Phát triển du lịch sinh thái tại vườn quốc gia tam đảo

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ GIANG NAM

PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI
TẠI VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ GIANG NAM

PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI TẠI
VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đình Thao

THÁI NGUYÊN - 2014

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam kết rằng nội dung của bản luận văn này chưa được nộp cho bất
kỳ một chương trình cấp bằng cao học nào, cũng như một chương trình đào tạo cấp
bằng nào khác.
Tôi cũng xin cam kết thêm rằng bản luận văn này là nỗ lực của cá nhân tôi.
Các kết quả, phân tích, kết luận trong bản luận văn này (ngoài các phần được trích
dẫn) đều là kết quả làm việc của cá nhân tôi.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lê Giang Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn, tôi đã dược sự giúp đỡ của các tập thể và cá
nhân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ quý báu đó.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo của
trường
Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh, Khoa sau Đại học Đại học Thái Nguyên.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ của các thầy cô giáo trong
quá trình giảng dạy, đã trang bị cho tôi những kiến thức khoa học. Đặc biệt là

PGS.TS Trần Đình Thao người trực tiếp hướng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
nghiên cứu và học tập.
Tôi xin chân thành cám ơn các ban ngành nơi tôi công tác và nghiên cứu
luận văn, cùng toàn thể các đồng nghiệp học viên lớp cao học quản lý kinh tế khóa
9, gia đình bạn bè đã tạo điều kiện, cung cấp tài liệu cho tôi hoàn thành chương
trình học của mình và góp phần thực hiện tốt hơn cho công tác thực tế sau này.
Tôi xin chân thành cảm ơn ! .
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lê Giang Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................. vi DANH
MỤC BẢNG ....................................................................................... vii DANH
MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................. viii DANH
MỤC HÌNH ....................................................................................... viii DANH
MỤC SƠ ĐỒ ..................................................................................... viii MỞ
ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................
1
2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................
2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài .......................................................................... 3
5. Những đóng góp mới của đề tài ....................................................................
3
6. Bố cục và nội dung chủ yếu của luận văn ..................................................... 3
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DU LỊCH SINH THÁI .................................................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 5
1.1.1. Những khái niệm cơ bản ..................................................................... 5
1.1.2. Các hình thức du lịch sinh thái .............................................................
13
1.1.3. Các đặc trưng cơ bản của du lịch sinh thái ...........................................
14
1.1.4. Mục tiêu của phát triển du lịch sinh thái ...............................................
15
1.1.5. Điều kiện và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST ......................
16
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu
tnu.edu.vn/


4

1.1.6. Nội dung của phát triển du lịch sinh thái ..............................................
18

1.2. Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu ....................................................
19
1.2.1. Khai thác và phát triển du lịch sinh thái ở Việt Nam........................ 19
1.2.2. Thực trạng phát triển DLST tại một số quốc gia trên thế giới.......... 22
1.2.3. Một số nghiên cứu về phát triển DLST có liên quan ........................ 24
1.2.4. Du lịch ở VQG - một loại hình DLST mới ....................................... 25

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


5

1.2.5. Bài học kinh nghiệm ......................................................................... 26
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 29
2.1. Câu hỏi nghiên cứu đề tài......................................................................... 29
2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 29
2.2.1. Cơ sở lý luận về du lịch sinh thái ở VQG và Khu BTTN................. 29
2.2.2. Xác định xứ mệnh của khu du lịch sinh thái..................................... 29
2.2.3. Đánh giá tài nguyên và khả năng phát triển của DLST tại
Tam Đảo ...................................................................................................... 29
2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 30
2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu................................................. 30
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ...........................................................
30
2.3.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ............................................ 32
2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích, đánh giá ................................................ 33
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 34

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 34
3.1.1. Đặc điểm tài nguyên du lịch VQG Tam Đảo.................................... 34
3.1.2. Tiềm năng và điều kiện phát triển DLST.......................................... 35
3.2. Thực trạng du lịch sinh thái tại Tam Đảo ................................................ 44
3.2.1. Thực trạng thu hút khách du lịch ..................................................... 44
3.2.2. Hiện trạng sản phẩm du lịch sinh thái............................................... 48
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến DLST............................................................. 62
3.3.1. Bộ máy tổ chức phát triển du lịch ..................................................... 62
3.3.2. Quy hoạch, sản phẩm du lịch ............................................................ 65
3.3.3. Hiện trạng nguồn nhân lực du lịch .................................................... 73
3.3.4. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch................. 75
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

