CÁC PHƯƠNG PHÁP QUẢN TRỊ KINH DOANH

Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
CC PHNG PHP QUN TR KINH DOANH

Cỏc mc tiờu qun tr kinh doanh, cỏc quy lut kinh doanh v cỏc nguyờn tc qun tr
kinh doanh ó giỳp cho ch doanh nghip tr li c cõu hi phi lm gỡ?, mt cõu hi
tip theo quan trng hn nhiu m cỏc doanh nghip cn phi gii ỏp l lm cỏi ú nh
th no? tr li c cõu hi ny, ch doanh nghip cn cú cỏc phng phỏp v ngh
thut qun tr kinh doanh thớch hp
S 1: Mi quan h gia mc tiờu, phng phỏp v nguyờn tc QTKD
Khỏi nim:
Cỏc phng phỏp qun tr kinh doanh l tng th cỏc cỏch thc tỏc ng cú th cú v
cú ch ớch ca ch doanh nghip i tng kinh doanh (cp di v tim nng cú c
ca doanh nghip) v khỏch th kinh doanh, khỏch hng, cỏc rng buc ca mụi trng
qun tr v mụ, cỏc i th cnh tranh v cỏc bn hng), t c cỏc mc tiờu kinh t
ra, trong iu kin mụi trng kinh doanh thc t.
Phng phỏp qun tr cú vai trũ quan trng trong h thng qun lý. Quỏ trỡnh qun lý
v quỏ trỡnh hot ng cỏc chc nng qun tr theo nhng nguyờn tc, nhng cỏc nguyờn
tc ú ch c vn dng v th hin thụng qua cỏc phng phỏp qun tr nht nh. Vỡ
vy, vn dng cỏc phng phỏp qun tr l mt ni dung c bn ca qun tr kinh doanh.
Mc tiờu, nhim v ca qun tr c thc hin thụng qua tỏc ng ca cỏc phng phỏp
qu tr kinh doanh. Trong nhng iu kin nht nh, phng phỏp qun tr cú tỏc ng
quan trng n s thnh cụng hay tht bi trong vic thc hin cỏc mc tiờu v nhim v.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 1
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
Vai trò quan trọng của các phương pháp quản trị còn ở chỗ nó nhằm khơi dậy những động
lực, kích thích tính năng sáng tạo của con người và tiềm năng của hệ thống cũng như các
cơ hội có lợi bên ngồi.
Phương pháp quản trị là biểu hiện cụ thể của mối quan hệ qua lại giữa chỉ thể với đối
tượng và khách thể kinh doanh, tức là mối quan hệ giữa những con người cụ thể, sinh động
với tất cả sự phong phú, phức tạp của đời sống. Vì vậy, các phương pháp quản trị mang
tính chất hết sức đa dạng và phong phú, đó là vấn đề cần phải đặc biệt lưu ý trong kinh

doanh vì nó chính là bộ phận năng động nhất của hệ thống quản trị. Phương pháp quản trị
thường xun thay đổi trong từng tình huống cụ thể, tuỳ thuộc vào đặc điểm của đối tượng
cũng như năng lực và kinh nghiệm của chủ doanh nghiệp.
Tác động của các phương pháp quản trị ln là tác động có mục đích, nhằm phối hợp
hoạt động, bảo đảm sự thống nhất của hệ thống. Vì vậy, mục tiêu kinh doanh quyết định
bằng việc lựa chọn phương pháp quản trị kinh doanh. Trong q trình quản trị phải ln
ln điều chỉnh các phương pháp nhằm đạt mục đích tốt nhất. Chủ doanh nghiệp có quyền
lựa chọn phương pháp quản trị nhưng khơng có nghĩa là chủ quan, tuỳ tiện muốn sử dụng
phương pháp nào cũng được. Mỗi phương pháp quản trị khi sử dụng lại tạo ra một cơ chế
tác động mang tính khách quan vốn có của nó. Bên cạnh những yếu tố tích cực, phù hợp
với mục tiêu dự đốn của chủ doanh nghiệp cũng có thể xuất hiện một số hiện tượng nằm
ngồi dự đốn ban đầu, thậm trí trái ngược với mục tiêu đặt ra. Điều đó đòi hỏi chủ doanh
nghiệp phải tỉnh táo, sâu sát thực tế, kịp thời có biện pháp bổ sung để khắc phục các mặt
tiêu cực khi chúng xuất hiện.
Như vậy, sử dụng các phương pháp quản trị vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. Tính
khoa học đòi hỏi phải nắm vũng đối tượng với những đặc điểm vốn có của nó, để tác động
trên cơ sở nhận thức và vận dụng các quy luật khách quan phù hợp với đối tượng đó. Tính
nghệ thuật biểu hiện ở chỗ biết lựa chọn và kết hợp các phương pháp trong thực tiễn để sử
dụng tốt tiềm năng doanh nghiệp nhằm đạt mục tiêu kinh doanh đề ra. Quản trị có hiệu quả
nhất khi biết lựa chọn đúng đắn và kết hợp linh hoạt các phương pháp quản trị. Đó chính là
tài nghệ quản lý của chủ doanh nghiệp nói riêng, của các nhà quản lý nói chung.
Để nắm vững những tác dụng đa dạng, phong phú của các phương pháp quản trị cần
phân loại chúng và đi sâu nghiên cứu từng phương pháp.
Tuỳ thuộc tiêu chuẩn phân loại và mục đích nghiên cứu mà có nhiều cách phân loại
đối với phương pháp quản trị. Theo cách phân loại phổ biến, căn cứ vào nội dung và cơ
chế hoạt động quản trị các phương pháp quản trị được chia thành:
www.vanchung.vn/www.vctel.com 2
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
- Các phương pháp quản trị nội bộ doanh nghiệp
- Các phương pháp tác động lên khách hàng

- Các phương pháp quan hệ với cơ quan quản lý vĩ mơ
- Các phương pháp cạnh tranh với các đối thủ
- Các phương pháp quan hệ với bạn hàng
- Các phương pháp lơi kéo người ngồi doanh nghiệp
CÁC PHƯƠNG PHÁP QUẢN TRỊ NỘI BỘ DOANH NGHIỆP

1. Các phương pháp tác động lên con người
oCác phương pháp giáo dục
oCác phương pháp hành chính
oCác phương pháp kinh tế
2. Các phương pháp tác động lên các yếu tố khác của doanh nghiệp
oMơ hình hố tốn học
oCác phương pháp dự đốn
oCác phương pháp phân đoạn thị trường

1. Các phương pháp tác động lên con người
* Các phương pháp giáo dục
Các phương pháp giáo dục là các cách tác động vào nhận thức và tình cảm của người
lao động nhằm nâng cao tính tự giác và nhiệt tình lao động của họ trong cơng việc thực
hiện nhiệm vụ.
Các phương pháp giáo dục có ý nghĩa to lớn trong quản trị kinh doanh vì đối tượng
cuả quản trị là con người - một thực thể năng động, tổng hồ nhiều mối quan hệ. Tác động
vào con người khơng chỉ có hành chính, kinh tế, mà còn tác động tinh thần, tâm lý – xã hội
v.v...
www.vanchung.vn/www.vctel.com 3
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
Cỏc phng phỏp giỏo dc da trờn c s vn dng cỏc quy lut tõm lý. c trng
cỏc phng phỏp ny l tớnh thuyt phc, tc l lm cho ngi lao ng phõn bit phi -
trỏi, ỳng - sai, li - hi, p - xu, thin - ỏc, t ú nõng cao tớnh t giỏc lm vic v s
gn bú vi doanh nghip.

