Xây dựng hệ thống bài tập tiếng việt qua việc lựa chọn những văn bản tương đương cho học sinh lớp 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
------------******------------

ĐẶNG THỊ ÁNH HỒNG

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾNG VIỆT QUA
VIỆC LỰA CHỌN NHỮNG VĂN BẢN TƯƠNG ĐƯƠNG

CHO HỌC SINH LỚP 2

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI
HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
------------******------------

ĐẶNG THỊ ÁNH HỒNG

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾNG VIỆT
QUA VIỆC LỰA CHỌN NHỮNG VĂN BẢN TƯƠNG ĐƯƠNG CHO
HỌC SINH LỚP 2

Chuyên ngành: Giáo dục học (bậc Tiểu học)
Mã số

: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Trọng Hoàn

HÀ NỘI, 2016


LỜI CAM ĐOAN
Đề tài: Xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt qua việc lựa chọn
những văn bản tương cho học sinh lớp 2 được chúng tôi nghiên cứu và
hoàn thành trên cơ sở kế thừa và phát huy những công trình nghiên cứu
có liên quan của các tác giả khác cộng với sự nỗ lực, cố gắng của bản thân.
Tôi xin cam đoan kết quả của đề tài này không trùng với bất cứ một
công trình nghiên cứu nào khác đã công bố.
Tác giả

Đặng Thị Ánh Hồng


LỜI CẢM ƠN
Luận văn này được thực hiện tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Để hoàn thành được luận văn này tôi đã nhận được rất nhiều sự động
viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Trọng
Hoàn đã hướng dẫn tôi thực hiện nghiên cứu của mình.
Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, người đã
đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng có ích trong những năm học
vừa qua.
Cũng xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo
sau đại học, Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình

học tập.
Tôi xin cảm ơn Ban giám hiệu trường Tiểu học Kim Đồng, quận Ba
Đình và trường Tiểu học Nguyễn Du, quận Hoàn Kiếm đã tạo mọi điều kiện
giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè, những người đã
luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài
nghiên cứu của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn!


BẢNG KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. Đối chứng

ĐC

2. Giáo viên

GV

3. Học sinh

HS

4. Luyện từ và câu

LTVC

5. Sách giáo khoa

SGK

6. Tập đọc

TĐ

7. Thực nghiệm

TN


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU 10
1.1. Cơ sở lí luận ......................................................................................... 10
1.1.1. Yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ của môn Tiếng Việt lớp 2
.................................................................................................................
10
1.1.2. Tầm quan trọng của hệ thống bài tập Tiếng Việt cho học sinh .... 13
1.1.3. Cơ sở tâm lí học ............................................................................
15
1.1.4. Cơ sở ngôn ngữ học ......................................................................
17
1.2. Cơ sở thực tiễn .....................................................................................
21
1.2.1. Thực trạng việc dạy - học Tiếng Việt lớp 2 .................................. 21
1.2.2. Thực trạng việc xây dựng bài tập Tiếng Việt cho học sinh lớp 2. 23
Tiểu kết chương 1............................................................................................
25
Chương 2. XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾNG VIỆT DÀNH CHO HỌC SINH

LỚP 2 .......................................................................................... 26
2.1. Tiêu chí lựa chọn ngữ liệu có tnh tương đồng với văn bản trong sách
giáo khoa .....................................................................................................
26
2.1.1. Tính tương đồng về thể loại văn bản ............................................
26
2.1.2. Tính tương đồng về nội dung của văn bản.................................... 26
2.2. Hệ thống bài tập cụ thể ........................................................................
27
2.2.1. Hệ thống bài tập phân môn Tập đọc .............................................
27


2.2.2. Hệ thống bài tập phân môn Luyện từ và câu ................................
43
2.2.3. Hệ thống bài tập luyện tập tổng hợp .............................................
58
Tiểu kết chương 2............................................................................................
78
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM........................................................ 79
3.1. Một số vấn đề chung ............................................................................
79


3.1.1. Mục đích thực nghiệm ..................................................................
79
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm..................................................................
79
3.1.3. Nội dung thực nghiệm...................................................................
81