6

3.3.5. Vốn đầu tư cho phát triển du lịch...................................................... 77

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


7

3.3.6. Quảng bá du lịch ............................................................................... 78
3.3.7. Chính sách phát triển DLST.............................................................. 78

Chương 4. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH
THÁI TẠI VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO ............................................... 81
4.1. Quan điểm - Phương hướng mục tiêu phát triển DLST ở VQG
Tam Đảo .......................................................................................................... 81
4.1.1. Quan điểm ......................................................................................... 81
4.1.2. Phương hướng mục tiêu .................................................................... 83
4.2. Một số giải pháp về việc phát triển DLST ............................................... 93
4.2.1. Cải thiện cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất dịch vụ du lịch phù
hợp với DLST ............................................................................................. 93
4.2.2. Phát triển sản phẩm dịch vụ, du lịch ................................................. 94
4.2.3. Tăng cường giáo dục môi trường trong DLST ................................. 96
4.2.4. Giải pháp về cơ chế chính sách......................................................... 97
4.3. Một số kiến nghị....................................................................................... 98
KẾT LUẬN .................................................................................................... 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 106

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


8

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CR

: Rất nguy cấp DD

: Thiếu dẫn liệu ĐDSH

: Đa

dạng sinh học ĐH

: Đặc

hữu
DLST

: Du lịch sinh thái

EN

: Nguy cấp

GDMT

: Giáo dục môi trường

KBTTN

: Khu bảo tồn thiên nhiên

KDL

: Khách du lịch

LR

: Ít nguy cấp QH

: Quý hiếm VQG
quốc gia VU

: Vườn
: Sẽ

nguy cấp
WTO

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

: Tổ chức thương mại thế giới

tnu.edu.vn/


vii

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1:

Thành phần thực vật bậc cao có mạch theo các ngành,
họ, chi........................................................................................ 37

Bảng 3.2:

Thành phần động vật rừng ở VQG Tam Đảo ........................... 38

Bảng 3.3:

Tổng hợp số loài động vật quý hiếm ở VQG Tam Đảo ........... 38

Bảng 3.5:

Kết quả thu hút khách du lịch qua các năm ở Tam Đảo ........... 45

Bảng 3.6:

Các điểm cơ bản của VQG Tam Đảo theo phương án
lựa chọn ..................................................................................... 50

Bảng 3.7:

Các đặc trưng cơ bản khu bảo vệ nghiêm ngặt ......................... 51

Bảng 3.8:

Đặc điểm cơ bản phân khu phục hồi sinh thái .......................... 52

Bảng 3.9:

Đặc điểm cơ bản Phân khu Hành chính - Dịch vụ ................... 53

Bảng 3.10:

Đặc điểm cụ thể của từng phân khu HC - DV .......................... 53

Bảng 3.11:

Đánh giá mức độ khai thác du lịch ở Tam Đảo ........................ 54

Bảng 3.12:

Đánh giá tiềm năng du lịch ....................................................... 54

Bảng 3.13:

Vị trí tiềm năng phát triển du lịch VQG Tam Đảo đến
năm 2020................................................................................... 59

Bảng 3.14:

Hoạt động của khách du lịch khi đến với Tam Đảo ................. 62

Bảng 3.15:

Khối lượng các khu DLST đến năm 2020 ................................ 70

Bảng 3.16:

Khối lượng xây dựng hạ tầng DV, DLST đến năm 2020 ............. 72

Bảng 3.17:

........................... 73

Bảng 4.1:
Bảng 4.2:

................... 90
Dự báo chi tiết nhu cầu lao động du lịch Tam Đảo .................. 93

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Số lượng khách du lịch từ năm 2007-2013 ................................ 45
Biểu đồ 3.2: Đánh giá của khách DLST đến VQG Tam Đảo ......................... 62

DANH MỤC HÌNH

Hình 3.1:
Hình 3.2:

Bản đồ các VQG và Khu BTTN Việt Nam ............................... 35
Lễ hội Tây Thiên hàng năm....................................................... 44

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1:

Cấu trúc Du lịch Sinh thái ......................................................... 11

Sơ đồ 3.1.