Cỏc phng phỏp giỏo dc thng c s dng kt hp vi cỏc phng phỏp khỏc
mt cỏch uyn chuyn, linh hot, va nh nhng va sõu sỏt n tng ngi lao ng, cú
tỏc ng giỏo dc rng rói trong doanh nghip, õy l mt trong nhng bớ quyt thnh cụng
ca cỏc xớ nghip t bn Nht hin nay (hc thuyt Y, hc thuyt Z).
* Cỏc phng phỏp hnh chớnh
Cỏc phng phỏp hnh chớnh l cỏc phng phỏp tỏc ng da vo cỏc mi quan h
t chc ca h thng qun lý v k lut ca doanh nghip.
Bt k h thng qun tr no cng hỡnh thnh mi quan h t chc trong h thng.
V phng din qun tr, nú biu hin thnh mi quan h gia quyn u v phc tựng, nh
ngi xa thng núi: qun tr con ngi cú hai cỏch, dựng õn v dựng uy. Dựng õn thỡ
vng bn nhng khú khn v phự phim, dựng uy thỡ nhanh chúng v mt tỡnh; cho nờn
qun tr trc tiờn phi dựng uy sau ú mi tớnh n vic dựng õn.
Cỏc phng phỏp hnh chớnh trong qun tr khinh doanh chớnh l nhng cỏch tỏc
ng trc tip ca ch doanh nghip lờn tp th nhng ngi lao ng di quyn bng
cỏc quyt nh dt khoỏt, mang tớnh bt buc; ũi hi ngi lao ng phi chp hnh
nghiờm ngt nu vi phm s b b x lý kp thi, thớch ỏng.
Vai trũ ca cỏc phng phỏp hnh chớnh trong qun lý kinh doanh rt to ln; nú xỏc
lp cht t k cng lm vic trong doanh nghip; khõu ni cỏc phng phỏp qun tr khỏc
li; du c bớ mt ý ũ kinh doanh v gii quyt cỏc vn t ra trong doanh nghip rt
nhanh chúng.
Cỏc phng phỏp hnh chớnh tỏc ng vo i tng qun tr theo hai hng: tỏc
ng v mt t chc v tỏc ng iu chnh hnh ng ca i tng qun tr.
Theo hng tỏc ng v mt t chc, ch doanh nghip ban hnh cỏc vn bn quy
nh v quy mụ, c cu, iu l hot ng, tiờu chun nhm thit lp t chc v xỏc nh
nhng mi quan h hot ng trong ni b theo hng tỏc ng iu chnh hnh ng ca
i tng qun tr. Ch doanh nghip a ra nhng ch th, mnh lnh hnh chớnh bt buc
cp di thc hin nhng nhim v nht nh, hoc hoỏt ng theo nhng phng hng
www.vanchung.vn/www.vctel.com 4
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
nht nh nhm bo m cho cỏc b phn trong h thng hot ng n khp v ỳng

hng, un nn nhng lch lc...
Cỏc phng phỏp hnh chớnh ũi hi ch doanh nghip phi cú quyt nh dt khoỏt,
rừ rng, d hiu, cú a ch ngi thc hin, loi tr kh nng cú s gii thớch khỏc nhau
i vi nhim v c giao.
Tỏc ng hnh chớnh cú hiu lc ngay t khi ban hnh quyt nh. Vỡ vy, cỏc
phng phỏp hnh chớnh ht sc cn thit trong nhng trng hp h thng qun lý b ri
vo nhng tỡnh hung khú khn, phc tp.
i vi nhng quyt nh hnh chớnh thỡ cp di bt buc phi thc hin, khụng
c la chn. Ch ngi cú thm quyn ra quyt nh mi cú quyn thay i quyt nh.
Cn phõn bit cỏc phng phỏp hnh chớnh vi kiu qun lý quan liờu do vic lm
dng cỏc k lut hnh chớnh, s dng mnh lnh hnh chớnh thiu c s khoa hc, theo ý
mun ch quan. Thng nhng mnh lnh kiu ú gõy ra nhiu tn tht cho doanh nghip
hn ch sc sỏng to ca ngi lao ng. ú cng l nhc im ca phng phỏp hnh
chớnh. Cỏn b qun lý v cỏc c quan qun lý nu thiu tnh tỏo; say sa vi mnh lnh
hnh chớnh thỡ d sa vo tỡnh trng lm dng quyn hnh; l mụi trng tt cho bnh ch
quan, duy ý chớ; bnh hnh chớnh quan liờu, tham nhng.
S dng cỏc phng phỏp hnh chớnh ũi hi cỏc cp qun lý phi nm vng nhng
yờu cu cht ch sau õy:
- Mt l, quyt nh hnh chớnh ch cú hiu qu cao khi quyt nh ú cú cn c khoa
hc, c lun chng y v mi mt. Khi a ra mt quyt nh hnh chớnh phi cõn
nhc, tớnh toỏn n cỏc li ớch kinh t. Tt nhiờn, cỏc quyt nh hnh chớnh tp trung
thng c tớnh toỏn xut phỏt t vic kt hp hp lý cỏc loi li ớch. Ngi ra quyt
nh phi hiu rừ tỡnh hỡnh thc t, nm vng tỡnh hung c th. Cho nờn, khi a ra quyt
nh hnh chớnh phi c gng cú nhng thụng tin cn thit cho vic ra quyt nh trờn
c s cú bo m v thụng tin. Nờn giao quyn ra quyt nh cho cp no cú thụng tin
hn c. Tp hp thụng tin, tớnh toỏn y n cỏc li ớch v cỏc khớa cnh cú liờn
quan l bo m cho quyt nh hnh chớnh cú cn c khoa hc.
Ngi qun lý gii, cú nhiu kinh nghim khụng ch ra quyt nh khi cú thụng
tin m cũn d oỏn c nột phỏp trin chớnh, nhng mt tớch cc cng nh nhng khớa
cnh tiờu cc cú th din ra khi quyt nh c thi hnh. T ú sn sng b sung cỏc bin