3.1.4. Thời gian và quy trình thực nghiệm.............................................. 82
3.2. Tiến trình triển khai thực nghiệm ........................................................
82
3.3. Kết quả thực nghiệm ............................................................................
83
3.3.1. Kết quả định lượng (qua các bài kiểm tra).................................... 83
3.3.2. Kết quả định tính (qua điều tra quan sát và phiếu hỏi) .................
86
3.3.3 Nhận xét chung ..............................................................................
86
Tiểu kết chương 3...........................................................................................
88
KẾT LUẬN – KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 89
Kết luận .......................................................................................................
89
Khuyến nghị ................................................................................................
90
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................... 91


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những thập kỷ qua, nền giáo dục Việt Nam có những bước phát
triển và thành tựu đáng ghi nhận, góp phần quan trọng trong việc nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực cho công cuộc xây dựng, bảo vệ và đổi mới
đất nước. Nội dung giảng dạy và kiến thức của học sinh phổ thông nói chung
và tiểu học nói riêng có nhiều tiến bộ, toàn diện hơn và tiếp cận dần với
phương pháp học tập mới với một khối lượng kiến thức cơ bản ngày một lớn

hơn và rộng hơn so với trước đây.
Chương trình ở một số môn học đã tếp cận trình độ tên tến trong khu
vực. Đồng thời, qua thời gian vừa qua đất nước ta đã xây dựng được một đội
ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đông đảo với tổng số trên một triệu
người.
Mặc dù đạt được kết quả đáng khích lệ như vậy nhưng thực trạng giáo
dục vẫn còn yếu kém, bất cập, như chất lượng giáo dục đại trà, phương pháp
giáo dục còn lạc hậu và chậm đổi mới. Ở tất cả các cấp học, bậc học, cách
dạy, cách học trong các nhà trường chủ yếu vẫn là truyền thụ một chiều,
nặng về lý thuyết, nhẹ về thực hành, chưa phát huy tnh thần tự học và tư
duy sáng tạo của học sinh, đặc biệt là học sinh tểu học. Cách thức đánh giá,
tổ chức thi cử chậm được đổi mới, tạo ra tâm lý dạy và học để đối phó với
thi cử, gây căng thẳng cho học sinh, người dạy, cho xã hội, làm chậm quá
trình đổi mới phương pháp dạy và học trong nhà trường. Các điều kiện bảo
đảm phát triển giáo dục còn nhiều bất cập.
Để giải quyết được căn bản những vấn đề đặt này, các cấp lãnh đạo quản lý, nhà khoa học, người làm công tác giáo dục cần có cách nhìn toàn
diện, đầy đủ, khách quan không phải chỉ bằng các giải pháp cục bộ, đơn lẻ, bề


2

mặt nhất thời, mà công cuộc cải cách này cần phải có tầm nhìn dài hạn,
đồng


3

bộ và hệ thống, nhằm đạt tới chiều sâu bản chất của vấn đề còn tồn tại như
những gì mà văn kiện của Đảng đã nêu, nhằm giải quyết một cách căn bản,
toàn diện nền giáo dục nước ta.