Sơ đồ tổ chức Trung tâm du lịch sinh thái ................................ 74

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh của nền kinh tế thế giới hiện nay gặp nhiều khó khăn nhưng
nhu cầu về du lịch trong những năm qua không ngừng tăng lên. Trong cuộc sống
hiện đại ngày nay du lịch là một nhu cầu quan trọng trong đời sống xã hội. Du lịch
đã thực sự trở thành một ngành kinh tế. Phát triển du lịch đã góp phần mở rộng
giao lưu văn hóa, nâng cao đời sống dân trí, phát triển nhân tố con người, nâng
cao chất lượng cuộc sống, đảm bảo an ninh quốc phòng, trật tự và an toàn xã hội;
Hoạt động du lịch còn góp phần khôi phục nhiều lễ hội và nghề thủ công truyền
thống, tạo thêm nhiều công ăn việc làm, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế cả
nước, tăng thu nhập cho doanh nghiệp và người lao động, góp phần xóa đói giảm
nghèo, mở rộng giao lưu giữa các vùng, miền trong nước và với nước ngoài, quảng
bá hình ảnh Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, góp phần vào chiến lược phát triển
bền vững của đất nước.
Xác định vị trí quan trọng của du lịch trong thời kỳ đổi mới và trong chiến
lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước, thời gian qua Đảng và nhà nước ta đã

ban hành nhiều chính sách tạo điều kiện cho du lịch phát triển. Tổng cục du lịch
được thành lập trở lại, trực thuộc chính phủ làm chức năng quản lý nhà nước về du
lịch trong phạm vi cả nước nên ngành du lịch Việt Nam đã có những bước tiến nhất
định và ngày càng có tác động tích cực hơn đến nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế
- xã hội của đất nước.
Với nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng và phong phú, VQG Tam Đảo là
điểm đến hấp dẫn cho hoạt động du lịch đặc biệt là DLST. VQG Tam Đảo là nơi có
điều kiện tự nhiên khí hậu mát mẻ, tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng với
nhiều loài động, thực vật quý, hiếm và chỉ cách Hà Nội 75 km, với hệ thống giao
thông thuận lợi, … đã và đang là những tiềm năng cơ bản để phát triển hoạt động
DLST. Một số khu du lịch ở đây đã trở nên nổi tiếng với các du khách trong nước
và nước ngoài như: Khu nghỉ mát Tam Đảo, khu danh thắng Tây Thiên, Sân Gôn
Tam Đảo, hồ Đại Lải…
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

2

Những năm gần đây khách du lịch đến với Tam Đảo năm sau cao hơn năm
trước, theo thống kê của Sở Văn hoá - Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc năm
2013, Tam Đảo đã đón gần 2 triệu lượt khách.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/

3

Trong khi đó VQG Tam Đảo có tiềm năng du lịch rất lớn, nhưng trong thời
gian qua việc nghiên cứu để phát triển các loại hình dịch vụ du lịch tại đây vẫn chưa
được quan tâm đúng mực; hầu như chỉ mới tập trung cho khu du lịch ở thị trấn Tam
Đảo có từ thời Pháp đã quá tải. Vì vậy việc tiến hành nghiên cứu phát triển loại
hình DLST tại VQG Tam Đảo để tạo ra nhiều sản phẩm du lịch mới hấp dẫn, cuốn
hút và giữ du khách lưu trú lâu hơn với Tam Đảo là cần thiết và cấp bách.
Trước những vấn đề còn hạn chế trong việc phát triển loại hình DLST tại đây
với mong muốn khai thác một cách tối ưu tiềm năng du lịch tại VQG Tam Đảo đưa
DLST trở thành thế mạnh, nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế xã hội nói
chung và cho VQG Tam Đảo nói riêng, tác giả chọn đề tài “Phát triển du lịch sinh
thái tại Vườn quốc gia Tam Đảo” làm luận văn Thạc sĩ.
2. Mục têu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu phân tích thực trạng DLST tại VQG Tam Đảo, đề
xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển DLST ở VQG Tam Đảo xứng với
tiềm năng sẵn có.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Nghiên cứu và tổng hợp một số lý luận cơ bản, góp phần hệ thống hóa cơ
sở lý luận và thực tiễn về DLST và phát triển DLST.
- Đánh giá thực trạng phát triển DLST tại VQG Tam Đảo.
- Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST của VQG Tam Đảo.
- Đề xuất định hướng và giải pháp phát triển DLST tại VQG Tam Đảo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là hoạt động du lịch sinh thái tại V QG Tam Đảo.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi về không gian
- Nghiên cứu được thực hiện trong khu vực VQG Tam Đảo.

