Chăm sóc sức khỏe và bệnh tật; Xây dựng điều kiện đáp ứng
nhu cầu của dân cư và các nhu cầu đặc biệt của người già, người tàn tật và
trẻ em; BHXH đã trở thành một trong những quyền con người được Liên Hợp
Quốc thừa nhận và ghi vào Tuyên ngôn nhân quyền ngày 10/12/1948: “Tất cả
mọi người với tư cách là thành viên của xã hội có quyền hưởng BHXH, quyền
đó được đặt trên cơ sở sự thỏa mãn các quyền về kinh tế, xã hội và văn hóa,
nhu cầu cho nhân cách và sự tự do phát triển con người”.
Ở nước ta, BHXH là một bộ phận quan trọng trong chính sách ASXH
cùng với cứu trợ xã hội và Ưu đãi xã hội, mặc dù có nhiều điểm khác nhau về
đối tượng, phạm vi và cách thức thực hiện nhưng luôn bổ sung cho nhau, hỗ
trợ nhau và tất cả đều góp phần đảm bảo an toàn xã hội. (BHXH Việt Nam,
2011).

1.1.2. Chức năng của BHXH bắt buộc
BHXH tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người
tham gia BHXH. Các bên tham gia BHXH đều phải tham gia đóng góp vào
quỹ BHXH. Quỹ này dùng để trợ cấp cho một số người tham gia BHXH khi
bị giảm hoặc bị mất thu nhập. Theo quy luật “Số đông bù số ít” BHXH thực
hiện phân phối lại thu nhập theo chiều dọc và chiều ngang. Thực hiện chức
năng này BHXH góp phần thực hiện công bằng xã hội.
BHXH góp phần kích thích người lao động hăng hái lao động sản xuất,
góp phần nâng cao năng suất lao động cá nhân và năng suất lao động xã hội.
Người lao động khi bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, về già đã có BHXH