phỏp phỏt huy mt tớch cc v hn ch mt tiờu cc nu cú.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 5
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
- Hai l, khi s dng cỏc phng phỏp hnh chớnh phi gn cht quyn hn ca ngi
ra quyt nh. Mi b phn, mi cỏn b khi s dng quyn hn ca mỡnh phi cú trỏch
nhim v vic s dng cỏc quyn hn ú. cp cng cao, phm vi tỏc ng ca quyt nh
cng rng, nu cng sai thỡ tn tht cng ln. Ngi ra quyt nh phi chu trỏch nhim
y v quyt nh ca mỡnh.
Nh vy, phi bo m gn quyn hn vi trỏch nhim chng vic lm dng quyn
hnh nhng khụng cú trỏch nhim cng nh chng hin tng trn trỏnh trỏch nhim,
khụng chu s dng nhng quyn hn c phộp s dng cng phi chu trỏch nhim.
Túm li, cỏc phng phỏp hnh chớnh l hon ton cn thit khụng cú phng phỏp
hnh chớnh thỡ khụng th qun tr doanh nghip hiu qu.
* Cỏc phng phỏp kinh t
Cỏc phng phỏp kinh t tỏc ng vo i tng qun lý thụng qua cỏc li ớch kinh
t, cho i tng b qun tr t la chn phng ỏn hot ng cú hiu qu nht trong
phm vi hot ng (mụi trng lm vic) ca h m khụng cn thng xuyờn tỏc ng v
mt kinh t.
Mi hot ng sn xut, kinh doanh ca con ngi u tuõn theo cỏc quy lut kinh t
khỏch quan. S chi phi ca cỏc quy lut i vi hot ng ca con ngi u thụng qua
li ớch kinh t. Cỏc phng phỏp kinh t tỏc ng thụng qua cỏc li ớch kinh t ngha l
thụng qua s vn dng cỏc phm trự kinh t, cỏc ũn by kớch thớch kinh t, cỏc nh mc
kinh t - k thut, ú thc cht l s vn dng cỏc quy lut kinh t.
Tỏc ng thụng qua li ớch kinh t chớnh l to ra ng lc thỳc y con ngi tớch
cc lao ng. ng lc ú s cng ln nu nhn thc y v kt hp ỳng n cỏc li
ớch tn ti khỏch quan trong doanh nghip. Mt mnh ca phng phỏp kinh t chớnh l
ch nú tỏc ng vo li ch kinh t ca i tng qun tr (l cỏ nhõn hoc tp th lao
ng), xut phỏt t ú m h la chn phng ỏn hot ng, m bo cho li ớch chung
cng c thc hin.
Vỡ vy, thc cht ca cỏc phng phỏp kinh t l t mi ngi lao ng, mi tp

th lao ng vo nhng iu kin kinh t h cú kh nng kt hp ỳng n li ớch ca
mỡnh vi li ớch ca doanh nghip. iu ú cho phộp ngi lao ng la chn con ng
hiu qu nht thc hin nhim v ca mỡnh.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 6
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
Đặc điểm của các phương pháp kinh tế là tác động lên đối tượng quản trị khơng bằng
cưỡng bức hành chính mà bằng lợi ích, tức là nếu mục tiêu nhiệm vụ phải đạt được, đưa ra
những điều kiện khuyến khích về kinh tế, những phương tiện vật chất có thể huy động để
thực hiện nhiệm vụ. Chính các tập thể lao động (với tư cách đối tượng quản trị) vì lợi ích
thiết thân, phải tự xác định và lựa chọn phương án giải quyết vấn đề. Các phương pháp
kinh tế chấp nhận có thể có những giải pháp kinh tế, chủ thể quản trị phải biết tạo ra những
tình huống, nhũng điều kiện để lợi ích cá nhân và tập thể lao động phù hợp với lợi ích
chung của doanh nghiệp và Nhà nước.
Các phương pháơp kinh tế tạo ra sự quan tâm vật chất thiết thân của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kích thích kinh tế cho nên tác động nhậy bén, linh hoạt, phát
huy được tính chủ động và các tập thể lao động. Với một biện pháp kinh tế đúng đắn, các
lợi ích được thực hiện thoả đáng thì tập thể con người trong doanh nghiệp quan tâm hồn
thành nhiệm vụ, người lao động hăng hái sản xuất và nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh chóng, có hiệu quả. Các phương pháp kinh tế là các phương pháp quản trị tốt nhất
để thực hành tiết kiệm và nâng cao hiệu quả kinh tế. Thực tế quản lý chỉ rõ khốn là biện
pháp tốt để giảm chi phí, nâng cao năng suất sản xuất.
Các phương pháp kinh tế mở rộng quyền hành động cho các cá nhân và cấp dưới,
đồng thời cùng tăng trách nhiệm kinh tế của họ. Điều đó giúp chủ doanh nghiệp giảm được
nhiều việc điều hành, kiểm tra, đơn đốc chi li, vụn vặt mang tính chất sự vụ hành chính,
nâng cao ý thức kỷ luật tự giác của người lao động. Việc sử dụng các phương pháp kinh tế
ln ln được chủ doanh nghiệp định hướng, nhằm thực hiện các nhiệm vụ kế hoạch, các
mục tiêu kinh doanh của từng thời kỳ. Nhưng đây khơng phải là những nhiệm vụ có căn cứ
khoa học và cơ sở chủ động. Chủ doanh nghiệp tác động vào đối tượng bằng các phương
pháp kinh tế theo những hướng sau:
- Định hướng phát triển doanh nghiệp bằng các mục tiêu, nhiệm vụ phù hợp với điều

kiện thực tế của doanh nghiệp, bằng những chỉ tiêu cụ thể cho từng thời gian, từng phân hệ
của doanh nghiệp.
- Sử dụng các định mức kinh tế; các biện pháp đòn bẩy, kích thích kinh tế để lơi
quấn, thu hút, khuyến khích các cá nhânphấn đấu hồn thành tốtnhiệm vụ được giao.
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất, trách nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của các bộ phận, các cá nhân, xác lập trật tự kỷ cương, xác lập chế độ trách nhiệm
cho mọi bộ phận, mọi phân hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 7
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
Ngày nay, xu hướng chung của các nước là mở rộng việc áp dụng các phương pháp
kinh tế. Để làm việc đó, cần chú ý một số vấn đề quan trọng sau đây:
+ Một là, việc áp dụng các biện pháp kinh tế ln ln gắn liền với việc sử dụng các
đò bẩy kinh tế như giá cả, lợi nhuận, tín dụng, lãi suất, tiền lương, tiền thưởng v.v.. Nói
chung, việc sử dụng các phương pháp kinh tế có liên quan chặt chẽ đến việc sử dụng các
quan hệ hàng hố - tiền tệ. Để nâng cao hiệu quả sử dụng các phương pháp kinh tế, phải
hồn thiện hệ thống các đòn bẩy kinh tế, nâng cao năng lực vận dụng các quan hệ hàng hố
- tiền tệ, quan hệ thị trường.
+ Hai là, để áp dụng phương pháp kinh tế phải thực hiện sự phân cấp đúng đắn giữa
các cấp quản lý.
+ Ba là, sử dụng phương pháp kinh tế đòi hỏi cán bộ quản trị phải có trình độ và
năng lực về nhiều mặt. Bởi vì sử dụng các phương pháp kinh tế còn là điều rất mới mẻ, đòi
hỏi cán bộ quản trị phải hiểu biết và thơng thạo kinh doanh, đồng thời phải có phẩm chất
kinh doanh vững vàng.
2. Các phương pháp tác động lên các yếu tố khác của doanh nghiệp
Đó là phương pháp quản lý đi sâu vào từng yếu tố chi phối lên các đầu vào của q
trình kinh doanh (tài chính, lao động, cơng nghệ, thơng tin, pháp chế, vật tư, sản phẩm, rủi
ro v.v..). Các phương pháp quản trị mang tính nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thơng lệ của
các chun ngành quản trị (quản trị tài chính, quản trị nhân sự, quản trị cơng nghệ, quản trị
thơng tin và marketing, quản trị vật tư, quản trị sản phẩm, quản trị đầu tư, đưa tin học vào
quản trị kinh doanh v.v..); và thường gắn với các phương pháp tốn kinh tế - một loại cơng