Do tầm quan trọng, quy mô, tính chất và nội dung rộng lớn đó,
nên công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục không phải là nhiệm
vụ riêng của ngành giáo dục. Đây là sự nghiệp lớn lao của cả Đảng, Nhà nước
và toàn xã hội. Với sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng, Chính phủ, với sự tham
gia của đông đảo các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và những
người am hiểu sâu sắc về giáo dục, thì công cuộc đổi mới một cách căn bản
và toàn diện nền giáo dục Việt Nam chắc chắn sẽ thành công như những
kỳ vọng dành cho nó. Nhằm quán triệt tình thần này, thì Bộ Chính trị đã yêu
cầu “cấp ủy chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể các cấp cần tiếp
tục quán triệt sâu sắc tư tưởng chỉ đạo của Đảng trong Nghị quyết Trung
ương 2 (khóa VIII), phấn đấu đến năm 2020 nước ta có một nền giáo dục tiên
tiến, mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Tiếp tục
đổi mới chương trình, tạo chuyển biến mạnh mẽ về phương pháp giáo dục.
Rà soát lại toàn bộ chương trình và sách giáo khoa phổ thông, sớm khắc phục
tình trạng quá tải, nặng về lí thuyết, nhẹ về thực hành, chưa khuyến khích
đúng mức sang tạo của người học, chuẩn bị kĩ việc xây dựng và triển khai
thực hiện bộ chương trình giáo dục phổ thông mới theo hiện đại, phù hợp và
có hiệu quả” (theo Kết luận số 242 về đổi mới Giáo dục và Đào tạo). Ngoài
ra, theo Quyết định số
711 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển giáo
dục của nước ta đến 2020, thì định hướng đến năm 2020 nền giáo dục nước
ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa,
xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, chất lượng giáo dục được nâng
cao một cách toàn diện.


4

Cụ thể, bộ môn Tiếng Việt được dạy ở trường phổ thông, được biết

đến với tư cách vừa là một bộ môn khoa học, vừa là một công cụ để giao tếp
và tiếp thu các môn học khác. Cấp Tiểu học, môn Tiếng Việt trước tiên nhằm
trang bị cho học sinh một công cụ giao tiếp, rèn luyện cho các em những kỹ
năng sử dụng tiếng Việt trong các hoạt động nghe, nói, đọc, viết. Môn học
này cũng góp phần đắc lực thực hiện mục tiêu đào tạo học sinh ở Tiểu
học theo đặc trưng bộ môn của mình. Việc dạy Tiếng Việt trong nhà trường
nhằm đào tạo cho các em năng lực sử dụng tiếng Việt văn hoá để suy nghĩ,
giao tiếp và học tập. Cuối cấp Tiểu học yêu cầu tối thiểu mà học sinh phải đạt
được là đọc thông, viết thạo, sử dụng được ngôn ngữ nói và viết trong giao
tếp (nói và viết câu đơn, câu ghép thông thường đúng ngữ pháp, nghe và
đọc hiểu được văn bản có nội dung thích hợp với yêu cầu học tập và cuộc
sống của các em).
Việc dạy học Tiếng Việt giúp hình thành và phát triển ở học sinh kĩ
năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tếp trong
môi trường hoạt động lứa tuổi.Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt, góp
phần rèn luyện thao tác của tư duy. Bên cạnh đó còn cung cấp cho học sinh
những kiến thức sơ giản về tiếng Việt, những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự
nhiên và con người, về văn hóa, văn học của Việt Nam và nước ngoài; đồng
thời còn bồi dưỡng tình yêu tếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự
trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con
người.
Từ tuần 25 của chương trình Tiếng Việt lớp 1, học sinh bắt đầu được
làm quen với các phân môn Tập đọc, Chính tả, Kể chuyện. Lên lớp 2, các em
sẽ được tiếp tục học các phân môn này tuy nhiên, học sinh sẽ phải làm quen
với một số phân môn mới và khó với các em như phân môn Luyện từ và câu,
Tập làm văn. Với vốn kiến thức còn hạn chế, các em sẽ gặp không ít khó khăn
trong việc tếp thu và thực hành những phân môn mới này. Trong khi