- Luận văn tập trung nghiên cứu và đánh giá các điều kiện tự nhiên (đa dạng
sinh học, cảnh quan), văn hóa lịch sử ở VQG Tam Đảo và điều kiện kinh tế, xã hội
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

4

vùng đệm. Từ đó đề xuất định hướng phát triển DLST hỗ trợ cho nỗ lực bảo tồn
thiên nhiên.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


5

* Phạm vi về thời gian
- Số liệu thống kê và các vấn đề liên quan được sử dụng từ năm 2010 đến
năm 2013 tại ban quản lý du lịch huyện Tam Đảo.
- Lấy ý kiến từ khách du lịch, chủ thể tham gia vào du lịch sinh thái về chất
lượng du lịch thực tại và sự so sánh với thời gian trước đây (Khoảng 4 năm trở lại).
* Phạm vi về nội dung
Đề tài tập trung đánh giá thực trạng, tiềm năng, những lợi ích từ DLST của
VQG Tam Đảo từ đó nghiên cứu đề xuất các giải pháp kinh tế nhằm phát triển
DLST trong những năm tới.
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài

- Kết quả của đề tài là đưa ra được đề xuất về phát triển DLST ở VQG gia
Tam Đảo.
- Đề tài là một sản phẩm có giá trị thực tiễn có khả năng áp dụng triển khai
phát triển DLST và bảo tồn thiên nhiên ở VQG Tam Đảo.
5. Những đóng góp mới của đề tài
- Phân tích đánh giá tình hình thực trạng, kết hợp với đề xuất về phát triển
DLST trong tương lai, để phát triển loại hình DLST tổng thể ở VQG Tam Đảo với điều
kiện hiện tại.
- Những đề xuất của đề tài có thể dùng tham khảo cho các nhà quản trị của
ban quản lý và những nhà đầu tư du lịch quan tâm.
6. Bố cục và nội dung chủ yếu của luận văn
Luận văn được trình bày gồm có các phần; Mở đầu, mục đích, ý nghĩa, phạm
vi nghiên cứu, tổng quan tài liệu, kết quả nghiên cứu và thảo luận, đề xuất phát
triển DLST ở VQG Tam Đảo, tài liệu tham khảo và phụ lục. Cấu trúc chính của luận
văn được trình bày trong 4 chương cụ thể như sau:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch sinh thái.
- Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
+ Chọn điểm nghiên cứu
+ Phương pháp thu thập số liệu
+ Số liệu có sẵn (Số liệu thứ cấp)
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

6

+ Số liệu điều tra (Số liệu sơ cấp): Điều tra khách du lịch, điều tra cán bộ,
người dân làm du lịch...

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


7

+ Các phương pháp cụ thể được vận dụng là: Tiếp cận vấn đề nghiên cứu
theo hệ thống, từ đơn giản đến phức tạp, từ sơ bộ đến chi tiết. Sau đó tiến hành
nghiên cứu kỹ về mặt lý thuyết và thực tiễn bằng các nguồn tài liệu ở Ban quản lý
du lịch huyện Tam Đảo và một số nguồn khác. Bên cạnh đó, một số nội dung không
có điều kiện thu thập được đầy đủ thông tin thì sử dụng phương pháp phân tích và
suy luận logic, lấy ý kiến chuyên gia.
- Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
- Chương 4: Các giải pháp phát triển du lịch sinh thái tại vườn Quốc gia
Tam Đảo