cụ khơng thể thiếu trong việc lựa chọn các phương pháp quản trị kinh doanh ngày nay.
Các phương pháp tốn kinh tế là tên gọi chung chỉ một nhóm các bộ nơn khoa học
tiếp giáp giữa kinh tế học, tốn học và điều khiển học; ra đời và phát triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ này và có thể chia thành 4 nhóm (xem sơ đò 3.2):
www.vanchung.vn/www.vctel.com 8
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
Thng kờ k toỏn: L mt b phn ca toỏn hc ng dng dnh cho cỏc phng
phỏp x lý v phõn tớch s liu thng kờ, m cỏc ng dng ch yu ca nú trong qun lý l
cỏc phng phỏp x lý kim tra v d toỏn ( d oỏn, iu tra chn mu, lý thuyt sp
hng, lý thuyt tn kho s tr, lý thuyt thay th bo qun, lý thuyt thụng tin, lý thuyt mó
hoỏ v.v...).
Mụ hỡnh hoỏ toỏn hc: L s phn ỏnh nhng thuc tớnh c bn nht nh ca cỏc
i tng nghiờn cu kinh t, l cụng c trng cho vic tru tng hoỏ mt cỏch khoa hc
cỏc quỏ trỡnh v hin tng kinh t.
Khoa hc kinh t t lõu ó bit s dng cỏc mụ hỡnh kinh t lng nh mụ hỡnh hm
sn sut Cobb Douglas, mụ hỡnh cung cu, giỏ c v.v...
Vn trự hc: L khoa hc cú mc ớch nghiờn cu cỏc phng phỏp phõn tớch nhm
chun b cn c chớnh xỏc cho cỏc quyt nh, i tng ca nú l h thng, tc l tp hp
cỏc phn t v h thng cũn cú tỏc ng qua li vi nhau nhm t ti mt mc tiờu nht
nh. Vn trự hc bao gm nhiu nhỏnh khoa hc ng dng gp li: (1) Lý thuyt ti u
(bao gm: quy hoch tuyn tớnh, quy hoch ng, quy hoch ngu nhiờn, quy hoch
nguyờn, quy hoch khi, quy hoch 0 1, quy hoch m, quy hoch nhiu mc tiờu, quy
hoch nhiu ch s, lý thuyt trũ chi...); (2) Lý thuyt th v s mng li; (3) Lý
thuyt d tr bo qun; (4) Lý thuyt phc v ỏm ụng; (5) Lý thuyt tỡm kim; (6) Lý
thuyt cỏc im chy...
iu khin hc: L khoa hc v iu khin cỏc h thng ng v phc tp trong ú
quỏ trỡnh vn ng ca thụng tin. Mc ớch chớnh ca iu khin hc l phỏt hin ra cỏc
quy lut vn ng ca thụng tin iu khin cỏc h thng mt cỏch cú hiu qu v xõy
dng b mỏy iu khin cú hiu lc thc hin chc nng ny. iu khin hc c coi
nh ra i vo nm 1948 vi cun sỏch ca nh bỏc N. Vine cú nhan iu khin hc,

www.vanchung.vn/www.vctel.com 9
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
hay s iu khin v mi liờn h trong sinh vt v mỏy múc. iu khin hc ó phỏt trin
theo cỏc chiu hng khỏc nhau: lý thuyt, ng dng v thc hin.
Mt nhỏnh quan trng ca iu khin hc l iu khin hc kinh t ra i t cui
nhng nm 50 u nhng nm 60 ca th k ny. i tng nghiờn cu ca iu khin
hc kinh t l cỏc h thng kinh t (nh nn kinh t quc dõn, mt ngnh kinh t hoc quỏ
trỡnh kinh t phc tp). Mc tiờu ca iu khin hc kinh t l nhm phỏt hin ra nhng
quy lut v vn ng thụng tin trong cỏc h thng kinh t ra nguyờn lý, cỏc phng
phỏp t chc qun lý cỏc h thng mt cỏch cú hiu qu v xõy dng b mỏy qun lý cú
hiu lc thc hin cỏc chc nng ó vch ra.
Cn c vo ni dung c th ca cỏc phng phỏp toỏn kinh t, cú th thy rừ cỏc
phng phỏp ny cú hai phng hng tỏc dng ch yu trong qun lý kinh t:
- Th nht, nú l cụng lun ca nhn thc lun. Chng hn t mụ hỡnh hm sn xut
Cobb Douglas ca doanh nghip nm 1994 l:
Y = 0,35. K0,61 . L0,48 (4)
Nu nm ti 1995, doanh nghip cú thờm ngun vn u t b sung 100 triu ng
thỡ nờn u t tng ti sn c nh (K) lờn, hay tng lao ng (L) lờn li nhun (Y) nm sau
www.vanchung.vn/www.vctel.com 10
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
s t mc cao nht? rừ rng h s hiu qu u t ti sn c nh cho mụ hỡnh (4) l
0,61 ln hn h s hiu qu lao ng l 0,4 doanh nghip ch nờn u t tng ti sn c
nh.
- Th hai, cỏc phng phỏp toỏn kinh t cũn c s dng lm cụng c lng hoỏ
cỏc hin tng v cỏc quỏ trỡnh kinh t trong qun lý. Thụng qua vic mụ hỡnh hoỏ toỏn
hc ngi ta tru tng hoỏ cỏc i tng nghiờn cu trong qun lý thnh nhng bi toỏn
c th cú th gii c trờn cỏc mỏy vi tớnh t mt s ht sc ln cỏc phng ỏn cú th
(hng trm, hng nghỡn, hng vn hoc hng triu) nhanh chúng tỡm c phng ỏn ti u
cn tỡm, m bng cỏc phng phỏp c v cỏc cụng c trc õy khụng th tỡm ni.
* Mụ hỡnh hoỏ toỏn hc