5

đó, phân môn Tập làm văn và phân môn Luyện từ và câu một tuần chỉ có 1
tiết


6

còn bài tập đọc hiểu chỉ được giới hạn trong phần tìm hiểu bài của 2 bài Tập
đọc. Mặc dù hiện nay số lượng đầu sách tham khảo là rất lớn song các
bậc phụ huynh muốn tự rèn luyện thêm cho con ở nhà lại không biết lựa
chọn đầu sách nào sao cho phù hợp với con em mình. Vậy phải làm thế nào
để học sinh được thực hành, luyện tập nâng cao nhận thức trong các phân
môn Tiếng Việt?
Là giáo viên, tôi nhận thấy rằng : Các em học sinh Tiểu học tuy còn ít
tuổi nhưng có thể rèn luyện, trau dồi để từng bước nâng cao trình độ về văn
học giúp cho việc học tập môn Tiếng Việt ngày càng tốt hơn. Để học sinh có
những khả năng trên, ngoài việc các em tự giác phấn đấu thì việc “Xây dựng
hệ thống bài tập Tiếng Việt qua việc lựa chọn những văn bản tương
đương cho học sinh lớp 2” sẽ giúp giáo viên có thêm tư liệu giảng dạy phong
phú và học sinh được thực hành nhiều hơn, vừa tránh được sự lệ thuộc máy
móc vào sách giáo khoa vừa giúp học sinh có khả năng linh hoạt và tự tin,
góp phần nâng cao chất lượng dạy – học Tiếng Việt cho học sinh lớp 2.
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Lịch sử nghiên cứu “Xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt cho
học sinh lớp 2”
Tiếng Việt có vai trò rất qua trọng trong cuộc sống cũng như trong học
tập. Điều này lại càng quan trọng hơn đối với học sinh tiểu học bởi học tốt
Tiếng Việt các em sẽ học các môn học khác dễ dàng hơn. Vì vậy, để giúp học
sinh học tốt môn Tiếng Việt, nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu và cho ra đời
nhiều cuốn sách để bổ trợ và nâng cao kiến thức cho học sinh như :

- Nguyễn Trí Dũng, Hoàng Minh Hương, Phan Phương Dung, Nguyễn
Thanh Thủy (2013), Cùng em học Tiếng Việt lớp 2, Nhà xuất bản Hà Nội.
- Nguyễn Thị Hạnh (2007), Bài tập thực hành Tiếng Việt 2, Nhà xuất
bản Đại học Sư phạm.


7

- Lê Hữu Tỉnh (Chủ biên), Nguyễn Thị Hạnh, Nguyễn Đức Hữu, Luyện
tập Tiếng Việt lớp 2, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
- Lê Phương Nga, Bài tập trắc nghiệm Tiếng Việt 2 (2012), Nhà xuất
bản Đại học Sư phạm, TP Hồ Chí Minh.
Hệ thống bài tập trong các công trình nghiên cứu này đều được các tác
giả chia theo từng tuần. Các văn bản được sử dụng trong các công trình trên
phần lớn đều là những văn bản trong sách giáo khoa. Cụ thể như trong phân
môn Tập đọc, các tác giả thường sử dụng ngay văn bản của phân môn
Tập đọc trong SGK Tiếng Việt lớp 2 rồi viết lại câu hỏi tìm hiểu bài dưới
dạng câu hỏi trắc nghiệm. Còn một số tác giả lại sử dụng những văn bản
trong SGK Tiếng Việt của các lớp cao hơn để thiết kế bài tập. Các công trình
nghiên cứu trên đều có tác dụng giúp HS củng cố, ôn luyện kiến thức, kĩ năng
môn Tiếng Việt. Tuy nhiên vì các công trình này đều sử dụng văn bản đã có
trong SGK nên không khơi gợi được hứng thú với HS cũng như không
giúp mở rộng thêm vốn hiểu biết về văn học, cuộc sống cho HS.
2.2. Lịch sử nghiên cứu “Xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt qua
việc lựa chọn những văn bản tương đương cho học sinh lớp 2”
Hiện nay, có rất nhiều đầu sách tham khảo tuy nhiên chỉ có một số ít
tác giả sử dụng khoảng 30 – 40% sử dụng ngữ liệu giống văn bản trong sách
giáo khoa. Các tác giả đều bám sát các đơn vị kiến thức trong chương trình
Tiếng Việt lớp 2 để xây dựng nội dung cho các cuốn sách của mình. Các tác
giả cũng đã xây dựng hệ thống bài tập trên ngữ liệu có tính tương đồng về

nội dung với các văn bản trong SGK. Một số công trình của các tác giả như :
- Hoàng Hòa Bình, Nguyễn Ly Kha (2014), Vở luyện tập Tiếng Việt 2,
Nhà xuất bản Đà Nẵng.
- Lê Phương Nga (2011), Bài tập trắc nghiệm Tiếng Việt lớp 2, NXB
Đại học Sư phạm