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


8

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI
1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Những khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm du lịch
Du lịch là một ngành công nghiệp không khói. Bước vào thế kỷ 21, du lịch
trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến, là một ngành kinh tế mang lại
thu nhập khá cao. Ngành du lịch không chỉ sôi nổi ở các nước phát triển mà còn dấy
lên mạnh mẽ ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, cho đến
nay nhận thức về nội dung du lịch vẫn chưa thống nhất. Do hoàn cảnh khác nhau,
dưới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, các tác giả nghiên cứu mỗi người có một
cách hiểu khác nhau về du lịch cho nên có rất nhiều khái niệm khác nhau về du
lịch. Đúng như một chuyên gia du lịch nhận định: “Đối với du lịch có bao nhiêu tác
giả nghiên cứu thì có bấy nhiêu định nghĩa”
Ở nước Anh, du lịch xuất phát từ tiếng “To Tour” có nghĩa là cuộc dạo chơi
(Tour round the world-cuộc đi vòng quanh thế giới; to go for tour round the towncuộc dạo quanh thành phố; tour of inspection- cuộc kinh lý kiểm tra, …). Tiếng
Pháp, từ du lịch bắt nguồn từ Le Tour có nghĩa là cuộc dạo chơi, dã ngoại, … Theo
nhà sử học Trần Quốc Vượng, Du lịch được hiểu như sau: Du có nghĩa là đi chơi,
Lịch là lịch lãm, từng trải, hiểu biết, như vây du lịch được hiểu là việc đi chơi nhằm
tăng thêm kiến thức.[26]
Như vậy, có khá nhiều khái niệm Du lịch nhưng tổng hợp lại ta thấy du lịch
hàm chứa các yếu tố cơ bản sau:
Du lịch là một hiện tượng kinh tế xã hội.
Du lịch là sự di chuyển và tạm thời lưu trú ngoài nơi ở thường xuyên của các
cá nhân hoặc tập thể nhằm thoả mãn các nhu cầu đa dạng của họ.
Du lịch là tập hợp các hoạt động kinh doanh phong phú và đa dạng nhằm
phục vụ cho các cuộc hành trình, lưu trú tạm thời và các nhu cầu khác của cá nhân
hoặc tập thể khi họ ở ngoài nơi cư trú thường xuyên của họ.
Các cuộc hành trình, lưu trú tạm thời của cá nhân hoặc tập thể đó đều đồng
thời có một số mục đích nhất định, trong đó có mục đích hoà bình.
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


9

Năm 1963, với mục đích quốc tế hoá, tại Hội nghị Liên hợp quốc về du lịch
họp ở Roma, các chuyên gia đã đưa ra định nghĩa về du lịch như sau: Du lịch là
tổng hợp các mối quan hệ, hiện tượng và các hoạt động kinh tế bắt nguồn từ
các cuộc hành trình và lưu trú của cá nhân hay tập thể ở bên ngoài nơi ở thường
xuyên của họ hay ngoài nước họ với mục đích hoà bình. Nơi họ đến lưu trú không
phải là nơi làm việc của họ..[8]
Khác với quan điểm trên, các học giả biên soạn Từ điển Bách Khoa toàn thư
Việt Nam (1966) đã tách hai nội dung cơ bản của du lịch thành hai phần riêng
biệt.
Nghĩa thứ nhất (đứng trên góc độ mục đích của chuyến đi): Du lịch là một
dạng nghỉ dưỡng sức tham quan tích cực của con người ngoài nơi cư trú với mục
đích: nghỉ ngơi, giải trí, xem danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, công trình văn
hoá, nghệ thuật, …
Nghĩa thứ hai (đứng trên góc độ kinh tế): Du lịch là một ngành kinh doanh
tổng hợp có hiệu quả cao về nhiều mặt: nâng cao hiểu biết về thiên nhiên, truyền
thống lịch sử và văn hoá dân tộc, từ đó góp phần tăng thêm tình yêu đất nước;
đối với người nước ngoài là tình hữu nghị với dân tộc mình; về mặt kinh tế, du lịch
là lĩnh vực kinh doanh mang lại hiệu quả rất lớn: có thể coi là hình thức xuất
khẩu hàng hoá và dịch vụ tại chỗ.
Việc phân định rõ ràng hai nội dung cơ bản của khái niệm có ý nghĩa góp
phần thúc đẩy sự phát triển du lịch. Cho đến nay, không ít người, thậm chí ngay cả
các cán bộ, nhân viên đang làm việc trong ngành du lịch, chỉ cho rằng du lịch là một
ngành kinh tế. Do đó, mục tiêu được quan tâm hàng đầu là mang lại hiệu quả kinh
tế. Điều đó cũng có thể đồng nghĩa với việc tận dụng triệt để mọi nguồn tài
nguyên, mọi cơ hội để kinh doanh. Trong khi đó, du lịch còn là một hiện tượng xã