Nh ó cp trờn, mụ hỡnh hoỏ toỏn hc l phng hng ng dng ca cỏc
phng phỏp toỏn kinh t trong qun lý kinh doanh. T tng c bn ca phng phỏp mụ
hỡnh hoỏ th hin da vo cỏc kinh nghim qun tr, con ngi tru tng hoỏ i tng
nghiờn cu thnh mụ hỡnh (cú th biu th bng mt phng trỡnh, mt bt phng trỡnh,
mt h s phng trỡnh v bt phng trỡnh...) Mụ hỡnh ny phn ỏnh c bn cht i
tng, ri t phõn tớch mụ hỡnh s rỳt ra kt lun, nhng quyt nh cho i tng. Tt
nhiờn, nu mụ hỡnh húa phn ỏnh khụng ỳng ng hoc khụng y bn cht ca i
tng, thỡ nhng kt lun v quyt nh rỳt ra t mụ hỡnh nu em s dng trong thc tin
ca i tng s khụng cú tỏc dng hoc tỏc dng ngc li ý mun. Núi mt cỏch khỏc,
vic mụ hỡnh hoỏ toỏn hc l cỏch th nghim cỏc vn qun tr bng cỏc mụ hỡnh da
trờn kinh nghim ca con ngi.
Cỏc mụ hỡnh toỏn hc ca mt i tng kinh t cú th rt khỏc nhau v tm c, v
phc tp v v tớnh cht ca cụng c toỏn hc s dng, tu thuc vo ngi thit lp mụ
hỡnh. Trong cỏc mụ hỡnh ny, mụ hỡnh dựng chn quyt nh ti u c gi l mụ hỡnh
ti u. Mụ hỡnh ti u bao gm hai b phn ch yu l hm mc tiờu v h rng buc.
Hm mc tiờu l tiờu chun ra v hiu qu qun tr (chng hn l tng giỏ tr sn
lng t cc i: tng li nhun doanh nghip tng nhanh nht; nng sut lao ng tng
nhiu nht; chi phớ vt t, thit b ớt nht...). Cũn h rng buc l cỏc hn ch thc t v kh
nng trong khi tin hnh la chn quyt nh ti u ( nh hn ch v ti nguyờn, t ai,
lao ng, ngun vn, trỡnh qun tr...).
Quỏ trỡnh mụ hỡnh hoỏ toỏn hc bao gm cỏc bc:
- Hiu i tng nghiờn cu v din t ỳng nú bng cỏc bin s (xj);
www.vanchung.vn/www.vctel.com 11
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
- Xác định tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả các quyết định quản trị bằng cách đề ra các
hàm mục tiêu (H (x));
- Nghiên cứu tất cả những gì có liên quan tới việc giải quyết vấn đề, tức là thiết lập
được một hệ ràng buộc cụ thể.
- Chỉ rõ phương pháp và phương tiện giải quyết vấn đề, tức là nêu thuật tốn và
phương trình giải trên máy tính điện tử, sau đó tìm quyết định tối ưu;

- Rà lại quyết định tối ưu trên thực tế và điều chỉnh nếu thấy cần thiết;
- Chỉ đạo thực hiện quyết định.
Chẳng hạn, phải quyết định phương án phân bổ 3000 ha diện tích gieo trồng 3 loại
nơng phẩm A, B, C của doanh nghiệp S có các định mức và chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật như
3.1 sau:
Bảng 3.1:
Loại nơng phẩm
Chi phí sản xuất cho 1 ha Ước giá trị sản
lượng thu được
trên 1 ha 1000
(đồng)
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
A 300 500 2.000
B 350 400 1.500
C 400 450 2.500
Khả năng của doanh nghiệp có về phí lao động là 1.600 triệu đồng, về vốn khác là
1.200 triệu đồng; ngồi ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đã ký kết thì ít nhất phải gieo
trồng 600 ha nơng phẩm A.
Căn cứ vào các bước quả q trình mơ hình hố thì:
- Đầu tiên, phải tìm hiểu thật rõ đối tượng. Ở đây cái chính là đem 3000 ha đất gieo
trồng phân bổ như thế nằotngf loại nơng phẩm A, B, C. Nói một cách khác là phải lấy số
diện tích gieo trồng cần tìm của mỗi loại hàm biến số (ký hiệu là x1, x2, x3).
www.vanchung.vn/www.vctel.com 12
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
- Thứ hai, xác định tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả của quyết định quản lý. Ở đây rõ
ràng là phải xác định các mức diện tích gieo trồng x1, x2, x3 ra sao để cho tổng giá trị sản
lượng đạt được đến mức cực đại có thể, tức là phải có:
H(x) = 2.000x1 + 1.500x2 + 2.500x3 ---> max (5)
H(x) chính là hàm mục tiêu của mơ hình đã đề cập ở trên.
- Thứ ba, nghiên cứu tất cả những cái liên quan đến việc ra quyết định để thành lập

hệ ràng buộc của mơ hình. Đó là những ràng buộc về khả năng có hạn về diện tích gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3.000), về mức gieo trồng tối thiểu loại nơng phẩm A (x1 ≥600), về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 ≤ 1.200 triệu đồng); và về lao động (500x1 + 400x2 + 450x3
≤ 1.600 triệu đồng); như vậy ở ví dụ đang xét, hệ ràng buộc gồm 1 phương trình và 3 bất
phương trình:
x1 + x2 + x3 = 3.000
x1 ≥ 600
300x1 + 350x2 + 400x3 ≤ 1.200.000
500x1 + 400x2 + 450x3 ≤ 1.600.000
Ngồi ra, vì x1, x2, x3 là số diện tích gieo trồng các loại nơng phẩm nên nó phải là những
số khơng âm, tức là:
x1 ≥ 0, x2 ≥ 0 và x3 ≥ 0
- Thứ tư, căn cứ vào kết quả của bước 3, việc lựa chọn để đề ra quyết định (5), (6),
(7) biến thành việc giải bài tốn (5) – (6) – (7), bài tốn này là mơ hình tốn học của vấn đề
phải nghiên cứu. Để giải nó phải sử dụng phương pháp tương ứng của lý thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tính, căn cứ vào loại máy tính cụ thể nào đó để viết chương trình
giải tìm phương án tối ưu, là phương án cho giá trị của biến số x1, x2, x3 thoả mãn đồng
thời cả ba điều kiện (5) – (6) – (7).
- Thứ năm, sau khi đã có phương án tối ưu tìm được trên cơ sở giải bài tốn (5) – (6)
– (7) trên máy tính, cần đem xem xét một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lý hơn.
- Cuối cùng, triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất.
Như vậy, mơ hình là sự trừu tựng hố các đối tượng kinh tế cần phải nghiên cứu;
nhưng khả năng trừu tượng hố này khơng phải là vơ hạn; nói một cách khác, việc sử dụng
www.vanchung.vn/www.vctel.com 13
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
các phương pháp tốn kinh tế trong quản lý là điều hết sức có ý nghĩa nhưng nó khơng thể
thay thế cho mọi phương pháp khác hiện có của quản trị, mà nó chỉ là sự hỗ trợ tích cực
trong hệ các phương pháp đã có. Sở dĩ có các giới hạn trong việc sử dụng các phương pháp
tốn kinh tế nói chung, trong việc mơ hình hố tốn học các hiện tượng kinh tế nói riêng, là
vì khi sử dụng các cơng cụ này còn cần phải có những điều kiện tương ứng:

- Thứ nhất, muốn diễn tả được một cách cơ bản đúng các đối tượng kinh tế thì phải
lượng hố được nó bằng các phương trình hoặc bất phương trình... Điều này đòi hỏi phải
có các điều kiện tiên quyết; các định mức kinh tế - kỹ thuật chính xác, sự ổn định của hệ
thống, giá cả, sự nhận thức đúng đắn của con người; ngồi ra trong thực tế có nhiều ràng
buộc khơng thể diễn đạt được thành các dạng số lượng như những ràng buộc khơng thể
diễn đạt thành các dạng số lượng như những ràng buộc về tâm lý, tinh thần và thể chế, chế
độ...
- Thứ hai, trong nhiều trường hợp, mặc dù đã lượng hố được đầy đủ đối tượng
nghiên cứu thành những bài tốn kinh tế cụ thể nhưng khơng có loại máy tính tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chúng để tìm ra phương án tối ưu trong khoảng thời gian cho
phép nào đó (vì kích thước mơ hình q lớn do có q nhiều biến số và nhiều phương trình
các hệ ràng buộc, hoặc vì loại mơ hình chưa có phương pháp giải quyết thoả đáng...).
Việc sử dụng các mơ hình hố tốn học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt và sáng tạo, khơng nên áp đặt; phải tuỳ vấn đề mà chọn cơng cụ, khơng được lấy cơng
cụ để ràng buộc máy móc.
Để sử dụng một cách có hiệu quả các mơ hình tốn kinh tế, các chủ doanh nghiệp
phải hiểu rõ đặc điểm, tính chất và phạm vi ứng dụng của từng kiểu mơ hình cụ thể.
- Mơ hình quy hoạch tuyến tính: Là loại mơ hình được biểu hiện bằng các phương
trình hoặc bất phương trình bậc nhất (tuyến tính như đã cho ở bài tốn (5) - (6) - (7) của ví
dụ đã xét ở trên. Đây là kiểu mơ hình có nhiều ứng dụng nhất trong thực tế và vịêc giải nó
cũng khá dễ dàng bằng thuật tốn đơn hình (Simplex). Nó là mơ hình lựa chọn các biến số
x1, x2, khơng âm (x1,x2 > hoặc bằng 0) thoả mãn tối ưu một hàm mục tiêu bậc nhất và
một hệ ràng buộc gồm các phương trình và bất phương trình bậc nhất. Cách giải là dùng
thuật tốn đơn hình (Simplex), đưa bài tốn từ dạng tổng qt, rồi về dạng chính tắc và
dạng chuẩn, cuối cùng lập bảng tính
Thuật tốn đơn hình (Simplex)
www.vanchung.vn/www.vctel.com 14
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
gii bi toỏn quy hoch tin tớnh dng chun tc dựng thut toỏn gi l thut toỏn
n hỡnh.

Vớ d: Phi gii bi toỏn sau bng thut toỏn n hỡnh.
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj 0 (j = 1, 2, 3, 4)
x3 l n s ph, x4 l n gi, M > 0, ln tu ý
Bc I: Lp bng n hỡnh xut phỏt t phng ỏn ban u ( phn u bng 3.2).
Bng 3.2:
Bc H s n c bn
Phng
phỏp
x1 x2 x3 x4 Dũng 1
2 4 0 M Dũng 2
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1
A (bc 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0

Dũng cui bc 1 A
(bc 2)
2
0 x3 3 0 23/4 1
2 x1 2 1 -5/4 0
f(x) 4 0 -13/2 0
Dũng cui
bc 2
Bc II: NHn thy j 0 (j = 1, 2, 3) tho món tiờu chun ti u, ta c phng
ỏn phi tỡm:
x1 = 2; x2 = 0
f min = 4
Cỏch lp bng n hỡnh nh sau:
Bc 1
www.vanchung.vn/www.vctel.com 15
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
Dũng 1: ghi cỏc n ca bi toỏn x1, x2, x3, x4.
Dũng 2: Ghi h s tng ng ca cỏc n (cn c vo hm mc tiờu: 2; 4; 0 v M).
- Ct (1) ghi bc.
- Ct (2) ghi h s cú n c bn, cn c vo cỏc dũng 1 v 2.
- Ct ghi n c bn.
- Ct (4) ghi phng ỏn ban u (cỏc h s v phi ca rng buc)
- Phn A (bc 1): Ghi cỏc h s v phi ca h rng buc:
3 2 1 0
4 -5 0 1
- ễ nm giao din ct (4) v dũng cui bc 1 tớnh nh sau: em cỏc h s ct
(2) nhõn tng ng i vi cỏc h s ct (4) ri cng kt qu li:
(2) (4) 0.9
0 9 M.8 = 8M
M 8 ________________

Cng 8M + 0 = 8M
- Dũng cui phn cũn li, ghi cỏc j (ng vi x4) cng nh trờn nhng sau khi cng
thỡ em kt qu tr i h s ca xj tng ng trờn dũng (2), chng hn tớnh 1.
(2) (x1) 0,3 = 0
0 3 M.4 = 4M
M 4 ________________
Cng 4M + 0 = 4M
Sau tr h s ca x2 l 2.
1 = 4M - 2
Bc 2: Kim tra tiờu chun ti u: "Mt phng ỏn l ti u nu dũng cui mi
j u khụng dng".
www.vanchung.vn/www.vctel.com 16
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
Trong vớ d ang lm, bc 1 dũng cui cú:
1 = 4M - 2 > 0 nu cha tho món, phng ỏn tng ng ca nú: x1 = 0, x2 = 0, x3
= 6, x4 = 8 cha phi phng ỏn cn tỡm. Ta iu chớnh sang phng ỏn khỏc.
Bc 3: iu chnh
- Tỡm n thay th: L n ng vi giỏ tr max (j > 0)
Trong vớ d ang xột ú l 1 v vỡ th n thay th bc 2 l x1. Ta úng khung
xung quanh.
(1) = (4M - 2)
- Tỡm n loi ra theo trỡnh t sau:
X trờn ct di 1 (phn A c, ly ra cỏc h s dng (nu tt c u õm hoc bng
khụng thỡ bi toỏn kt lun ngay l khụng cú li gii - vic tớnh toỏn ngng li).
Trong vớ d ang xột:
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta cú h s dng l 3 v 4, ly c 2.
- Trờn cựng dũng ca cỏc h s dng trờn: Xột phn nm ct phng ỏn, ta cú

cỏc h s tng ng (cựng dũng l 9 v 8).
- Chi cỏc h s trờn ct phng ỏn cho cỏc h s ca ct 1.
9 8
------- =
3
------ =
2
3 4
n b loi l n ng vi t s chia bộ nht.
Min ( 9/3, 8/4 )=2
Tc ng vi t s 8/4 ỏnh du múc vo s (4)
www.vanchung.vn/www.vctel.com 17
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
(4) c gi l phn t tr ct (bc 1)
ng vi (4) cựng dũng nhỡn vo ct (2) l n x4, x4 chớnh l n b loi.
- Bin i sang bc 2.
+ Ct (1) ghi: bc 2.
+ Ct (3) ghi cỏc n c bn.
x3
x1
n gi x4 b loi, tr v hm f(x) ban u (tc l f hay f)
+ Ct (2) ghi h s cỏc n c bn mi:
0
2
+ Tỡm cỏc h s ct phng ỏn v phn A mi ca bc 2 theo cỏch sau:
+ Tớnh dũng chun trc, ú l dũng cú cựng v trớ vi dũng cha phn t tr ct ca
bc trc ( õy ang xột l bc 1). Trong vớ d ang xột bc 1 cú phn t tr ct (1)
nm dũng 2 do ú bc 2 dũng chun l dũng 2.
Mun tớnh h s dũng chun bc mi, em cỏc h s ca dũng cha phn t tr ct
bc c chia cho chớnh phn t tr ct, tc l chia dũng c cho 4 ta c dũng mi.