8

- Nguyễn Trí Dũng, Hoàng Minh Hương, Phan Phương Dung, Nguyễn
Thanh Thủy (2013), Cùng em học Tiếng Việt lớp 2, NXB Hà Nội.
- Đặng Thị Trà, Trần Thị Hằng (2009), Bài tập Tiếng Việt nâng cao lớp
2, Nhà xuất bản Sư phạm, Hà Nội.
Tuy nhiên, chưa có công trình nào sử dụng toàn bộ ngữ liệu khác với
văn bản trong SGK khi xây dựng bài tập Tiếng Việt cho HS lớp 2, nhưng các
công trình nghiên cứu của các tác giả trên đã là gợi ý quan trọng cho tôi thực
hiện công việc “Xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt qua việc lựa chọn
những văn bản tương đương cho học sinh lớp 2”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
- Làm rõ sự cần thiết của việc xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt
cho học sinh lớp 2.
- Làm rõ hiệu quả của hệ thống bài tập Tiếng Việt được xây dựng
qua những văn bản tương đương trong việc dạy - học Tiếng Việt lớp 2.
- Xây dựng được hệ thống bài tập Tiếng Việt cho học sinh lớp 2 trên
ngữ liệu có tính tương đồng với văn bản trong sách giáo khoa.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định những vấn đề lí luận làm cơ sở cho đề tài.
- Điều tra thực trạng việc dạy - học Tiếng Việt lớp 2.
- Tìm các văn bản tương đương và xây dựng hệ thống bài tập Tiếng

Việt cho học sinh lớp 2.
- Thực nghiệm sư phạm
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hệ thống bài tập Tiếng Việt cho
học sinh lớp 2 trên những văn bản Tiếng Việt tương đương với văn bản trong
sách giáo khoa.


9

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu của luận văn là hệ thống bài tập luyện tập kiến
thức Tiếng Việt trong chương trình Tiếng Việt lớp 2. Tuy nhiên luận văn chỉ
tập trung xây dựng hệ thống bài tập cho hai phân môn: TĐ và LTVC bởi đây
là hai phân môn sử dụng nhiều văn bản nhất.
- Giới hạn phạm vi thực nghiệm : Việc thực nghiệm được thực hiện tại
trường tiểu học Kim Đồng (Quận Ba Đình – Hà Nội), trường tểu học Nguyễn
Du (Quận Hoàn Kiếm – Hà Nội) .
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã vận dụng phương pháp nghiên cứu lí
luận để làm những việc sau :
- Nghiên cứu các tài liệu về tâm lí lứa tuổi, đặc điểm tư duy, ngôn ngữ
của HS Tiểu học,… qua đó xác định tiền đề cho việc xây dựng hệ thống bài
tập Tiếng Việt phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 2.
- Nghiên cứu các tài liệu về ngôn ngữ học, văn bản để tìm ra cơ sở khoa
học trong việc xây dựng hệ thống bài tập Tiếng Việt cho HS lớp 2.
- Nghiên cứu SGK môn Tiếng Việt (SGK, SGV) để việc xây dựng hệ thống
bài tập Tiếng Việt cho HS bám sát những chủ điểm, mục tiêu đề ra.

- Nghiên cứu các tài liệu tham khảo, các tác phẩm văn, thơ,… phù hợp
với lứa tuổi Tiểu học để tìm ngữ liệu cho hệ thống bài tập Tiếng Việt.
5.2. Phương pháp thống kê, phân loại
Trong quá trình nghiên cứu tôi đã chọn và phân loại các tài liệu để sử
dụng cho việc thay thế văn bản trong SGK. Do vậy phương pháp này được
vận dụng trong quá trình thống kê chủ điểm các tuần học trong chương trình
Tiếng Việt lớp 2, phân loại các dạng bài tập, phiếu điều tra, bài kiểm tra của
HS để đưa ra những kết luận cần thiết của đề tài.