hội, nó góp phần nâng cao dân trí, phục hồi sức khoẻ cộng đồng, giáo dục lòng yêu
nước, tính đoàn kết, … Chính vì vậy, toàn xã hội phải có trách nhiệm đóng góp,
hỗ trợ, đầu tư cho du lịch phát triển như đối với giáo dục, thể thao hoặc một lĩnh
vực văn hoá khác.
Để tạo điều kiện cho ngành du lịch được khai thác và phát triển bền vững thì
nhà nước ta đã ra những pháp lệnh nhằm tăng cường sự quản lý Nhà nước về
du lịch. Theo Pháp lệnh du lịch (do chủ tịch nước CHXNCN Việt Nam công bố ngày
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

10

20/02/1999) ghi rõ: “Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, quan trọng mang nội
dung văn hóa sâu sắc, có tính liên vùng và xã hội hóa cao”. Tại khoản 1 điều 4 Luật
du lịch được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký lệnh công bố

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


11

vào ngày 27 tháng 6 năm 2005 quy định “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến
chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng
nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong thời gian nhất định”...[5]
Như vậy, để hiểu một cách đầy đủ, chính xác về du lịch thì chúng ta có thể

tách du lịch thành hai thành phần để định nghĩa về nó:
- Thứ nhất, du lịch được hiểu là sự di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời
trong khoảng thời gian rảnh rỗi nhất định của cá nhân hay là tập thể ngoài nơi cư trú
nhằm mục đích phục hồi sức khỏe, thư giãn, nghỉ ngơi, giải trí, nâng cao nhận thức
tại chỗ về thế giới xung quanh, về di sản văn hóa lịch sử, có hoặc không kèm theo
việc tiêu thụ một số giá trị tự nhiên, kinh tế, văn hóa và dịch vụ các cơ sở chuyên
cung ứng.
- Thứ hai, du lịch là một lĩnh vực kinh doanh các dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu
cầu nảy sinh trong quá trình di chuyển và lưu trú qua đêm tạm thời trong thời
gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú với mục đích phục hồi sức
khỏe, nâng cao nhận thức tại chỗ về thế giới xung quanh.
1.1.1.2. Khái niệm du lịch sinh thái
Du lịch sinh thái - DLST (Ecotourism) được biết đến với nhiều tên gọi khác
nhau như là du lịch thiên nhiên (Natural tourism), du lịch dựa vào thiên nhiên
(Natural based tourism), du lịch môi trường (Environmental tourism), du lịch đặc
thù (Particular tourism), du lịch xanh (Green tourism), du lịch thám hiểm
(Adventure tourism), du lịch bản xứ (Indigenous - tourism), du lịch có trách nhiệm
(Responsble tourism), du lịch nhạy cảm (Sensitized tourism), du lịch nhà tranh
(Cottage tourism), du lịch bền vững (Sustainable tourism). Dù dưới dạng nhiều tên
gọi khác nhau thì nó vẫn là sự lựa chọn của nhiều du khách hiện nay. Đặc biệt với
những người yêu mến thiên nhiên, họ luôn có sự khao khát và thỏa mãn về thiên
nhiên..[26]
DLST thường lấy các Vườn quốc gia (VQG), các khu bảo tồn thiên nhiên
(BTTN), rừng phòng hộ môi trường, các di sản văn hóa, các khu giải trí do con
người tạo nên làm địa điểm để phục vụ du khách. Cũng bởi vì xuất phát từ yêu cầu
của sự phát triển bền vững, từ mối trăn trở về phát triển kinh tế và bảo vệ tài
nguyên thiên nhiên, DLST như là một cách thức để trả nợ cho môi trường tự nhiên
và làm tăng giá trị của các khu BTTN. Và DLST được xem là một công cụ đắc lực
nhất nhằm phát triển kinh tế và bảo vệ đa dạng sinh học bảo vệ thiên nhiên.[16]
Số hóa bởi Trung tâm Học