Dũng c
8 (4) -5 0
Dũng mi
2 1 -5/4 0
Ct cha n gi ó loi khụng cn tớnh vỡ n gi ó b loi khụng quay tr li na.
- Cỏc dũng cũn li ca phn A (bc 2) tớnh nh sau: nu phi tớnh dũng i (vớ d
dũng 1) thỡ ly dũng chun ó tớnh, em nhõn lờn vi s i ca s nm trờn dũng i c ct
vi ct cha phn t tr ct, ri cng tng ng (theo dũng) vo dũng i c c dũng i
mi. Vớ d, tớnh tip dũng 1 mi:
(-3) 9 3 2 1
dũng 1 c
8 (4) -5 0
- dũng cha phn t
www.vanchung.vn/www.vctel.com 18
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
tr ct
2 1 -5/4 0
- dũng chun ca
bc 2
Kt qu thnh:
3 0 23/4 1
- Tớnh dũng cui (nh dũng cui bc).
Chỳ ý:
j ng vi n c bn bao gi cng bng 0, nờn khụng cn tớnh m ghi luụn kt qu
cho nhanh.
Tr li bi toỏn lc u (5) - (6) - (7) a v bi toỏn dng chun:
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3.000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1.200.000

500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1.600.000
xj 0 (j = 1 / 8), M > 0 ln tu ý
(x4, x5, x7, x8 l 4 n ph, x6 l n gi)
Lp bng n hỡnh
Bng 3.3: BNG N HèNH
B H A P
-2000 -1500
-
2500
0 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1 0 x4 3.000 1 1 1 1 0 0 0 0
www.vanchung.vn/www.vctel.com 19
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
M
0
0

x6
x7
x8
600
1.200.000
1.600.000
(1)
300
500
0
350
400

0
400
450
0
0
0
-1
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
1
g(x) 600M M+2.000 1500 2500 0 -M 0 0 0
2
0
-2.000
0
0

x4
x1
x7
x8
2.400

600
1.020.000
1.300.000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500

0
0
1
0
0
0

0
1
g(x) -1.200.000 0 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2.500
-2.000
0
0

x3
xi
x7
x8
2.400
600
60.000
220.000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1

0
-400
-450
1
-1
-100
50

0
0
0
0
0
0
0
1
g(x) -7.200.000 0 -1000 0
-
2500
-500 0 0
n bc 3, mi j 0 tho món tiờu chun ti u. Phng ỏn b trớ gieo trng x1 =
600 ha, x3 = 2400 ha, mc tng giỏ tr sn lng ti a l f(x) = - g(x) = 7.200.000 (nghỡn
ng).
Vic s dng qua cỏc mụ hỡnh quy hoch tuyn tớnh c bit thu c kt qu tt
trong cỏc bi toỏnv lu thụng phõn phi, v phõn b lc lng sn xut, v pha ct
nguyờn liu v phõn b nhim v sn xut, cỏc bi toỏn thuc loi sn xut ng b... Nh
s dng cỏc mụ hỡnh quy hoch tuyn tớnh trong thc t, cú nhiu trng hp nhng quyt
nh qun tr cú hiu qu lm gim chi phớ hoc tng thờm giỏ tr sn lng t 10% - 20%.
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch ng gn lin vi quỏ trỡnh ra quyt nh qua nhiu bc.
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch phi tuyn: L cỏc mụ hỡnh cho nh bi toỏn (5) - (6) - (7)

nhng trong ú, hoc hm mc tiờu, hoc h rng buc, hoc c hai cú dng khụng phi l
nhng hm bc nht (phi tuyn tớnh). iu ny thng xy ra trong thc t. Chng hn,
www.vanchung.vn/www.vctel.com 20
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
nu xột mi quan h t l gia giỏ thnh sn phm v chi phớ u t. Mi quan h ny
thng khụng cựng tng gim theo t l nh nhau. Nu vn u t lỳc u ó lờn mc K
ng m ta li tng thờm 3% thỡ giỏ thnh(theo quy lut hp lý) cú th gim xung 2%, khi
ú nu tng thờm vn u t lờn khụng phi l 3% m l 6% (2 ln ln hn) thỡ khụng phi
nht thit giỏ thnh cng gim xung gp 2 ln m cú th ch l mt t l ớt hn, tc l gia
mc gim tng vn u t v mc giỏ gim thnh khụng phi theo t l bc nht.
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch ngu nhiờn (hoc cũn gi l quy hoch xỏc sut thng kờ)
trong ú mt dng quan trng ca nú l quy hoch m (Fuzzy): L mt b phn ca quy
hoch toỏn hc, nghiờn cu lý thuyt v cỏc phng phỏp gii bi toỏn ti u trong trng
hp khi thụng tin v cỏc tham s iu kin ca bi toỏn khụng y . õy cng l mt mụ
hỡnh thng gp trong thc t qun tr kinh doanh xột trong mt khong thi gian khỏ di
(cú s bin ng v giỏ c; v tr lng ti nguyờn, v iu kin thiờn nhiờn; v cỏc
phng tin c th ca h thng giao thụng; v s thay i ca th trng; v trỡnh khoa
hc - k thut; trỡnh qun lý...) m thi im chun b ra quyt nh, ch th qun lý
khụng thụng tin lng thy trc mi vn .
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch nguyờn: L mt trng hp riờng ca cỏc mụ hỡnh quy
hoch tuyn tớnh nhng cú rng buc thờm l cỏc bin s ch ly cỏc giỏ tr nguyờn v
khụng õm. Chng hn nu gi bin s x1, x2 ... l s lng cỏc con gia sỳc loi I v loi
II... bi toỏn chn nuụi, thỡ hin nhiờn x1, x2... l nhng con s nguyờn khụng õm. Vic
gii cỏc mụ hỡnh quy hoch nguyờn ny thng cng a v gii cỏc bi toỏn quy hoch
tuyn tớnh thụng thng tng ng.
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch 0 - 1: Cng l mt trng hp riờng ca mụ hỡnh quy hoch
tuyn tớnh, thng c s dng trong vic xỏc nh a im chn t xõy dng nh mỏy,
xớ nghip... Chng hn, tr li vic tỡm a im xõy dng nh mỏy, xớ nghip... Chng
hn, tr li vic tỡm a im xõy dng 2 nh mỏy lp t trong s 30 a im ó bit T1,
T2..., T30. Khi thit lp mụ hỡnh chn quyt nh phi a thờm vo 30 bin s x1,