1
0

5.3. Phương pháp so sánh, đối chiếu
Sau khi đã thống kê, phân loại các tư liệu thay thế, tôi đã vận
dụng phương pháp so sánh, đối chiếu để chọn lọc ra những tư liệu tốt
nhất để sử
dụng.
5.4. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã được dự giờ của một số đồng nghiệp
trong và ngoài trường. Tôi đã sử dụng phương pháp nghiên cứu thực tễn để
quan sát, tìm hiểu về chất lượng dạy - học, hoạt động dạy - học, xu thế dạy học môn Tiếng Việt (các phân môn TĐ, LTVC) ở Tiểu học, từ đó rút ra
những nhận định về thực trạng dạy học môn Tiếng Việt để có phương hướng
trong việc xây dựng hệ thống bài tập phù hợp với HS lớp 2.
5.5. Phương pháp thực nghiệm
Cuối cùng, phương pháp thực nghiệm đã được vận dụng trong quá
trình thiết kế, xây dựng hệ thống bài tập các phân môn TĐ, LTVC cho HS lớp 2
ở trường 2 Tiểu học là trường Tiểu Học Kim Đồng (Quận Ba Đình) và trường
Tiểu học Nguyễn Du (Quận Hoàn Kiếm, HN). Chúng tôi đã tến hành kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập của HS (bằng phiếu điều tra, bài kiểm tra) có so

sánh ở cả 2 trường.
6. Đóng góp mới
- Về lý luận: Nghiên cứu lý luận về bài tập cho học sinh Tiểu học nói
chung và bài tập cho học sinh lớp 2 nói riêng.
- Về thực tiễn:
+ Cụ thể hóa các dạng bài tập Tiếng Việt cho học sinh lớp 2.
+ Góp phần nâng cao hiệu quả việc dạy và học các phân môn thuộc
môn Tiếng Việt cho học sinh lớp 2.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn được triển khai trong 3
chương:


1
1

Chương 1 : Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng hệ thống bài
tập Tiếng Việt cho học sinh lớp 2.
Chương 2 : Hệ thống bài tập Tiếng Việt dành cho học sinh lớp 2.
Chương 3 : Thực nghiệm sư phạm.
Phần cuối luận văn là danh mục tài liệu tham khảo.


10

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU


11

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ của môn Tiếng Việt
lớp 2
Chương trình Tiểu học mới xác định mục tiêu của môn Tiếng Việt ở bậc
Tiểu học là:
- Hình thành và phát triển ở HS các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe,
nói, đọc, viết) để giao tiếp và học tập.
Thông qua việc dạy và học tiếng Việt góp phần rèn luyện các thao tác
của tư duy.
- Cung cấp cho HS những kiến thức sơ giản về tếng Việt và những
hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người, về văn hóa, văn học của
Việt Nam và nước ngoài.
- Bồi dưỡng tnh yêu tếng Việt, hình thành thói quen giữ gìn và phát
huy sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách
con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Những mục tiêu trên được cụ thể hóa thành mục tiêu của môn
Tiếng
Việt lớp 2 (phân môn TĐ, LTVC) như sau:
1.1.1.1. Yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ của phân môn Tập đọc
- môn Tiếng Việt lớp 2
Phân môn Tập đọc rèn cho học sinh các kĩ năng đọc (đọc thành tếng,
đọc thầm, đọc hiểu, đọc diễn cảm), nghe và nói. Bên cạnh đó, thông qua hệ
thống bài đọc theo chủ điểm và những câu hỏi, những bài tập khai thác nội
dung bài đọc, phân môn Tập đọc cung cấp cho học sinh những hiểu biết về


thiên nhiên, xã hội và con người, cung cấp vốn từ, vốn diễn đạt, những
hiểu biết về tác phẩm văn học và góp phần rèn luyện nhân cách cho học sinh.
Yêu cầu về kĩ năng:

Phát triển các kĩ năng đọc, nghe và nói cho HS
a. Đọc thành tiếng:
- Phát âm đúng.
- Ngắt nghỉ hợp lí.
- Cường độ đọc vừa phải (không đọc to quá hay đọc lí nhí).
- Tốc độ đọc vừa phải (không ê a, ngắc ngứ hay liến thoắng), đạt yêu cầu
khoảng 50 tiếng/phút.
b. Đọc thầm và hiểu nội dung:
- Biết đọc không thành tiếng, không mấp máy môi.
- Hiểu được nghĩa của các từ ngữ trong văn cảnh (bài đọc); nắm được
nội dung của câu, đoạn hoặc bài đã đọc.
c. Nghe:
- Nghe và nắm được cách đọc đúng các từ ngữ, câu, đoạn, bài.
- Nghe – hiểu các câu hỏi và yêu cầu của thầy, cô.
- Nghe – hiểu và có khả năng nhận xét ý kiến của bạn.
d. Nói :
- Biết cách trao đổi với các bạn trong nhóm học tập về bài đọc.
- Biết cách trả lời các câu hỏi về bài đọc.
Yêu cầu về kiến thức :
Kiến thức tếng Việt và văn học (chỉ làm quen và nhận biết thông qua các
bài thực hành kĩ năng):
a, Ngữ âm và chữ viết
- Nắm được một số quy tắc chính tả.
- Nhớ được bảng chữ cái.


b, Từ vựng
Học thêm khoảng 300 – 350 từ ngữ, trong đó có một số thành ngữ, tục
ngữ và một số từ Hán Việt thông dụng.
c, Ngữ pháp

- Nhận biết các từ chỉ người, vật, hành động, tính chất.
- Nắm được cách đặt một số kiểu câu trần thuật đơn và cách dùng các
dấu chấm, phẩy, chấm hỏi, chấm than.
d, Văn học
- Biết phân biệt văn xuôi, văn vần.
- Nhận biết các nhân vật trong truyện.
- Nhận biết đoạn văn, khổ thơ.
1.1.1.2. Yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ của phân môn Luyện
từ và câu - môn Tiếng Việt lớp 2
Phân môn Luyện từ và câu cung cấp những kiến thức sơ giản về tếng
Việt bằng con đường quy nạp và rèn luyện kĩ năng dùng từ, đặt câu
(nói, viết), kĩ năng đọc cho học sinh.
a. Mở rộng vốn từ và cung cấp cho HS một số hiểu biết sơ giản về từ
loại (từ chỉ người, con vật, đồ vật, cây cối; từ chỉ hoạt động, trạng thái; từ chỉ
đặc điểm, tnh chất).
b. Rèn luyện cho HS các kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các dấu
câu. Cụ thể :
- Đặt câu :
+ Các kiểu câu Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai thế nào? và những bộ phận
chính của các kiểu câu ấy.
+ Những bộ phận câu trả lời cho các câu hỏi Khi nào?, Ở đâu?, Như
thế nào?, Vì sao?, Để làm gì?
- Dấu câu : dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than, dấu phẩy.


c. Bồi dưỡng cho HS thói quen dùng từ đúng, nói và viết thành câu và
thích học tiếng Việt.
1.1.1.3. Yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ của phân môn Tập làm
văn - môn Tiếng Việt lớp 2
Phân môn Tập làm văn rèn cả 4 kĩ năng nghe, nói, viết và đọc. Trong