liệu

/>

12

Có rất nhiều quan điểm khác nhau về DLST. Bởi, có nhiều chuyên gia
nghiên cứu về DLST họ thường đứng dưới những góc độ nghiên cứu k hác nhau
nên có những kết luận khác nhau về DLST. Hơn nữa, DLST còn là một khái niệm

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

tnu.edu.vn/


13

tương đối mới và rộng, các chuyên gia không thể bao quát hết hàm ý về nó. Đối
với một số người, DLST chỉ đơn giản là "Du lịch" và "Sinh thái". Còn đối với một số
người với cách nhìn bao quát hơn thì họ quan niệm rằng: "DLST là một loại
hình DL thiên nhiên".
Ngày nay sự hiểu biết về DLST đã phần nào được cải thiện, thực sự đã có
một thời gian dài DLST là chủ đề nóng của các hội thảo về chiến lược và chính sách
bảo tồn và phát triển các vùng sinh thái quan trọng của các quốc gia và thế giới.
Thực sự đã có nhiều nhà khoa học danh tiếng tiên phong nghiên cứu lĩnh vực này,
điển hình như:
Hector Ceballos-Lascurain- một nhà nghiên cứu tiên phong về DLST, định
nghĩa DLST lần đầu tiên vào năm 1987 như sau: "DLST là du lịch đến những khu
vực tự nhiên ít bị ô nhiễm hoặc ít bị xáo trộn với những mục tiêu đặc biệt: nghiên

cứu, trân trọng và thưởng ngoạn phong cảnh và giới động-thực vật hoang dã, cũng
như những biểu thị văn hoá (cả quá khứ và hiện tại) được khám phá trong
những khu vực này" (trích trong bài giảng DLST của Nguyễn Thị Sơn)[17].
Năm 1994 nước Úc đã đưa ra khái niệm “DLST là Du lịch dựa vào thiên
nhiên, có liên quan đến sự giáo dục và diễn giải về môi trường thiên nhiên được
quản lý bền vững về mặt sinh thái”[2].
Theo Hiệp hội DLST Hoa Kỳ ( 1998) “DLST là du lịch có mục đích với các khu
tự nhiên, hiểu biết về lịch sử văn hóa và lịch sử tự nhiên của môi trường, không làm
biến đổi tình trạng của hệ sinh thái, đồng thời ta có cơ hội để phát triển kinh tế,
bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên và lợi ích tài chính cho cộng đồng địa phương”
[11].
Một định nghĩa khác của Honey (1999) “DLST là du lịch hướng tới những khu
vực nhạy cảm và nguyên sinh thường được bảo vệ với mục đích nhằm gây ra ít tác
hại và với quy mô nhỏ nhất. Nó giúp giáo dục du khách, tạo quỹ để bảo vệ môi
trường, nó trực tiếp đem lại nguồn lợi kinh tế và sự tự quản lý cho người dân địa
phương và nó khuyến khích tôn trọng các giá trị về văn hóa và quyền con người”[7].
Ở Việt Nam vào năm 1999 trong khuôn khổ hội thảo xây dựng chiến lược
quốc gia về phát triển DLST đã đưa ra định nghĩa như sau: “DLST là hình thức du
lịch thiên nhiên có mức độ giáo dục cao về sinh thái và môi trường có tác động tích
cực đến việc bảo vệ môi trường và văn hóa, đảm bảo mang lại các lợi ích về tài
chính cho cộng đồng địa phương và có đóng góp cho các nỗ lực bảo tồn”[7].
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>