x2...x30 ng vi 30 im, cỏc bin s ny khỏc cỏc bin s thụng thng khỏc ch nú ch
nhn hai tr s. Bng 1 nu a im ng vi bin s ny khỏc cỏc bin s thụng thng
khỏc ch nú ch nhn hai tr s. Bng 1 nu a im ng vi bin s ny c xõy dng,
v bng 0 nu a im khụng c chn, vic gii mụ hỡnh ca bi toỏn thụng thng a
v gii nhiu bi toỏn quy hoch tuyn tớnh tng ng. Mụ hỡnh bi toỏn quy hoch 0 - 1
cng thng dựng khi s dng v la chn b nhim cỏn b lónh o.
- Cỏc mụ hỡnh quy hoch nhiu hm mc tiờu: L bin dng ca mụ hỡnh trờn bng
cỏch thay mt hm mc tiờu bng nhiu hm mc tiờu; tc l t ch ch cú hm H(x) max
www.vanchung.vn/www.vctel.com 21
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
thì có các hàm H1(x) → max, H2(x) → min,..., Hm(x) → max... Còn các điều kiện ràng
buộc khác vẫn giữ ngun. Chẳng hạn, khi lập kế hoạch phát triển kinh doanh của doanh
nghiệp khơng chỉ nhằm làm cho tổng doanh số tăng lớn nhất, mà còn phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất, hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất, nhiên
liệu, vật liệu chi phí ở mức nhỏ nhất...
Các mơ hình quy hoạch nhiều hàm mục tiêu này, rất nhiều trường hợp còn chưa
được giải quyết trọn vẹn, ngun tắc xử lý là ngun tắc nhượng bộ nhằm dung hồ các
loại mục tiêu. Hiện nay các mơ hình thuộc loại này còn ít được sử dụng.
- Các mơ hình lý thuyết trò chơi: Là các mơ hình tốn học ra quyết định tối ưu trong
các điều kiện xung đột. Đây cũng là một loại mơ hình thường dùng trong quản trị kinh
doanh. Chẳng hạn, nhưng chúng ta đã biết, trong một doanh nghiệp thường tồn tại nhiều
loại lợi ích khác nhau đòi hỏi các chủ doanh nghiệp phải có một sự kết hợp hài hồ hợp lý
các loại lợi ích đó, chúng khơng phải khơng có mâu thuẫn, và khi xử lý khơng thể cắt bỏ đi
một loại lợi ích nào mà ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trên cơ sở phát triển sản
xuất, nâng cao khơng ngừng năng xuất lao động. Quyết định cụ thể cho việc giải quyết sẽ
dẫn tới việc lập và giải các mơ hình lý thut trò chơi nhằm phân định một cách rõ ràng
khối lượng và tỷ lệ hợp lý cho từng loại lợi ích phù hợp với các ngun tắc quản lý kinh tế
kinh tế xã hội chủ nghĩa . Việc giải quyết bài tốn với mơ hình lý thuyết trò chơi thơng
thường cũng được đưa về giải các bài tốn quy hoạch tuyến tính, tuy có những ràng buộc
phức tạp hơn đơi chút.

- Mơ hình mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique): là một
nhóm của mơ hình quy hoạch tốn, thường dùng trong việc xác định hợp lý cơng nghệ làm
việc của một q trình nào đó. Nói một cách rõ hơn, nó là khoa học sắp xếp, bố trí các
cơng việc nhằm tìm ra khâu xung yếu nhất cần phải biết để có biện pháp bố trí vật tư, thiết
bị và cán bộ; là cách làm việc vừa nắm được tồn cục vấn đề vừa nắm được từng phần cụ
thể cụ thể, chi tiết. Ưu điểm nổi bật của mơ hình mạng lưới so với các hình thức biểu diễn
kế hoạch khác là ở chỗ nó nếu rõ tất cả các mối liên hệ lẫn nhau theo thời gian của các
cơng việc. Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới có thể được chi tiết hố ở mức
độ bất kỳ tuỳ theo u cầu tồn bộ các cơng việc trong hệ thống và thứ tự thời gian thực
hiện các cơng việc đó.
Chẳng hạn, doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cơng việc với thời gian cần
thiết và logic hợp lý phải tn thủ là:
Bảng 3.4:
www.vanchung.vn/www.vctel.com 22
Công ty TNHH Điện thoại Vân Chung
Cơng việc
Thời gian chi phí
(tuần)
Trình tự cơng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11

X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Làm ngay khơng trì hỗn
Làm ngay khơng trì hỗn
Làm sau khi X1 xong
Làm sau khi X1 xong
Làm sau khi X1 xong
Làm sau khi X2, X3 xong
Làm sau khi X2, X3 xong
Làm sau khi X4 xong
Làm sau khi X5, X6, X8 xong
Làm sau khi X5, X6, X8 xong
Làm sau khi X5, X6, X8 xong
Làm sau khi X7, X11 xong
Làm sau khi X9 xong

Làm sau khi X10, X12 xong
Trình tự sử dụng phương pháp sơ đồ mạng lưới như sau:
Bước 1: Vẽ sơ đồ logic của tồn bộ các cơng việc, mỗi cơng việc biểu thị bằng một
mũi tên, mỗi đầu có một vòng tròn gọi là các đỉnh, trên mỗi mũi tên ghi rõ nội dung và thời
gian chi phí thực hiện các cơng việc.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 23
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
(Trng hp chi phớ lao , vt t, tin vn... cng lm tng t).
Vic v s c thc hin trờn mỏy vi tớnh hoc trờn bn tớnh v tay (giy, bng
v.v...) phn ỏnh ỳng logic ca bng cỏc cụng vic ó cho.
Trong trng hp thi gian khụng khng nh c chc chn, ngi ta thng s
dng cụng thc tớnh:
ti = ai + 4mi +bi / 6
ti l thi gian chi phớ trung bỡnh thc hn xong cụng vic xi, ai l thi hn lm
xong xi mt cỏch nhanh nht, cũn mi l thi hn thụng thng s dng lm xong vic
xi, bi l thi hn lm lõu nht.
Bc 2: ỏnh s th t cỏch nh, ghi vo gúc trờn cựng theo quy tc sau:
- nh no ch cú mi tờn i ra thỡ ỏnh s trc.
- ỏnh s t trờn xung di, t trỏi qua phi.
www.vanchung.vn/www.vctel.com 24
Coõng ty TNHH ẹieọn thoaùi Vaõn Chung
S MNG LI CễNG VIC
- nh no c ỏnh s ri, thỡ cỏc mi tờn i ra t nú coi nh b xoỏ.
Bc 3: Tớnh thi hn bt u sm cỏc nh, ghi vo gúc bờn trỏi, theo quy tc:
- Tớnh t nh nh ti nh ln k tip 1, 2...
- nh 1 cú mt thi hn bt u sm bng 0.
- Cỏc nh cũn li ly s ln nht ca tng gia thi hn bt u sm nh lin
trc cng vi thi gian thc hin cụng vic tin v nú.
Trong s 3.5: nh 2 cú 1 mi tờn (cụng vic) tin v nú l X1 cú thi hn t1 = 3
tun, nờn thi hn bt u sm nh 2 s l: 0 + 3 = 3.

Cũn nh 3, cú 2 mi tờn tin v nú l X2 v X3 nờn thi hn bt u sm ghi nh
3 s l:
max (0+3; 3+4) = 7
Bc 4: Tớnh thi hn kt thỳc mun cỏc nh ghi vo gúc phi ca mỡnh; theo quy
tc:
www.vanchung.vn/www.vctel.com 25