giờ Tập làm văn, học sinh được cung cấp kiến thức về cách làm bài và các bài
tập (nói, viết) xây dựng các loại văn bản và các bộ phận cấu thành của văn
bản. a. Rèn luyện cho HS các kĩ năng nói, viết, nghe, đọc, phục vụ cho việc
học tập và giao tếp, cụ thể :
- Nắm được các nghi thức lời nói tối thiểu, như : chào hỏi, tự giới
thiệu, cảm ơn, xin lỗi, nhờ cậy, yêu cầu, khẳng định, phủ định, tán thành, từ
chối, chia vui, chia buồn, …; biết sử dụng chúng trong một số tnh huống
giao tiếp ở gia đình, trong trường học và nơi công cộng.
- Nắm được một số kĩ năng phục vụ học tập và đời sống hàng ngày,
như : khai bản tự thuật ngắn, viết những bức thư ngắn để nhắn tn, chia vui
hoặc chia buồn, nhận hoặc gọi điện thoại, đọc và lập danh sách học sinh, tra
mục lục sách, đọc thời khóa biểu, đọc và lập thời gian biểu,…
- Kể một sự việc đơn giản, tả sơ lược về người, vật xung quanh theo
gợi ý bằng tranh, bằng câu hỏi.
- Nghe – hiểu được ý kiến của bạn, có thể nêu ý kiến bổ sung, nhận xét.
b.Trau dồi thái độ ứng xử có văn hóa, tnh thần trách nhiệm trong
công
việc; bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh, tốt đẹp qua nội dung bài dạy.
1.1.2. Tầm quan trọng của hệ thống bài tập Tiếng Việt cho học sinh
1.1.2.1. Tầm quan trọng của hệ thống bài tập Tiếng Việt trong việc
đạt mục tiêu về kiến thức cho học sinh lớp 2
Chương trình SGK được biên soạn theo hướng đồng tâm do đó những
kiến thức, kĩ năng, thái độ mà học sinh tiếp nhận được qua bộ SGK Tiếng


Việt lớp 2 có ảnh hưởng đến chương trình của các lớp sau này. Do đó những
ngữ liệu được chọn để thiết kế bài tập cho HS cần có tnh tương đồng với văn
bản trong SGK (về thể loại, chủ đề). Vì vậy, hệ thống bài tập này luôn bám
sát vào chương trình Tiếng Việt lớp 2, đảm bảo ôn luyện đúng kiến thức
trọng tâm trong chương trình. Do vậy việc xây dựng hệ thống bài tập Tiếng

Việt có vai trò quan trọng trong việc ôn luyện, khắc sâu kiến thức đã học,
giúp HS đạt được mục tiêu về kiến thức của môn Tiếng Việt.
1.1.2.2. Tầm quan trọng của hệ thống bài tập Tiếng Việt trong việc
đạt mục tiêu về kĩ năng cho học sinh lớp 2
Môn Tiếng Việt là một môn gắn với việc thực hành cao. Hàng ngày học
sinh lại được tiếp xúc thường xuyên với các văn bản sẵn có trong sách giáo
khoa nên nhìn chung không còn mới mẻ với các em. Tuy nhiên, hệ thống bài
tập Tiếng Việt là tập hợp những dạng bài tập phong phú, mới mẻ dành
cho HS. Các bài tập này không chỉ nhằm mục đích ôn luyện kiến thức đã
học trong chương trình mà còn tạo cơ hội cho HS được rèn luyện sâu hơn
bốn kĩ năng cơ bản là nghe, nói, đọc, viết.
Ví dụ: Phân môn TĐ trong chương trình lớp 2 hiện nay chủ yếu chỉ rèn
luyện cho HS kĩ năng đọc thành tiếng, đọc thầm mà xem nhẹ việc rèn kĩ năng
đọc hiểu. Bởi lẽ hệ thống câu hỏi sau các bài tập đọc trong chương trình đa
phần là câu hỏi tự luận. Một giờ học chỉ có vài HS được tham gia trả lời nên
hầu hết các em có kĩ năng đọc hiểu kém. Trong khi đó, hệ thống các bài tập
của phân môn TĐ mà chúng tôi xây dựng có nhiều câu hỏi dưới hình thức trắc
nghiệm khách quan nên tạo cơ hội cho tất cả HS đều được trả lời câu hỏi tìm
hiểu về nội dung bài đọc. Nhờ đó mà kĩ năng đọc hiểu được nâng cao hơn.
Như vậy, hệ thống bài tập Tiếng Việt đã bổ sung, rèn luyện thêm những
kĩ năng mà HS còn yếu hoặc thiếu hụt qua chương trình học. Do đó nó có vai
trò rất quan trọng trong việc đảm bảo mục tiêu về kĩ năng cho HS lớp 2.